Book Title: Uttaradhyayani Part_1
Author(s): Bhadrabahuswami, Shantisuri,
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600066/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThi-devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-pranthAGkaH 33. zrIvinAmapatyekabuddhAdiRSipraNItAni zrutakevalidhuryazrImanadrabAhusvAmisUktaniyuktikAni vAdivetAlazrIzAntisUrivaryavivRtAni zrImantyuttarAdhyayanAni / (vibhAgaH prathamaH) prasedhikA-devacandra lAlabhAI jainapustakoddhArabhANDAgArasaMsthA vikhyAtikArakaH-zAha nagInabhAI ghelAbhAI-javherI, asyaikaH kaaryvaahkH| idaM pustakaM mumbayyAM zAha nagInabhAI ghelAbhAI javherI 426 javherI bAjAra ityanena 'nirNayasAgara' mudraNAspade kolabhATavIbhyAM 23 tame gRhe rAmacandra yesU zeDagedvArA mudrApitaM prakAzitaM c| prathamasa~skAre pratayaH 50..] asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArA etadbhANDAgArakAryavAhakANAmAyattAH sthaapitaaH| [mohamayIpattane. vIrasaMvat 2442. vikramasaMvat 1972. krAiSTasya san 1916. vetanaM 1-5-0 [Rs. 1-5-0] Haripreritsarokheadsexsexdxods Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( All Rights Reserved by the Trustees of the Fund. ) Printed by Ramchandra Yesu Shedge at <
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThidevacandralAlabhAI-jainapustakoddhAra-granthAGke aham pUrvodRtajinabhASitazrutasthavirasaMdRbdhAni / zrImadbhadrabAhukhAmisaMkalitaniyuktiyutAni / zrIzAntyAcAryavihitaziSyahitAkhyavRttiyuktAni / zrIuttarAdhyayanAni / Yu Chan Liu Ge Liu Liu Liu Liu Zhong Liu Liu *****K zivadAH santu tIrthezA, vighnsngghaatghaatinH| bhavakUpoddhRto yeSAM, vAg varatrAyate nRNAm // 1 // samastavastuvistAre, vyaasrpttailvjle| jIyAt zrIzAsanaM jainaM, dhIdIpoddItivarddhanam // 2 // yatprabhAvAdavApyante, padArthAH kalpanAM vinA / sA devI saMvide naH stAdastakalpalatopamA // 3 // Jain Education W elibrary on
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhRttiH uttarAdhya. vyAkhyAkRtAmakhilazAstravizAradAnA, sUcyapravedhakadhiyAM zivamastu teSAm / adhyayanam vairatra gADhataragUDhavicitrasUtragranthirvibhidya vihito'dya mamApi gmyH||4|| adhyayanAnAmeSAM yadapi kRtAthUrNivRttayaH kRtibhiH / tadapi pravacanabhaktistvarayati mAmatra vRttividhau // 5 // iha khalu sakalakalyANanibandhanaM jinAgamamavApya vivekinaivaM vivecanIyaM-yaduta mahArtho'yaM manorathAnAmapyapathabhUto bhUrijanmAntaropacitapuNyaparipAkato mahAnidhiriva mayA'dhigataH, tathAhi-mahati saMsAramaNDale'smin mAnasAdidaNDairabhihanyamAnAH kaSTeneSTaviziSTArthI mahApurImiva manujagatimanupravizanti jantavaH, anupravizyApi cAsyAmauddharaithyikA ivAkRtasukRtasambhArA nirIkSitumapi nainaM kSamante, kimaGga punaravAmiti ?, etadavAsau sarvathA 4 kRtArtho'smi, sambhavati cAsyAM khopakAravatparopakAre'pi zaktiriti nedAnI yuktA kardaryatA, kintu 1, bhavitavyamudArAzayena, paropakArapUrvikaiva ca khopakArapravRttirudArAzayatAM khyApayatIti paropakAra evAditaH pravartitumucitam / santi cAsmin mahitamAhAtmyAH samIhitasampAdakAzca maNaya iva caraNakaraNAdigocarAcArAdyaGgAnuyogAH, na hAcaita idAnIM samyagdarzanAdihetuM mithyAtvAdipizAcazamanaM dharmakathAtmakottarAdhyayanAnuyogaM rakSAvidhAnamivApahAya khayaM grahItumanyasmai vA dAtuM yujyante, ityArabhyata uttarAdhyayanAnuyogaH-tatra ca na tathAvidhaphalAdiparijJAna 1 bhikssaacraaH| 2 kRpaNatA / JainEducabonnoi For Private & Personal use only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikalA prekSAvatAM pravRttiH, tasyAstadyApakatvAd, vyApyasya ca vyApakAvinAbhAvitvAt , ataH prekSAvatpravRttyaGgatvAt phalayogamaGgalasamudAyArthAnuyogadvAratadbhedaniruktikramaprayojanAni vAcyAni / yacca zabdasyApramANatvamabhidhAya tadabhidhAnasyAnarthakatvamiha kaizciduktaM, tadasAdhu, zabdasyApramANatve tatprAmANyamUlatvena sakalavyavahArANAmucchedaprasaGgAt , uktaM hi-"lokikavyavahAro'pi, yasminna vyavatiSThate / tatra sAdhutvavijJAnaM, vyAmohopanibandhanam // 1 // " iti / tathA ca zAstrAdau phalAdipratipAdikA pUrvAcAryagAthA-'tassa phalajogamaMgalasamudAyatthA taheva dArAI / tabbheyaniruttikkamapayoyaNAiM ca vaccAI // 1 // ' phalAbhilASiNAM ca sakalaprekSAvatAM pravRttiriti prathamataH phalasyAbhidhAnaM, tatrApi kimidaM sambaddhamutAsambaddhamiti vicArata eva vipazcitaH pravartanta iti tadanu yogasya, ityAdi kramaprayojanaM sarvatra yojyaM, tatra phalaM kartuH zrotuzcAvyavahitaM vineyAnugraho yathAvadarthAvabodhazca, vyavahitaM punarubhayorapi taduttarottaraguNaprakarSaprAptyA'pavargAvAsiriti / yogaH sambandhaH, sa ca hetutaH phalataca, tatra hetuta uttarAdhyayanAnuyogasya sAkSAtkRtadharmANaH sUtrakRta eva yathAkhaM praNetAraH tatastadavabodhitatadarthAstacchiSyAH tato'pi tadvineyAstAva yAvad bhagavAn bhadrabAhuH tato bhASyakRtastatazcarNikRtaH tato'pi vRttikRto yAvadasmagurava iti guruprvkrmlkssnnH| phalatastUpAyopeyabhAvarUpaH abhihitaphalasyopeyatvAt prastutAnuyogasya ca tadupAyatvAditi / manAti1 tasya phalayogamaGgalasamudAyArthAstathaiva dvArANi / tad (dvAra) bhedaniruktikramaprayojanAni ca vAcyAmi // 1 // For Privale & Personal use only wwwjainelibrary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam bRhaddhRttiH // 2 // vinAzayati zAstrapAragamanavighnAn gamayati-prApayati zAstrasthairya lAlayati ca-zleSayati tadeva ziSyapraziSyaparamparAyAmiti maGgalaM, yadvA manyante anApAyasiddhiM gAyanti prabandhapratiSThitiM lAnti vA'vyavacchinnasantAnAH ziSyapraziSyAdayaH zAstramasminniti maGgalam , AdimadhyAvasAnavartinastasyoktarUpArthaprasAdhakatvena prasiddhatvAt , uktaM hi-"taM maMgalamAIe majjhe pajaMtae ya satthassa / paDhamaM satthassAvigdhapAragamaNAya niddiTaM // 1 // tasseva u thijatthaM majjhimayaM aMtimaM ca tasseva / aghocchittinimittaM sissapasissAivaMsassa // 2 // " taca nAmAdicaturbheda, tatra maGgalamiti nAmaiva nAmamaGgalaM, sthApanAmaGgalaM maGgalAkAraH, maGgalAni ca darpaNAdIni, yathoktam-"dappaNabhaddAsaNa vaddhamANa varakalasamacchasirivacchA / socchiya naMdAvattA lihiyA aTTa maMgalagA // 1 // " iti, dravyabhAvamaGgale tyAvazyakabhASyAnusArato'vaboddhavya / tatra ceha bhAvamaGgalenAdhikAraH, taca kRtameva, nandirUpatvAt tasya, nandivyAkhyAnapUrvakatvAca sakalAnuyogasya, apavAdata utkrameNApi yadA'nuyogastadA bhAvata AdimaGgalaM 'saMjogA| vippamukkassa aNagArassa' tti aNagAragrahaNaM, madhyamaGgalaM, 'kaMpille nayare rAyA' ityAdinA'nagAraguNavarNanam , antya-3 1 tanmaGgalamAdau madhye paryante ca zAstrasya / prathamaM zAstrasyAvighnapAragamanAya nirdiSTam // 1 // tasyaiva tu sthairyArtha madhyamamantimaM ca tasyaiva / avyavacchittinimittaM ziSyapraziSyAdivaMze // 2 // 2 darpaNaM bhadrAsanaM vardhamAno varakalazo matsyaH zrIvatsaH / svastiko nandyAvattoM likhitAnyaSTASTa maGgalAni // 1 // Jain Educati o nal For Privale & Personal Use Only M inalibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ PCAUSESARI LALCASSASSAMSK maGgalam 'ii pAukare buddhe' ityAdinA buddhAdyabhidhAnaM / samudAyo-varNapadavAkyazlokAdhyayanakadambakAtmakazrutaskandharUpastasyAbhidheyo'rthaH samudAyArthaH, sa ceha dharmakathAtmakaH, vizeSatastvenaM 'paDhame viNao' ityAdinA niyuktikAra eva vakSyati / dvArANIti prakramAdanuyogadvArANi, tatra cAnugatamanurUpaM vA zrutasya khenAbhidheyena yojana-sambandhanaM tasmin vA'nurUpo'nukUlo vA yogaH zrutasyaivAbhidhAnavyApAro'nuyogaH, taduktam- "aNujoyaNamaNujogo hai| suyassa niyaeNa jmbhidheyennN| vAvAro vA jogo jo aNurUvo'Nukulo vA // 1 // " tasya dvArANi-upakramAdIni anuyogadvArANi tAni tadbhedaniruktikramaprayojanAni ca tatthajjhayaNaM paDhama' mityatra vakSyAmaH / Aha-prakRto'yamuttarAdhyayanAnuyogaH, tatra kimatAnyuttarAdhyayanAnyaGgamaGgAni zrutaskandhaH zrutakandhA adhyayanamadhyayanAni uddezaka uddezakAH ?, ucyate, nAGgaM nAGgAni, zrutaskandho na zrutaskandhAH, nAdhyayanamadhyayanAni, noddezako noddezakA iti / asya ca nAmanikSepe 'uttarAdhyayanazrutaskandha' iti nAma, tatrottaraM nikSeptavyamadhyayanaM zrutaskandhazca, tatrottaranikSepAbhidhAnAyAha bhagavAn niyuktikAraH 1 anuyojanamanuyogaH sUtrasya nijakena yadabhidheyena / vyApAro vA yogo yo'nurUpo'nukUlo vA // 1 // Sain Education For Privale & Personal use only im.jainelibrary.org
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 3 // nAmaM ThavaNA davie khitta disA tAvakhitta pannavae / paikAlasaMcayapahANanANakamagaNaNao bhAve // 1 // vyAkhyA - iha ca supo yatrAdarzanaM tatra sUtratvena chAndasatvAt luk, tathottaranikSepa prastAvAt sUcakatvAtsU - trasya 'kamauttareNa pagaya' mityuttarazravaNAca 'nAmaM' ti nAmottaraM 'ThavaNaM' ti sthApanottaramityAdyabhilApaH kAryaH / tatra nAmottaramiti nAmaiva yasya vA jIvAderuttaramiti nAma kriyate, sthApanottaramakSAdi, uttaramiti varNavinyAso vA, dravyottaramAgamato jJAtA'nupayukto noAgamato jJazarIra bhavyazarIre tadvyatiriktaM ca tatra tadyatiriktaM tridhA - sacittAcittamizrabhedena tatra sacittaM pituH putraH, acittaM kSIrAt dadhi, mizraM jananIzarIrato romAdimadapatyam, iha ca dravyaparyAyo bhayAtmakatve'pi vastuno dravyaprAdhAnyavivakSayA pitrAderUrdhvabhavanatazca putrAdInAM dravyottaratvaM bhAvanIyaM, kSetrottaraM mervAdyapekSayA yaduttaraM yathottarAH kuravaH, yadvA pUrva zAlikSetraM tadeva pazcAdikSukSetraM, diguttaramuttarA dig, dakSiNadigapekSatvAdasya, tApakSetrottaraM yattApadigapekSayottaramityucyate, yathA- sarveSAmuttaro mandarAdriH, prajJApakottaraM yat prajJApakasya vAmaM pratyuttaramekadigavasthitayordevadattayajJadattayordevadattAt paro yajJadatta uttaraH, kAlottaraH samayA 1 kayapavayaNappaNAmo vucchaM dhammANuogasaMgahiaM / uttarajjhayaNANuoMgaM guruvaesAnusAreNa ||1|| ityeSA gAthA''dau niryuktipustake dRzyate, na ca vyAkhyAtetyupekSitA, anubandhAdidarzitayopayogitve (kRtapravacanapraNAmo vakSye dhrmaanuyogsNgRhiitm| uttarAdhyayanAnuyogaM gurUpadezAnusAreNa ) iti saMskaraNaM jJeyam / adhyayanam 1 // 3 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAvalikA AvalikAto muhUrtamityAdi, saJcayottaraM yatsaJcayasyopari, yathA dhAnyarAzeH kASThaM, pradhAnottaramapi trividhaMsacittAcittamizrabhedAt , sacittapradhAnottaramapi tridhaiva, tadyathA-dvipadaM catuSpadamapadaM ca, tatra dvipadamanuttarapuNyaprakRtitIrthakaranAmAdyanubhavanataH tIrthakaraH, catuSpadamananyasAdhAraNazauryadhairyAdiyogataH siMhaH, apadaM ramyatvasurasevyatvAdibhirjAtyajAmbUnadAdimayI jambUdvIpamadhyasthitA sudarzanAjambUH, acittamacintyamAhAtmyazcintAmaNiH, mizraM tIrthakara eva gRhasthAvasthAyAM sarvAlaGkArAlaGkataH, jJAnottaraM kevalajJAnaM, vilInasakalAvaraNatvena samastavastukhabhAvAbhAsitayA ca, yadvA zrutajJAnaM, tasya khaparaprakAzakatvana kevalAdapi maharddhikatvAta, uktaM ca*"suyaNANaM mahiDDIyaM, kevalaM tayaNaMtaraM / appaNo ya paresiM ca, jamhA taM paribhAvaNaM // 1 // " ti, kramottaraM krama mAzritya yadbhavati, tacaturvidhaM-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyataH paramANoIipradezikaH tato'pi tripradezikaH evaM yAvadantyo'nantapradezikaH skandhaH, kSetrata ekapradezAvagADhAt dvipradezAvagADhaH tato'pi tripradezAvagADhaH evaM yAvadavasAnavartyasaGkhyeyapradezAvagADhaH, kAlata ekasamayasthiterdvisamayasthitiH tato'pi trisamayasthitiH evaM yAvadasaGkhyeyasamayasthitiH, bhAvata ekaguNakRSNAt dviguNakRSNaH tato'pi triguNakRSNaH evaM yAvadanantaguNakRSNaH, yato vA-kSAyopazamikAdibhAvAdanantaraM yaH kSAyikAdirbhavati, 'gaNaNao'tti gaNanAta uttaramekakAda 1 zrutajJAnaM mahaddhikaM kevalaM tadanantaram / Atmanazca pareSAM ca yasmAttatparibhAvanam // 1 // Jain Education W cional For Privale & Personal use only ainelibrary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. dvikastato'pi trika evaM yAvacchIrSaprahelikA, bhAvottaraM kSAyiko bhAvaH, tasya kevalajJAnadarzanAdyAtmakatvena sakalau- bRhaddhRttiH dayikAdibhAvapradhAnatvAd / Aha-evamasya pradhAnottara evAntarbhAvAdayuktaM bhedenAbhidhAnaM, yadyevamatyalpamidamucyate, *evaM hi nAmAdicatuSTaya eva sarvanikSepANAmantarbhAvAttadevAbhidheyaM, tata ihAnyatra ca ynnaamaadictussttyaadhikniksse||4|| pAbhidhAnaM tacchiSyamativyutpAdanArtha sAmAnyavizeSobhayAtmakatvakhyApanArtha ca sarvavastUnAmiti bhAvanIyamiti gaathaarthH||1|| ihAnekadhottarAbhidhAne'pi kramottaramevAdhikariSyati, viSayajJAne ca viSayI sujJAno bhavati iti manvAno yatrAsa sambhavo yatra cAsambhavo yatra cobhayaM tadevAha jahaNaM suttaraM khalu ukkosaM vA aNuttaraM hoi / sesAI uttarAI aNuttarAiM ca neyANi // 2 // vyAkhyA-jaghanyaM sottaraM 'khalu' avadhAraNe, sottarameva 'ukkosaM' ti utkRSTaM, vAzabdasyaivakArArthasya bhinna-5 * kramatvAd anuttarameva bhavati, 'zeSANi' madhyamAni 'uttarANi' iti arzaAditvenAjantatvAt matubalopAbottaravanti anuttarANi ca jJeyAni / dravyakramottarAdIni hi jaghanyAnyekapradezikAdIni upari dvipradezikAdivastvantarabhAvAt sottarANyeva, tadapekSayaiva teSAM jaghanyatvAt , utkRSTAni tvantyAnantapradezikAdInyanuttarANyeva, tadupari vastvantarAbhAvAd, anyathotkRSTatvAyogAt , madhyamAni tu dvipradezikAdIni tripradezikAdyapekSayA sottarANi eka ACANCAKACKAGA* Sain Educat onal X elibrary.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradezApekSayA tvanuttarANi, uparitanavastvapekSayaiva sottaratvAt iti gAthArthaH // 2 // uttarasyAnekavidhatvena yenAtra prakRtaM tadAha kamauttareNa pagayaM AyArasseva uvarimAiM tu / tamhA u uttarA khalu ajjhayaNA huMti NAyavA // 3 // 195-LESALMER vyAkhyA-kramApekSamuttaraM kramottaraM, zAkapArthivAditvAnmadhyapadalopI samAsaH, tena prakRtam-adhikRtam , iha ca kramottareNeti bhAvataH kramottareNa, etAni hi zrutAtmakatvena kSAyopazamikabhAvarUpANi tadrUpasyaivA''cArAGgasyopari paThyamAnatvenottarANItyucyante, ata evAha-'AyArasseva uvarimAIti evakAro bhinnakramaH, tatazcAcArasyoparyeva-uttarakAlameva 'imAnI'ti hRdi viparivartamAnatayA pratyakSANi, paThitavanta iti gamyate, 'tuH' vize-/ paNe, vizeSazcAyaM yathA-zayyambhavaM yAvadeSa kramaH, tadA''ratastu dazavakAlikottarakAlaM paThyanta iti, tamhA u'tti 'tuH' pUraNe, yattadozca nityamabhisambandhaH, tato yasmAdAcArasyoparyavemAni paThitavantastasmAd 'uttarANi' uttarazabdavAcyAni, 'khaluH' vAkyAlaGkAre'vadhAraNe vA, tata uttarANyeva 'adhyayanAni' vinayazrutAdIni bhavanti 'jJAtavyAni' avaboddhavyAni, prAkRtatvAca liGgavyatyaya iti gAthArthaH // 3 // Aha-yadyAcArasyopari paThyamAnatvenottarA in Educ a tional For Private & Personal use only .jainelibrary.org
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. PNyamUni, tatkiM ? yata evAcArasya prasUtireSAmapi tata eva abhidheyamapi yadeva tasya tadevotAnyatheti saMzayApa-12 adhyayanam nodAyAhabRhadvRttiH 6 aMgappabhavA jiNabhAsiyA ya ptteybuddhsNvaayaa| baMdhe mukkhe ya kayA chattIsaM uttarajjhayaNA // 4 // vyAkhyA--aGgAd-dRSTivAdAdeH prabhava-utpattireSAmiti aGgaprabhavAni, yathA parISahAdhyayanaM, vakSyati hi-"kamma-31 ppavAyapuve sattarase pAhuDaMmi jaM suttaM / sanayaM sodAharaNaM taM ceva ihaMpi NAyacaM // 1 // " jinabhASitAni yathA / drumapuSpikA'dhyayanaM, taddhi samutpannakevalena bhagavatA mahAvIreNa praNItaM, yadvakSyati--"taMNissAe bhagavaM sIsANaM dei aNusahi"ti, 'caH' samuccaye, pratyekabuddhAzca saMvAdazca pratyekabuddhasaMvAdaM tasmAdutpannAnIti zeSaH, tatra pratyekabuddhAH-kapilAdayaH tebhya utpannAni yathA kApilIyAdhyayanaM, vakSyati hi--'dhammaTTaiyA gIyaM tatra hi kapileneti prakramaH, saMvAdaH-saGgatapraznottaravacanarUpastata utpannAni, yathA-kezigautamIyaM, vakSyati ca-"gotamakesIo ya saMvAyasamuTThiyaM tu jamheya"mityAdi / nanu sthaviraviracitAnyevaitAni, yata Aha cUrNikRt-"sutte therANa attAgamo"tti 1 karmapravAdapUrve saptadaze prAbhRte yatsUtram / sanayaM sodAharaNaM tadevehApi jJAtavyam // 1 // 2 tannizrayA bhagavAn ziSyebhyo dAtyanuzAstim / 3 dharmArthAya gItam / 4 gautamakezIsaMvAdatazca samutthitaM tu yasmAdidam / 5 sUtre sthavirANAmAtmAgama iti / sa-ACCORREARSA Jain Education Conal For Private & Personal use only sinelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandyadhyayane'pyuktam-"jassa jettiyA sIsA uppattiyAe veNaiyAe kammayAe pariNAmiyAe caubihAe buddhIe uvaveyA tassa tettiyAI paiNNagasahassAI" prakIrNakAni cAmUni tatkathaM jinadezitatvAdi na virudhyate ?, ucyate, tathAsthitAnAmeva jinAdivacasAmiha dRbdhatvena taddezitatvAdyuktamiti na virodhaH / bandha-AtmakarmaNoratyantasaMzlepastasmin , mokSaH tayorevA''tyantikaH pRthagbhAvastasmiMzca kRtAni, ko'bhiprAyaH?-yathA bandho bhavati yathA ca mokSastathA pradarzakAni, tatra bandhe yathA-"ANAaNiddesakaretti" mokSe yathA-"ANANiddesakare"tti, AbhyAM yathAkramamavinayo vinayazca pradaryate, tatrAvinayo mithyAtvAdyavinAbhUtatvena bandhasya vinayazcAntarapauruSatvena mokSasya kAraNamiti tattvatastau yathA bhavatastadevoktaM bhavati, mokSaprAdhAnye'pi bandhasya prAgupAdAnamanAditvopadarzanArtha, yadvA 'baMdhe mokkhe yatti' cazabda evakArArthoM bhinnakramazca, tato bandha eva sati yo mokSastasmin 8 kRtAni, anenAnAdimuktamatavyavacchedazca kRtaH, tatra hi mokSazabdArthAnupapattiH sakalAnuSThAnavaiphalyApattizca, kimevaM hakaticideva ?, netyAha-patriMzat' SaTtriMzatsaGkhyAni, ko'rthaH?-sarvANi uttarAdhyayanAni iti gAthArthaH // 4 // itthaM prasaGgata uktarUpaM saMzayamapAkRtyAdhyayananikSepaM vineyAnugrahAya tatparyAyanikSepAtidezaM cAha 1 yasya yAvantaH ziSyA autpattikyA vainayikyA karmajayA pAriNAmikyA caturvidhayA buddhyopapetAstasya tAvanti prakIrNakasahasrANi / / 2 AjJA'nirdezakaraH / 3 aajnyaanirdeshkrH| n aiset For Private & Personal use only aineibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. nAmaM ThavaNajjhayaNe davajjhayaNe ya bhAvaajjhayaNe / emeva ya ajjhINe AyajjhavaNeviya taheva // 5 // adhyayanam bRhadvRttiH &| vyAkhyA-'nAma ThavaNajjhayaNe'tti pratyekamadhyayanazabdasambandhAnAmAdhyayanaM sthApanAdhyayanaM dravyAdhyayanaM ca-31 sya bhinnakamatvAd bhAvAdhyayanaM ca, tatra nAmasthApane gatArthe, dravyAdhyayanamAgamato jJAtAnupayuktaH, noAgamato jJazarIrabhavyazarIre tadvyatiriktaM ca pustakAdinyastaM, bhAvAdhyayanamAgamato jJAtopayuktaH, noAgamatastu prastutAdhyayanAnyeva, AgamaikadezatvAdeSAm / evaM cAkSINamAyaH kSapaNA'pi ca tathaiva, ko'rthaH?