Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
નિહાળે છે, તેના પરિણામોનો વિચાર કરે છે, ત્યારે આવું જ્ઞાન ક્ષણિક મટીને શાશ્વતજ્ઞાન બને છે, તે નિરપેક્ષજ્ઞાન છે કારણ કે તે પદાર્થનું અવલંબન લીધા વિના સ્વયં યથાર્થભાવે ઉભૂત થયું છે, જેથી આ જ્ઞાનમાં દ્રવ્યોનું સાચું પ્રતિબિંબ પડે છે. જે જ્ઞાન વિષયાભિમુખ છે, વિષયોથી પ્રભાવિત છે, તે જ્ઞાન નિરપેક્ષજ્ઞાનની શ્રેણીમાં આવતું નથી. આ રીતે તૈકાલિક નિર્ણયથી અખંડ સત્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. જે અખંડ સત્ય છે, તે જ યથાર્થ સત્ય છે. જે યથાર્થ સત્ય છે, તે જ સમ્યગુભાવ છે. સમ્યગુભાવને સત્યભાવથી છૂટો પાડીને અખંડ સત્યનો પ્રતિબોધક માન્યો છે. સત્ય કહેવાથી વ્યવહારિક સત્યનું ગ્રહણ થાય છે પરંતુ સમ્યગુભાવનું પર્યાપ્ત રૂપે ગ્રહણ થતું નથી. જે પર્યાપ્ત સત્ય છે, તે જ સમ્યગુભાવ છે. માટે આધ્યાત્મિક શાસ્ત્રોમાં સત્યદર્શનની જગ્યાએ સમ્યગુદર્શનનો વ્યવહાર કર્યો છે. સમ્યગુદર્શન તત્ત્વનો નિર્ણય કરે છે, જ્યારે સત્યદર્શનમાં વ્યવહારિક સત્યનો પણ સમાવેશ થાય છે માટે તત્ત્વદર્શનનો સ્પર્શ કરવા માટે યથાર્થ દ્રષ્ટિની આવશ્યકતા છે. વિશ્વની કે દ્રવ્યોની જે સાંગોપાંગ પરિણતિ છે અને તેમાં જીવ દ્રવ્ય મિથ્યાભાવો સાથે પરિણતિ કરતો રહે છે પરંતુ જો જ્ઞાનવૃષ્ટિનો અભ્યદય થાય, તો આત્મ દ્રવ્યની પરિણતિ શુદ્ધ પરિણામોને પ્રગટ કરી પરમ સુખશાંતિ મેળવી શકે છે. તે જેટલું નક્કર સત્ય છે તેટલું દૃષ્ટિ સામે ભજવાતું વિશ્વનાટક સત્ય નથી અર્થાત્ જે સત્ય દેખાય છે તે ખોટું છે અને જે નથી દેખાતું તે પૂર્ણ સત્ય છે.
સમ્યગુભાવ બધા પદાર્થોના સ્વરૂપની તારવણી કરીને જીવ દ્રવ્યના સ્વરૂપનો સાચો નિર્ણય કરે છે અને યથાર્થ બોધ પ્રાપ્ત કરી જીવાત્માને સમકિતના સોપાન પર આરુઢ કરે છે, માટે ગાથામાં કહ્યું છે કે “તો પામે સમકિતને”. સુબોધ થયા પછીનું આ સુફળ છે. સુબોધ સમકિતની પૂર્વભૂમિકાનું વિચારાત્મક જ્ઞાન હતું. સુબોધ પણ યથાર્થ બોધથી ભરેલો જ્ઞાનકુંભ છે. આ જ્ઞાનકુંભ સદ્ગુરુએ અર્પણ કર્યો છે. જ્ઞાનકુંભમાં સમકિતરૂપી નિર્મલ જલ ભર્યું છે. આ છે ગાથાનો ગૂઢાર્થ.
યથાર્થભાવમાં કે સમ્યગુભાવમાં જે વૈકાલિક નિર્ણય થાય છે, તે નિર્ણય કેવો છે, શા માટે આટલો મહત્ત્વપૂર્ણ છે અને મુકિતની ઉપાસનામાં તેને પ્રથમ સ્થાન શા માટે આપવામાં આવ્યું છે, તે સમજવાથી સમ્યગુભાવનું મૂલ્યાંકન થઈ શકે છે. જગતનો ક્રમ એવો છે કે કોઈપણ ક્રિયામાં જોડાયેલો જીવ તે ક્રિયા પ્રત્યેના વિશ્વાસના આધારે ક્રિયાશીલ બની રહે છે. વિશ્વાસ એ જીવનના કાર્યોનું મહત્ત્વપૂર્ણ અંગ છે. વિશ્વાસ ખોટો છે, તો આખું જીવન ખોટું છે. વિશ્વાસ બદલે છે, તો જીવન બદલાય છે. વિશ્વાસ સાચો કે સત્ય હોય, તો જીવન સાચુ અને સત્યમય બને છે. વિશ્વાસ તે જ મૂલાધાર છે. ખોટા વિશ્ર્વાસને શાસ્ત્રમાં મિથ્યાત્વ કર્યું છે અને સાચા વિશ્વાસને સમકિત કહ્યું
સહુ પ્રથમ ખોટા વિશ્વાસનો ભંગ કરવો, તે પ્રધાન કાર્ય છે અને સત્ય વિશ્વાસની સ્થાપના કરવી, તે મહત્ત્વપૂર્ણ આરાધનાનું પ્રથમ કદમ છે. હવે જૂઓ, અમે અહીં જે વિશ્વાસની વાત કરીએ છીએ, તે કોઈ સાંપ્રદાયિક કે અતૃશ્ય, અપ્રત્યક્ષ તત્ત્વની વાત નથી પરંતુ સાર્વભૌમ પ્રત્યક્ષભૂત દ્રુશ્યમાન પોતાના ઘરની જ વાત છે. સ્પષ્ટ રીતે જોઈ શકાય છે કે માનવજીવનમાં
