Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
મુકિતની ચાહના કરે છે. તે ઉત્તમ અભિલાષા તે મોક્ષની અભિલાષા બને છે. અભિલાષા જ્યાં સુધી મોક્ષગામી ન થાય, ત્યાં સુધી પણ બીજા કેટલાક કલ્યાણકારી કાર્યોનું નિમિત્ત બને છે.
અભિલાષાના કારણે વિશ્વમાં મોટા કાર્યો, વિશ્વવિખ્યાત કલાકૃતિઓ અને આબુ પર્વતના દેલવાડાના દેરા જેવા ઉત્તમ નમૂનાઓ ઉદ્દભવ્યા છે. અભિલાષાનું કનીષ્ટ રૂપ સામ્રાજ્યવાદી છે. વિશ્વવિજેતાઓ કે નામધારી સમ્રાટો ઈતિહાસના પાને પ્રસિદ્ધ થયા છે પરંતુ આ અભિલાષા જ્યારે શ્રેયસ્કર બનીને થોડી ઊંચી કક્ષામાં આવે છે, ત્યારે સમાજના વિશાળ કાર્યોનું સર્જન થાય છે. જેમાં પરોપકારની ભાવના પ્રબળ હોય છે. અભિલાષા જ્યારે ઉત્કૃષ્ટ રૂપ ધારણ કરે છે, ત્યારે નિમ્નવૃત્તિઓની જાળમાંથી મુકત થઈ સિદ્ધ અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરવા માટે બધી ઈચ્છાઓનું બલિદાન કરી એક માત્ર મોક્ષની અભિલાષા રહે છે. મોક્ષની અભિલાષા તે અભિલાષાનું ઉત્તમ રૂપ છે. જીવ જ્યારે કલ્યાણની મધ્ય અવસ્થામાં હોય છે, ત્યારે આ અભિલાષા જીવને ઊંચે લઈ જવા મથે
d
જીવનો ઉત્ક્રાંતિ ક્રમ - અબોધ અવસ્થાથી લઈ સિદ્ધ અવસ્થા સુધીમાં પ્રાયઃ મુખ્ય ચાર અવસ્થાઓમાં જીવનો ઉત્ક્રાંતિક્રમ વિભાજિત થાય છે. (૧) સર્વ પ્રથમ અબોધ અવસ્થા હતી. (ર) અબોધ અવસ્થાથી જીવ આગળ વધ્યો ત્યારે મિથ્યાભાવ યુકત ભોગાત્મક અવસ્થા આવે છે. (૩) સરુના પ્રતાપે કે કોઈ ઉત્તમ નિમિત મળતા જીવાત્મા તૃતીય અવસ્થામાં પ્રવેશ કરે છે. આ અવસ્થા તે પૂર્ણ કલ્યાણમય અવસ્થાની પૂર્વની મધ્ય અવસ્થા છે. જેનું આ ગાથામાં આખ્યાન કર્યું છે. ઉપશમભાવો તથા જીવદયા ઈત્યાદિ સદ્ગુણો આ ત્રીજી અવસ્થાના દ્યોતક છે. (૪) વર્તમાનના ઉપશાંતભાવો છે, તે અંતે ઉપશાંતથી ઉપર ઉપશાંતાતીત અવસ્થા અર્થાત સાક્ષાત્ ક્ષાયિકભાવો રૂપે પ્રગટ થાય છે. અત્યારે મોક્ષની અભિલાષા છે પરંતુ અંતે સંપૂર્ણ અભિલાષાનું ક્ષેત્ર ઓળંગીને જીવ અભિલાષા રહિત અવસ્થાને પામે છે આ તુરિય અવસ્થા છે.
શાસ્ત્રકારે ઉપર્યુકત મધ્ય અવસ્થાનું કલ્યાણકારી આખ્યાન કર્યું છે. આ અવસ્થાને ધારણ કરનારો જીવ જિજ્ઞાસુ બનીને સદ્ગુરુના શરણે આવે છે. ગાથાનું રહસ્ય ચિંતનીય તથા અણમોલ ભાવોને પ્રદાન કરે, તેવું છે.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ : “મોક્ષ અભિલાષ” કહીને શાસ્ત્રકારે એક પ્રકારે બધી અભિલાષાઓનો ત્યાગ કરી માત્ર મુકતદશાને આદરણીય માની છે. વ્યવહારમાં પણ જે વ્યકિત ઝંઝટોથી મુકત હોય છે, તે ઉત્તમ સુખનો અનુભવ કરે છે પરંતુ જ્યારે તે સંપૂર્ણ મુકતદશાનું માનસ તૈયાર કરે છે, ત્યારે તે પરમાનંદ પામે છે. અત્યાર સુધી જીવ સગુણ અને સદ્ભાવોથી મુકત હતો પણ તેની એ મુકિત અનંતકાળના વિશાળ બંધનની સાક્ષી આપે છે. આવી જ્ઞાનહીન મુકિતથી મુકત થઈ સાચા અર્થમાં મુકત બનવું કે મુકિતભાવનું આકલન કરવું, તે ગાથાનો આધ્યાત્મિક ઈશારો છે. બંધન તો કાલલબ્ધિનો પરિપાક થતાં ક્ષય પામશે પરંતુ જ્ઞાનને