-adhyayanavadetAnyapi nAmAdibhedabhinnAnyeva jJeyAnIti gaathaarthH||5|| sAmprataM nAmAdhyayanAdIni trINi prasiddhAnyeveti manyamAno niyuktikAro |niruktidvAreNa noAgamato bhAvAdhyayanaM vyaakhyaatumaah| ajjhappassANayaNaM kammANaM avacao uvciyaannN|annuvco va NavANaM tamhA ajjhayaNamicchaMti // 6 // PI vyAkhyA-'ajjhappassa'tti sUtratvAdadhyAtmamAtmani, ko'rthaH ?-khakhabhAve, AnIyate'neneti AnayanaM prastA-2 vAdAtmano'dhyayanaM, niruktividhinA cAtmAkAranakAralopaH, kuta etadityAha-yataH 'karmaNAM' jJAnAvaraNIyAdInAm 'apacayaH' cayApagamo'bhAva ityarthaH, 'upacitAnAM' prArabaddhAnAm 'anupacayazca' anupacIyamAnatA'nupAdAnamitiyAvat, 'navAnAM' pratyagrANAM, ko'rthaH ?-prAgbaddhAnAm, etadupayuktasyeti gamyate, upasaMhAramAha-tasmAt -C4% Jain Educatie llonal Ninelibrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ *%%%25A prAgbaddhabadhyamAnakarmAbhAvenA''tmanaH khakhabhAvAnayanAddhetoH adhyayanam 'icchanti' abhyupagacchanti, pUrvasa gamyate, yadvA'dhyAtmamiti rUDhito manaH, taca prastAvAt zubhaM, tasyA''nayanamadhyayanam , AnIyate banena zubhaM cetaH, asmin upayuktasya vairAgyabhAvAt , zeSaM prAgvat , navaraM vairAgyabhAvAt karmaNAmiti kliSTAnAmiti gAthArthaH // 6 // niruktyantareNaitadeva vyAkhyAtumAhaahigammati va atthA aNeNa ahiyaM vnnynnmicchNti| ahiyaM va sAhu gacchai tamhAajjhayaNamicchaMti 7/ vyAkhyA-'adhigamyante vA' paricchidyante vA 'arthA' jIvAdayaH anenAdhikaM vA nayanaM-prApaNamarthAdAtmani / jJAnAdInAmanena icchanti, vidvAMsa iti zeSaH, 'adhikam' argalaM zIghrataramitiyAvat , 'vA' sarvatra vikalpArthaH, 8 sAdhu'tti sAdhayati pauruSeyIbhirviziSTakriyAbhirapavargamiti sAdhuH 'gacchati' yAtyarthAnmuktim , anenetyatrApi : yojyate, yasmAdevamevaM ca tataH kimityAha-tasmAdadhyayanamicchanti, niruktavidhinA'rthanirdezaparatvAdvA'sya, ayatereteA'dhipUrvasyAdhyayanam , icchantIti cAbhidhAnaM sarvatra sUtrArthAvAdhayA vyAkhyAvikalpAnAM pUrvAcAryasammatatvenAduSTatvakhyApanArthamiti gAthArthaH // 7 // nAmAkSINAditrayaM pratItameveti dRSTAntadvAreNa bhAvAkSINamAhajaha dIvA dIvasayaM paIppae so ya dIppae diivo| dIvasamA AyariyA appaM ca paraM ca dIvaMti // 8 // 4 95 uttarAdhya.2 For Private & Personal use only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam bRhadvRttiH vyAkhyA-yathA dIpAhIpazataM 'pradIpyate' jvalati so'pi ca dIpyate dIpo, na punaranyAnyadIpotpattAvapi kSIyate, tathA kimityAha-dIpasamA AcAryA 'dIpyante' samastazAstrArthavinizcayena svayaM prakAzante 'paraM ca' ziSyaM 'dIpayanti' zAstrArthaprakAzanazaktiyuktaM kurvanti, iha ca 'tAtsthyAt tadyapadeza' ityAcAryazabdena zrutajJAnamevoktaM, bhAvAkSINasya prastutatvAttasyaiva cAkSayatvasambhavAditi gAthArthaH // 8 // nAmA''yAdayastrayaHsujJAnA iti bhAvAyaM vyAcaSTe // 7 // RECRUCIXC EbhAve pasatthamiyaro nANAI kohamAio kmso| Autti Agamutti ya lAbhutti ya huMti egaTThA // 9 // vyAkhyA-'bhAve' vicArye iti zeSaH, prazastaH muktipadaprApakatvena 'itaraH' aprazasto bhavanibandhanatvena, prakramAdAyaH, kiMrUpaH punarayaM dvividho'pItyAha-'jJAnAdiH' AdizabdAharzanAdiparigrahaH, 'kohamAio'tti makArasyAlAkSaNikatvAt krodhAdikaH, AdizabdAnmAnAdiparigrahaH. 'kamaso'tti ArSatvAt kramataH, kimuktaM bhavati ?-prazasto jJAnAdiH, aprazastaH krodhAdiH / iha ca jJAnAdeH krodhAdezca AyatvamAyaviSayatvAdviSayaviSayiNorabhedopacAreNa Ayate tamityAya iti karmasAdhanatvena vA, jJAnAdiprazastabhAvAyahetutvAcAdhyayanamapi bhAvAyaH / 'tattvabhedaparyAya-13 Akhya'ti paryAyakathanamapi vyAkhyAGgamiti paryAyAnAha-Aya ityAgama iti ca lAbha iti ca bhavantyekA // 7 // JainEducation For Pawale & Personal use only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ rthikAH, zabdA iti gamyate, 'iti' pratyekaM paryAyakharUpanirdezArthaH, 'caH' samuccaya iti gAthArthaH // 9 // nAmasthApanAkSapaNe prasiddha iti dravyakSapaNAmAhapallatthiyA apatthA tatto uppiTTaNA apatthayarI / nippIlaNA apatthA tinni apatthAi puttIe // 10 // 3 vyAkhyA-'paryastikA' prasiddhA 'apathyA' ahitA, 'tataH' iti paryastikAta utprAbalyena piTTanA utpiDanAutpiDanakAdinA kuTanopiTTanA apathyatarA, 'niSpIDanA' atyantamAvalanAtmikA 'apathyA' iti prastAvAdapathya|| tamA, sarvatra vastrasyeti gamyate, nigamayitumAha-trINyapathyAni 'pottIe'ttivastrasya, iha cAlpAlpatarAlpatamakAlata AbhirvastradravyaM kSapyata iti payastikAdInAmapathyApathyatarApathyatamatvaM dravyakSapaNatvaM coktam, apathyAnIti ca nigamanaM sAmAnyasyAzeSavizeSasaGgrAhakatvAdaduSTamiti gAthArthaH // 10 // bhAvakSapaNAmAhaavihaM kammarayaM porANaM jaM khavei jogehiM / eyaM bhAvajjhayaNaM NeyatvaM ANupubIe // 11 // vyAkhyA-'aSTavidham ' aSTaprakAraM, kriyata iti karma-jJAnAvaraNAdi, raja iva rajo jIvazuddhakharUpAnyathAtvaka-12 raNena, iha copamAvAcakazabdamantareNApi parArthaprayuktatvAt agnirmANavaka itivadupamAnArtho'vagantavyaH, karmaraja iti samastaM vA padaM, 'purANam' anekabhavopAttatvena cirantanaM 'yat' yasmAt kSapayati jantuH 'yogaiH' bhAvAdhyayana CCCCESCARRCCASCARRC Jain Education lational For Privale & Personal use only nmlainelibrary.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam * * * *** uttarAdhya. cintanAdizubhavyApAraiH, tasmAdidameva bhAvarUpatvAt kSapaNAhetutvAdbhAvakSapaNetyucyate iti prakramaH / prakRtamupasaMhartu- bhAvAdhyayanaM 'netavyaM prApayitavyam 'AnupUvyA~' ziSyapraziSyaparamparAtmikAyAM, bRhadvRttiH yadvA-'netavyaM' saMvedanaviSayatAM prApaNIyamAnupUA-krameNeti gAthArthaH // 11 // taditthamuttarAdhyayanAnIti vyAkhyA-3 tam , adhunA zrutaskandhayonikSepaM pratyadhyayanaM nAmAnyAdhikArAMzca vaktumavasara iti tadabhidhAnAya pratijJAmAhadisuyakhaMdhe nikkhe NAmAi cauvihaM parUveuM / NAmANi ya ahigAre ajjhayaNANaM pavakkhAmi // 12 // vyAkhyA-zrataM ca skandhazceti samAhAradvandvastasmin nikSepaM nAmAdayazcatvAro vidhA:-prakArA yasya sa tathA 'prarUpya' prajJApya nAmAnyadhikArAMzcAdhyayanAnAM pravakSyAmi iti gaathaatheH|| 13 // iha ca zrutaskandhanikSepasyAnyantra suprapaJcitatvAt prastAvajJApanAyaiva zrutaskandhe nikSepaM prarUpyeti niyuktikRtoktaM, na tu prarUpayiSyata iti / sthAnAzanyArtha kiJcidacyate-tatra zrutaM nAmasthApanAtmakaM kSuNNaM, dravyazrutaM tu dvividham-AgamanoAgamabhedAta. tatra yasya zrutamiti padaM zikSitAdiguNAnvitaM jJAtaM na ca tatropayogaH tasya Agamato dravyazrutama, 'anupayogo dravya'miti vacanAta, noAgamatastu zrutapadArthajJazarIra bhUtabhaviSyatpayoyaM, tadvyatiriktaM ca pustakAdinyastama abhidhIyamAnaM vA, bhAvabhutahetutayA dravyazrutaM, tathA cAha-"bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / * Jain Educatio n al For Privale & Personal use only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ tad dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // " bhAvazrutamapyAgamanoAgamabhedato dvidhaiva, tatrA''gamatastajjJa-- statra copayuktaH, noAgamatastvetAnyeva prastutAdhyayanAni, AgamaikadezatvAt kSAyopazamikabhAvavRttitvAcAmISAmiti // skandho'pi nAmasthApanAtmakaH prasiddha eva, dravyaskandhaH AgamatastajjJo'nupayuktaH, noAgamato jJazarIra bhavyazarIre , tadyatirikto drumaskandhAdiH, bhAvaskandha AgamatastajjJastatropayuktaH, noAgamataH prakrAntAdhyayanasamUha, hai ityalaM prasaGgena // pratijJAtamanusarannAmAnyAha (BAHA-%25AR-%% viNayasuyaM ca parIsaha cauraMgijaM asaMkheMyaM ceva / akAmamaraNaM 'niyaMThi orabbhaM kAvili~jaM ca // 13 // Namipavaje dumapattayaM ca bahusuryapujaM taheva hries|cittsbhuui usuaurija sabhikkhaM samAhiThANaM c||14|| 6 pAvasamaNijaM taha saMjaIjaM miyaicAriyA "niyNtthijN| samuddapolijja rahenemiyaM kesigoye mijaM ca // 15 // samiIo jannaIjaM sAmAyArI tahA khalukijaM / mukkhargei appamAo tava caraNa pamAyaThINaM ca // 16 // * kammappaiyaiDI lesA boddhavve khalu Nagauramagge ya / jIvAjIvavibhatti chattIsaM uttarajjhayaNA // 17 // Jan Education For Private & Personal use only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam bRhaddhattiH // 9 // vyAkhyA-nigadasiddhAH / navaramAbhiradhyayanavizeSanAmAnyuktAni, etanniruktyAdi ca nAmaniSpannanikSepaprastAva 1 evAbhidhAsyate // adhikArAnAha paDhame viNao bIe parisahA dullahaMgayA taie / ahigAro ya cautthe hoi pamAyappamAetti // 18 // maraNavibhattI puNa paMcamammi vijjA caraNaM ca chaTuajjhayaNe |rsgehipriccaao sattame aTTami alaabhe||19|| nikaMpayA ya navame dasame aNusAsaNovamA bhaNiyA / ikArasame pUyA tavariddhI ceva baarsme||20|| terasame a niyANaM aniyANaM ceva hoi cudsme| bhikkhuguNA pannarase solasame bNbhguttiio||21|| pAvANa vajaNA khalu sattarase bhogiDDivijahaNaTAre / eguNi apparikamme aNAhayA ceva vIsaime // 22 // cariyA ya vicittA ikvIsi bAvIsime thiraM caraNaM / tevIsaime dhammo cauvIsaime ya smiio||2|| baMbhaguNa pannavIse sAmAyArI ya hoi chabIse / sattAvIse asaDhayA aTrAvIse ya mukkhagaI // 24 // // eguNatIsa AvassagappamAo tavo a hoi tIsaime / caraNaM ca ikatIse battIsipamAyaThANAiM // 25 // ***SUSLAATISSA For Privale & Personal use only Khainelibrary.org
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tettIsaime kammaM cautIsaime ya huMti lesaao| bhikkhuguNA paNatIse jIvAjIvA ya chattIse // 26 // hai| vyAkhyA--AsAmarthaH sukhAvagama eva / navaraM vinayamUlo'yaM dharmaH, yata AgamaH- "mUlAMu khaMdhappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA samurviti sAhA / sAhappasAhA viruhaMti pattA, tato u puppaM ca phalaM rasoya // 1 // evaM dhammassa viNao mUlaM paramo se mokkho| jeNa kittiM suyaM sigdhaM, NIsesaM cAbhigacchaI // 2 // " ityataH prathamAdhyayane vinayo'dhikRtaH, vinayavatazca teSu teSu guruniyogeSu pravartamAnasya kadAcit parISahA utporana te ca samyaka soDhavyA iti dvitIyAdhyayane parISahA ityAdi kramaprayojanamabhyUhyam, adhyayanasambandhAbhidhAnaprastAve caabhidhaasyaamH| upasaMharannAhauttarajjhayaNANeso piMDattho vaNNio samAseNaM / itto ikikaM puNa ajjhayaNaM kittaissAmi // 27 // | vyAkhyA-uttarAdhyayanAnAm 'eSaH' anantarAbhihitasvarUpaH 'piNDArthaH' samudAyArthaH 'varNitaH' uktaH 'samAsena' sakSepeNa, 'itaH' piNDArthavarNanAd , anantaramiti gamyate, ekaikaM 'punaH' vizeSaNe adhyayanaM 'kIrtayi 1 mUlAt skandhaprabhavo drumasya, skandhAt pazcAtsamupayanti zAkhAH / zAkhAbhyaH prazAkhAH (tAbhyaH) virohanti patrANi tatastu puSpaM ca | phalaM rasazca // 1 // evaM dharmasya vinayo mUlaM paramaH sa mokssH| yena kIrti zrutaM zIghraM niHzreyasaM cAbhigacchati / / 2 // rasi WAAAAAAAAAAASLASHER Jain Education national For Privale & Personal use only C ainelibrary.org
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam // 10 // uttarAdhya. pyAmi' vyAkhyAdvAreNa saMzabdayiSyAmIti gAthArthaH // 27 // tatra cAdyaM vinayazrutamiti tasya kIrtanAvasaraH, na ca tad upakramAdyanuyogadvAratadbhedaniruktikramaprayojanapratipAdanamantareNa zakyaM kIrtayitumiti manvAnaH prastutAbRhadvRttiH hai dhyayanasyAnuyogavidhAnakramamarthAdhikAraM cAha tattha'jjhayaNaM paDhamaM viNayasuyaM tassuvakamAINi / dArANi pannaveuM ahigAro ittha viNaeNaM // 28 // | vyAkhyA-tatra' eteSvadhyayaneSu madhye adhyayanaM 'prathamam' AdyaM vinayAbhidhAnakaM zrutaM vinayazrutaM madhyapadalopI samAsaH, 'tasya' iti vinayazrutasya upakramAdIni dvArANi 'prarUpya' tadbhedaniruktikramaprayojanapratipAdanadvAreNa prajJApya, etadanuyogaH kArya iti zeSaH, adhikArazcAtra vinayena, tasyehAnekadhA'bhidhAnAt / Aha-'paDhame viNaoM' ityanenaivoktatvAt punaruktametad, ucyate, zAstrapiNDArthaviSayaM tat, etaca prastutaikAdhyayanagocaramiti haina paunaruktyamiti gAthArthaH // 28 // atrApi 'prarUpye'tyavasarajJApanArthameva niyuktikRtoktaM, na tu prarUpayiSyata iti, anuyogadvAreSUktatvAt , taduktAnusAreNa kiJciducyate-iha catvAryanuyogadvArANi-upakramo nikSepo'nugamo nayazceti, tadbhedA yathAkramaM dvau trayo dvau dvau ceti, niruktizcaivam-upakramaNaM dUrasthasya sato vastunastaistaiH prakAraiH samIpAnayanamupakramaH, niyataM nizcitaM vA nAmAdisambhavatpakSaracanAtmaka kSepaNaM-nyasanaM nikSepaH, anurUpaM sUtrArthA ACE // 10 // Jain Education For Private & Personal use only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakrama upakrAntikSapo'nugamazca nAmai NANatthaM NANa bAdhayA tadanuguNaM gamanaM-saMhitAdikrameNa vyAkhyAtuH pravartanamanugamo, nayanam-anantadharmAtmakasya vastuno niyataikadharmAvalambena pratItau prApaNaM nayaH / kramaprayojanaM ca-nAnupAdibhiAsadezamanAnItaM zAstraM nikSeptuM zakyaM, na caughaniSpannAdibhirnikSepairanikSiptamanugantuM, nApi sUtrAdyanugamenAnanugataM nayairvicArayitumityayamevaiSAM kramaH, tathA ca pUjyAH-"dArekamo'yameva u nikkhippai jeNa NAsamIvatthaM / aNugammai NANatthaM NANugamo NayamayavihUNo // 1 // " atra saGgrahazlokAH-'upakramo'tha nikSepo'nugamazca nayAH kramAt / dvArANyetAni bhidyante, dvedhA tredhA dvidhA dvidhA // 1 // upakrama upakrAntidUrasthanikaTakriyA / nikSepaNaM tu nikSepo, naamaadinysnaatmkH||2|| sUtrasyAnugatizcitrA'nugamo nayanaM nayaH / anantadharmaNo'rthasyaikAMzeneti niruktayaH // 3 // nyAsadezAgataM zAstraM, nyasyate nyastameva tat / anvIyate'nvite nItistenaiteSAmayaM kramaH // 4 // ' itthaM vinayasmaraNArtha bhedaniruktikramaprayojanamAji dvArANi varNitAni, tadvarNanAca phalAdIni vAcyAnIti pratijJAtaM nirvAhitam / sampratyebhiritthaM prarUpitareSAmeva bhedaprapaJcanapurassaraM prakrAntAdhyayanaM vicAryate, tatropakramo dvidhA--laukiko lokottarazca, tatrAdyo nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedataH SoDhA, tatra ca nAmatazciratarakAlabhAvinaH sannihitakAla eva karaNaM nAmopakramaH, 3 evaM sthApanopakramo'pi, dravyopakramaH sacittAcittamizrabhedAt trividhaH, pratyeko'pi parikarmanAzabhedato dvividhaH, 1 dvArakramo'yameva tu nikSipyate yena nAsamIpastham / anugamyate nAnyastaM nAnugamo nayamatavihInaH // 11 // 2 so'pyekaikaH parikarmavinA pra. sUtrasthAnugatizcitrA Jain Education a tion For Private & Personal use only Vipinelibrary.org
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. uktaM ca bhASyakAreNa-"NAmAI chabbheo uvakkamo davao scittaaii| tiviho duviho ya puNo parikkame vatthunAse ya // 1 // " tatra parikarmaNi sacittadravyopakramo'vasthitasyaiva dvipadacatuSpadApadarUpasya naraturagataruprabhRtisacittavastubRhadvRttiH no'vivakSitAcittakezAdyavayavasya yathAkramaM rasAyanazikSAyurvedAdivazataH tathAvidhakarmodayAdeH kAlAntarabhAvino // 11 // vayaHsthairya vinayanaprasUnogamAdipariNativizeSasthApAdanam , acittadravyopakramaH kanakAdeH kaTakakuNDalAdikriyA, mizradravyopakramaH sacittasyaiva dvipadAdeH acittakezAdisahitasya sAnAdisaMskArakaraNam , evaM vinAze'pi dravyo-2 pakramastridhA-tatra sacittadravyopakramo'vasthitasyaiva sacittadravyasyAvivakSitaparyAyAntarotpatti pratyabhijJAnivartakama-2 siparazvAditaHprAktanaparyAyApanayanam , acittadravyopakrama evamevAcittasya rajatAdeH pAradAdisamparkataH kharUpAdibhraMzanaM, mizradravyopakramo'pi tathaiva zaGkhazRGkhalAdhalaGkRtadviradAdeH sacetanasya mudraadibhirbhighaatH| evaM kSetrAdyupakramA api parikarmavinAzabhedato dvibhedAH, tatra yadyapi kSetraM nityamamUrta ca, tato na tasya parikarmavinAzau stastathApi tadAdheyasya jalAdena vAdihetutastau sambhavata ityupacAratastadupakramaH, uktaM ca-"khittamarUvaM NicaM Na tassa parikaWI 1 nAmAdiH SaDbheda upakramo dravyataH sacittAdiH / trividho dvividhazca punaH parikarmaNi vastunAze ca // 1 // 2 kSetramarUpaM nityaM na tasya 4aa parikarma na ca vinaashH| Adheyagatavazenaiva karaNavinAzopacAro'tra // 1 // nAvopakramaNaM halakulikAdibhirvA'pi kSetrasya / saMmArjanabhUbhikameM laca pathitaTAkAdInAM ca // 2 // SMSACSCACASSESS // 11 // Jain Educa t ional For Privale & Personal use only aajainelibrary.org
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmaNaM Na ya vinnaaso| AheyagayavaseNa u karaNaviNAsovayAro'ttha // 1 // NAvAe uvakkamaNaM halakuliyAIhi hai vAvi khettassa / saMmajabhUmikamme ya paMthatalAgAiyANaM ca // 2 // " kAlo vartanAdirUpatvena dravyaparyAyAtmaka eva, dravyaparyAyau ca narasiMhavadanyo'nyasaMvalito. tatastadadvAreNa tasya guNavizeSA''dhAnavinAzAvupakramazabdavAcyau, Aha ca-"jaM vartaNAdirUvo kAlo davANa ceva pjaao| to takaraNaviNAse kIrai kAlovayAro u // 1 // " Aha-manuSyakSetre sUrya kriyAvyaGgayo vartanAdidravyapariNatinirapekSo'ddhAkAlAkhyaH kAlo'sti, yathoktam-"sUrakiriyAvisiTTho godohAdikiriyAsu niravekkho / addhAkAlo bhaNNai samayakkhettaMmi samayAI // 1 // " tti, tatra kA vArtA ?, ucyate, tasyApi zaGkacchAyAdinA yathAvatparijJAnata RkSAdicArairatipAtatazcAmUrtatve'pi parikarmavinAzasambhavAdupakramaH, tathA ca pUjyAH-"chAyAi nAliyAi va parikammaM se jahatthavinnANaM / rikkhAIcArehi ya tassa viNAso vivajAso // 1 // " bhAvopakramastu yadyapi bhAvasya paryAyatvAt tasya ca dravyAt kathaJcidananyatvAdattadupakramAbhidhAnata ukta eva, tathApi jIvadravyaparyAyo'bhiprAyAkhyo bhAvazabdAbhidheyo'sti, yduktm-"bhaavaa| 1 vartamAnA0 pra.2 yadvartanAdirUpaH kAlo dravyANAmeva paryAyaH / tatastatkaraNavinAzayoH kriyate kAlopacAro'tra // 2 sUrakriyAviziSTo godohAdikriyAsu nirapekSaH / addhAkAlo bhaNyate samayakSetre smyaadiH|| 1 // 3 chAyayA nAlikayA vA parikarma tasya yathArthavijJAnam / RkSAdicAraizca tasya vinAzo viparyAsaH // 1 // . Jain Educat i onal III For Privale & Personal Use Only Barbaryong
