Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
આવે છે અને પરિણામે સિદ્ધિ મળતી નથી. તે જ રીતે કર્તાના ગુણ અને નિર્દોષ ઉપકરણ શુદ્ધ કાર્યને જન્મ આપે છે અને સાધ્ય સિદ્ધ થાય છે. રસોઈ કરનારી બહેન યોગ્ય હોય અને લોટ, ઘી ઈત્યાદિ દ્રવ્યો શુદ્ધ હોય, તો રસોઈ શ્રેષ્ઠ બને છે. તે જ રીતે સાધક યોગ્ય હોય, તેની શ્રદ્ધા અને જ્ઞાનાદિ ઉપાદાન ઉપકરણ નિર્દોષ હોય, સદ્ગુરુ કે સતુશાસ્ત્ર રૂપી નિમિત્ત કારણ પણ નિર્દોષ હોય, ત્યારે “સર્વ દ્રવ્યથી આત્મદ્રવ્ય સર્વથા મુક્ત, નિર્વિકારી, અખંડ, અનાદિ, સનાતન સત્ય છે.” તેવા પરિણામોથી છેદક પર પરિણામોનું છેદન કરી, વિભાવ પરિણતિથી દૂર રહી, સ્વભાવ પરિણતિમાં રમણ કરે છે, ત્યારે સાધક કે ઈદકની દશા સુદશા બને છે. આવી દશાનું પરિણમન કર્મબંધના કારણોનું છેદન કરવા માટે પ્રબળતમ હથિયાર છે.
છેદકદશા” શબ્દ પ્રયોગ દ્વારા સિદ્ધિકારે ઘણા ગંભીર અર્થ સાથે કર્તા અને તેનું ઉપકરણ, તે બંનેની યોગ્યતાનું એક સાથે કથન કર્યું છે. અહીં ગાથામાં પ્રયુકત “તે કારણ' શબ્દ બંને ભાવમાં પ્રયુક્ત થઈ શકે છે. પાપના જે કારણો હતા, તે કારણ, જ્યારે બીજો અર્થ એ છે કે જેમ એક પક્ષમાં બંધના કારણ છે તો સામાપક્ષમાં છેદકદશા તે બંધને છેદવાનું કારણ છે, અર્થાત્ છેદકદશા પણ એક કારણ છે. આ એવું કારગર કારણ છે કે તે પાપકારણોને છેદી નાંખે છે. બંધના કારણ ઉપર આ છેદકદશા રૂ૫ શુદ્ધ કારણની ટક્કર છે. જેમ અગ્નિ પ્રગટ થવામાં કાષ્ટ ઈત્યાદિ કારણો છે, તેમ પાણી તેને નાશ કરવાનું કારણ છે. પરસ્પર બે વિરોધી કારણોની ટક્કર વાય છે અને અગ્નિ શાંત થઈ જાય છે. તે જ રીતે અહીં પાપના કારણોનો નાશ કરવા માટે જ્ઞાન તેનું પ્રતિયોગી કારણ છે. છેદકદશા રૂપી શુદ્ધ કારણ, બંધના અશુદ્ધ કારણનો નાશ કરે છે. ગાથામાં તે કારણ છેદક દશા..' તે પ્રમાણે લખ્યું છે. અહીં જે “કારણ' શબ્દનો ઉચ્ચાર કર્યો છે, તે ઉત્તમ કારણોને માટે સંબોધન હોય તેવી અભિવ્યંજના છે. સાર એ થયો કે છેદકદશા બંધના કારણોનું છેદન કરે છે. છેદકદશાનો અર્થ જેવી–તેવી છેદકદશા નહીં પરંતુ અધ્યાત્મ ઉત્ક્રાંતિને અનુકૂળ દશાને અહીં છેદકદશા કહી છે.
છેદકદશા – આપણે છેદક શબ્દનો અર્થ કર્તા અર્થમાં લીધો છે અર્થાત્ છેદન કરનાર, તે રીતે કર્તુત્વનો ભાવ બતાવ્યો છે પરંતુ છેદક શબ્દ દશાનું વિશેષણ પણ થઈ શકે છે. છેદકદશા એટલે છેદન કરનારી દશા. જે દશા કે અવસ્થાથી કર્મબંધનનું છેદન થાય છે, બંધના કારણોનું પણ છેદન થાય છે, તેવી દશાને છેદકદશા કહી શકાય છે. અહીં દશાની પ્રધાનતા છે. સાધક જ્યારે ઊંચી દશાનો સ્પર્શ કરે છે, ઊંચી સાધનામાં રમણ કરે છે, ત્યારે આ દશા બેવડું કામ કરે છે, સાધકને આધ્યાત્મિક આનંદ આપે છે, પરમ સુખની અનુભૂતિ કરાવે છે અને સાથે સાથે બંધના કારણનું છેદન કરે છે. જેમ કોઈ એવી ઔષધિ હોય, જે પરમ સ્વાદિષ્ટ હોય અને રોગનો નાશ કરનારી હોય, તો આ ઔષધિ બેવડું કામ કરે છે. તે સ્વાદ આપે છે અને રોગ કાપે છે, તેમ છેદકદશા આનંદ આપે છે અને કર્મ કાપે છે. સિદ્ધિકારે “કારણ છેદકદશા' લખ્યું છે, તો કારણ પછી “સંહારક' શબ્દ અધ્યાહાર થઈ જાય છે. તેનો ભાવ આ રીતે થાય – બંધ કારણ સંહારક છેદકદશા. આ રીતે ગાથામાં કર્તા અને કારણ બંનેની મહત્તા જળવાઈ રહે છે. છેદકપણું છે અને દશા પણ છે. આમ ઉભયપક્ષની શ્રેષ્ઠતા પરમ શ્રેષ્ઠતાની જનક છે.
- (૪૮)
