Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
વિકલ્પ તે ચંચળતા છે, મતાગ્રહ એ એક મિથ્યાબિંદુ પર સ્થિર થયેલો આગ્રહ છે. વિકલ્પમાં નિર્ણયનો અભાવ છે. બિનજરૂરી ચિંતનને વિકલ્પ કહે છે. મહાગ્રહ અને વિકલ્પ, બંને છોડવાના છે. નીતિ પણ કહે છે કે ખોટો સંકલ્પ અને મિથ્યા વિકલ્પ, બંને હાનિકર છે. અહીં “છોડી’ શબ્દનો અવંય બંને સાથે છે. દર્શનનો મહાગ્રહ પણ છોડવાનો છે અને વિકલ્પ પણ છોડવાના
કહ્યો માર્ગ આ સાધશે – આ બંનેના ત્યાગની ભૂમિકા ઉપર જ અમે જે માર્ગનું કથન કર્યું છે અર્થાત્ જેમાં શ્રદ્ધા અને ચારિત્રની વાત છે, તેની સાધના કરવી સંભવ થશે.
કહ્યો’ શબ્દ મર્મપૂર્ણ છે. આ માર્ગ કહ્યો છે, કોણે કહ્યો છે ? કૃપાળુ ગુરુદેવ કહે છે કે અમોએ પૂર્વની ગાથામાં જે ઉપાયો દર્શાવ્યા છે, તે અમારો ચીંધ્યો માર્ગ છે. સદ્ગુરુએ પણ આ માર્ગ કહ્યો છે. જો આગળ ચાલીને કહો તો દેવાધિદેવ તીર્થકરોએ પણ આ માર્ગની સ્થાપના કરી છે અને બહુ સ્વચ્છ ભાવે કહ્યો છે. જેણે જેણે સાચી રીતે આરાધના કરી છે, તેઓએ પણ આ જ માર્ગ કહ્યો છે. કથન કરવું, તે સામાન્ય ક્રિયા છે પરંતુ જે કથનની પાછળ સાધનાનું લઢણ થયું હોય અર્થાત્ સાધક સાધનાની કસોટી પર લઢાયો હોય અથવા વિપુલ પુરુષાર્થ કરીને અરિહંત પ્રભુએ જે જ્ઞાન મેળવ્યું હોય, તેના આધારે જે કથન થયું હોય, તે એક વાસ્તવિક અને વિશિષ્ટ કથન હોય છે. તેને કહ્યો’ માર્ગ કહી શકાય છે, પ્રરૂપેલો માર્ગ કહી શકાય, નિર્દિષ્ટ કથનને “કહ્યો કહી શકાય. આ પદમાં જે “કહ્યો’ શબ્દ છે, તે પૂર્વોકત ભાવોના આધારે જ નિર્ણય થયો છે, તે નિર્ણયને અભિવ્યકત કરતો શબ્દ છે.
કથનના ચાર ગુણ પ્રસિદ્ધ છે. ૧) સત્યતા ૨) અસંદિગ્ધપણ ૩) પ્રમાણભૂત ઉકિત અને ૩) આપ્તજનો દ્વારા કથિત. આ ચારે ગુણોનો જેમાં સમાવેશ થાય છે, તેવું કથન કે પ્રરૂપણા જે માર્ગમાં સમાવિષ્ટ છે, તેને સિદ્ધિકારે “કહ્યો” શબ્દ કહીને પદરચના કરી છે, તે માર્ગની દૃઢતાનું સૂચન કરે છે. અહીં “કહ્યો’ શબ્દ માર્ગનું વિશેષણ છે. આ માર્ગ એમ કહીને વિશેષ ધ્યાન ખેંચવામાં આવ્યું છે. માર્ગ તો છે જ પરંતુ આ માર્ગ જેવો-તેવો સામાન્ય માર્ગ નથી. વિધિપૂર્વક નિર્ણય કરી, કુતર્કના કાંટાઓ દૂર કરી ઉપદિષ્ટ થયેલો માર્ગ છે. માર્ગનું જે કથન રૂપ વિશેષણ છે, તેમાં ઉપર્યુકત ચારે ગુણોના દર્શન થાય છે.
કથનના ચાર ગુણ :
(૧) સત્યતા– નિશ્ચિત પરિણામની સાથે દોષ ઊભો ન કરે તેને સત્ય કહે છે. ચારિત્રના આચરણનો શ્રદ્ધાપૂર્વક સ્વીકારેલો ભાવ જેમાં ભરેલો છે, તે નિશ્ચિત રૂપે સુખદાયક પરિણામ આપે છે. સુચારિત્ર દ્વારા જીવને કુફળ મળ્યું હોય, તેવું એક પણ ઉદાહરણ નથી. કયારેક ઉચ્ચકોટિના ચારિત્રવાન જીવો દુઃખ પામે છે, ત્યારે તે તેના પાપકર્મનું ફળ હોય છે, બલ્કી ચારિત્રથી તો તેની રક્ષા જ થાય છે.
અશાતા કે અશુભકર્મના ઉદય વખતે પણ ચારિત્રભાવો શાંતિ જાળવવામાં સહાયક થાય છે. શ્રદ્ધા અને ચારિત્રનો આ માર્ગ સોળ આના સત્ય છે, સત્યતાથી પરિપૂર્ણ છે.