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 12 // Jain Education ! | mikhyAH paJca kharUpasattAtmayonyabhiprAyAH" iti, tatastasya paracittavartinaH saMvedanAviSayatayA viprakarSavata iGgitAkArAdinA parijJAnataH sannihitakaraNaM jJAtasya vA tathA'nanuguNAnuguNacitraceSTAtaH kupitaprasannatApAdanaM bhAvopakrama eva sa cAvazyamihAbhidheyaH, tadantargatatvAt gurubhAvopakramasya tasya ca sakalAnuyogaprathamAGgatvAt, uktaM ca - " bhaNNe vakkhANaMgaM gurucittovakamo paDhamaM" ti, zeSopakramANAmapi caitadaGgatvAt, tathA cAha - "jutta | gurumayagrahaNaM ko sesovakamovayAro'ttha ? / gurucittapasAyatthaM te'vi jahAjogamAjojA // 1 // parikammaNAsaNAo | dese kAle ya je jahA jogA / to te davAINaM kajjA''hArAikajesuM // 2 // " tata etadabhidhAnAya dravyopakramAdvAvopakramaH pRthagucyate, sa ca dvividhaH - prazastAprazastabhedAt, tatrAprazasto brAhmaNIgaNikA'mAtyadRSTAntato'vaseyaH, prazastazca ziSyasya zrutAdihetorgurubhAvonnayanaM yata Aha - " sIsI guruNo bhAvaM jamuvakamae suhaM pasatthamaNo / sahiyatthaM sa pasattho iha bhAvovakamo'higato // 1 // " ityukto laukika upakramaH, zAstrIyastvAnupUrvInAmapramA| vaktavyatA'rthAdhikArasamavatArAtmakaH, tatrAnupUrvI nAmAdidazaprakArA anyatra prapaJcata uktA, iha punarutkIrtanagaNa 1 bhaNyate vyAkhyAnAGgaM gurucittopakramaH prathamam / 2 yuktaM gurumatagrahaNaM kaH zeSopakramopacAro'tra / gurucittaprasAdArtha te'pi yathAyogamAyojyAH // 1 // parikarmanAzanAbhyAM deze kAle ca ye yathA yogyAH / tataste dravyAdInAM kAryA AhArAdikAryeSu // 2 // 3 ziSyo gurorbhAvaM yadupakramate zubhaM prazastamanAH / svahitArtha sa prazasta iha bhAvopakramo'dhikRtaH // 1 // adhyayanam 1 // 12 // elibrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ satarASya. 3 | nAtmikayA tayA'dhikAra iti saiva bhaNyate tatrotkIrtanaM vinayazrutaM parISahAdhyayanaM caturaGgIyamityAdi saMzabdanaM, gaNanaM saGkhyAnaM, tacca pUrvAnupUrvIpazcAnupUrvI anAnupUrvIbhedatastrividhaM tatra pUrvAnupUrvyA gaNyamAnamidamadhyayanaM prathamaM, pazcAnupUrvyA SaTtriMzattamam, anAnupUrvyA tvasyAmevaikAdye kottarapatriMzadgacchagatAyAM zreNyAmanyo'nyAbhyAsato dvirUponasaGkhyAbhedaM bhavati, uktaM ca- "ekAdyA gacchaparyantAH, parasparasamAhatAH / rAzayastaddhi vijJeyaM, vikalpagaNite phalam // 1 // " iha cAsammohAya SaTpadAGgIkArataH prastArAnayanopAya ucyate tatra caikAdIni SaDantAni SaT padAni sthApyante tAni cAnyo'nyaM guNyante, tatazca jAtAni sapta zatAni viMzatyuttarANi teSAM cAntyena SaGkena bhAgahAraH, tatra labdhaM viMzatyuttaraM zataM 120, iyantaH SaSThapaGktau SaTkA nyasyante, tadadhastAvanta eva krameNa paJcakacatuSkakatrikadvikaikakAH sthApyAH, itthaM jAtAni SaSThapaGktau sapta zatAni viMzatyuttarANi / tato viMzatyuttarazatasya paJcakena | bhAgahAraH, tatra ca labdhA caturviMzatiH 24, tAvatsaGkhyAH paJcamapaGkau krameNa paJcakacatuSkatrikadvikaikakA nyasyAH, jAtaM viMzatyuttaraM zataM, tasya cAdhastAdagretanapaGktisthamaGkamapahAya yathAmahatsaGkhyamaGkavinyAsaH, tatrAgretanapaGktisthaH |paJcakastatparityAgatazca sarvabRhatsaGkhyaH SaTkazcaturviMzativArAnadhaH sthApyate, tatastrikApekSayA catuSko dvikApekSayA ca trika ekakApekSayA ca dviko bRhatsaGkhyaH tata ekakazca tAvata eva vArAn nyasanIyaH, jAtaM punarvizatyuttaraM zatam, | evamagretanapaGktisthacatuSkatrikadvikaikaparihAratastathaiva tAvanneyaM yAvatpaJcamapatAvapi pUrNAni sapta zatAni viMzatyuttarANi / linelibrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 13 // tatazcaturviMzatezcatuSkeNa bhAgahAraH, tatra labdhAH SaT 6, tatazcaturthapaGktau tAvanta evAdho'dhazcatuSkatrikadvikaikakAH sthApyAH, yAvajjAtA caturviMzatiH, tatazcAgretanapaGkisthAGkaparihArAdiprAguktayuktita eva paGktiH pUraNIyA / bhUyaH SaTkasya trikeNa bhAgahAraH, tatazca labdho dvikaH, tatastRtIyapaGktau dvau trikau punardvAveva dvikau bhUya ekakau ca dvAvadhaH sthApanIyau, | adhastAcca puraH sthitAGkatyAgato bRhatsaGkhyAGkanyAsatazca viMzatyuttarasaptazatapramANaiva patiH pUraNIyA / SaDbhAgahAralabdhasya dvikasya vibhajane labdha ekaH, tato dvitIyapaGktau dvika ekakazcaiko viracanIyaH, tadadhazca puroditapurasthAparihArA - | dinyAyatastAvatsaGkhyaivaM dvitIyapatiH kAryA / prathamapatistu purasthAGkaparihArataH pUraNIyA / uktaM ca - "gaNite'ntyavi| bhakte tu labdhaM zeSairvibhAjayet / AdAvante ca tatsthApyaM, vikalpagaNite kramAt // 1 // " iha ca parasparaguNanAgatarAzirgaNitamucyate, zeSAstu SaTkApekSayA paJcakAdayaH, 'AdA' viti ca SaSThapaGktau, 'anta' iti ca paJcamAdipaGkAviti / uktA''nupUrvI, samprati nAma, tatra namati - jJAnarUpAdiparyAya bhedAnusArato jIvaparamANvAdivastupratipAdakatayA prahvIbhavatIti nAma, tathA cAha - "jaM vaitthuNo'bhihANaM pajjavabheyANusAri taM nAma / paibheyaM jaM Namae paibheyaM jAi jaM bhaNiyaM // 1 // " taccaikanAmAdi dazanAmAntam, iha tu SaDidhanAmnaudayikAdiSaDbhAvarUpeNAdhikAraH, tadantarbhUtakSAyopazamikabhAve zrutajJAnAtmakatvena prastutAdhyayanasyAvatArAt, Aha ca - "chetrihaNAme bhAve khaovasamie suyaM samoyarai / jaM suya1 yadvastuno'bhidhAnaM paryAyabhedAnusAri tannAma / pratibhedaM yannamati pratibhedaM yAti yadbhaNitam // 1 // 2 SaDvidhanAni bhAve kSAyopazamike Jain Educatiouational adhyayanam 1 // 13 // Painelibrary.org
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educati | NANAvaraNakkhaovasamajaM tayaM savaM // 1 // " pramIyate paricchidyate'neneti pramANaM tacca dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturvidhaM, | tatrAsya kSAyopazamikabhAvarUpatvena bhAvapramANe'vatAraH, yata Aha - "davAi caunbheyaM pamIyae jeNa taM pamANaMti / iNamajjhayaNaM bhAvoti bhAvamANe samoyarai // 1 // " bhAvapramANaM ca guNanayasaGkhyAbhedatastridhA tatrAsya guNapramANa| saGkhyApramANayorevAvatAraH, nayapramANe tu yadyapi zrutakevalinoktam- 'ahigAro tihi u osaNaM'ti, tathA ' Natthi ehiM vihUNaM suttaM attho va jiNamae kiMci / Asajja u soyAraM gae NayavisArao bUyA // 1 // tathApi samprati tathAvidhanayavicAraNAvyavacchedato'navatAra eva tathA ca tenaiva bhagavatoktam - "mUDhanaeNiyaM suyaM kAliyaM tu Na NayA samoyaraMti ihaM / apahutte samoyAro natthi pahutte samoyAro // 1 // " tathA " jAvaMti ajjavayarA apahRttaM kAliyANubhagassa / teNAreNa pahuttaM kAliyasuyadiTTivAe ya // 2 // " mahAmatinA'pyuktaM- 'maiDhaNayaM tu na saMpai NayappamANe zrutaM samavatarati / yat zrutajJAnAvaraNakSayopazamajaM takat sarvam // 1 // 1 dravyAdicaturbhedaM pramIyate yena tatpramANamiti / idamadhyayanaM bhAva | iti bhAvamAne samavatarati // 1 // 2 adhikArastribhistu utsannamiti / 3 nAsti nayairvihInaM sUtramartho vA jinamate kiJcit / AsAdya tu | zrotAraM nayAn nayavizArado brUyAt // 1 // 4 mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / apRthaktve ( anuyogAnAM ) samavatAraH | nAsti pRthaktve samavatAraH || 1 // yAvadAryavajrA apRthaktvaM kAlikAnuyogasya / tato'rvAk pRthaktvaM kAlikazrute dRSTivAde ca / 5 mUDhanayaM tu na samprati nayapramANe'vatArastasya. ational lainelibrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 14 // Jain Education 'vayAro se" / guNapramANaM tu dvidhA - jIvaguNapramANamajIvaguNapramANaM ca tatrAsya jIvopayogarUpatvAjjIvaguNapramANe'vatAraH, tasminnapi jJAnadarzanacAritrabhedatarUyAtmake'sya jJAnarUpatayA jJAnapramANe, tatrApi pratyakSAnumAnopamAnA''gamA|tmake prakRtAdhyayanasyAptopadezarUpatayA''gamapramANe, tatrApi laukikalokottarabhede paramagurupraNItatvena lokottare sUtrA|rthobhayAtmani, tathA cAha - " jIvANaNNattaNao jIvaguNeNeha bhAvao nANe / louttarasuttatthobhayAgame tassa bhAvAo | // 1 // " tatrApyAtmAnantaraparamparAgamabhedatastrividhe arthatastIrthakaragaNadharatadantevAsinaH sUtratastu sthaviratacchi - SyatatpraziSyAnapekSya yathAkramamasyAtmAnantaraparamparAgameSvavatAraH, saGkhyApramANamanuyogadvArAdiSu prapaJcitamiti tata evAvadhAraNIyaM tatra cAsya parimANasaGkhyAyAmavatAraH, tatrApi kAlikazrutadRSTivAdazrutaparimANabhedato dvibhedAyAM | kAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM, divA rAtrau ca prathamapazcimapauruSyorevaitatpAThaniyamAt tatrApi zabdApekSayA | saGkhayeyAkSarapAdazlokAdyAtmakatayA saGghaghAtaparimANAtmikAyAM paryAyApekSayA tvanantaparimANAtmikAyAm, anantagamaparyAyatvAdAgamasya, tathA cAha - "anaMtA gamA anaMtA pajjavA" ityAdi / vaktavyatA - padArthavicAraH, sA ca khapa - robhayasamayabhedatastridhA, tatra khasamayaH - arhanmatAnusArizAstrAtmakaH, parasamayaH - kapilAdyabhiprAyAnuvartigranthakharUpaH, | ubhayasamayastUbhayamatAnugatazAstrasvabhAvaH, tatrAsya svasamayavaktavyatAyAmevAvatAraH, svasamayapadArthAnAmevAtra varNanAt, 1 jIvAnanyatvAjjIvaguNeneha bhAvato jJAne / lokottarasUtrArthobhayAtmake tasya bhAvAt / 1 / 2 anantA gamA anantAH paryavAH tional adhyayanam 1 // 14 // ainelibrary.org
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ H OSTESSAS494ASSESRUSS yatrApi parobhayasamayapadArthavarNanaM tatrApi khasamayavaktavyataiva, parobhayasamayayorapi samyagdRSTiparigRhItatvena khasamayatvAt , ata eva sarvAdhyayanAnAmapi khasamayavaktavyatAyAmevAvatAraH, taduktam-"parasamao ubhayaM vA sammaddihissa sasamao jeNaM / to sabajjhayaNAI sasamayavattavaniyayAiM // 1 // " ti / arthAdhikAraH 'paDhame viNao' ityanena khata eva niyuktikRtAbhihita iti nocyate / iha ca vaktavyatA pratisUtrAbhidheyArthaviSayA, arthAdhikArastu 'ahigAro ittha |viNaeNa' mityanenaivAbhihitaH / samavatArastvAnupUrvyAdiSu lAghavArtha yathAsambhavamukta eva iti na punarucyate, uktaM ca-"ahuNA ya samoyAro jeNa samoyAriyaM paiddAraM / viNayasuyaM so'Nugato lAghavao Na uNa vaccetti // 1 // " nikSepastridhA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazca, Aha ca-"bhaNNai gheppai ya suhaM NikkhevapayANusArao satthaM / oho nAmaM suttaM nikkheyacaM tao'vassaM // 1 // " (oghaH) adhyayanAdi sAmAnyanAma, Aha caoho jaM sAmannaM suyAbhihANaM cauvihaM taM ca / ajjhayaNaM ajjhINaM Ao jhavaNA ya patteyaM ||1||nnaamaadi caunbheyaM 1 parasamaya ubhayaM vA samyagdRSTeH svasamayo yena / tataH sarvANyadhyayanAni svasamayavaktavyatAniyatAni // 1 // 2 adhunA ca samavatAro yena samavatAritaM pratidvAram / vinayazrutaM so'nugato lAghavato na punarvAcya iti // 11 // 3 bhaNyate gRhyate ca sukhaM nikSepapadAnusArataH zAstram / 4 ogho nAma sUtraM nikSeptavyaM tato'vazyam / / 3 // 4 odho yat sAmAnyaM zrutAbhidhAnaM caturvidhaM tacca / adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca pratyekam // 30 // nAmAdi caturbhedaM varNayitvA zrutAnusAreNa / vinayazrutamAyojyaM caturdhvapi krameNa bhAveSu // 31 // yena zubhAtmAdhyayanama Jain Educa library For Private&Personal use only t ional
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. pAvaNeUNaM suyANusAreNaM / viNayasuyaM AujaM causuMpi kameNa bhAvasaM // 2 // jeNa suhappajjhayaNaM ajjhappANayaNamahiya bRhadvRttiH draNayaNaM vA / bohassa saMjamassa ya mokkhassa va to tamajjhayaNaM // 3 // akkhINaM dijaMtaM abocchittiNayato alogo kv| Ao NANAINaM jhavaNA pAvANa kammANaM // 4 // prakaTArthI eva, navaraM yena hetunA zubhAtmAdhyayanaM shubhsy-punnysyaa||15|| tmanyAdhikyenAyana-gamanaM tato bhavati, paThyate vA-suhajjhappayaNaM'ti, tatra zubhaM-saklezavirahitamadhyAtma-manaH tatrAyanamarthAdAtmanaH tataH, (adhyAtmasthAnayanaM prApaNamAtmani tato bhavati ) tathA'dhikaM nayanaM-prakarSavatprApaNaM, kasya ?-bodhasya-tattvAvagamasya saMyamasya vA-pRthivyAdisaMrakSaNAtmakasya mokSasya vA-kRtsnakarmakSayalakSaNasya tato bhavati, AtmanIti gamyate, 'tataH tasmAddhetoH, prAgvadadhyayanamucyata iti zeSaH, tathA 'avyavacchittinayataH' avyava|cchittinayamAzritya dravyAstikanayAbhiprAyeNetyarthaH, 'alokavat' ityupalakSaNatvAdalokAkAzavaditi / nAmaniSpannanikSepe'sya vinayazrutamiti dvipadaM nAma, tato vinayasya zrutasya ca nikSepaH zAstrAntara ukto'pyavazyamiha vktvyH| tatra ca vinayanikSepo bahuvaktavya iti tamatideSTuM zrutanikSepastu na tatheti tamabhidhAtumAhaviNao puddiTro suyassa caukao u nikkhevo| davasuya niNhagAi bhAvasuya sue u uvautto // 29 // dhyAtmAnayanamadhikanayanaM vA / bodhasya saMyamasya ca mokSasya vA tatastaddhyayanam // 32 // akSINaM dIyamAnamavyavacchittinayato'loka iva / Ayo jJAnAdInAM kSapaNA pApAnAM karmaNAm // 33 // etAzcatasro'pi AvazyakaniyuktigAthAH sopayogatarA iti ca saMskRtA jJeyAH // 15 // Jain Educa t ional For Privale & Personal Use Only Ininelibrary.org
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAXSLUSIVASNALCOMECCCCCCCC vyAkhyA-vinIyate-apanIyate'nena karmeti vinayaH, saca pUrva-dazavakAlikavinayasamAdhinAmAdhyayane uddiSTauktaH pUrvoddiSTaH, sthAnAzUnyArtha taduktameva kiJciducyate-'viNayassa ya sutassa ya Nikkheko hoi duNha ya cukko| dadhaviNayammi tiNiso suvaNNamiti evamAtIte // 1 // lokovayAraviNao atyanimittaM ca kAmaheuM ca / bhayaviNayamokkhaviNao viNao khalu paMcahA o // 2 // abbhuTThANaM aMjali AsaNadANaM ca atihipUyA y| logovayAraviNo devayapUyA ya vibhaveNaM // 3 // anbhAsavattichaMdANuvattaNA desakAladANaM ca / abbhuTANaM aMjali AsaNadANaM ca atthakae // 4 // emeva kAmaviNao bhae ya yava aannupubiie| mokkhaMmivi paMcaviho parUvaNA tassimA hoi // 5 // daMsaNaNANacaritte tave ya taha ovayArie ceva / eso ya mokkhaviNao paMcaviho hoi nnaaybo||6|| davANa saba 1 vinayasya ca zrutasya ca nikSepo dvayozca catuSkako bhavati / dravyavinaye tinizaH suvarNamiti evmaadikH||1||2 samAhIe iti da0a09 |3 suvaNNamiccevamAINi da0a09 ni0| 4 lokopacAravinayo'rthanimittaM ca kAmahetozca / bhayavinayo mokSavinayo vinayaH khalu paJcadhA jnyeyH||2|| abhyutthAnamaJjalirAsanadAnaM cAtithipUjA ca / lokopacAravinayo devatApUjA ca vibhavena // 3 // abhyAsavartitA chando'nuvartanA dezakAladAnaM ca / abhyutthAnamaJjalirAsanadAnaM cArthakRte // 4 // evameva kAmavinayo bhaye ca netavya AnupUrvyA / mokSe'pi paJcavidhaH prarU paNA tasyeyaM bhavati // 5 // darzanajJAnacAritreSu tapasi ca tathaupacArike caiva / eSa ca mokSavinayaH paJcavidho bhavati jJAtavyaH // 6 // TU dravyANAM sarvabhAvA upadiSTA ye yathA jinendraiH| tAMstathA zraddadhAti naro darzanavinayo bhavati tasmAt // 7 // jJAnaM zikSate jJAnaM guNayati | Jain Ede l mational For Privale & Personal use only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 16 // | bhAvA uvaiTThA je jahA jiNiMdehiM / te taha saddahai naro daMsaNaviNao bhavai tamhA // 7 // nANaM sikkha nANaM guNei nANeNa kuNai kiccAI / NANI NavaM Na baMdhai NANaviNIo havai tamhA // 8 // aTThavihaM kammacayaM jamhA rittaM karei jayamANo / NavamaNNaM ca na baMdhai caritaviNao havai tamhA // 9 // avaNei taveNa tamaM uvaNei ya saggamokkhamappANaM / tavaniyamanicchiyamaI tavoviNIo havai tamhA // 10 // aha ovayArio puNa duviho viNao samAsao hoi / paDirUvajogajuMjaNa tahaya aNAsAyaNAviNao // 11 // paDirUvo khalu viNao kAiyajogo ya vAyamANasio / aTThacaubihaduviho parUvaNA tassimA hoi // 12 // anbhuTThANaM aMjali AsaNadANaM abhiggaha kitI ya / sussUsaNa aNugacchaNa saMsAhaNa kAya aTThaviho // 13 // hiyamiyaapharusavAI aNuvIIbhAsa vAio jJAnena karoti kRtyAni / jJAnI navaM na badhnAti jJAnavinIto bhavati tasmAt ||8|| aSTavidhaM karmacayaM yasmAdriktaM karoti yatamAnaH / navamanyacca na badhnAti cAritravinayoM bhavati tasmAt // 9 // apanayati tapasA tama upanayati ca svargamokSamAtmAnam / taponiyamanizcitamatistapovinIto bhavati tasmAt // 10 // athaupacArikaH punardvividho vinayaH samAsato bhavati / pratirUpayogayojanaM tathA ca anAzAtanAvinayaH // 11 // pratirUpaH khalu vinayaH kAyikayogazca vAciko mAnasikaH / aSTavidhaH caturvidhaH dvividhaH prarUpaNA tasyeyaM bhavati / / 12 / / abhyutthAnamajalirAsanadAnamabhigrahaH kRtikarma ca / zuzrUSaNamanugamanaM saMsAdhanaM kAyiko'STavidhaH || 13 || hitamitAparuSavAdI anuvIcya bhASI vAciko Jain Educaticational adhyayanam 1 // 16 // ainelibrary.org
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ viNao / akusalamaNoNiroho kusalamaNaudIraNA ceva // 14 // paDirUvo khalu viNao parANuvittimaio | muNeyaco / appaDirUvo viNao NAyaco kevalINaM tu // 15 // eso bhe parikahio viNao paDirUvalakkhaNo tiviho / bAvannavihivihANaM viMti aNAsAyaNAviNayaM // 16 // titthayara 1 siddha 2 kula 3 gaNa 4 saMgha 5 kiriya 6 dhamma 7 NANa 8 NANINaM 9 / Ayariya 10 thera 11 uvajjhAya 12 gaNINaM 13 terasa payAI | // 17 // aNasAyaNA ya bhattI bahumANo vaNNasaMjalaNayA ya | titthayarAI terasa caugguNA hoMti bAvannA // 18 // spaSTArthAH, navaraM 'tinizo' vRkSavizeSaH, lokopacAravinayaH lokapaGkiphalaH, arthanimittaM ceti, vinaya iti gamyate, | tato'rthaprAptihetorIzvarAdyanuvartanamarthavinayaH, kAmahetozceti ihApi vinaya iti prakramaH, tatazca zabdAdiviSayasampattinimittaM tathA tathA pravartanaM kAmavinayaH, duSpradharSanRpatisAmantAdeH prANAdibhayenAnuvartanaM bhayavinayaH, iha| lokAnapekSasya zraddhAnajJAnazikSAdiSu karmakSayAya pravartanaM mokSavinayaH, sa ca darzanajJAnacAritratapaupacArabhedAt | vinayaH / akuzalamanonirodhaH kuzalamanaudIraNaiva || 14 || pratirUpaH khalu vinayaH parAnuvRttimayo muNitavyaH / apratirUpo vinayo jJAtavyaH kevalinAM tu // 15 // eSa bhavadbhyaH parikathito vinayaH pratirUpalakSaNastrividhaH / dvApaJcAzadvidhividhAnaM bruvate'nAzAtanAvinayam // 16 // tIrthakara 1 siddha 2 kula 3 gaNa 4 saGgha 5 kriyA 6 dharma 7 jJAna 8 jJAninAm 9 / AcArya 10 sthavira 11 upAdhyAya 12 gaNinAM | 13 trayodaza padAni // 17 // anAzAtanA ca bhaktirbahumAno varNasaMjvalanatA ca / tIrthakarAdyAstrayodaza caturguNA bhavati dvipaJcAzat // 18 // Jain Education tional
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 17 // paJcaprakAraH, tatra caupacAriko'nurUpavyApArasampAdanAnAzAtanAbhedato dvibhedaH, tatra cAye abhyutthAnam-Agacchati / adhyayanam gacchati ca dRSTe gurAvAsanamocanam , abhigraho-guruvizrAmaNAdiniyamaH, kRtiH-dvAdazAvAdivandanaM, zuzrUSaNaM 'Na pakkhao Na purao' ityAdividhinA guruvacanazravaNecchA, paryupAsanamityarthaH, anugamanam-AgacchataH pratyudgamanaM, saMsAdhanaM-gacchataH samyaganubrajanaM, 'kulaM' nAgendrAdiH 'gaNaH' koTikAdiH, 'kriyA' asti paraloko'styAtmA'sti ca sakalaklezalezAkalaGkitaM muktipadamityAdiprarUpaNAtmikeha gRhyate, "dharmaH' zrutacAritrAtmakaH 'jJAna' matyAdi 'AcAryaH' anuyogAcAryaH 'gaNI' gaNAcAryaH anAzAtanA-manovAkAyairapratIpapravartanaM, bhaktiH-abhyutthAnAdirUpA, bahumAno-3 mAnaso'tyantaprativandhaH, varNanaM varNaH-zlAghanaM tena savalanA-jJAnAdiguNoddIpanA varNasaMjvalanA // zrutasya catvAraH parimANamasyeti catuSkaH, saGkhayAyA atizadantAyAH kanniti (pA05-1-22) kan , tuzabdazcaturvidhanikSepo|'vazyaM sarvatra vaktavya iti vizeSadyotakaH, uktaM hi-"jattha u jaM jANejA NikkhevaM Nikkhive nirvsesN| jatthavi Navi jANijjA caukkayaM nikkhive tattha // 1 // " nikSepo-nyAsaH, tatrAdyayoH sugamatvAttRtIyamAha-dravyato dravyarUpaM vA zrutaM dravyazrutam , Agamato noAgamatazca, tatrAgamatojJAtA'nupayuktaH, noAgamatastvAha-nikute-Aga 1na pakSato na purataH / 2 atha ekonatriMzattamaniyuktigAthopAttasya 'suyassa caukkao u niklevo' ityasya vyAkhyA. 3 yatra tu yaM |jAnIyAt nikSepaM nikSipenniravazeSam / yatrApi nApi jAnIyAt catuSkakaM nikSipet tatra / 1 / 4 'jatthaviya na jANijjA' ityanuyogadvAreSu / Jain Education For Privale & Personal use only P inelibrary.org
