Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
(૨) અસંદિગ્ધપણું આ કથન અસંદિગ્ધ છે. તેમાં સંશય કરવાનો અવકાશ નથી. અસંદિગ્ધભાવ તે વાણીની પરિપક્વતા છે. પરિપકવ વચન નિઃસંદેહ અને સંશયરહિત હોય છે. જેમ હલતો દાંત ચાવવામાં ઉપયોગી નથી તે ઉપરાંત તે દુ:ખ પણ આપે છે, તેમ સંદિગ્ધ વિચાર કે સંદિગ્ધ કથન નિરૂપયોગી તો છે જ, પરિણામે પણ દુ:ખદાયી છે. અસંદિગ્ધપણું તે સ્થિરભાવોનું મૂળ છે. જે વિચાર કે કથનમાં સ્થિરતા હોય તે કથન કંચનમય છે. તે સિવાયના વિચારો કથીર જેવા છે. ભગવદ્ગીતામાં પણ સ્થિતપ્રજ્ઞનું કથન છે. આ વિવરણ વિશ્વપ્રસિદ્ધ છે.
(૩) પ્રમાણભૂત ઉકિતત્વ જે કથન થાય છે, પ્રમાણભૂત હોવું જરૂરી છે. પૂર્વકાળમાં પ્રમાણિત થયેલું હોય, તે ઉપરાંત પ્રમાણની કસોટી પર ખરું ઉતરવું પણ જરૂરી છે. જેમાં પ્રત્યક્ષ, ઉપમાન, અનુમાન અને આગમ, આ ચારે પ્રમાણોનું નવનીત હોય, તેવા બધા પ્રમાણોથી પ્રમાણિત થતું હોય, તેવા કથનને પ્રમાણભૂત કથન કહેવાય છે.
(૪) આપ્તજનો દ્વારા કથિત− પ્રમાણ આપનારા પ્રમાતા સર્વ પ્રકારે નિર્દોષ હોય, ચારિત્રવાન હોય, જેઓએ આત્મકલ્યાણના માર્ગ પર જીવન અર્પણ કરીને વિષય-કષાયથી દૂર રહી સાધના કરી હોય, પૂર્ણજ્ઞાનના બિંદુ તરફ પહોંચી ગયા હોય, જેનો સંસાર સમાપ્ત થયો હોય, તે આપ્તજન છે. સમ્યગ્દષ્ટાથી લઈને કેવળજ્ઞાન સુધીની ભૂમિકામાં જે નિર્દોષ આત્માઓ રમણ કરે છે, તે આપ્તજન છે. પૂર્વકર્મના ઉદયથી કેટલાક જીવાત્માઓ હજુ રાગ-દ્વેષથી સર્વથા મુકત થયા ન હોય, તેને ઉદયભાવો વર્તતા હોય, છતાં જેની વાણીમાં રાગ-દ્વેષનો સંપૂટ આવતો ન હોય, નિર્દોષભાવે નિર્મળ જળ પીરસતા હોય, તે આપ્તજન છે. વૃક્ષ ઉપરથી સૂકાયેલા પાંદડા જેમ સ્વતઃ ખરી પડે છે, તેમ તેના રાગ–દ્વેષના પરિણામો પણ પ્રદેશોદય પામીને સ્વતઃ લય પામે છે, નિર્જરી જાય છે પરંતુ તેમના યોગ ઉપર કે આધ્યાત્મિક ઉપયોગ ઉપર તેની અસર પડતી નથી, તેથી નિર્દોષભાવે નિર્દોષ કથન પ્રવાહિત થાય છે, જે પુણ્યાત્માઓ આવું કથન કરે છે, તે આપ્તજન છે.
ગાથામાં જે ‘કહ્યો' શબ્દ છે, તે અલૌકિક અને અદ્ભુત છે. ઉપર્યુક્ત ગુણોથી સભર કથન જેઓએ ઉચ્ચાર્યું છે, તે કથનથી પરિપૂર્ણ આ માર્ગ કહ્યો છે. સમ્યષ્ટાઓએ કહ્યો છે, જિનેશ્વરોએ કહ્યો છે, તેવો આ માર્ગ છે.
આ માર્ગને સાધવાથી નિશ્ચિત ફળ મળશે, તેવું સિદ્ધિકારે ફળાખ્યાન કર્યું છે. માર્ગની સાધનામાં મતાગ્રહ અને વિકલ્પોને છોડવાની શરત છે. જેમ કોઈ કુશળ બહેન રસોઈ કરવાના હોય, રસોઈ માટેના બધા દ્રવ્યો શુદ્ધ અને સારા હોય, ત્યારે સહેજે કહી શકાય કે રસોઈ સારી બનશે પરંતુ તેમાં શરત એ છે કે વાસણ ગંદા ન હોવા જોઈએ. ગંદા વાસણમાં સારી રસોઈ બનાવવી શકય નથી, તેમ આ માર્ગની સાધનામાં મસ્તિષ્કરૂપી વાસણમાંથી મતાગ્રહ અને વિકલ્પરૂપી ગંદકી દૂર થાય, તો જ સાધનાનો પકવાન સુંદર થઈ શકે છે. દર્શનશાસ્ત્રનો પ્રધાન સિદ્ધાંત છે કે પ્રતિયોગીના અભાવમાં જ કારણથી કાર્યસિદ્ધિ થાય છે. જાળસામગ્રી સમુત્વને સતિ कार्य निष्पति न संभवेत् तस्मात् प्रतियोगी कारणाभाव विशिष्ट कारण सामग्री एव कार्य નિતૌ જારનૢ । કારણની બધી સામગ્રી હાજર હોય છતાં પણ કાર્ય નિષ્પન્ન થતું નથી. જ્યાં
(૧૦૮).
