Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
સાર્વભૌમ સિદ્ધાંતનું દર્શન કરાવે છે. સર્વત્ર ૩૫યો પર્વ પરમ પુષાર્થ: દરેક વાતમાં અને બધી જગ્યાએ ઉપાય અર્થાત્ સાધનનો પ્રયોગ ઘણો જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે અને તે જ પુરુષાર્થની એક માત્ર કડી છે. પાપકાના ઉપાયથી નિશ્ચિત રૂપે પાપ ફલિત થાય છે, તેથી તે પાપરૂપી ઉપાય કે પુરુષાર્થ ત્યાજ્ય છે પરંતુ ત્યાં પણ પાપકાના ઉપાયોને સમજવા જરૂરી છે. તે જ રીતે પુણ્યકર્મના પણ નિશ્ચિત ઉપાય છે, તે નિશ્ચિત ફળ આપે છે. વ્યવહાર તૃષ્ટિએ તે ઉપાય આદરણીય છે, ગ્રાહ્ય છે, ત્યાં પણ પુણ્ય કરતા પુણ્યના ઉપાયોને સમજવા વધારે મહત્ત્વપૂર્ણ છે. કોઈ પણ હાનિકારક વસ્તુ દુઃખદાયી હોવાથી આ બહુ ખરાબ છે, તેવું ચિંતન કરવું, તે આર્તધ્યાન છે પરંતુ તેને દૂર કરવાના સાચા ધાર્મિક ઉપાયો સમજી લેવા, તે પુરુષાર્થ છે. ઉપાયના અંધારામાં માનવજાતિ મહાવિડંબના પામે છે. વ્યવહારિક કર્મોમાં પણ યોગ્ય ઉપાય હોય, તો જ ફળ પ્રાપ્તિ થાય છે. સદુપાયથી સત્કર્મનો જન્મ થાય છે. સૈદ્ધાત્તિક દ્રષ્ટિએ વિચારતાં આ ઉપાય રૂપ છઠું સ્થાન વ્યાપક, વિરાટ, મહત્ત્વપૂર્ણ અને જીવનને વ્યર્થ ચિંતાઓથી મુકત કરવા માટેનું પરમ સ્થાન હોય, તેમ સમજાય છે, તેથી જ કૃપાળુ ગુરુદેવે ઘણી ગાથાઓ દ્વારા મોક્ષ જેવા ઉત્તમ સાધ્ય માટે ઉપાય ન હોવાની શંકાને નિર્મૂળ કરી સરલ રીતે નિરાકરણ કર્યું છે. આ છઠ્ઠા સ્થાનકની સ્થાપના કરીને વિશ્વના જે કાંઈ ક્રિયાકલાપ છે, તેના સારા-નરસા ઉપાયો દ્વારા જીવ કેવી ઉચ્ચ-નીચ સ્થિતિ પામે છે, તેનું પરોક્ષભાવે આખ્યાન કર્યું છે. આ છે છઠ્ઠા સ્થાનનું મહત્ત્વ
પૂછયા કરી વિચાર ઃ સિદ્ધિકારે ઉપર્યુક્ત છ એ મહત્ત્વપૂર્ણ પદો ઉપર વિચારપૂર્વક શંકાઓ ઉપસ્થિત કરાવી છે અને બુદ્ધિપૂર્વક પ્રશ્નો પણ પૂછયા છે. આ કોઈ નાના-મોટા હલકા પ્રશ્નો નથી કે શું ખાવું અને ન ખાવું, ઈત્યાદિ. તેમ જ કોઈ જ્યોતિષશાસ્ત્ર વિષયક પ્રશ્ન નથી કે ભવિષ્યમાં શું થશે ? આ રીતે સાધારણ સુખ-દુઃખ વિષયક મામુલી પ્રશ્નો પણ નથી. તે ઉપરાંત કોઈ પાયા વગરની વાત હોય, તેવા પણ પ્રશ્નો નથી. આ તો સાર્વભૌમ બ્રહ્માંડવ્યાપી શાશ્વત તત્ત્વોને સ્પર્શ કરનારા અને જેનાથી અનંતકાળ સુધી કર્મોમાં અવરાયેલો આત્મા મુકત થઈ. જન્મ-મૃત્યુના ચક્રને નિવારી અખંડ અવિનાશી પરમપદને પ્રાપ્ત કરે, તેવા મૂળભૂત આધ્યાત્મિક પ્રશ્નો છે. કહો કે શાસ્ત્રનો નિચોડ છે. આવા ગંભીર પ્રશ્નોથી આ આત્મસિદ્ધિનો મહાન ગ્રંથ અમરકીતિને પ્રાપ્ત થયો છે. એટલા માટે જ સિદ્ધિકાર સ્વયં કહે છે કે “પૂછયા કરી વિચાર' અર્થાત બહુ વિચારપૂર્વક આ પ્રશ્નો વિચારવામાં આવ્યા છે. જે સત્ય છે તે સૈકાલિક છે, જ્યારે શંકા છે તે અસ્થાયી છે. અસ્થાયી હોવાના કારણે શંકાનું નિવારણ ન થાય ત્યાં સુધી શંકા શંકા જ બની રહે છે પરંતુ જ્યારે આવા વિચારપૂર્વકના પ્રશ્નોમાં જિજ્ઞાસુની બુદ્ધિ પરોવાય છે, ત્યારે તે સ્થાયી તત્ત્વોને પ્રાપ્ત કરી શકે છે અને હવે જિજ્ઞાસુ મુમુક્ષ બની જાય છે. વિચારપૂર્વકના પ્રશ્નમાં પ્રશ્નની યોગ્યતાના કારણે જે પ્રત્યુત્તર મળે છે તે પણ એટલો જ યોગ્ય હોય છે. અહીં એક ચતુર્ભગી વિચારવા લાયક છે.
૧) યોગ્ય પ્રશ્નનો યોગ્ય ઉત્તર ૨) યોગ્ય પ્રશ્નનો અયોગ્ય ઉત્તર ૩) અયોગ્ય પ્રશ્નનો યોગ્ય ઉત્તર