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAbhihitamarthamatikliSTakarmodayAt kuyuktibhirapanayatIti nihavo-jamAliprabhRtiH pazcAtkRtazrutapariNatiH, AdizabdAtpuraskRtazrutapariNatisattvaparigrahaH, bhAvazrutamapyAgamanoAgamabhedato dvidhA, tatrAgamato'bhidhAtumAha-bhAvato bhAvarUpaM vA zrutaM bhAvazrutaM, prAkRtatvAdiha pUrvatra ca bindulopaH, zrute' zrutaviSaye, 'tuH' avadhAraNe bhinnakramaH, tata upayukta hai| eva, ko'rthaH ? yasya zrutamiti padaM jJAtaM tatra copayogaH sa bhAvazrutaM, tadupayogAnanyatvAd , agyupayuktamANavakAgnivaditi gAthArthaH // 29 // uktAvodhanAmaniSpanna nikSepau, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepaH prAptAvasaraH, tathApi sa nocyate, yataH sati sUtre'sau sambhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAnugamabheda iti anugama eva tAvadupavarNyate-dvividho'nugamaH-niryuktyanugamaH sUtrAnugamazca, tatrAdyo nikSepaniyuktiupodghAtaniyuktisUtrasparzikaniyuktyanugamavidhAna dhaH, tatra ca nikSepaniyuktyanugama uttarAdinikSepapratipAdanAdanugata eva, upodghAtaniryuktyanugamastu dvAragAthAdvayAdavaseyaH, taccedam-"uddese Nise ya Niggame khetta kAla purise ya / kAraNa pacaya lakSaNa Nae smoyaarnnaannume||1||kiNkaavihN kassa kahiM kesu kahaM keciraM havai kaalN?| kai saMtaramavirahiyaM bhavAgarisa phAsaNa NiruttI // 2 // " etadarthaH sAmAyikaniyuktito'vaseyaH. sUtrasparzikaniyuktyanugamastu sUtrAvayavavyAkhyAnarUpatvAt sUtraspa 1 uddezo nirdezazca nirgamaH kSetra kAlaH puruSazca / kAraNaM pratyayo lakSaNaM nayaH samavatAraNA'numatam // 1 // kiM katividhaM kasya ka keSu kathaM kiyaciraM bhavati kAlam / katisAntaramavirahitaM bhavAkarSAH sparzanA niruktiH // 2 // Tantry Jain Educati For Privale & Personal Use Only nelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 18 // zikaniyukteH sati sUtre sambhavati, tacca sUtrAnugama eveti tatraiva vakSyate / nanvevamasthAna midamasyeti kasmAdihoddezaH 1, adhyayana ucyate, niyuktyanugamamAtrasAmAnyAt , taduktam-" saMpai suttapphAsiyanijuttI jaM suyasa vakkhANaM / tIse'vasaro sA puNa pattAvi Na bhaNNae ihaI // 1 // kiM jeNAsai sutte kassa taI taM jayA kamappatto / suttANugamo vocchaM hohI tIse tayA bhAvo // 2 // atthANamiyaM tIse jai to sA kIsa bhaNNaI ihayaM ? / sA bhaNNai nijjuttIme-18 ttasAmaNNao navaraM // 3 // " sAmprataM sUtrAnugamaH, tatrAlIkopaghAtajanakatvAdidoSarahitaM nirdoSasAratvA(vattvA)diguNAnvitaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam saMjogA vippamukkassa aNagArassa bhikkhuNo / viNayaM pAukarissAmi ANupurvi suNeha me // 1 // __ asya ca saMhitAdikrameNa vyAkhyA-tatra cAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, sA cAnugataiva, sUtrAnugamasya tadrUpatvAt , tathA cAha-"hoi kayattho vo sapayaccheyaM suyaM suyANugamo"tti / padaM tu nAmikanapAtikAdi khadhi 1 samprati sUtrasparzakaniyuktiryat zrutasya vyAkhyAnam / tasyA avasaraH sA punaH prAptA'pi na bhaNyate iha / 1 / kiM ? yenAsati suutre||||18|| kasya sakA tasmAt yadA kramaprAptaH / sUtrAnugamo vakSyate tadA bhaviSyati tasyA bhAvaH // 2 // asthAnamidaM tasyA yadi tadA sA kiM bhaNyate'tra / sA bhaNyate niyuktimAtrasAmAnyato navaram / / 3 // 2 bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugamaH / Mininelibrary.org in E lla
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaiva bhAvanIyaM, padArthastvayam-anyasaMyuktasyAsaMyuktasya vA sacittAdivastuno dravyAdinA saMyojana-saMyogaH, sa ca , saMyuktasaMyogAdibhedenAnekadhA vakSyate, tasmAnmAtrAdisaMyogarUpAdaudayikAdikliSTatarabhAvasaMyogAtmakAca, vividhaiH-jJA-1 zAnabhAvanAdibhirvicitraiH prakAraiH prakarSaNa-parIpahopasargAdisahiSNutAlakSaNena mukto-bhraSTo vipramuktaH, tasya, 'anagArasye'- tiavidyamAnamagAramasyetyanagAra iti vyutpanno'nagArazabdo gRhyate, yastvavyutpannorUDhizabdo yativAcakaH, yathoktamanagAro munirmonI, sAdhuH pratrajito vratI / zramaNaH kSapaNazcaiva, yatizcaikArthavAcakAH // 1 // ' iti, sa iha na gRhyate, 3 bhikSuzabdenaiva tadarthasya gatatvAt , tatra cAgAraM dvidhA-dravyabhAvabhedAt , tatra dravyAgAramagaiH-dumadRSadAdibhirnirvRttaM, | bhAvAgAraM punaragaiH-vipAkakAle'pi jIvavipAkatayA zarIrapudgalAdiSu bahiHpravRttirahitairanantAnubandhyAdibhinivRttaM kapAyamohanIyaM, tatra ca dravyAgArapakSe tanniSedhe tato'nagArasyAvidyamAnagRhasvetyarthaH, bhAvAgArapakSe tvalpatAbhidhAyI, tataH sthitipradezAnubhAgato'tyalpakapAyamohanIyasvetyarthaH, kaSAyamohanIyaM hi karma, na ca karmaNaH sthityAdibhUyastve viratisaGgamaH, yata AgamaH-" sattaNhaM payaDINaM abhitarao u koddikoddiio|kaauunn sAgarANaM jai lahai cauNhamanayaraM // 1 // " ityAdi, kliSTatarabhAvasaMyogamuktatvenaiva cAsya gatatve punarabhidhAnaM kaSAyamohanIyasyAtiduSTatAkhyApanArtha, 1 saptAnAmapi prakRtInAmabhyantaratastu koTIkoTyAH / kRtvA sAgaropamANAM yadi labhate caturNAmanyatarat // 1 // uttarAdhya.4 / For Privale & Personal use only ainelibrary.org
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam bRhadvRttiH // 19 // SASSEMINS vizeSyamAha-'bhikSoriti,atra ca pacanapAcanAdivyApAroparamataHsAdhurbhikSate taddharmA cetyarthe "sanAzaMsabhikSa u"riti (pA. 3-2-168)tAcchIlika upratyayaH, asya ca vartamAnAdhikAravihitatve'pi 'sajJAprakArAstAcchIlikA' iti bhASyakAravacanAdbhikSuzabdastrikAlaviSayo yatiparyAyaH siddho bhavati, zeSavivakSAyAM ca SaSThI, athavA|'aNagArassabhikkhuNo' tti akheSu bhikSurakhabhikSuH-jAtyAdyanAjIvanAdanAtmIkRtatvenAnAtmIyAneva eNhiNo'nnAdi bhikSata itikRtvA, sa ca yatireva, tato'nagArazcAsAvakhabhikSuzca anagArAkhabhikSustasya, kimityAha-viziSTo vividho vA nayo-nItirvinayaH-sAdhujanAsevitaH samAcArastaM, vinamanaM vA vinataM 'NIyaM sejaM gaI ThANaM' ityAdyAgamAt, dravyato nIcairvRttilakSaNaM prahatvaM bhAvatazca sAdhvAcAraM prati pravaNatvaM 'prAduSkariSyAmi' prakaTayiSyAmi, kathamityAhapUrvasya pazcAdanupUrva tasya bhAva ityarthe "guNavacanabrAhmaNAdibhyaH' (pA0 5-1-129 ) karmaNi ceti Sya, tasya ca pitkaraNasAmarthyAt strItve "Sid gaurAdibhyazce"ti (pA04-1-41) GISyAnupUrvI kramaH paripATItiyAvat tayA, dvitIyA tu 'chandovat sUtrANI'ti nyAyataH chAndasatve 'supAM supo bhavantIti vacanAt tRtIyArthe, 'zRNuta' AkarNayata zravaNaM pratyavahitA bhavata, yadvA zRNu 'iheti jagati jinamate vA, vyAkhyAdvaye'pi ziSyAbhimukhIkaraNamityarthaH / anena ca parAmakhamapi prativodhayato vyAkhyAturdharma eveti khyApitaM bhavati, tathA ca vAcaka:-"na 1 duhAditvAhikarmatvena gRhiNo'nnAdezca karmatvaM / 2 nIcaiH zayyAM gatiM sthAnam // 1 // 3 yU syAkhyau nadI (1-4-3) sUtre bhASye / // 19 // For Private & Personal use only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavati dharmaH zrotuH sarvasyaikAntatA hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhyA vaktustvekAntato bhavati // 1 // " 'me' mama vinayaM vinataM vA prAduSkariSyata iti prakramaH / uktaH padArthastadabhidhAnAt sAmAsikapadAntargataH padavigrahazca ( ukta iti ), tatazcAlanAvasaraH, sA ca sUtrArthagatadUSaNAtmikA, "suttagayamatthavisayaM va dUsaNaM cAlaNaM mayaM tassa" iti / vacanAt , tatra sUtracAlanA-saMyogasya viSamuktakriyAM prati kartRtvAt saMyogAditi kathaM paJcamI ?, arthacAlanA ca 'vinayaM prAduSkariSyAmIti pratijJAtam, uttaratra ca 'ANA'NiddesakareM' ityAdinA 'khaDyAhiM caveDAhiM' ityAdinA : |ca viparyayapratipAdanamapi dRzyate, iti kathaM na pratijJAkSitiH ?, pratyavasthAnaM-zabdArthanyAyataH paropanyastadoSaparihArarUpaM, yata Aha- "sahatthannAyAo parihAro pacavatthANaM" tatra ca yadyapi saMyogena vimucyamAno bhikSuH karmI tathApi kartRtvenAtra vivakSyate, tatazca tasya taM vipramuJcato vizleSo'stIti vizleSakriyAyAM saMyogasya dhruvatvenApAdA-4 natvAnyAyyaiva paJcamI, ata eva vipramukta ityatra karmakartuH karmavadbhAvAt karmaNi kto'pi siddho bhavati iti na sUtradoSo, nApyarthadoSaH, yato yad yallakSaNaM tattadviparyayAbhidhAna eva talakSaNamaklezena jJAtuM zakyamiti atra vinayAbhidhAnapratijJAne'pyavinayAbhidhAnaM, tathA ca zayyambhavapraNItAcArakathAyAmapi "vayachakkakAyachakkamityAdinA''cAra 1 sUtragatamarthaviSayaM vA dUSaNaM cAlanaM mataM tasya / 2 saMbandhanasaMyogarUpaM guNamapekSyeyaM zaGkA, tasya guNatvena nAzAt sa jahAti bhikSu[miti nirdhAraNAt / 3 zabdArthanyAyataH parihAraH pratyavasthAnam / 4 bhikSoH / 5 guNaM saMbandhanasaMyogarUpaM / 6 mAtApitrAdeH saMyoginaH / Jain Education a l For Private & Personal use only library
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 20 // CCCCCCCIRCROSARORSCORok prakrame'pyanAcAravacanam / athavA ekamapIdaM sUtramAvRttyA 'zveto dhAvatI tivadarthadvayAbhidhAyakaM, tatazcAyamanyo'rthaH / adhyayanam -saMyogena-kapAyAdisamparkAtmakenApyavipramuktaH-aparityaktaH, saMyogAvipramuktastasya, RNamiva kAlAntaraklezAnubhavahetutayA RNam-aSTaprakAraM karma tat karotIti, ko'rthaH ?-tathA tathA guruvacanaviparItapravRttibhirupacinotIti RNakArastasya, 'bhikSoH' kaSAyAdivazato jIvavIryavikalasya pauruSaghnImeva bhikSAM tathAvidhaphalanirapekSatayA bhramaNazIlasya 'vinayaM prAduSkariSyAmIti "prAkAzyasambhave prAdu"riti vacanAt prAduHzabdasya sambhavArthasyApi darzanA|dutpAdayiSyAmi, sambhavati hIdamadhyayanamadhIyAnAnAM gurukarmaNAmapi prAyo vinItAvinItaguNadoSavibhAvanAto jJAnAdivinayapariNatiH, athavA viruddho nayo vinayo'sadAcAra ityarthaH, taM prAduSkariSyAmi-prakaTayiSyAmi, kasya ? -'bhikSoH' uktanyAyena bhikSaNazIlasya, samyag-aviparIto yogaH-samAdhiH saMyogaH, tato vividhaiH parISahAsahanaguruniyogAsahiSNutvAlasyAdibhiH prakAraiH prakarSaNa mukto vipramuktaH tasya, zeSaM prAgvat / evaM cAvinayapratipAdanasyApi pratijJAtatvAt sarva sustham / aparastvAha-pratijJAtamapi vinayamabhidhitsoraprastutam , idamapi bAlaprajalpitaM, yataH zAstrArambhe'bhidheyAdyavazyamabhidheyam , anyathA prekSAvapravRttyasambhavAt , tapradarzanAtmakaM caitat pratijJAnaM, tathAhi // 20 // vinayaM prAduSkariSyAmItyukte vinayo'syAdhyayanasyAbhidheyaH, tatrAduSkaraNaM phalaM, tathA cedamupeyam, upAyazcAsya 1 vaikatra dvayoH (2-2 85) iti bhramardikarmakatvAdatra dvitIyA. Jain Educati o nal For Privale & Personal Use Only N ainelibrary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastatAdhyayanam , ityanayorupAyopeyabhAvalakSaNaH sambandha iti ca darzitaM bhavati, tato nAprastatA pani sthitam / samprati sUtrA''lApakaniSpannanikSepasya sUtrasparzikaniyuktazca prastAva iti manyamAnaH saMyoga ityAyaM padaM | spRzannikSeptumAha niyuktikRt saMjoge nikkhevo chakko duviho u davasaMjoge / saMjuttagasaMjogo nAyaviyareyaro ceva // 30 // vyAkhyA-'saMyoga' iti saMyogaviSayaH 'nikSepaH' nyAsaH, paTU parimANamasyeti paTakaH prAsa nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvAH prasiddhatvAduttaratra vyAkhyAnata unnIyamAnatvAca noktAH, atra vyAkhyAvidhiH sarvatra dRzyate / nAmAdividhinA''rabdhaM, na vyAkhyA yujyate ttH||||ddtyaa vAdino'pare / yattadatra nirAkAryamAcakSANena tadvidhim // 2 // svAdastItyAdiko vAdaH ma nayo na ca vimucyAya, dravyaparyAyavAdinau // 3 // atazcaitadvayopetaM, khaM mataM samadAhatamA zcaiitadvayopetaM, khaM mata samudAhRtam / sAtatattvasaMvidbhiH, syAdvAdaH prmeshvraiH||4|| te hi tIrthavidhI sarve, mAtRkAkhyaM padatrayam / utpattiviga "" te // 5 // utpattivigamAvatra, mataM pryaayvaadinH| dravyArthikasya tu prauvyaM, mAtRkAkhyapadatraye " tvamanvayitvena, mRdo yaddU ghaTAdiSu / tadvadevAnvayitvena, nAmasthApanayorapi // 7 // For Privale & Personal use only Nainelibrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRtti: // 21 // 1 tAnnAna ucyate / sthApanAyAzca tadrUpakriyAto buddhito'pi vA // 8 // tannAmasthApanAdravyanikSepairanuvartitaH / dravyA|rthikanayo bhAvanikSepAditaraH punaH // 9 // tathA ca mahAmatiH- "titthayaravayaNa saMgahavisesapatthAramUlavAgaraNI / davaTTiovi pajjavaNao ya sesA viyappA siM // 10 // " tathA "nAmaMThavaNAdaviyatti esa davaTThiyassa nikkhevo / bhAvatti pajjavaTThiya parUvaNA esa paramattho // 11 // " yadvA kinnaH kilaitAbhyAM kintveSa vidhirAzritaH / yadyAkhyA vastutattvasya vodhAyaiva vidhIyate // 12 // taca nAmAdirUpeNa, catUrUpaM vyavasthitam / nAmAdye kAntavAdAnAmayuktatvena | saMsthiteH // 13 // tathAhi - nAmanaya Aha-yato nAma vinA nAsti, vastuno grahaNaM tataH / nAmaiva tadyathA kumbho, | mRdevAnyo na vastunaH // 14 // tathAhi yat pratItAveva yasya pratItistadeva tasya svarUpaM yathA mRpratItAveva | pratIyamAnasya ghaTasya mRdeva rUpaM, nAmapratItAveva ca pratIyate vastu, na ca vinApi nAma nirvikalpakavijJAnena vastupratItirastIti hetorasiddhatA, sarvasaMvidAM vAgrarUpatvAt, tathA ca bhartRhariH- "vAgrarUpatA cedrodhasya, vyutkrAmeteha | zAzvatI / na prakAzaH prakAzeta, sA hi pratyavamarzinI // 1 // " yadi ca nAmarUpameva vastu na syAt tatazca tadavaga1 tIrthakaravacanasaMgravizeSaprastAramUlavyAkaraNinau / dravyArthiko'pi paryAyanayazca zeSA vikalpA anayoH // 1 // nAma sthApanA dravyamityete dravyArthikasya nikSepAH / bhAva iti paryAyArthikaprarUpaNaipa paramArthaH // 2 // adhyayanam // 21 // jainelibrary.org
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio tAvapi vastuni saMzayAdInAmanyatamadeva syAt, tathA ca pUjyAH - "saMsaya vivajjao vA'NajjhavasAo'vi vA jahicchAe / hojatthe paDivattI na vatthudhammo jayA NAmaM // 1 // " sthApanAnaya Aha-- sthApanetyAkAraH, tatazca - pramANamidamevArthasyAsskAramayatAM prati / nAmAdi na vinA''kAraM, yataH kenApi vedyate // 1 // tathAhi - nAmnorthAntare'pi vartayituM zakyatvAnna tadullekhe'pyAkArAvabhAsamantareNa niyatanIlAdyarthagrahaNamityAkAragrahaNa eva grahAt sarvasya siddhamAkAramayatvaM, tato jJAnajJeyAbhidhAnAbhidheyAdisakalamAkArArUSitameva saMvyavahArAvatAri, tadvikalasya khapuSpasyevAsattvAt uktaM ca pUjyai:- "AMgAro ciya mahasaddavatthukiriyAphalAbhihANAI / AgAramayaM savaM jamaNAgAraM tayaM natthi // 1 // Na parANumayaM vatthaM AgArAbhAvao khapuSkaM va / uvalaMbhavavahArAbhAvAo NANagAraM ca // 2 // " dravya - naya Aha-yathA nAmAdi nAkAraM, vinA saMvedyate tathA / nA''kAro'pi vinA dravyaM, sarva dravyAtmakaM tataH // 1 // | tathAhi - dravyameva mRdAdinikhilasthAsa kozakuzUla kuTakapAlAdyAkArAnuyAyi vastu sat, tasyaiva tattadAkArAnuyAyinaH sadbodhaviSayatvAt, sthAsakozAdyAkArANAM tu mRdravyAtirekiNAM kadAcidanupalambhAt, taccotpAdAdisakala 1 saMzayo viparyayo vA'nadhyavasAyo'pi vA yadRcchayA / bhavedarthe pratipattirna vastudharmo yadA nAma // 1 // 2 AkAra eva matizabdavastukriyAphalAbhidhAnAni / AkAramayaM sarvaM yadanAkAraM tat nAsti // 1 // na parAnumataM vastu AkArAbhAvataH khapuSpavat / upalambhavyavahArAbhAvato nAnAkAraM ca // 2 // national jainelibrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam bRhadvRttiH // 22 // vikAravirahitaM tathA tathA''virbhAvatirobhAvamAtrAnvitaM sammRtisarvaprabhedanirbhadabIjaM dravyamagRhItataraGgAdiprabhedastimitasaraHsalilavat, Aha ca-"davaMpariNAmamattaM mottaNAgAradarisaNaM kiM taM / uppAyavvayarahiyaM davaM ciya nidhviyAraMti // 1 // AvinbhAvatirobhAvamettapariNAmakAraNamacintaM / NicaM bahurUvaMpiya naDova vasaMtarAvaNNo // 2 // " bhAvanaya Aha-samyag vivecyamAno'tra, bhAva evAvaziSyate / pUrvAparaviviktasya, yatastasyaiva darzanam // 1 // tathAhi-bhAvaH paryAyaH, tadAtmakameva ca dravyaM, tadatiriktamUrtikaM hi tad dRzyamadRzyaM vA ?, yadi dRzya, nAsti tayatirekeNa anupalabhyamAnatvAt , kharaviSANavat, na hi valitamIlitapaTIkRtatruTitasaGghaTitAdivicitrabhavanabahibhUtamiha sUtrAdi dravyamupalabhyamasti, adRzyamapi nAsti, tatsAdhakapramANAbhAvAt , SaSThabhUtavat, tataH pratisamayamudayavyayAtmakaM khayaMbhavanameva bhAvAkhyamasti, uktaM ca-"bhAMvatthaMtarabhUyaM kiM davaM NAma ? bhAva evAyaM / bhavaNaM paikkhaNaM ciya bhAvAvatI vivattI ya // 1 // " paramArthatastvayam-saMviniSTheva sarvApi, viSayANAM vyavasthitiH / *saMvedanaM ca nAmAdivikalaM nAnubhUyate // tathAhi-ghaTo'yamiti nAmaitat, pRthuvunaadinaa''kRtiH| mRdravyaM bhavanaM 1 dravyapariNAmamAtra muktvA''kAradarzanaM kiM tat ? / utpAdavyayarahitaM dravyameva nirvikAramiti // 1 // AvirbhAvatirobhAvamAtrapariNAma3 kAraNamacintyam / nityaM bahurUpamapica naTa iva veSAntarApannaH // 2 // 2 bhAvArthAntarabhUtaM kiM dravyaM nAma? bhAva evAyaM (. vedam ) bhavanaM 4 pratikSaNameva bhAva utpattirvipattizca // 1 // // 22 // in Educatio n al For Privale & Personal use only ENlinelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASARAKAR bhAvo, ghaTe dRSTaM catuSTayam // 1 // tatrApi nAma nAkAramAkAro nAma no vinA / tau vinA nApi cAnyo'nyamuttarA-1 vapi saMsthitau // 2 // mayUrANDarase yadvadvarNA nIlAdayaH sthitAH / sarve'pyanyo'nyamunmizrAstadvannAmAdayo ghaTe // 3 // 4 itthaM caitat , parasparasavyapekSitayevAzeSanayAnAM samyagnayatvAt , itarathA 'utpAdavyayadhIvyayuktaM saditi pratyakSAdipramA NapratItasallakSaNAnupapattezca / kiJca-zabdAdapi ghaTAdernAmAdibhedarUpeNaiva ghaTAdyarthe buddhipariNAmo jAyate, ityato'pi nAmAdicatUrUpataiva sarvasya vastunaH, uktaM ca-"nAmAdibhedasahatthabuddhipariNAmabhAvao NiyayaM / jaM vatthu asthi loe caupajAyaM tayaM sabaM // 1 // " tatazca-catuSkAbhyadhikasyeha, nyAso yo'nyasya dayate / etadantargataH so'pi, jJAtavyo dhiidhnaanvitaiH||1|| ityalaM prasaGgena / samprati niyuktiranuzri (ni) yate-tatra nAmasthApane Agamato no Agamatazca jJazarIrabhavyazarIrarUpazca dravyasaMyogaH sugama iti manvAno vyatiriktadravyasaMyogamabhidhAtumAha--'dvividhanAstvi'ti dvividha eva, dravyeNa dravyasya vA, 'sa'miti saGgato yogaH saMyogaH, saMyogadvaividhyamevAha-saMyuktameva saMyukta-|| kam-anyena saMzliSTaM, tasya saMyogo-vastvantarasambandhaH saMyuktakasaMyogo jJAtavyaH, 'itaretara' iti itaretarasaMyogaH, caH samuccaye 'evaH' avadhAraNe, itthameva dvividha eSa saMyoga iti gAthAsamAsArthaH // 30 // vistarArtha tvabhidhitsuH |'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyataH saMyuktakasaMyogaM bhedenAha 1 nAmAdibhedazabdArthabuddhipariNAmabhAvato niyatam / yadvastvasti loke catuSparyAyaM takat sarvam // 2 // Jain Education R onal For Privale & Personal use only YMainelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- uttarAdhya. saMjuttagasaMjogo saccittAdINa hoi davANaM / dumamaNusuvaNNamAI saMtaikammeNa jIvassa // 31 // adhyayanam bRhadvRttiH vyAkhyA-'saMyuktakasaMyogaH' anantarAbhihitasvarUpaH, 'sacittAdInAM' sacittAcittamizrANAM bhavati dravyANAm , amISAmudAharaNAnyAha-'dumamaNusuvaNNamAi'tti atra makArasyAlAkSaNikatvAt subbyatyayAcca 'drumANusuvarNAdInAM' // 23 // * pratyekaM cAdizabdasambandhAtsacittadravyANAM dumAdInAm acittadravyANAmaNyAdInAM suvarNAdInAM ca mizradravyasya tu santatikarmaNopalakSitasya jIvasya, atra cAvAdInAM suvarNAdInAmityudAharaNadvayamacittadravyANAM sacittamizradravyApekSayA bhUyastvakhyApanArtham, etadbhayastvaM ca jIvebhyaH pudgalAnAmanantaguNatvAt, uktaM ca-"jIvA poggala samayA dava paesA ya pajavA ceva / thovA'NatANaMtA visesamahiyA duve'NaMtA // 1 // " iti, anena ca sacittAdeH saMyogadravyasya traividhyAt saMyuktakasaMyogasya traividhyamuktamiti gAthArthaH // 3 // tatra drumAdInAM sacittasaMyuktadravyasaMyogaM vivarItumAha mUle kaMde khaMdhe tayA ya saalepvaalpttehi| pupphaphalebIehi a saMjutto hoi dumamAI // 32 // vyAkhyA-'mUle kande skandhe' iti sarvatra sUtratvAt tRtIyArthe saptamI, tatazca 'mUlena' adhaHprasarpiNA khAvayavena|3| // 23 // 1 jIvAH pudgalAH samayA dravyANi pradezAzva paryAyAzcaiva / stokA anantA anantA vizeSAdhikAni dvAvanantau // 1 // SARAMA Jain Educational For Privale & Personal Use Only Anelibrary
