Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
(૩) કોઈપણ વ્યકિત સ્વયં તેનો પ્રયોગ કરી શકે છે, તેથી તે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણિત થઈ શકે છે.
આ ત્રણ પ્રબળ કારણોથી જે મોક્ષમાર્ગનું વિધાન થયું છે, તેને શાસ્ત્રકાર “કહ્યો માર્ગ કહે છે. કહ્યો એટલે કથિત, કહ્યો એટલે પ્રરૂપિત, આચરિત, આરાધનાની કસોટીમાં સાંગોપાંગ સિદ્ધ થયેલો. જેમ ૩ + ૨ = ૫. આ સંખ્યાનું ગણિત કોઈ અન્ય કલ્પનાઓથી પ્રભાવિત થતું નથી. આ સિદ્ધ થયેલું ગણિત છે. ગણનારના સિદ્ધાંતમાં સોળ આના પ્રયુકત છે, તેમાં મતભેદને અવકાશ નથી. તેવી જ રીતે પૂર્વના અનંતજ્ઞાનીઓએ મોક્ષમાર્ગનું જે ગણિત કર્યું છે, તે બીજા કોઈ કુતર્કો કે વિકલ્પોથી પ્રભાવ્યા નથી. તેમ જ તેનું આચરણ કરવાથી કોઈ અન્યથા વિપરીત ફળ પ્રાપ્ત થતું નથી. સાચું સોનું કસોટી પર ચડયા પછી તે સોનાની જ અવસ્થાને પ્રગટ કરે છે. તે જ રીતે જે કોઈ આ માર્ગનો સ્પર્શ કરે અથવા ગમે તેવી કસોટી પર કસે પરંતુ તેને માર્ગની સત્યતાના જ દર્શન થાય છે. શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે જેમાથે સત્તામાં આ ન્યાયયુકત માર્ગ છે. જાતિ અને વેષભૂષા ઈત્યાદિ બહારના તત્ત્વો બહુ નિમ્ન કક્ષાના છે. તે પોતાની જગ્યાએ બરાબર છે કારણ કે મનુષ્ય જાતિ, વેષ ઈત્યાદિ ઉપકરણોથી મુકત રહી શકતો નથી, તેથી વ્યવહાર જગતમાં તેનું સ્થૂલ અવલંબન તેમ જ અલ્પાંશે કાર્યકારિત્વ રહેવાનું છે પરંતુ જો અજ્ઞાનથી તેનો આદર કરવામાં ન આવે, તો આ તત્ત્વ પોતાની જગ્યાએ રહે છે. અહીં ગાથાકાર જાતિ કે વેષનો વિરોધ કરતા નથી પરંતુ તેના પ્રભાવને નિર્મુલ્ય માને છે અને આ પ્રભાવ નિર્મૂલ્ય ત્યારે જ થઈ શકે, જ્યારે “કહ્યો માર્ગ ઉપસ્થિત હોય. અહીં “કહ્યા માર્ગ નું સાચું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું છે. કહ્યા માર્ગની’ વિશેષતા એ છે કે તે અપ્રભાવ્ય અને આધ્યાત્મિક શુદ્ધ ભાવોથી પરિપકવ થયેલો છે. અહીં કહ્યો માર્ગ ફકત એકાદ વ્યકિત દ્વારા કથિત છે, તેવો ટૂંકો અર્થ નથી પરંતુ અનંત જિનેશ્વરોએ, રાગ-દ્વેષથી મુકત વીતરાગી પુરુષોએ અને સદ્ગુરુએ આચરેલો માર્ગ છે. જેને અમે અહીં ફરીથી કહ્યો છે, તે જ માર્ગનું ઉચ્ચારણ કર્યું છે. જે માર્ગ સિદ્ધ થયેલો છે. આ ન્યાયમાર્ગનો મહિમા અસાધારણ છે. તેના ગુણ અપાર છે. તેનું સંપૂર્ણ કથન કરવું, તે શકય નથી. શું ખોટો રૂપિયો આખી નાણાકીય વ્યવસ્થાને પ્રભાવિત કરી શકે? જેને રૂપિયાનું જ્ઞાન ન હોય, તેની પાસે જ ખોટો રૂપિયો સફળ થાય છે. અસ્તુ. આટલું કહ્યા પછી આપણે આ ન્યાય માર્ગના તત્ત્વબોધમાં પ્રવેશ કરીએ.
સાધે તે મુકિત લહે – સાધન-સાધ્યનો એકાકાર તે સાધનાનો મુખ્ય વિષય છે. માર્ગ સાધન છે અને મુકિત સાધ્ય છે. મુકિતની ઝંખના કરવાથી મુકિત મળતી નથી પરંતુ જે વ્યકિત માર્ગની સાધના કરે અર્થાત્ માર્ગને સાધે, તે જ સાધ્યને પામી શકે છે. સાધ્ય છે, તે માત્ર અભિલાષા કે ઈચ્છાનો વિષય નથી પરંતુ સાધનાનું નિશ્ચિત આનુષંગિક ફળ છે. અહીં એ પ્રશ્ન થાય છે કે “સાધે' એટલે કેવી રીતે સાધે ? સાધનાનો નિશ્ચિત ક્રમ શું છે ? જો કે શાસ્ત્રકાર સ્વયં આગળની ગાથાઓમાં વિવેચન કરી રહ્યા છે છતાં પણ અહીં અલ્પ વિચાર કરીએ. સાધનાનું મૂળ એક ક્રમ સાથે જોડાયેલું છે. સ્વપરિણામ, અધ્યવસાય, ચિંતન અર્થાત્ ચેતના, આ રીતે ઉપયોગનું ક્ષેત્ર પૂરું થતાં યૌગિક પ્રવૃત્તિ મન, વચન કાયાની પ્રવૃત્તિ અને યોગના કારણે થતાં શુભાશુભ કર્મો, આ રીતે આંતરિક અધ્યવસાયોથી લઈને ઉપયોગ અને યોગની અસંખ્ય સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ પરિણામોની