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio 'kandena' tenaiva mUlaskandhAntarAlavartinA 'skandhena' sthuDena 'tvacA' chavirUpayA 'sAle'tti ekAro'lAkSaNikaH, tataH 'zAlApravAlapatraiH ' zAkhApallavapalAzaiH, phale ityatrApyekArastathaiva, tataH 'puSpaphalavIjaizva' prasiddhaireva 'saMyuktaH' sambaddho bhavati 'dumamAitti' makAro'lAkSaNikaH tato drumAdiH, AdizabdAducchagulmAdizca saMyuktakasaMyoga iti prakramaH / sa | hi prathamamudracchannaGkarAtmakaH pRthivyAH saMyukta eva mUlena saMyujyate, tato mUlasaMyuktaka evaM kandena, kandasaMyukta eva skandhena evaM tvakzAkhApravAlapatrapuSpaphalavIjairapi pUrvasaMyukta evottarottaraiH saMyujyate iti bhAvanIyam, nanvevaM drumAderdravyatvAt saMyuktakasaMyogasya ca guNatvAtkathaM dumAdireva sa iti, atrocyate, dharmadharmiNoH kathaJcidananyatvAdevamuktamityadoSaH, evamuttarabhedayorapIti gAthArthaH // 32 // aNvAdInAmacittasaMyuktakadravyasaMyogaM spaSTayitumAha egarasa egavaNNe egegaMdhe tahA duphAse a / paramANU khaMdhehi a dupaesAIhi NAyavo // 33 // vyAkhyA -- ekaH - advitIya stiktAdirasAnyatamo raso'syeti ekarasaH, tathaikaH kRSNAdivarNAnyatamo varNo'syeti ekavarNaH, evam 'ekagandhaH' sugandhItarAnyataragandhAnvitaH, 'ege' ityekArasyAlAkSaNikatvAt, tathA dvau cAviruddhau trigdhazItAdyAtmakau sparzAvasyeti dvisparzaH, cazabdaH svagatAnantabhedopalakSakaH, ka evaMvidhaH 1 ityAha| paramaH - tadanya sUkSmatarAsambhavAt prakarSavAn sa cAsAvaNuzca paramANuH, upalakSaNatvAd vyaNukAdizca, 'skandhaizva' skandhaza ational . Jainelibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvattiH SCENCECANCER. // 24 // bdAbhidheyaH, kairityAha-dvau pradezAvArambhakAvasyeti dvipradezo-dyaNukaH, sa AdiryeSAM tripradezAdInAmacittamahAska- adhyayanam ndhaparyantAnAM te tathA taiH, cazabdAtparamANvantarairvarNAntarAdibhizca, saMyujyamAna iti gamyate, 'vijJeyaH' vizeSeNa-15 saGkhyAtAsaGkhyAtAnantabhaGgavibhAvanAtmakenAvaboddhavyaH, pAThAntarato jJAtavyaH, acittasaMyuktakasaMyoga iti prakramaH, ayamarthaH-kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // ityevaMlakSaNaparamANuryadA tryaNukAdiskandhapariNatimanubhavati tadA rasAdisaMyukta eva dyaNukAdibhiH skandhaiH saMyujyate, yadA vA tiktatAdipariNatimapahAya kaTukatvAdipariNati pratipadyate tadA'pi varNAdibhiH saMyukta eva kaTukatvAdinA saMyujyate iti saMyuktasaMyoga ucyate / atra ca kRSNaparamANuH kRSNatvamapahAya nIlatvaM pratipadyata ityeko bhaGgaH, evaM raktatvaM pItatvaM zuklatvaM ceti catvAraH, tathA'yameva rasapaJcakagandhadvayAviruddhasparzastAratamyajanitaizca svasthAna eva dviguNakRSNatvAdibhiH paramANvantaradvipradezAdibhizca yojanAdvivakSAvazataH saGkhyAtAsaGkhyAtAnantAtmikAM bhaGgaracanAmavApnoti, evaM varNAntararasasparzagandhakhagatatAratamyayukto'pi, tathA dvipradezAdizca / yacca-'vaNNarasagaMdhaphAsA poggalANaM ca lakkhaNaM' ityAdisUtreSu varNasyAditvena darzane'pi 'egaraegavaNNe'tti rasasya prathamata upAdAnaM // 24 // tadanAnupUA api vyAkhyAGgatvena gAthAbandhAnulomyena veti bhAvanIyam / suparNAdInAM ca prAcyavarNakAsaMyu 1 varNagandharasasparzAH pudgalAnAM ca lakSaNam / CALCOOK 15622048 Jain Educatio eftional For Privale & Personal use only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANGACASSOCCACCESCRECECCALS ktAnAmeva viziSTavarNikAdibhiH saMyogo'cittasaMyuktakasaMyoga uktAnusAreNa sujJAna eveti niyuktikRtA na vyAkhyAta iti gaathaarthH||33|| dRSTAntapUrvaka santatikarmaNA jIvasya mizrasaMyuktakadravyasaMyoga vyaktIkartumAhajaha dhAU kaNagAI sabhAvasaMjogasaMjuyA huMti / ia saMtaikammeNaM aNAisaMjuttao jIvo // 34 // ___ vyAkhyA-'yathA' ityudAharaNopanyAsArthaH, yathA 'dhAtavaH' kanakAdiyonibhUtA mRdAdayaH 'kaNagAItti sUtratvAkanakAdibhiH, AdizabdAttAmrAdibhizca, kimityAha-svabhAvena saMyogaH-prakRtIzvarAdyarthAntaravyApArAnapekSayopalakSyAnupalakSyarUpo yaH sambandhastena saMyutA-mizritAH khabhAvasaMyogasaMyutAH bhavanti' vidyante 'itI'tyamunaivArthAntaranirapekSatvalakSaNena prakAreNa santatiH-uttarottaranirantarotpattirUpaH pravAhastayopalakSitaM karma-jJAnAvaraNAdi santatikarma tena, na vidyate AdiH-prAthamyamasyetyanAdiH sa ceha prakramAtsaMyogastena 'sa' miti "aNNoNNANugayANaM imaM ca taM catti vibhayaNamajuttaM' ityAgamAdvibhAgAbhAvato yuktaH-zliSTo'nAdisaMyuktaH sa eva anAdisaMyuktakaH, yadvA-saMyogaH-saMyuktaM tato'nAdisaMyuktamasyeti anAdisaMyuktakaH, ka ityAha-jIvati jIviSyati jIvitavAM|zceti jIvaH, mizrasaMyuktakadravyasaMyoga iti prakramaH; idamuktaM bhavati-jIvA banantakarmANuvargaNAbhirAveSTitapraveSTitopina kharUpaM caitanyamativartate, na cAcaitanyaM karmANava iti tayuktatayA vivakSyamANo'sau saMyuktakamizradravyaM, 1 anyo'nyAnugatayoridaM ca tacceti vibhajanamayuktam / sattarAdhya. 5 For Privale & Personal use only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. tato'sya karmapradezAntaraiH saMyogo mizrasaMyuktakadravyasaMyoga ucyate, iha ca jIvakarmaNoranAdisaMyogasya dhAtukanakAdi- adhyayanam | saMyogadRSTAntadvAreNAbhidhAnaM tadvadevAnAditve'pyupAyato jIvakarmasaMyogasyAbhAvakhyApanArtham, anyathA muktyanuSThAnavai| phalyApatteriti bhAvanIyamiti gAthArthaH // 34 // uktaH saMyuktakasaMyogaH, itaretarasaMyogamAha bRhadvRttiH | // 25 // | iyareyara saMjogo paramANUNaM tahA pasANaM / abhipeyamaNabhipeo abhilAvo ceva saMbaMdho // 35 // vyAkhyA -- itaretarasya - parasparasya saMyogo-ghaTanA itaretarasaMyogaH 'paramANUnAm' uktarUpANAM, tathA prakarSeNa - sUkSmAtizayalakSaNena dizyante - kathayanta iti pradezAH - dharmAstikAyAdisambandhino nirvibhAgA bhAgAsteSAm, | 'abhipeyaM' ti prAkRtatvAdabhipretaH, itaretarasaMyoga iti yojyate, evamuttaratrApi, abhipretatvaM cAsyAbhipretaviSayatvAd, etadviparIto'nabhipretaH, abhilapyate - Abhimukhyena vyaktamucyate'nenArtha ityabhilApo - vAcakaH zabdastadviSayatvAt abhilApaH, caH samuccaye, 'evaH' avadhAraNe, sambandhazabdAnantaraM caitau yojyau, tataH sambandhanaM-sambandhaH, sa caivaM khakhAmitvAdiranekadhA vakSyamANaH, etAvadbheda evAyamitaretarasaMyoga iti cAvadhAraNasyArtha iti gAthAsamAsArthaH // 35 // | paramANUnAM saMyogamAha - duviho paramANUNaM havai ya saMThANakhaMdhao caiva / saMThANe paMcaviho duviho puNa hoi khaMdhesuM // 36 // Jain Educationational // 25 // ainelibrary.org
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-dvau vidhau prakArAvasyeti dvividhaH-vibhedaH, ko'sau !-'paramANUnAm' iti paramANusambandhI, prakramAdidAtaretarasaMyogo bhavati, 'caH' pUraNe, kathaM dvividha ityAha-saMThANakhaMdhato'tti saMtiSThate'nena rUpeNa pudgalAtmakaM vastviti saMsthAnam-AkAravizeSaH tatastamAzritya, 'skandhataH' skandhamAzritya, caH samuccaye, 'evaH' bhedaavdhaarnne| dvividhasyApi pratyekaM bhedAnAha-saMsthAne' saMsthAnaviSayaH 'paJcavidhaH' paJcaprakAraH 'dvividhaH' dviprakAraH, punaHzabdo vAkyAntaropanyAse bhavati 'skandheSu' skandhaviSaya iti gAthArthaH // 36 // iha ca saMsthAnaskandhabhedadvAraka evAyamitaretarasaMyogabheda iti tadabhidhAnamucitaM, tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyataH saMsthAnabhedAbhidhAnaprastAve'pyalpavaktavyatvAtlA skandhabhedaM hetubhedadvAreNAha| paramANupuggalA khalu dunni va bahugA ya saMhatA sNtaa| nibattayaMti khaMdhaM taM saMThANaM aNitthaMtthaM // 37 // 11 __ vyAkhyA-paramANupudgalau khalu dvau vA bahava eva bahukAH-triprabhRtayaH, te ca paramANupudgalAH 'saMhatAH' ekapiNDatA-12 mApannAH santo 'nirvartayanti' janayanti, kimityAha-'skandhaM' ghaNukAdikam , anena ca dviparamANujanyatayA bahuparamANujanyatvena ca skandhasya vibhedatvamuktaM, khaluzabdo'tra vizeSa dyotayati, sa cAyam-iha rUkSaH snigdho vA ekaguNaH | sambadhyamAno dviguNAdhikenaiva svakharUpApekSayA sambadhyate, na tu samaguNenaikaguNAdhikena vA, kimuktaM bhavati? ekaguNasnigdhastriguNasnigdhena sambadhyate triguNasnigdhaH paJcaguNasnigdhena paJcaguNasnigdhaH saptaguNasnigdhenetyAdi, tathA dviguNa For Private & Personal use only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam -C+% uttarAdhya. snigdhazcaturguNasnigdhena caturguNasnigdhaH SaDguNasnigdhenetyAdi, evamekaguNarUkSatriguNarUkSeNa triguNarUkSaH paJcaguNarUkSe- NetyAdi, tathA dviguNarUkSazcaturguNarUkSeNa caturguNarUkSaH paDguNarUkSeNetyAdi, evaM dviguNAdhikasambandho bhAvanIyaH, na 3 bRhadvRttiH tvekaguNasnigdha ekaguNa snigdhena dviguNasnigdhena vA sambadhyate dviguNasnigdho dviguNasnigdhena triguNasnigdhena vA yaavd||26|| nantaguNasnigdho'pyanantaguNasnigdhena samaguNenaikaguNAdhikena vA, evamekaguNarUkSa ekaguNarUkSeNa dviguNarUkSeNa vA dviguNarUkSo dviguNarUkSeNa triguNarUkSeNa vA yAvadanantaguNarUkSo'pyanantaguNarUkSeNa samaguNenaikaguNAdhikena veti, TU anye tvAH-ekaguNAdi svasthAnApekSayA dviguNena rUpAdhikena sambadhyata iti, ayamatra vizeSaH khaluzabdena sUcyate, tathA caikakasya khasthAnApekSayA dviguNo dvika eva sa ca rUpAdhikastrika eva iti triguNenaivaikaguNasya sambandhaH, tathA dviguNasya paJcaguNena triguNasya saptaguNena caturguNasya navaguNena paJcaguNasyaikAdazaguNenetyAdi, uktaM ca-"samaniddhayAi baMdho na hoi samalukkhayAvi ya na hoi / vemAiniddhalukkhattaNeNa baMdho u khaMdhANaM // 1 // " tathA "doNha jahaNNaguNANaM niddhANaM taha ya lukkhadakhANaM / egAhievi ya guNe Na hoti baMdhassa pariNAmo ||2||nniddhviunnaahiennN baMdho 1 samasnigdhatayA bandho na bhavati samarUkSatayA'pi ca na bhavati / vimAtrasnigdharUkSatvena bandhastu skandhayoH // 1 // 2 dvayorjaghanyaguNayoH snigdhayostathaiva rUkSadravyayoH / ekAdhike'pi ca guNe na bhavati bandhasya pariNAmaH // 1 // snigdhena dviguNAdhikena bandhaH snigdhasya bhavati dravyasya / rUkSeNa dviguNAdhikena ca rUkSasya samAgamaM prApya // 2 // AGARANASI COCCASIOSCOM // 26 // JainEducation For Private & Personal use only inelibrary.org
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ niddhassa hoi dacassa / lukkha biuNAhieNa ya lukkhassa samAgamaM pappa // 3 // " snigdharUkSaparasparabandhavicAra4ANAyAM tu samaguNayorviSamaguNayorvA jaghanyavarjayovandhapariNatiriti vizeSaH / tathA cAha-"bajhaMti NiddhalukkhA |visamaguNA ahava samaguNA jevi / vajjittu jahannaguNe bajhaMtI poggalA evaM // 1 // " ityAdi, yena vizeSeNa saMsthAnAt skandhasya bhedenopAdAnaM tamAviSkartumAha-'taM saMThANaMti' prAkRtatvAdevaM pAThaH, tasya-skandhasya saMsthAnam-AkArastatsaMsthAnam , anena-hRdi vivartamAnatayA pratyakSeNa parimaNDalAdinA'nantaroktaprakAreNetthamitthaM tiSThati itthaMsthaM, na tathA anitthaMstham , anena niyataparimaNDalAdyanyatarAkAraM saMsthAnaM zeSo'niyatA''kArastu skandha ityanayorvizeSa ityuktaM bhavati / Aha-skandhAnAmapi parasparaM bandho'sti, yaduktam-"emeva ya khaMdhANaM dupaesAINa baMdhapariNAmo"tti ataH kiM na teSAmapItaretarasaMyoga ihoktaH, ucyate, ukta eva, teSAM pradeza-| sadbhAvAt , pradezAnAM ca 'iyaretarasaMjogo paramANUNaM tahA paesANaM' ityanena tadabhidhAnAditi gAthArthaH // 37 // saMsthAnabhedAnAhaparimaMDale ya vaTTe taMse cauraMsamAyaeM ceva / ghaNapayara paDhamavajja oyapaese ya jumme ya // 38 // 1 badhyete snigdharUkSau viSamaguNau athavA samaguNau yAvapi / varjayitvA jaghanyaguNau badhyante pudgalA evam // 1 // 2 evameva ca skandhAnAM dvipradezAdInAM bandhapariNAmaH / Jain Educat national For Privale & Personal use only Viraw.jainelibrary.org
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vyAkhyA-liGgaM vyabhicAryapI' ti prAkRtalakSaNAt sarvatra liGgavyatyayaH, tataH parimaNDalaM, prakramAt saMsthAna mAadhyayanam bahaddhattiH mevamuttaratrApi, tacca bahivRttatAvasthitapradezajanitamantaHzuSiraM, yathA valakasya, cazabda uttarabhedApekSayA samuccaye, vRttaM tadevAntaHzuSiravirahitaM yathA kulAlacakrasya vyatraM-trikoNaM, yathA zRGgATakasya, caturasra-catuSkoNaM, yathA kumbhikAyAH, // 27 // AyataM-dIrgha, yathA daNDasya, caH pUrvabhedApekSayA samuccaye 'eva' avadhAraNe, tata iyata eva saMsthAnabhedAH, 'ghaNapayara'tti 6 ghanaM ca prataraM ca dhanaprataraM, prAkRtatvAdvindulopaH, sarvatra ca pratarapUrvaka eva ghanaH prarUpyate, ihApi tathaivopadarzayiSyate, hai tataH prataraghana iti nirdezaHprAptaH, alpAkSa(cUta)ratvAttu ghanazabdasya pUrvanipAtaH, tatazcaikaikaM parimaNDalAdi prataraM ghanaM ca, bhavatIti gamyate, tathA prathamam-AdyaM varjayati-tyajatIti prathamavarja-parimaNDalarahitaM vRttAdisaMsthAna|catuSkamityarthaH 'oyapaese ya'tti ojaHpradezaM ca-viSamasaGkhyaparamANukaM 'jumme ya' ti prakramAd yugmapradezaM ca, ubhayatra caH samuccaye / iha ca ghanapratarabhedameva vRttAdItthaM bhidyate, tataH prataravRttamojaHpradezaM yugmapradezaM ca, tathA ghanavRttamojaHpradezaM yugmapradezaM ca, evaM vyasrAdiSvapi caturvidhaM bhAvanIyaM, parimaNDalaM varjanIyaM ca, samasaGkhyANuSveva tasya sambhavenaivaMvidhabhedAsambhavAt , tathA ca dvividhameva parimaNDalamiti gAthArthaH // 38 // iha ca parimaNDalAdi pratyekaM jaghanyamutkRSTaM ca, tatrotkRSTaM sarvamanantANuniSpannamasaGkhyapradezAvagADhaM cetyekarUpatayA'nuktamapi sampradAyAjJAtuM zakyamiti tadupekSya jaghanyaM tu pratibhedamanyAnyarUpatayA na tatheti tadupadarzanArthamAha For Privale & Personal use only tanelibrary.org
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcaga vArasagaM khalu sattaga battIsagaM tu vttmi|tiy chakkaga paNatIsA cattAri ya huMti taMsaMmi // 39 // nava ceva tahA cauro sattAvIsA ya aha curNse| tigadugapannarase'vi ya chacceva ya Ayae ddNti||40|| paNayAlIsA bArasa chanbheyA AyayaMmi saMThANe / vIsA cattAlIsA parimaMDali huMti saMThANe // 41 // vyAkhyA-AsAmarthaH spaSTa eva, navaramAyate SaDbhedAbhidhAnamavyApitvena prAganuddiSTasyApi zreNigatabhedadvayasyA|dhikasya tatra sambhavAt , tathA parimaNDalAditve'pi saMsthAnAnAM vRttAdibhedAnAmojaHpradezapratarAdInAmanantaroddiSTatvAt pratyAsattinyAyena yathAkramaM paJcakAdibhiH prathamamupadarzanaM, pazcAt parimaNDalabhedadvayasya / tatraujaHpradezaprataravRttaM paJcANuniSpannaM paJcAkAzapradezAvagADhaM ca, tatraiko'Nurantareva sthApyate, catasRSu pUrvAdidikSu caikaikaH, sthApanA 1 yugmapradezaprataravRttaM dvAdazapradezaM dvAdazapradezAvagADhaMca, tatra hi caturyu pradezeSu nirantaramantazcaturo'NUnidhAya tatparikSepaNASTau sthApyante, sthApanA 2, 00 ojaHpradezaM ghanavRttaM saptapradeza saptapradezAvagADhaM ca, tacaivam-tatraiva paJcapradeze 0000 prataravRtte madhyasthitasyANorupari pTAdadhastAcaikaiko'NuravasthApyate,tato dvayasahitAH 0000 paJca sapta bhavanti 3, yugmapradeza ghanavRttaM dvAtriMzatpradezaM dvAtriMzatpradezAvagADhaM ca, tatra prataravRtto- 00 padarzitadvAdazapradezopari dvAdazA SainEducatioNKI For Private & Personal use only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. nye, tadupari catvAro'dhastAca tAvanta evANavaH sthApyAH, ete mIlitA dvAtriMzadbhavanti 4 / ojaHpradezaM prataratryastraM tripradezaM tripradezAvagADhaM ca, tatra ca tiryagnirantaramaNudvayaM vinyasyA''dyasyAdha eko'NuH sthApyaH, sthApanA 1 bRhadvattiH 7 yugmapradezaM prataratryasaM SaTpradezaM padapradezAvagADhaM ca, tatra ca tiryagnirantaraM trayo'NavaH sthApyante tata // 28 // AdyasyAdhastAdadhaUrdhvabhAvena dvayaM dvitIyasya tvadha eko'NuHsthApyaH, sthApanA 2 ojaHpradezaM dhanatryatraM paJcatriMzatpradezaM paJcatriMzatpradezAvagADhaM ca, tatra ca tirya gnirantarAH paJcANavo nyasyante, teSAM cAdho'dhaH krameNa tiyageva catvArastrayo dvAvekazcANuH sthApyante, sthApanA, asya ca pratarasyopari sarvapativantyAntyaparamANuparihAreNa daza, tathaiva teSAmuparyupari SaT traya ekazceti krameNANavaH sthApyAH, teSAM sthApanAH, ganagana nI ete mIlitAH paJcatriMzadbhavanti 3,009 yugmapradezaM ghanatryatraM catuSpradezaM 100 catuSpradezAvagADhaM ca, tatra ca pratara vyasra eva tripradeze ekatarasyoparyekoP'NurdIyate, tato mIlitAzcatvAro bhavanti 4 / ojaHpradezaM prataracaturasra navapradezaM navapradezAvagADhaM ca, tatra ca tirya 28 // JainEducatio Plainelibrary.org n ational
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ojaH . mirantaraM tripradezAstisraH patayaH sthApyAH, sthApanA-1 mA yugmapradezaM prataracaturasraM ca catuSpradezaM catuSpradezAvagADhaMca, tatra catiryagnirantaraM dvipradeze dve patI sthA pyete, sthApanA 2, pradezaM ghanacaturasraM saptaviMzatipradezaM saptaviMzatiprade zAvagADhaM ca, tatra ca navapradezasya prataracaturasrasyaivAdha upari ca tathaiva nava navA NavaHsthApyAH,tata striguNA nava sasaviMzatirbhavati 3, yugmapradezaM ghanacaturasram aSTapradezamaSTapradezAvagADhaM ca, tatra catu pradezasya pratarasyaivopari catvAro'nye sthApyAH, tato dviguNAzcatvAro'STau bhavanti 4 / ojaHpradezaM zreNyAyataM tripradeza |tripradezAvagADhaM ca, tatra ca tiryaga nirantarAstrayo'NavaH sthApyAH, sthApanA 1, | yugmapradezaM zreNyAyataM dvipradezaM dvipradezAvagADhaM ca, tatra ca tathaivANudvayaM nyasyate, sthApanA 2, || 0 | ojaHpradezaM pratarAyataM paJcadazapradezaM pazcadazapradezAvagADhaM ca, tatra prAgvat pavitraye paJca paJcANavaH sthApyAH, sthApanA 3, 4 nAnAnAnA yugmapradezaM pratarAyataM SaTpradezaM SaTpradezAvagADhaM ca, tatra ca prAgvat patidvaye trayastrayo'NavaH sthApyAH, sthApanA 4, 11.1 ojaHpradezaM ghanAyataM paJcacatvAriMzatpradezaM paJcaca-|| 000 tvAriMzatpradezAvagADhaM ca, tatra paJcadazapradezasya pratarAyatasyaivAdha upari ca tathaiva paJcadaza paJcadazA NavaH sthApyAH, tatastriguNAH paJcadaza paJcatvAriMzadbha Jain Educat For Privale & Personal use only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vanti 5, yugmapradezaM ghanAyataM dvAdazapradezaM dvAdazapradezAvagADhaM ca, tatra ca SaTpradezasya pratarAyatasyaivopari tathaiva / adhyayanam bRhadvRttiH tAvanto'NavaH sthApyAH, tato dviguNAH paT dvAdaza bhavanti 6 / parimaNDalamuktanyAyato vibhedameva, tatra pratarapari maNDalaM viMzatipradeza viMzatipradezAvagADhaM ca, tatra ca prAcyAdiSu catasRSu dikSu catvArazcatvAro vidikSu caikaikaH sthApyaH, // 29 // mIlitAzcaite viMzatirbhavanti,sthApanA-1,nanA ghanaparimaNDalaM catvAriMzatpradezaM catvAriMzatpradezAvagADhaM ca, tatra ca tasyA eva viMzateru- bdo pari tathaiva viMzatiranyA sthApyate, viMzatizca dviguNA catvAriMzadbhavanti 2 / itthaM caiSAM prarU paNamito'pi nyUnadezatAyAM yathoktasaMsthAnAsambhavAt, na caitAnyatIndriyatvenAtizAyigamya- tvAt sarvathA'nubhavamAropayituM zakyante, sthApanAdidvAreNa ca kathaJcicchakyAnIti tathaiva 0000 darzitAnIti gAthAtrayabhAvArthaH // 39-40-41 // 6|uktaH paramANUnAmitaretarasaMyogaH, samprati tameva pradezAnAmAha dhammAipaesANaM paMcaNha u jo pessNjogo| tiNha puNa aNAIo sAIo hoti duNhaM tu // 42 // | vyAkhyA-dharmAdInAM-dharmAdharmAkAzajIvapudgalAnAM pradezAH-uktarUpA dharmAdipradezAsteSAM, 'paJcAnAm' iti T // 29 // sambandhinAM dharmAdInAM paJcasaGkhyatvena paJcasaGkhyAnAM 'tuH' punararthaH, saMyoga iti gamyate, sa ca zrutatvAddharmAdibhiH skandhastathA tadantargatairdezaiH pradezAntaraizca sajAtIyetaraiH,asau kimityAha-pradezAnAM saMyogaH prakRtatvAditaretarasaMyogAkhyaH Jain Educa t ional For Privale & Personal Use Only dainelibrary.org
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educa pradezasaMyogaH, ucyate iti zeSaH, asyaiva vibhAgamAha - ' trayANAM punaH punaHzabdasya vizeSadyotakatvAt dharmAdharmAkAzapradezAnAM dharmAdibhireva tribhisteSAmeva dezaiH pradezAntaraizca prakRtatvAditaretarasaMyogaH 'anAdiH ' AdivikalaH sadA saMyuktatvAdeSAM, 'sAdikaH' Adiyukto bhavati 'dvayoH' pArizeSyAjjIvapradezapudgalapradezayoH, tathAhi - saMyujyante viyujyante | saMsArijIvapradezAH karmapudgalapradezAzca parasparaM dharmAdipradezaizca saha, tuzabdo vizeSaM dyotayati, sa cAyaM - jIvapradezAnAM | dharmAditrayadezapradezApekSayA pudgalaskandhAdyapekSayA ca sAdisaMyogaH, dharmAdiskandhatrayApekSayA tvanAdiH, pudgalapradezAnAmapi | dharmAdiskandhatrayApekSayA'nAdiH, zeSApekSayA tu sAdiH / iha ca dharmAdiskandhAnAM taddezAnAM ca yaH parasparaM saMyogaH sa na pradezasaMyogamantareNeti tadabhidhAnata evokto mantavyaH, apradezasya tu paramANordharmAdibhiH saMyoga uktAnusArataH sujJAna eva iti nokta iti gAthArthaH // 42 // uktaH pradezAnAmitaretarasaMyogaH, sampratyabhipretAnabhipretabhedarUpaM tamevAhaabhipeyamaNabhipeo paMcasu visaesa hoi nAyavo / aNulomo'bhippeo abhippeo a paDilomo 43 vyAkhyA- 'abhipeya' tti abhipretaH 'anabhippeo' tti casya gamyamAnatvAdanabhipretazca prakramAditaretarasaMyogaH, kimityAha - 'paJcasu' viSayeSu zabdAdipaJcakagocare, arthAdindriyamanasAM tadbrahaNapravRttau grAhyagrAhakabhAvaH, sa cAbhi| pretArthaviSayo'bhipretaH anabhipretArthaviSayastvanabhipretaH bhavati jJAtavyaH, Aha- astvevAbhipretAnabhipretArthaviSayatve| nAbhipretaH anabhipretazcetaretarasaMyogaH, abhipretAnabhipretArthau tu kAviti, atrocyate, 'anuloma' indriyANAM pramodahe national ww.jainelibrary.org
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. bRhadghattiH // 30 // - RECRAC%AAG tutayA'nukUlazravyakAkalIgItAdirabhipretaH, anabhipretazca pratiloma uktaviparItakAkakharAdiriti gAthArthaH // 43 // iha gAthApazcArddhana manonirapekSapravRttyabhAve'pIndriyANAM prAdhAnyamAzritya tadapekSayA'bhipreto'nabhipretazcArtha uktaH, samprati mano'pekSayA tamevAhasavvA osahajuttI gaMdhajuttI ya bhoyaNavihI ya / rAgavihi gIyavAiyavihI abhippeyamaNulomo // 4 // vyAkhyA sarvAH' samastAH, ko'rthaH ?-indriyANAmanukUlAH pratikUlAca, asya cauSadhayuktyAdibhiH pratyeka auSadhAdInAm-agurukuGkumAdInAM sajikArAjikAdInAM ca yuktayo-yojanAni samaviSamavibhAganItayo vA auSadhayuktayaH, gandhAnAM-gandhadravyANAM zrIkhaNDAdInAM lhasaNAdInAM ca yuktayaH gandhayuktayaH tAzca, bhojanasya -annasya vidhayaH-zAlyodanAdayaH kodravabhaktAdayazca bhedAH bhojanavidhayaH te ca, 'rAgavihigIyavAiyavihi' tti sUtratvAdvacanavyatyaye rAgavidhayazca gItavAditravidhayazca rAgavidhigItavAditravidhayaH, tatra raJjanaM rAgaH-kusumbhAdinA varNAntarApAdanaM tadvidhayaH-snigdhatvAdayo rUkSatvAdayazca gItavAditravidhaya iti, atra vidhizabdasyobhayatra yogAt, gItaM-gAnaM tadvidhayaH-kokilArutAnukAritvAdayaH kAkakharAnuvidhAyitvAdayazca, vAditram-Atodyam , copacArAttaddhvaniH tadvidhayo-mRdaGgAdikhanAH kevalakaraTikAdikhanAzca, cazabdo nRttAdividhisamuccayArthaH, ete kimityAha-'abhippayaM' ti abhipretArthA ucyante, kIdRzAH santa ityAha-anulomAH, ko'rthaH ? zubhA azubhA Jain Educati nelibrary.org For Privale & Personal use only o nal
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ savA mano'nukUlatayA pratibhAsamAnAH, etenaitadapyAha-yathaita eva dezakAlAvasthAdivazato vicitrAbhisandhitayA jantUnAM manaso'nanulomAH santo'nabhipreto'rthaH / itthaM vyAkhyAnato vizeSapratipattimAzrityendriyApekSayA mano'pe kSayA ca bhedenAbhipreto'nabhipretazcArtho vyAkhyAtaH, athavA'nantaragAthApazcArddhanAvizeSeNendriyANAM manasazcAnukUdalo'bhipreto'rthaH itarastvanabhipreta uktaH, etadgAthayA'pi sa eva vizeSato darzita iti vyAkhyeyam , atra ca sarvA // iti sarvaprakArA anulomA iti cendriyamanasAmanukUlAH, zeSa prAgvat / upekSaNIyasya vihAnabhidhAnaM nayasya kasya|cinmatenAnabhipreta eva tasyAntarbhAvAditi gaathaarthH||44|| ukto'bhipretAnabhipretabhedarUpa itaretarasaMyogaH, sAmpratamamumevAbhilApaviSayamAha abhilAve saMjogo dave khitte a kAlabhAve a / dugasaMjogAIo akkharasaMjogamAIo // 45 // | vyAkhyA-'abhilApaH' uktakharUpaH, tadviSayaH 'saMyogaH' prakramAdabhilApetaretarasaMyogaH, ayaM ca tridhA sambhavati, 4 tatraiko'bhilApasyAbhilApyena dvitIyo'bhilApyasyAbhilApyAntareNa tRtIyo varNasya varNAntareNa / tatrAdyo'bhi lApyasya dravyAdibhedena caturvidhatvAt 'dravye' iti dravyaviSayaH, sa cArthAd ghaTAdizabdasya pRthuvunodarAdyAkAraparipaNatadravyeNa vAcyavAcakabhAvalakSaNaH sambandhaH, evaM kSetre ca kSetraviSayaH, AkAzadhvaneravagAhadAnalakSaNakSetreNa 'kAla bhAve' iti samAhAradvandvaH, tataH 'kAle' kAlaviSayaH samayAdizrutervartanAdivyaGgyena kAlapadArthana, 'bhAve ca' bhAvaviSaya uttarAdhya. For Private & Personal use only Theibrary.org
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 31 // audayikAdivacaso manuSyatvAdiparyAyeNa, cazabdo'tra pUrvatra ca samuccaye / dvitIyamAha-dvikasya saMyogo dvikasaM-18 adhyayanam yogaH sa Adiryasya trikasaMyogAdeH so'yaM dvikasaMyogAdikaH, ihAmilApasaMyogasya trividhatvAt tatra cAdyasyAna-1 ntaramevoktatvAt tRtIyasya cAbhidhAsyamAnatvAd arthAd dvikagrahaNenAbhilApyadvayameva gRhyate, tatra dvikasaMyogo yathA-1 sa ca sa ca tau, trikasaMyogo yathA-sa ca tau ca te, atra tau ca te cetyukte sa ca sa ca tathA sa ca tau cetyanuktA|vapyekatrAbhilApyArthadvayamanyatra cAbhilApyArthatrayaM saha pratIyate, abhilApasaMyogatvaM cAsyAbhilApadvArakatvAdabhilApyena saha pratIteH / tRtIyamAha-akSare ca akSarANi ca akSarANi teSAM saMyogaH akSarasaMyogaH sa AdiryasyodAttAdyazeSavarNadharmasaMyogasya so'yamakSarasaMyogAdikaH, makAro'lAkSaNikaH, tatrAkSarayoH saMyogo yathA-ka iti, akSa-18 rANAM saMyogaH yathA zrIriti, udAttAdivarNadharmasaMyogAstu khadhiyA bhAvanIyAH, asyApyabhilApasaMyogatvaM varNAdInAM kathaJcidabhilApAnanyatvena tadAtmakatvAt, yadvA'kSarasaMyoga ityanena sarvo'pi vyaJjanasaMyoga uktaH, Adizabdena , tvarthasaMyogaH, etadvizeSaNaM ca dvikasaMyogAdiriti yojanIyam, anyat prAgvat, dravyasaMyogatvaM cAsyAbhilApasya dravyatvAt , dravyatvaM cAsya sparzavattvena guNAzrayatvAt, vakSyati hi-"guNANamAsaodavaM" ti, na ca sparzavattvamasiddhaM, // 31 // pratighAtajanakatvAt , tathAhi-yat pratighAtajanakaM tatsparzavat dRSTaM, yathA loSTAdi, pratighAtajanakazca zabdaH, 1 guNAnAmAzrayoM dravyamiti Jain Educa t ional For Privale & Personal Use Only jainelibrary.org
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyathA tathAvidhazabdazrutAvanubhavasiddhazrotrAntaHpIDAyA asambhavAditi gAthArthaH // 45 // ukto'milApaviSaya itaretarasaMyogaH, samprati sambandhanasaMyogarUpasya tasyAvasaraH, so'pi dravyakSetrakAlabhAvabhedatazcaturdhA, tatra dravyasaMyogasambandhanamAha saMbaMdhaNasaMjogo saJcittAcittamIsao ceva / dupayAi hiraNNAI rahaturagAI a bahuhA u // 46 // | vyAkhyA-sambadhyate prAyo mamedamityAdibuddhito'nenAsmin vA''tmA'STavidhena karmaNA saheti sambandhanaH sa cAsau saMyogazca sambandhanasaMyogaH, 'sacittAcittamIsao ceva' tti prAgvat supo luki sacitto'citto mizrakaH, caH samucaye, evaH bhedAvadhAraNe, yathAkramamudAharaNAnyAha dvipadetyAdinA, sacitte dvipadAdiH, AdizabdAcatuSpadApadaparigrahaH, tatra ca dvipadasaMyogo yathA-putrI, catuSpadasaMyogo yathA-gomAn , apadasaMyogo yathA-panasavAn / acitte hiraNyAdiH, AdizabdAnmaNimuktAdigrahaH, sa ca hiraNyavAnityAdi / mizre rathayojitasturagaH madhyapadalope rathaturagastadAdiH, AdizabdAcchakaTavRSabhAdiparigrahaH, sa ca rathika ityAdi, 'caH' samuccaye, 'bahudhA tu' iti bahuprakAra eva, tuzabdasyaivakArArthatvAt , iha ca sacittaviSayatvAt sambandhanasaMyogo'pi sacitta ityAdi sarvatra bhAvanIyam / Aha-yadi sacittAdiviSayatvAdasau sacittAdiriti vyapadizyate, evaM satyAtmana evAsau taiH saha, tata ubhayaniSThatvAttenApi kiM na vyapadizyate ?, ucyate, yavAGkurAdivadasAdhAraNenaiva vyapadezaH, Atmanazca sarvairapyamIbhi Frtional For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya bRhadvRttiH rasAviti tasya sAdhAraNatvAnna teneha vyapadezaH pRthivyAdibhirivAGkarasyeti na dopaH, evamuttaratrApi, iti gAthArthaH / adhyayanam // 46 // amumeva kSetrakAlabhAvaviSayamabhidhitsurAhakhette kAle ya tahA duNhavi duviho u hoi sNjogo| bhAvaMmi hoi duviho Aese ceva'NAese // 47 // vyAkhyA-kSetre' kSetraviSayaH, 'kAle ca' kAlaviSayazca 'tathA' iti tenAgamaprasiddhaprakAreNa 'dvayorapi' ityanayoreva kSetrakAlayoH 'dvividhaH' dvibhedaH, cazabdo bhAvammi ityatra yokSyate, bhavati saMyogaH prakramAt sambandhanasaMyogaH, na ca / kSetre kAle ityukte dvayorapIti paunaruktyAda duSTa, loke'pi hastinyazve ca dvayorapi rAjJo dRSTirityevaMvidhaprayogadarzanAd, 'bhAve ca' bhAvaviSayazca, saMyoga iti saMTaGkaH, bhavati dvividhaH, kathaM kSetrAdidvaividhyamityAha-"Aese ceva'NAese' tti AGiti maryAdayA-vizeSarUpAnatikramAtmikayA dizyate-kathyata iti Adezo-vizeSastasmin , tadanyastvanAdezaH-sAmAnyaM, pUrvatra caivazabdayoH samuccayAvadhAraNArthayobhinnakramatvAttasmiMzcaiva, tatra kSetraviSayo'nA(deze yathA-jambUdvIpajo'yama , Adeze tu yathA-bhArato'yaM. kAlaviSayo'nAdeze yathA-dauSpamiko'yam, Adeze tu-bAsantiko'yaM, bhAvaviSayo'nAdeze bhAvavAnayam , Adeze tvaudayikAdibhAvavAniti / sAmAnyAvagamapUrvakatvA- // 32 // dvizeSAvagamasyaivamudAhiyate. niryaktI ta viparyayAbhidhAnaM jambadvIpa iti sAmAnyamapi lokApekSayA vizeSo bharata 1 asmaduktAnAdezAdezakramAdviparyayeNa AdezAnAdezetikrameNa. vApadabhAvAlA- dautravimAna, Jain Education library anal
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ miti vizeSo'pi magadhAdyapekSayA sAmAnyamityAdirUpeNa sarvatra sAmAnyavizeSayoraniyatatvakhyApanArtha, bhAve ca bhavati dvividha iti bhinnavAkyatA'bhidhAnamanantaragranthasyaitadviSayatvakhyApanArthamiti gAthArthaH // 47 // atra kSetrakAlagatayorAdezAnAdezayoralpavaktavyatvena sampradAyAdapi sujJAnatvAt tadviSayaH sambandhanasaMyogo'pi sujJAna eveti| matvA bhAvagatAdezAnAdezaviSayaM tamabhidhitsuruktahetoreva prathamamanAdezaviSayaM bhedata Ahaodaia ovasamie khaie ya tahA khaovasamie yA pariNAma sannivAe chaviho hoannaaeso||48|| __ vyAkhyA-tatrodayaH-zubhAnAM tIrthakaranAmAdiprakRtInAm azubhAnAM ca mithyAtvAdInAM vipAkato'nubhavanaM tena nirvRttaH audayikaH, kacittu 'udayie' tti paThyate tatra ca padAvasAnavartina ekArasya gurutve'pi vikalpato laghutvAnujJAnAt nAtra chandobhaGgaH, uktaM hi-"IhiyArA biMdujuyA eo suddhA pyaavsaannNmi| rahavaMjaNasaMjoe paraMmi lahuNo vibhAsAe // 1 // " vipAkapradezAnubhavarUpatayA dvibhedasyApyudayasya viSkambhaNamupazamastena nivRtta aupazamikaH, kSayaH-karmaNAmatyantocchedaH tena nirvRttaH kSAyikaH sa ca, tathA kSayazca-abhAva udayAvasthasya upazamazca-viSkambhitodayatvaM tadanyasya kSayopazamau tAbhyAM nivRttaHkSAyopazamikaH sa ca, parIti-sarvaprakAraM namanaM-jIvAnAmajIvAnAM 1 kacidatra prAk 'Adivo AesaMmi bahuvihe srisnaanncrnnge| sAmittapaccayAiMmi ceva kiMcittao vucchaM // 1 // eSA gAthA dRzyate, na ca vyAkhyAtA sUcitA vetyupekSitA 2 ihikArau binduyuktau eo (ekAraukArau) zuddhau pdaavsaane| rahavyaJjanasaMyoge parasmin laghavo vibhASayA // 1 // saraka Sain Education For Private & Personal use only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. bRhadvRttiH // 33 // ca jIvatvAdikharUpAnubhavanaM prati prahvIbhavanaM pariNAmaH, 'edodralopA visarjanIyasye' ti visargalopaH, 'sa' miti saMhatarUpatayA nIti-niyataM patanaM-gamanaM, ko'rthaH?-ekatra vartanaM, sannipAtaH-audayikAdibhAvAnAmeva dyAdisaMyogaH, 'caH' sarvatra samuccaye, itthaM SaD vidhA:-prakArA asyeti panidho bhavati 'anAdezaH' sAmAnyaM, sAmAnyatvaM caudayikAdInAM gatikaSAyAdivizeSeSvanuvRttidharmakatvAd, anAdezasya paDDidhatve tadviSayaH saMyogo'pi SaDDidha ityuktaM bhavati iti gAthArthaH // 48 // idAnImAdezaviSayaM tameva bhedata AhaAeso puNa duviho appiavavahAra'Nappio ceva / ikkiko puNa tiviho attANa pare tadubhae ya // 49 // vyAkhyA-'AdezaH' abhihitarUpaH, punaHzabdo vizeSaNe, 'dvividhaH' dvibhedaH, kathamityAha-'appiyavavahAraNappio ceva tti vyavahArazabdo'tra DamarukamaNinyAyenobhayatra sambadhyate, tatazcArpita iti vyavahAro yasmin so'yamarpitavyavahAraH, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, anarpitavyavahArastu tadviparItaH, tatrArpito nAma kSAyikAdirbhAvaH khAdhAre bhAvavati jJAtA'yamityAdirUpeNa jJAnamasyetyAdirUpeNa vA vacanavyApAreNa vaktrA sthApitaH, ana-12 rpitastu vastunaHsAdhAraNatve'pi nirAdhAra eva prarUpaNArtha vivakSito yathA-sarvabhAvapradhAnaH kSAyiko bhaavH| anayorapi bhedAnAha-'ekaikaH' ityarpitavyavahAraH anarpitavyavahArazca punastrividhaH, kathamityAha-'attANa' tti ArSatvAdAtmani parasmin tayorAtmaparayorubhayaM tasmiMzca, viSayasaptamyazcaitAH, tato viSayatraividhyenAnayostraividhyama, EXCCCCC5% 94ACOCCACHER Sain Education clonal For Privale & Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ihApyAdezabhedAbhidhAnadvAreNa sambandhanasaMyogasya bheda ukto bhavati, tatra cAnarpitasya prarUpaNAmAtrasattve'pyarpitapratipakSatvenaivAtropAdAnam , ato vastutastasyAsattvAnna tena kasyacitsaMyogasambhava iti na tadbhedena saMyogabhedaH, arpitasya tvAtmaparobhayArpitabhedatastraividhyAt tadbhedena trividhaH sambandhanasaMyoga iti gAthArthaH // 49 // tatrA''tmAarpitasambandhanasaMyogamAha ovasamie ya khaie khaovasamie ya pAriNAme a| eso cauviho khalu nAyavo attasaMjogo // 50 // haivyAkhyA-aupazamike casya bhinnakramatvAt kSAyike ca kSAyopazamike ca sarvatra samyaktvAdirUpe jIvasya (kha)-18 bhAve 'tathA' tenAgamoktaprakAreNa casyAsyApi bhinnakramatvAt pariNAme ca jIvatvAdyAtmake ca, sarvatra saMyoga iti prakramaH paThyate ca-'khaovasamie ya pAriNAme ya' ti spaSTameva, 'eSaH' anantarokta aupazamikAdisaMyogaH 'catarvidhaH' cataSprakAraH, 'khalu' nizcitaM 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, "AtmasaMyogaH' ityAtmArpitasambandhanasaMyogaH. atra hyAtmazabdenArpitabhAva eva dharmadharmiNoH kathaJcidananyatvAduktaH, tathA ca vRddhAH-aie hi jIvamayA bhavaMti. eesa bhAvesa jIvo nanno havaI' tadAtmaka ityarthaH, aupazabhikAdibhAvAnAM ca prAganAdezatoktAvapyatrAdezatvenAbhi|dhAnaM samyaktvAdivizeSaniSThatvena vivakSitatvAd bhAvasAmAnyApekSayA veti gAthArthaH // 50 // kiJca 1 taha ya pariNAme iti pAThamapekSyeyaM vyAkhyA. 2 ete hi jIvamayA bhavanti, etebhyo bhAvebhyo jIvo nAnyo bhavatIti. Jain Education tional For Privale & Personal use only W ir library og
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. jo sannivAio khalu bhAvo udaeNa vajio hoi / ikkArasasaMjogo eso ciya attasaMjogo // 51 // adhyayanam bRhadvRttiH __ vyAkhyA-yaH sAnnipAtikaH 'khalu' vAkyAlaGkAre bhAvaH 'udayena' audayikabhAvena 'varjitaH' rahito bhavati, ekA daza-ekAdazasaGkhyAH saMyogA-yAdimIlanAtmakA yasmin sa ekAdazasaMyogaH, sUcakatvAt sUtrasyaitadviSayo yaH // 34 // saMyogaH, eSo'pi, na kevalamaupazamikAdisaMyoga ityapizabdArthaH, 'caH' pUraNe, 'AtmasaMyogaH' prAgvadAtmArpitasaMyogaH, ekAdazasaMyogAzcaivaM bhavanti-aupazamikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikAnAM catuNNI SaT dvikasaMyogAzcatvArastrikasaMyogA ekazcatuSkasaMyogaH, ete camIlitA ekAdazeti gaathaarthH||51|| bAhyArpitasambadhanasaMyogamAhalesA kasAyaveyaNa veo annANamiccha mIsaM ca / jAvaiyA odaiyA sabo so bAhiro jogo // 52 // ___ vyAkhyA-'lezyA' lezyAdhyayane'bhidhAsyamAnAH, kaSAyAzca vakSyamANAH 'vedanA' ca sAtAsAtAnubhavAtmikA hai P kaSAyavedanaM, prAkRtatvAdvindulopaH, 'vedaH' puMjyubhayAbhilASAbhivyaGgayaH, mithyAtvodayavatAmasadadhyavasAyAtmakaM sat / jJAnamapyajJAnam , uktaM hi-"jahaM dubayaNamavayaNaM kucchiyasIlaM asiilmsiie| bhaNNai taha nANaMpi hu micchadihissa annANaM // 1 // " ata eva mithyAtvodayabhAvivAdasyaudayikatvaM. tahalikeSu cArpitatvavivakSayA bAhyArpitatvamiti 1 yathA durvacanamavacanaM kutsitaM zIlamazIlamasatyAH / bhaNyate tathA jJAnamapi mithyAdRSTerajJAnam // 1 // // 34 // lainelibrary.org JainEducation
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanIyaM, 'mithye' ti bhAvapradhAnatvAnnirdezasya mithyAtvam-azuddhadalikakharUpaM, "mizraM zuddhAzuddhadalikakhabhAvaM, cazabdaH zeSaudayikabhedasamuccaye, ata evopasaMhAramAha-'yAvanto' yatpariNAmA audayikAH, bhAvA iti gamyate, prakamAdetadviSayo yaH saMyogaH 'sarvaH' nirvizeSaH saH 'bAhyaH paraH tadviSayatvAd, bAhyasaMyoga iti prakRtatvAtsambandhanasaMyogo jJAtavya iti zeSaH, ihApi bAhyazabdena prAgvadU bAhyArpita uktH| Aha-bhAvA bhavanti jIvasyaudayikaH pAriNAmikazcaiva' itivacanAdaudayiko'pi jIvabhAvatvena jIvArpita eveti kathaM vAhye karmaNyarpita iti, atrocyate, karmAnubhavanamudayaH, anubhavanaM cAnubhavitari jIve'nubhUyamAne ca karmaNi sthitaM, tatra yadA'nubhavitari jIve vivakSyate tadodayaH jIvagato lezyAdipariNAmaH prayojanamasyetyaudayikA-karmaNaH phalapradAnAbhimukhyalakSaNo vipAka eva tamAzritya karmaNi bAhye'rpitatvamihaudayikabhAvasyoktaM, yadA tvanubhUyamAnasthatayA vivakSyate tadodaye-karmaNaH phalapradAnAbhimukhyalakSaNe bhava audayiko lezyAkaSAyAdirUpo jIvapariNAmaH, tadAzrayaNena cocyate-bhAvA bhava nti jIvasyaudayika ityAdi / ihApi cAdezAntareNa vakSyati-chaviho attasaMjogo' tti 'sarvaH sa' iti caikavacanaM || bAhyasaMyogasya vidhIyamAnatayA prAdhAnyAt pradhAnAnuyAyitvAca vyavahArANAmiti gAthArthaH // 52 // ubhayArpitasadambandhanasaMyogamAha 1 yatparimANA iti syAt , pariNAmasya parimANatA'rtho'tra vA / in due Armational For Privale & Personal use only ar
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. jo sannivAiokhalu bhAvo udaeNa mIsio hoi / pannArasasaMjogo sabo so mIsio jogo // 53 // adhyayanam bRhadvRttiH 18 vyAkhyA-yaH sAnnipAtikaH khalu bhAvaH 'udayena' audayikabhAvena 'mizritaH' saMyuto bhavati, kiyatsaGkhya ityAha-paJcadaza saMyogA asminniti paJcadazasaMyogaH sarvaH saH, kimityAha-AtmakarmaNomizratvAttadarpitabhAvA apyo||35|| dayikasahitaupazamikAdayo mizrAH, tatastadviSayatvAtsaMyogo'pi mizraH, sa eva mizrako yogaH, prakramAt sambandhanasaMyogo jJeya iti zeSaH, te ca paJcadaza saMyogA audayikamamuJcatA aupazamikAdipaJcakasya vikatrikacatuSkapaJcakasaMyogataH kAryAH, tatra catvAro dvikasaMyogAH SaT trikasaMyogAzcatvArazcatuSkasaMyogA ekaH paJcakasaMyoga ete camIlitAH paJcadaza, hai bhAvanA tu vakSyamANeti gAthArthaH // 53 // punarAtmasaMyogAdIneva prakArAntareNAbhighitsuH prastAvanAmAhabIo'vi ya Aeso attANe bAhire tadubhae ya / saMjogo khallu bhaNio taM kitte'haM samAseNaM // 54 // vyAkhyA-dvitIyo'pi ca na kevalameka eva ityapi zabdArthaH, caH pUraNe, 'AdezaH' prakAraH, prastAvAt prarUpaNIyaH, kIraza ityAha-Atmani bAhye tadubhayasmiMzca, saMyoga iti sambandhanasaMyogaH, 'khala' nizcitaM 'bhaNita' ukto. gaNadharAdibhiriti gamyate, anena ca gurupAratakSyamAviSkaroti, 'tam' iti dvitIyamAdezaM 'kIrtaye' saMzabdaye' 'varta 1 cAndramatena Nija ubhayapadabhAvAt Atmanepadam / 25ASHREYSIS Jain Education For Privale & Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnasAmIpye vartamAnavad ve' (pA03-3-131) ti bhaviSyatsAmIpye laT, 'aham' ityAtmanirdezaH, 'samAsena' |2|| saMkSepeNeti gAthArthaH // 54 // tatra tAvadAtmasaMyogamAha odaiya ovasamie khaie ya tahA khaovasamie ya / pariNAmasannivAe achaviho attsNjogo||55|| al vyAkhyA-'audayike' audayikaviSaye, evam aupazamike ca kSAyika tathA zAyopazamike ca pariNAmasannipAte 8 ca, sarvatra saMyoga iti prakramaH, tata eSa 'paDDidhaH' SaDedaH, AtmabhiH-AtmarUpaiHsaMyoga iti sambandhanasaMyogaH AtmasaMyogaH, na caiSAmekaikenAtmanaH saMyogaH sambhavati, api tu dvAbhyAM tribhizcaturbhiH paJcabhirvA, tatra dvAbhyAM kSAyikeNa | samyaktvena jJAnena vA pAriNAmikena ca jIvatvena,tribhiraudayikena devagatyAdinA kSAyopazamikena matyAdinA pAriNAmikena ca jIvatvena, caturbhistribhire(vameva caturthenaupazamikena kSAyikeNa vA samyaktvena, paJcabhiryadA kSAyikasamyagdRSTirevopazamazreNimArohati tadaudayikena manuSyatvena kSAyikeNa samyaktvena kSAyopazamikena matyAdinA aupazamikena cAritreNa pAriNAmikena jIvatveneti, atraca trikabhaGgaka ekaH catuSkabhaGgau ca dvAvete trayo'pi gaticatuSTayabhAvina iti gaticatuSTayena bhidyamAnA dvAdaza bhavanti, uktaM ca-"odaiya khaovasamotaio puNa pAriNAmio bhaavo| esopaDhamaviyappo 1 audayikaH kSAyopazamikaH tRtIyaH punaH pAriNAmiko bhAvaH / eSa prathamavikalpo devAnAM bhavati jJAtavyaH // 1 // Sain Educ a tional For Privale & Personal Use Only W ww.jainelibrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya.. devANaM hoi nAyabo // 1 // odaiya khovsmoovsmiypaarinnaamiobiio| udaiyakhaiyapAriNAmiyakhaovasamo| adhyayanam da bhave taio // 2 // ee ceva viyappA NaratiriNaraesu huMti boddhavvA / ee sacce miliyA bArasa hotI bhave bheyA // 3 // " bRhadvRttiH paJcabhirmanuSyasyaiva, tasyaiva tathopazamazreNyArambhakatvAt , tasyAmeva ca tatsambhavAt , tathA cAha-"odaie ovasamie // 36 // khaovasamie khae ya pariNAme / uvasamaseDhigayassA esa viyappo muNeyavo // " anyathA'pi ca tribhiH sambhavati, hai tadyathA-audayikana manuSyatvena kSAyikeNa jJAnena pAriNAmikena jIvatvena, ayaM ca kevalinAm , uktaM hi-"udaiiya khaiyappariNAmiya bhAvA hoMti kevalINaM tu" prAguktabhAvobhayena ca siddhAnAmeva, uktaM hi-"khAiya taha pariNAmA siddhANaM hoti nAyabA" evaM caite paJcakatrikadvikasaMyogabhaGgAstrayaH pUrve ca dvAdazeti mIlitAH paJcadaza sambhavanti, eta eva cAviruddhasAnnipAtikabhedAH paJcadaza tatra tatrocyante, tathA cAhu:-"ee saMjoeNaM bhAvA pannarasa hoti naaybaa| hai 1 audayikaH kSAyopazamika aupazamikaH pAriNAmiko dvitIyaH / audayikaH kSAyikaH pAriNAmikaH kSAyopazamiko bhavettRtIyaH | // 2 // eta eva vikalpA naratiryagnarakeSu bhavanti boddhavyAH / ete sarve militA dvAdaza bhavanti bhave bhedAH // 3 // 2 audayika aupazamikaH kSAyopazamikaH kSAyikazca pAriNAbhikaH / upazamazreNigatasyaiSa vikalpo muNitavyaH // 1 // 3 audayikaH kSAyikaH pAriNA| miko bhAvA bhavanti kevalinAmeva / 4 kSAyikastathA pAriNAmaH siddhAnAM bhavato jnyaatvyau| 5 ete saMyogena bhAvAH paJcadaza bhavanti jJAtavyAH / kevalisiddhopazamazreNiSu sarvAsu ca gatipu // 1 // Sandale For Privale & Personal use only orary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ PLASAREA APROGRAMOK hai kevalisiddhavasamaseDhiesu savAsu ya gaIsu // 1 // " Aha-evaM sAnnipAtikenaivAtmanaH sadA saMyogasambhavAt kathaM / SaDDidhatvamAtmasaMyogasya ?, ucyate, sahabhAvitve'pi bhAvAnAM yadaikasya prAdhAnyaM vivakSyate tadaikenApyAtmasaMyogasambhava ityadoSa iti gAthArthaH // 55 // bAhyasambandhanasaMyogamAhahai nAmaMmi akhittaMmi anAyavo baahiroy(u)sNjogo|kaalenn bAhiro khalu mIso'vi ya tadubhae hoi||56|| / vyAkhyA-'nAmnA' vastvabhidhAyidhvanikhabhAvena, cakArAt dravyeNa kSetreNa cAkAzadezAtmakena, prAkRtatvAt / tRtIyArthe saptamI, prakRtatvAt saMyogaH, kimityAha-jJAtavyaH bAhyaviSayatvAd 'bAhyaH,' tuH punararthaH 'saMyoga' iti sambandhanasaMyogaH, 'kAlena' iti casya gamyamAnatvAt kAlena ca samayA''valikAdinA, tata eva saMyogo-bAhyasambandhanasaMyogaH 'khalu' nizcitaM, jJAtavya iti yojyama, idamihaidamparyam-yaH puruSAdedevadattAdinAnA sambandho'yaM devadatta ityAdiH dravyeNa ca daNDItyAdiH kSetreNAraNyajo nagaraja ityAdi kAlena dinajo rajanija ityAdi, sa sarvo nAmAdibhirvAdhereveti bAhyaH sambandhanasaMyogaH, bhAvena tu saMyoga AtmasaMyogatvenokta eva, bhaviturananyatvAt bhAvasya, anyathA tasyAbhAvatvaprasaGga itIha tasyAnabhidhAnaM, tathA kAlena bAhya iti ca bhinnavAkyatAkaraNaM keSAJcinmatena kAlasyAsattvakhyApanA),yadvA nAmni kSetra iti ca viSayasaptamyeva. yo hi yena saha bhavati sa tadviSaya evatikRtvA / Aha-nAno'pyabhilApatvAt tadviSayo'pi saMyogo'bhilApasaMyogaH, sa cokta eveti kathaM na paunaruktyam ?, ucyate, For Privale & Personal use only dow.jainelibrary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 37 // abhilApasAmAnya viSayo'bhilApasaMyogaH, ayaM tu sambandhanasaMyogasya prakRtatvAt tasya ca sakaSAyajIvasambandhitvAt, vakSyati hi - " saMbaMdhaNasaMjogo kasAyabahulassa hoi jIvassa" tti, kasyacinnAmnyapyabhiSvaGgasambhavAdabhi| SvaGgahetvabhilApaviSaya eveti na paunaruktyaM, 'mIso'vi ya' ti 'apiH' punararthe, 'caH' pUraNe, tato mizraviSayatvAnmizraH saMmbandhanasaMyogaH punarjJAtavyaH, yaH kIdRgityAha- 'tadubhae' ti prAgvattadubhayena - AtmabAhya lakSaNena tadubhayasmin voktarUpa eva bhavati, yaH saMyoga iti zeSaH, yathA - krodhI devadattaH krodhI kauntiko mAnI saurASTraH krodhI vAsantikaH, atra krodhAdibhiraudayika bhAvAntargatatvenAtmarUpairnAmAdibhistvAtmano'nyatvena bAhyarUpaiH saMyoga ityubhayasambandhanasaMyoga ucyate / nanvevaM na kadAcinnAmAdivikalairaudayikAdibhiraudayikA dirahitairvA nAmAdibhirAtmanaH saMyoga iti sarvadobhayasambandhanasaMyoga eva prAptaH, satyametat, kintu vakturabhiprAyavaicitryAtkadAcidauda yikAdibhiH | kadAcinnAmAdibhiH kadAcittadubhayena saMyogavivakSeti nAtmaparobhayasambandhanasaMyogatrayavirodha iti gAthArthaH // 56 // prakArAntareNa bAhyasambandhanasaMyogamAha Ayariya sIsa putto piyA ya jaNaNI ya hoi dhUyA ya / bhajjA pai sIuNhaM tamujjachAyA''yave caiva // 57 // vyAkhyA - AGityabhivyAtyA maryAdayA vA svayaM paJcavidhAcAraM caratyAcArayati vA parAn Acaryate vA muktyarthi adhyayanam 1 // 37 // ainelibrary.org
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bhirAsevyata iti AcAryaH, 'anyatrAMpI' tivacanAt kartari karmaNi vA kRtyapratyayaH, tathA zAsituM zakyaH ziSyaH punAti | | piturAcArAnuvartitayA''tmAnamiti putraH pAti- rakSatyapatyamiti pitA sa ca janayati - prAdurbhAvayatyapatyamiti jananI sA ca bhavati bAhyasambandhana saMyogaviSayatvAdvAhya sambandhanasaMyoga iti vRddhAH, idaM ca sarvatra yojyaM, dogdhi ca kevalaM jananIM | stanyArthamiti duhitA, tatazca " duhitari dho hilopazca' itivacanAdAderghatve hilope ca 'udUt supuSpotsavotsukaduhitRSu" iti vacanAt uta Uttve ca dhUyA, sA ca cakAratrayaM pUraNe, niyate - popyate bhartreti bhAryA pAti-rakSati tAmiti patiH styAyate dhAtUnAmanekArthatvAt kaThinIbhavatyasmin jalAdIti zItam upati - dahati jantu - miti uSNaM tamayati-khedayati janalocanAnIti tamaH auNAdiko'san, 'ujja' tti ArSatvAduddyotayatIti uddyotaH pacAditvAdac chrayati chinatti vA''tapamiti chAyA, A-samantAttapati saMtApayati jagaditi AtapaH, ca| zabdo rAjabhRtyAdyanuktAzeSasambandhisamuccaye, lakSaNAnupapattau ca sarvatra nairukto vidhiH, supazca yatrAzravaNaM tatra prAgvaluk, idamatrai damparyam - AcAryaH ziSyAdanyatvena vAhyaH, tato yastena ziSyasya saMyogaH- ziSya ityuktiravazyamAcArya| mAkSipati yasyAyaM ziSya ityAkSepyAkSepakabhAvalakSaNaH sa vAdyenetikRtvA vAhyasambandhanasaMyogaH, tatastadviSaya AcAryo'pyupacArAttathocyate, evaM ziSyo'pyAcAryAdanyatvena bAhyaH tenApyAcAryasya yaH saMyogaH - AcArya ityukti1 kRtyalyuTo bahulam iti 3-3-113 sUtroktabahulabhAvArthabhUtam. Jain Educational v.jainelibrary.org
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 38 // ravazyaM ziSyamAkSipati yasyAyamAcArya ityAkSepyAkSepakabhAvarUpaH so'pi bAhyenetikRtvA bAhyasambandhanasaMyogaH, tatastadviSayaH ziSyo'pyupacArAt tathocyate, evaM putra pitrAdidvayeSvapi bhAvanIyaM, sarvatra sAmAnyena parasparAkSepyAkSepakabhAvaH sambandhaH, vizeSanirUpaNAyAM tvAcAryaziSya bhAryApatInAmupakAryopakArakabhAvaH pitRputrajananIduhitRRNAM | janyajanakabhAvaH (graM0 1000 ) zItoSNAdInAM ca virodhaH sambandhaH, ata eva ca vizeSAd dravyasaMyogatve'pyasya | bhedenopAdAnamiti gAthArthaH // 57 // samprati saMyogaprakrame'pyAcAryaziSyamUlatvAdanuyogasya tayoH svarUpamAha - Ayario tArisao jArisao navari hujja so ceva / Ayariyassavi sIso sariso savehivi guNehiM 58 vyAkhyA - AcArya : ' tAdRza:' tathAvidhaH, yAdRzaH ka ityAha- yAzo 'navara' miti yadi paraM bhavet 'sa ceva' tti caH pUraNe, sa eva - AcArya eva, kimuktaM bhavati ? - AcAryasyAcArya evAnyaH sadRzo bhavati, na punaranA - cAryaH, AcAryaguNAnAmanyatrAvidyamAnatvAt, na hyAcAryAdanyaH SaTtriMzatsaGkhyagaNiguNasamanvita ihAsti, tatsamavitatve tvanyA'pi tattvata AcArya eveti / atha ka ete SaTUtriMzadguNAH ?, ucyante, pratyekaM catuSprakArA aSTau gaNisampado dvAtriMzat, tatra cAcArAdicaturvidhavinaya mIlanAt SaTtriMzadbhavanti, uktaM ca- " advevihA gaNisaMpai cau - gguNA navari hoMti battIsA / viNao ya caunbheo chattIsa guNA havate // 1 // " tatrASTau gaNisampada imA:1 aSTavidhA gaNisaMpat caturguNA navaraM bhavanti dvAtriMzat / vinayazca caturbhedaH paTTizaguNA bhavantyete // 1 // Jain Educationtional adhyayanam 1 // 38 // ainelibrary.org
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArasampat 1 zrutasampat 2 zarIrasampat 3 vacanasampat 4 vAcanAsampat 5 matisampat 6 prayogamatisampat 7 saGgrahaparijJAsampat 8, tathA cAha-"AyarisuyasarIre vayaNe vaaynnmtiiptogmtii| eesu saMpayA khalu aTTamiyA saMgahapariNNA // 1 // ' tatra cAcArasampat caturdhA-saMyamadhruvayogayuktatA 1 asampragrahatA 2 aniyatavRttiH 3 vRddhazIlatA ceti 4, tatra saMyamaH-caraNaM tasmin dhruvo-nityo yogaH-samAdhistadyuktatA, ko'rthaH 1-santatopayuktatA saMyamabhuvayogayuktatA 1, asampragrahaH-samantAt prakarSeNa jAtyAdiprakRSTatAlakSaNena grahaNam-Atmano'vadhAraNaM sampragrahastadabhAvo'sampragrahaH, jAtyAdyanutsiktatetyarthaH, 2, aniyatavRttiH-aniyatavihArarUpA 3, vRddhazIlatA-bapuSi manasi ca nibhRtakhabhAvatA nirvikAratetiyAvat 4,1||shrutsmpcturdhaa-bhushruttaa 1 paricitasUtratA 2 vicitrasUtratA 3 ghopavizuddhikaraNatA 4 ca, tatra bahuzrutatA-yugapradhAnAgamatA 1 paricitasUtratA-utkamakramavAcanAdibhiH sthirasUtratA 2 vicitrasUtratA-khaparasamayavividhotsargApavAdAdiveditA 3 ghoSavizuddhikaraNatA-udAttAnudAttAdikharazuddhividhAyitA 4, 2 / zarIrasampaJcaturdhA-ArohapariNAhayuktatA 1 anavatrApyatA 2 paripUrNendriyatA 3 sthirasaMhananatA ca 4, iha cA''roho-daiye pariNAho-vistaraH tAbhyAM tulyAbhyAM yuktatA''rohapariNAhayuktatA 1 avidyamAnamavatrApyam-avatrapaNaM lajanaM yasya so'yamanavatrApyaH, yadvA'vatrApayituM-lajjayitumahai. zakyo vA'vatrApyo-lajanIyaH na tathA'navatrApyastadbhAvo'navatrApyatA 2 ubhayatrAhInasarvAGgatvaM hetuH, pari %%*%ARASTRA SAPNA JainEducation For Private & Personal use only Hainelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvattiH SCROSSA adhyayanam pUrNendriyatA-anupahatacakSurAdikaraNatA 3 sthirasaMhananatA-tapaHprabhRtiSu zaktiyuktatA 4, 3 / vacanasampaccaturbha- dA-AdeyavacanatA 1 madhuravacanatA 2 anizritavacanatA 3 asandigdhavacanatA 4, tatrA''deyavacanatA-sakalajanagrAhyavAkyatA 1, madhuraM rasavadU yadarthato viziSTArthavattayA'rthAvagADhatvena zabdatazcAparuSatvasaukharyagAmbhIryAdiguNopetatvena zroturAhAdamupajanayati tadevaMvidhaM vacanaM yasya sa tathA tadbhAvo madhuravacanatA 2 anizritavacanatA-rAgAdyakaluSitavacanatA 3 asandigdhavacanatA-parisphuTavacanatA 4,4 / vAcanAsampacaturdhA-viditvoddezanaM 1 viditvA samuddezanaM 2 parinirvApya vAcanA3 arthaniryApaNeti4, tatra viditvoddezane viditvA samuddezane jJAtvA pariNAmikatvAdiguNopetaM ziSyaM yad yasya yogyaM tasya tadevoddizati samuddizati vA, apariNAmikAdAvapakvaghaTanihitajalodAharaNato doSasambhavAt 2, parIti-sarvaprakAraM nirvApayato niro nirdagdhAdiSu bhRzArthasyApi darzanAt bhRzaM gamayataH-pUrvadattAlApakAdi sarvAtmanA khAtmani pariNamayataH ziSyasya sUtragatAzeSavizeSagrahaNakAlaM pratIkSya zaktyanurUpapradAnena prayojakatvamanubhUya parinirvApya vAcanA-sUtrapradAnaM parinirvApyavAcanA 3, arthaH-sUtrAbhidheyaM vastu tasya niriti bhRzaM yApanA-nirvAhaNA pUrvAparasAGgatyena svayaM jJAnato'nyeSAM ca kathanato nirgamanA niryApaNA 4, 5 / matisampat avagrahehApAyadhAraNArUpA caturkI, avagrahAdayazca tatra tatra prapaJcitA eveti na vitriyante 6 / prayogamatisampacaturdhA-AtmapuruSakSetraivastuvijJAnAtmikA, tatrA''tmajJAnaM-vAdAdivyApArakAle kimamuM prativAdinaM jetuM mama S SASAR Jain Educat i onal lainelibrary.org
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktirasti navA ? ityAlocanaM 1, puruSajJAnaM-kimayaM prativAdI puruSaH sAGkhyaH saugato'nyo vA ?, tathA pratibhAdimAnitaro veti paribhAvanaM 2, kSetrajJAnaM-kimidaM mAyAbahulamanyathA vA ? tathA sAdhubhirabhAvitaMbhAvitaM vA nagarAdIti vimarzanaM 3, vastujJAnaM-kimidaM rAjA'mAtyAdi sabhAsadAdi vA vastu dAruNamadAruNaM bhadrakamabhadrakaM veti nirUpaNaM 4,7 / saGgrahaparijJA tu bAladurbalaglAnanirvAhabahujanayogyakSetragrahaNalakSaNaikA 1niSadyAdimAlinyaparihArAya phalakapIThopAdAnA''tmikA dvitIyA 2 yathAsamayameva khAdhyAyopadhisamutpAdanapratyupekSaNabhikSAdikaraNAtmikA tRtIyA 3pratrAjakAdhyApakaratnAdhikAdigurUNAmupadhivahanavizrAmaNasaMpUjanAbhyutthAnadaNDakopAdAnAdirUpA caturthIti 4,8 / ityuktA aSTau caturguNA AcArAdigaNisampadaH, vinayastUttaratrAcAryavinayaprastAve'bhidhAsyate, iti gataM prAsaGgikaM, prakR-14 tamucyate-tatrA''cAryasya kharUpamabhihitaM, ziSyasthAha-AcAryasya, apibhinnakramaH, tataH ziSyo'pi, na kevalamAcAryastAdRzo yAdRzo navaraM sa eveti vacanAdAcArya ityapizabdArthaH, 'sadRzaH' tulyaH, sarvairapi na katipayareva, kaiH ?'guNaiH' sAdhAraNaiH kSAntyAdibhiriti gamyate, yadvA lakSaNe tRtIyA, tataH sarvairapi khaguNairlakSitaH ziSya AcAryasya sadRza iti yojyaM, sAdRzyaM ca khaguNamAhAtmyavibhUtita ubhayorapi yathoktAnvarthayukta(tva)meva, athavA''cAryasthApIti aparevakArArthatvAt khaguNopalakSitaH ziSyaH sadRza eva-anurUpa eva, anurUpArthasyApi sadRzazabdasya darzanAt, yathA''tmasadRzaM kuryAH, kulAnurUpamityarthaH, ananurUpastu tattvato'ziSya eveti bhAvaH, atha ke amI ziSyaguNAH, ? Jain Educa t ional IXI For Privale & Personal Use Only nelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 40 // SAGARAASANSAR ucyante, 'bhAvaviyANaNamaNuyattaNA u bhattI gurUNa bahumAyo / dakkhattaM dakkhiNNaM sIlaM kulamujamo lajjA // 1 // adhyayanam sussUsA paDipacchA suNaNaM gahaNaM ca ihnnmvaao| dharaNaM karaNaM samma emAI hoti sIsaguNA // 2 // iti gAthArthaH // 58 // itthamanuyogopayogitvAdAcAryaziSyayoH kharUpamuktaM, prakArAntareNobhayasambandhanasaMyogamAha evaM nANe caraNe sAmitte appaNo u(y)piunnotti|mjhN kule'yamassa ya ahayaM abhitaro mitti||59|| 4 // vyAkhyA-'evama' anantaroktabAhyasaMyogavadAkSepyAkSepakabhAvena 'jJAne jJAnaviSayaH 'caraNe' caraNaviSayaH. Atma na ubhayasambandhanasaMyogo jJAtavya iti vRddhAH, atra bhAvanA-jJAnenAtmabhUtena saMyogo, jJAnamityuktinirAzrayasya nirvi-11 Sayasya ca jJAnasthAsambhavAdavazyaM jJAninaM jJeyaM cA''kSipatIti, jJAnAkSiptena ca jJeyena bAhyena taddvArakaH saMyoga ityubhysNyogH| evaM caraNenApyAtmabhUtenoktavattadAkSiptena caryamANena ca bAhyena saMyoga ityubhayasambandhanasaMyogaH, aya-13 mAkSepyA''kSepakabhAve ubhayasambandhanasaMyoga uktaH, amumeva prakArAntareNAha-svAmitvena' svAmitvaviSayaH, ubhayasambandhanasaMyoga iti prakramaH, kiMrUpa? ityAha-'AtmanaH' mama 'caH' pUraNe, 'pituH' janakakha, putra iti gamyate, evaMvidholekhavyaGgye, atrAtmanaH pitrA sahAtmakadvArakaH khakhAmibhAvalakSaNaH sambandhaH, tatputreNa paradvArakA, mama piturayaM, * // 40 // | 1 bhAvavijJAnamanuvarttanA tu bhaktirgurUNAM bahumAnaH / dakSatvaM dAkSiNyaM zIlaM kulamudyamo lajjA // 1 // zuzrUSA pratipRcchA zravaNaM ahaNaM cehanamapAyaH / gharaNaM karaNaM samyak evamAdyA bhavanti ziSyaguNAH / / 2 // 2 majjhAyaM kulayassaya ayaM abhaMtaromiti sa (sthAt ). Jain Education a l For Privale & Personal Use Only inelibrary.org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ putra iti pitRdvAreNAsAvitikRtvA tata ubhayadvArakatvAdubhayaviSayasaMyoga ubhayasambandhanasaMyogaH, itizabdo mama pituH pitA mama bhrAtuH putraH mama dAsasya kambala ityevaMprakArasambandhAntaravyaJjakAnyolekhasUcakaH, anena laukike khAmitva ubhayasambandhanasaMyoga uktaH, lokottaramevAha-mama 'kule' nAgendrAdAvayaM sAdhvAdiriti gamyate, yadvA kulameva kulakaM tasya, 'caH' samuccaye yokSyate, tato'hameva ahakam abhyantaraH 'asmi' bhavAmi, cazabdAdayaM ca sAdhvAdirityevaMvidhollekhadvayavyaGgya eSo'pyubhayasambandhanasaMyoga iti vRddhAH, atra hi macchabdavAcyasya kulena sahAtmadvArakaH khakhAmibhAvasambandhaH, kulAntarvartinA ca sAdhvAdinA paradvArako, mama kule'yamiti kuladvArakatvAdasya, tato'yamapi prAgvadubhayasambandhanasaMyogaH, ihApi itizabdo'yaM mama guroH sAdhvAdirityAyevaMprakArasambandhAntaravyaJjakAnyollekhasUcakArthaH, iha collekhadvayAbhidhAnamekatrApyanekollekhasambhavakhyApanArthamiti gAthArthaH // 59 // punaranyathA tamevAhapaccayao ya bahuviho nivittI paccao jiNasseva / dehA ya baddhamukkA mAipiisuAi a havaMti // 6 // vyAkhyA-pratIyate'nenArtha iti pratyayaH-jJAnakAraNaM ghaTAdiH, sarvathA nirAlambanajJAnAbhAvena tadavinAbhAvitvAt jJAnasya, tatastamAzritya, cakArAt jJAnatazca-jJAnaM cAzritya 'bahuvidhaH' bahuprakAraH, prakramAdAtmano yaH saMyogaH sa ubhayasambandhanasaMyogaH, tadbahutvaM ca pratyayAnAM tadviziSTajJAnAnAM ca bahuvidhatvAt, tathA ca vRddhAH-ghaTaM| Jain Educa national For Private & Personal use only N w .jainelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. bRhadvRttiH // 41 // pratItya ghaTajJAnaM paTaM pratItya paTajJAnam evamAdIni pratyayAt jJAnAni bhavanti, tathA ca sati jJAnenAtmadvArako, mamedaM / jJAnamiti pratyayena paradvArako, mama jJAnasyAyaM viSaya iti jJAnadvArakatvAttasya, tata ubhyvissytvaadumysmbndhnsNyogH| Aha-evaM kevalino'pyubhayasaMyoga eveti, atrocyate, 'nivRttiH' ityuttaratraivakArasya bhinnakramatvAnivRttireva -sakalAvaraNakSayAdutpattireva pratyayo jinasya, jinasambandhijJAnasyeti gamyate, idamAkUtam-chadmasthajJAnaM hi matyAdikaM| landhirUpatayotpannamapyupayogarUpatAyAM bAhyamapi ghaTAdikamapekSate, tathAhi-ghaTaM pratItya ghaTajJAnaM paTaM pratItya paTajJAnaM, kevalinastu jJAnaM ludhirUpatayotpannaM punarupayogarUpatAM prati na bAhyaM ghaTAdikamapekSate, tajjJAnasyotpattisamakAlameva sakalAtItAnAgatadUrAntaritasthUlasUkSmArthayAthAtmyaveditayaivopayogabhAvAt , yaduktam-"ubhayAMvaraNAIto kevalavara NANadaMsaNasahAvo / jANai pAsai ya jiNo savaM NeyaM sayAkAlaM // 1 // " tataH kevalajJAnasya sarvatra satatopayo4 gena nopayogaM prati bAhyApekSeti nivRttireva pratyayaH, tato na chadmasthajJAnasyeva pratyayata ubhysNyogH| Aha-ukta eva jJAnasyobhayasaMyogaH, tat kiM punarucyate ?, satyam , uktaH sa tatrAkSepyAkSepakabhAvena, iha tvekasyApi vastuna upAdhibhedenAnekasambandhasambhavakhyApanAya janyajanakabhAvenocyate iti na doSaH / ubhayasambandhanasaMyogameva punaH khakhAmibhAvanAha-dihyante-upacIyante pudgalairiti dehAH-kAyAH te ca baddhA-iha janmani jIvena sambaddhA muktA 1 ubhayAvaraNAtItaH kevalavarajJAnadarzanakhabhAvaH / jAnAti pazyati ca jinaH sarva jJeyaM sadAkAlam // 1 // // 41 // Jain Education intona For Private & Personal use only Mainelibrary.org
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACTRESCENCES anyajanmani tenaivojjhitA anayordvandve baddhamuktAH, 'mAipitisuyAi' tti 'No jasUzasorlope' ApatvAca lope dIrgha iti dIrghatvasyAbhAve pitRmAtRsutAdayaH, AdizabdAd bhrAtRbhaginyAdayo, baddhamuktA ityatrApi yojyate, cazabdo'yaM / pUrvazca samuccaye, ete ca kimityAha-'bhavaMti' tti jAyante, prAgvadubhayasambandhanasaMyogaH, jIvasyeti gamyate, iyamatra bhAvanA-baddhA dehA mAtrAdayazcAtmarUpAH, tatra dehAtmanoH kSIranIravadanyo'nyAnugatatvena mAtrAdayazcAtyantasnehaviSayatayA''tmavad razyamAnatvena, muktAstUbhaye'pi bAhyAH, tatra dehA AtmanaH pRthagbhUtatvena mAtrAdayazca tathAvidhasnehAviSayatayA''tmavadadRzyamAnatvena, ato dehautrAdibhizca baddhamuktaiH svakhAmibhAvalakSaNasambandho jiivsyobhysmbndhnsNyogH|aah-dehaadyo muktAzca svasvAmiviSayAzceti viruddhametat , evametad , yadi bhAvato'pi muktAH syuH, atha bhAvato'pyahameSAM svAmI mamaite svamitibhAvAbhAvAnmuktA eva te , nanvevamaihikeSvapyamISvaparAparopayogavata Atmano na satatamevaM bhAvo'stIti kathaM teSvapi tadviSayatA ?, atha teSvevaM bhAvAbhAve'pi vyutsargAkaraNatastadviSayatvam , etadihApi samAnaM, vyutsargAkaraNata eva tadviSayatvasyehApi vivakSitatvAditi gAthArthaH // 60 // itthamanekadhA sambandhanasaMyoga uktaH, ayaM ca kIdRzasya kasya bhavatItyAhasaMbaMdhaNasaMjogo kasAyabahulassa hoi jIvassa / pahuNo vA apahussa va majjhaMti mamajamANassa // 61 vyAkhyA-'sambandhanasaMyogaH' uktarUpaH, kaSAyAH-krodhAdayastaibahulasya-vyAptasya, prabhUtakaSAyasyetyarthaH, 'bhavati' Sain Educati o nal For Privale & Personal use only jainelibrary.org
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 42 // jAyate, kasya ?-jIvasya, punaH kIdRzasya ?-prabhavati-sambandhivastu tatra tatra khakRtye niyoktuM samartho bhavatIti prabhu- adhyayanam sasya vA apramorvA' uktaviparItasya, vAzabdI samuccaye, ubhayorapi saMyogasAmyaM prati kAraNamAha-'majjhaMti mamajayANassa' ci mamedaM nagarajanapadAdIti mamatvamAcarataH, idamuktaM bhavati-satyasati vA matsambandhitayA bAhyavastani tattvato'bhiSvaGga eva sambandhanasaMyogaH, anena ca kAkA kaSAyabahulatve heturuktaH, kaSAyabahulasyeti ca bruvatA kaSAyadvAreNa sambandhanasaMyogasya karmabandhahetutvaM khyApitaM bhavati, Aha-mithyAtvAdayo hi bandhahetavaH, tatkathaM kapAyasattAmAtreNaiva taddhetukhyApanam ?, ucyate, teSAmeva tatra prAdhAnyAt, tatprAdhAnyaM ca tattAratamyenaiva / bandhatAramyAt, uktaM ca-"jaIbhAgagayA mattA rAgAINaM tahA caukkamme" iti, bAhulyApekSaM ca zuklA balAketyAdi-16 vata kaSAyabahalasya jIvasyetyucyate, tato'kapAyahetukatve'pyaupazamikAdibhAve nAmAdisaMyogAnAmajIvaviSayatve'pi ca zItoSNAdivirodhisaMyogAnAM sambandhanasaMyogatvaM na virudhyate / Aha-evamabhipretAnabhipretasaMyogayorapi tattvataH sakaSAyajIvaviSayatvAt sambandhanasaMyogatvaprAptiH, satya, tathApIndriyamanasoH sAkSAttAyuktau, ayaM tu jIvasyeti na dossH| anyastvAha-saMyuktakasaMyogo'pi dviSThatvenetaretarasyaiva tathetaretarasaMyogo'pi khaparadharmaH saMyuktatvAt sarvavastunaH saMyuktasyaiveti nAnayoH prativizeSaH, evametat, tathA'pyekaskandhatA''pannadravyaviSayaH saMyuktakasaMyogaH, itaretara 1 yatibhAgagatA mAtrA rAgAdInAM tathA caturSu karmasu. 45-4%969 // 42 // 15-500-00- Jain Education Insional For Privale & Personal use only M ainelibrary.org
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. 8 Jain Educatio saMyogastu tathA'nyathA ca tatra paramANu saMyogastathA pradezAdisaMyogastu prAyo'nyatheti yukta eva tayorbhedaH, evaM tarhi paramANu saMyogasya saMyuktakasaMyogAdabhedo'stUbhayorapi ekaskandhatA''pannadravyaviSayatvAt, ayamapi na doSaH, yato | niSpAdyamAnaviSaya itaretarasaMyogaH, parimaNDalAdisaMsthitadravyasya tenaiva (vi) niSpAdyamAnatvAt, saMyuktasaMyogastu prAyo niSpannadravya viSayaH, niSpannaM hi mUlAdirUpeNa vRkSAdidravyaM kandAdinA yujyate, ityastyanayorvizeSa iti gAthArthaH | // 61 // itthaM sambandhanasaMyogaH kharUpata uktaH, samprati tasyaiva phalataH prarUpaNApUrvakaM vipramuktasyeti prakRtasUtrapadaM vyAkhyAnayan yathA tato vipramuktA bhavanti yacca teSAM phalaM tadAha saMbaMdha saMjogo saMsArAo aNuttaraNavAso / taM chittu vippamukkA mAipiisuAi ye havaMti // 62 // vyAkhyA--'sambandhanasaMyogaH' uktarUpaH, saMsarantyasmin karmavazavartijantava iti saMsArastasmAt, na vidyate uttaraNaM | - pAragamanamasmin satItyanuttaraNaH, sa cAsau vAsazca - avasthAnamanuttaraNavAsaH, anuttaraNavAsahetutvAdAyurdhRtamityAdivadanuttaraNavAsaH, athavA 'anuttaraNavAso'tti AtmanaH pAratantryahetutayA pAzavat pAzaH, tato'nuttaraNazcAsau pAzazca anuttaraNapAzaH, ubhayatra ca sApekSatve'pi gamakatvAt samAsaH, anena saMsArAvasthitiH pAravazyaM vA sambandhanasaMyogasyArthataH phalamuktaM, 'tam' evaMvidhaM sambandhanasaMyogam, arthAdaudayikabhAvaviSayaM mAtrAdiviSayaM ca 'chittvA' dvidhA 1 TIkA- sAhU mukkA tao teNaM / national
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vidhAya nirNAzyetiyAvat, kimityAha-vipramuktAH, zrutatvAdanantaroktasambandhanasaMyogAdeva, ke te 1-'sAdhavaH' adhyayanam anagArAH, yenaivaM tena kimityAha-muktAH 'tataH' saMsArAt, taddhetukatvAttasya, 'tena' hetunA, anena ca gAthApazcAbRhaddhRttiH dhaina sambandhacchedanalakSaNena prakAreNa vinamuktA bhavanti, teSAM ca phalaM muktirityarthata uktaM bhavati / yaca viprmuktsyetyek||43|| tvaprakrame'pi vipramuktA itIha bahuvacanaM tadevaMvidhabhikSoH pUjyatvakhyApanArthamiti gaathaarthH||62|| evaM 'saMjoge danikkhevo' ityAdimUlagAyopakSiptasaMyuktakasaMyogataretarasaMyogabhedato dvividhaM dravyasaMyogaM nirUpya tatra saMyuktakasaM yogaM sacittAdibhedatastrividham itaretarasaMyogaM tu paramANupradezAbhipretAnabhipretAbhilApasambandhanavidhAnataH par3i| dhamabhidhAya sambandhanasaMyoga eva ca sAkSAt karmasambandhanibandhanatayA saMsAraheturiti tattyAjyatAM ca samprati tatpratipAdanata evAnyaduktaprAyamiti manvAnaH kSetrAdinikSepamaviziSTamatideSTamAhasaMbaMdhaNasaMjoge khittAINaM vibhAsa jA bhnniyaa| khittAisu saMjogo so ceva vibhAsiyavo a(u) // 3 // ___ vyAkhyA-sambandhanasaMyoge kSetrAdInAm , AdizabdAt kAlabhAvaparigrahaH, vividhA-AdezAnAdezAdibhedAdane kabhedA bhASA vibhASA, yA iti prastutaparAmarzaH, 'bhaNitA' abhihitA. 'kSetrAdipu' kSetrAdiviSayaH sNyogHprthmdvaar-4||43|| hai gAthAsUcitaH, sa caiva vibhASitavyaH, 'tuH' pUraNe, saMyogatvaM cAtra vibhASAyA vacanarUpatvAdvacanaparyAyANAM kathaJci dvAcyAdabhedakhyApanArthamuktaM, tato'yamarthaH-sambandhanasaMyogaviSayakSetrAdivibhASAyAM yatsaMyogakharUpamuktam, ihApi, SAACHAR Jain Education 11 For Privale & Personal use only A nelibrary.org
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ AUCLOSS. ORG tadeva vaktavyaM, cakArasyAnuktasamuccayArthatvAt , saMyuktakasaMyogaH sambhavanta itaretarasaMyogazeSabhedAzca vAcyAH, tatra kSetrasya saMyuktakasaMyogo yathA-jambUdvIpaH khapradezasaMyuktaka eva lavaNasamudreNa yujyate, itaretarasaMyogaH kSetrapradezAnA-* meva parasparaM dharmAstikAyAdipradezairvA saMyogaH, evaM kAlabhAvayorapi neyamiti gAthArthaH // 63 // iha coktanIyA sambandhanasaMyoga eva sAkSAdupayogI, itareSAM tu tadupakAritayA teSAmapi kathaJcittyAjyatayA ca ziSyamativyutpAdanAya copanyAsa iti bhaavniiym| uktaH saMyogaH, tadabhidhAnAca vyAkhyAtaM prthmsuutrm||1||smprti yaduktaM 'vinayaM| prAduSkariSyAmI ti, tatra vinayo dharmaH, sa ca dharmiNaH kathaJcidabhinna iti dharmidvAreNa tatsvarUpamAhaANAnidesayare, guruNamuvavAyakArae / iMgiyAgArasaMpanne, se viNIetti vuccai // 2 // (sUtram ) | vyAkhyA-AGiti khakhabhAvAvasthAnAtmikayA maryAdayAbhivyAptyA vA jJAyante'rthA anayetyAjJA-bhagavadabhihitAgamarUpA tasyA nirdeza-utsargApavAdAbhyAM pratipAdanamAjJAnirdezaH, idamitthaM vidheyamidamitthaM vetyevamAtmakaH tatkaraNazIlastadanulomAnuSThAno vA AjJAnirdezakaraH, yadvA''jJA-saumya ! idaM kuru idaM ca mA kArSIriti guruvacanameva, tasyA nirdeza-idamitthameva karomi iti nizcayAbhidhAnaM tatkaraH, AjJAnirdezena vA tarati bhavAmbhodhimityAjJAnirdezatara ityAdayo'nantagamaparyAyatvAdbhagavadvacanasya vyAkhyAbhedAH sambhavanto'pi mandamatInAM vyAmohahetutayA bAlAbalAdivodhotpAdanArthatvAcAsya prayAsasya na pratisUtraM pradarzayiSyante, tathA 'gurUNAM' gauravArhANAmA in EU
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. cAryAdInAmupa-samIpe patanaM-sthAnamupapAtaH-dRgvacanaviSayadezAvasthAnaM tatkArakaH-tadanuSThAtA, na tu gurvAdezA- adhyayanam dibhItyA tadyavahitadezasthAyItiyAvatU, tatheGgitaM-nipuNamatigamyaM pravRttinivRttisUcakamIpaddhaziraHkampAdi AkA dara:-sthUladhIsaMvedyaH prasthAnAdibhAvAbhivyaJjako digavalokanAdiH, Aha ca-"avaloyaNaM disANaM viyaMbhaNaM sADayassa // 44 // saMThavaNaM / AsaNasiDhilIkaraNaM paTTiyaliMgAI eyAI // 1 // " anayodvandve iGgitAkArau tau arthAdrugatau samyaka prakarSaNa jAnAti iGgitAkArasamprajJaH, yadvA-iGgitAkArAbhyAM gurugatabhAvaparijJAnameva kAraNe kAryopacArAdiGgitAkArazabdenoktaM, tena sampanno-yuktaH, 'sa' ityuktavizeSaNAnvitaH 'vinItaH' vinayAnvitaH, 'iti' sUtraparAmarza, ucyate, tIrthakRdgaNadharAdibhiriti gamyate, anena ca khamanISikA'pohamAha iti sUtrArthaH // 2 // iha vinayo'bhidhitsitaH, sa ca viparyayAbhidhAna eva tadviviktatayA sukhena jJAtuM zakyata ityavinayaM dharmidvAreNAha ANA'nidesakare, guruNamaNuvavAyakArae / paDiNIe asaMbuddhe, aviNIetti vucci|| 3 // (sUtram) | __ vyAkhyA-pAdadvayaM prAgvat , navaraM nayojanAdyatirekato vyAkhyeyaM, 'pratyanIkaH' pratikUlavartI zilA''kSe-ne pakakUlavAlakazramaNavat, doSAnIkaM prati vartata iti pratyanIkaH, kimityevaMvidho'sAvityAha-'asamvuddhaH' anava 1 avalokanaM dizAM vijRmbhaNaM zATakasya saMsthApanam / AsanazithilI (zlathI karaNaM prasthitaliGgAnyetAni // 1 // For Privale & Personal use only Jain Education international whainelibrary.org
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatatattvaH, 'avinItaH' avinayavAn 'ityucyate' iti pUrvavaditi sUtrArthaH // 3 // sAmprataM dRSTAntapUrvakamihaivAsya sadoSatAmAha jahA suNI puIkaNNI, Nikkasijjai sbso| evaM dussIlapaDiNIe, muhari nikkasijjai // 4 // (sUtram) / B vyAkhyA-'yathA' ityupadarzane, zvasitIti zunI, strInirdezo'tyantakutsopadarzakaH, pUtI-paripAkataH kuthi- 2 tagandhI kRmikulAkulatvAdyupalakSaNametat , tathAvidhI karNI-zrutI yasyAH pakvaraktaM vA pratistadyApto kareM yasyAH sA pUtikarNA, sakalAvayavakutsopalakSaNaM caitat , sA cedRzI zunI kimityAha-niSkAzyate' nirvAsyate bahiniHsAharyata itiyAvat, kutaH ?-'sabaso' ti sarvataH sarvebhyo gopuragRhAGgaNAdibhyaH sarvAn vA hatahatetyAdivirukSavaca nalatAlakuTaleSTughAtAdikAn prakArAnAzritya 'chandovat sUtrANi bhavantIti chAndasatvAca sUtre zaspratyayaH / upanayamAha-evam' anenaiva prakAreNa, duSTamiti-rAgadveSAdidoSavikRtaM zIlaM-khabhAvaH samAdhirAcAro vA yasyAsau duHzIlaH, pratyanIkaH prAgvat, mukhenArimAvahati mukhameva vehaparalokApakAritayA'rirasya mudhaiva vA kArya vinavA rayo yasyAsau mukhArirmudhAriA-bahuvidhAsambaddhabhASI, sUtratvAdvA 'muhari' tti mukharo-vAcATo niSkAzyate 'sarvataH' hai itIhApi yojyate, tatazca sarvato niSkAzyate, sarvathA kulagaNasaGghasamavAyabahirvartI vidhIyata iti suutraarthH||4|| Jain Educ a tional For Private & Personal use only w.jainelibrary.org
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhaddhRttiH 25A4% A uttarAdhya Aha-dauHzIlyanimitta evAyamavinItasya doSaH, pratyanIkatAmukharatvayorapi tatprabhavatvAt tatra caivamanarthahetau kimasau adhyayanam pravartata iti, atrocyate, pApopahatamatitvena tatraivAsyAbhiratiritikRtvA, tAmeva dRSTAntapUrvikAmAha kaNakuMDagaM jahittA NaM, viTaM bhuMjai sUyaro / evaM sIlaM jahittA NaM, dussile ramai mie // 5 // (sUtram)|| // 45 // vyAkhyA-kaNAH-tandulAsteSAM tanmizro vA kuNDakaH-tatkSodanotpannakukkusaH kaNakuNDakastaM 'hitvA' pAThAnta-15 ratastyaktvA vA 'viSThAM' purISaM 'bhur3e abhyavaharati 'sUkara' iti gartAsUkaro, yatheti gamyate, evaM 'zIlam' uktarUpaM prastAvAcchobhanaM 'hitvA' prAgvattyaktvA vA duSTaM zIlaM duHzIlaM tasmin bhAvapradhAnatvAdvA nirdezasya duSTaM zIlamasyeti duHzIlastadbhAvo dauHzIlyaM tasmin , ubhayatra durAcArAdau 'ramate' dhRtimAdhatte mRga iva mRgaH ajJatvAdavinIta iti daprakramaH, idamatra hRdayaM-yathA mRga udgIrNAsiputrikagaurigAyanapuruSahetukamAyatI mRtyurUpamapAyamapazyannajJaH, evamayamapi dIHzIlyahetukamAgAminaM bhavabhramaNalakSaNamapAyamanAlokayannajJa eva san gartAsUkaropamaH sadA puSTidAyikaNakuNDakasadRzaM zIlamapahAya vivekijanagarhitatayA viSThopame duHzIle dauHzIlye vA ramate, iha ca dRSTAnte'pi viDbhuktya // 45 // [bhiratirevAtheta uktA, tadavinAbhAvitvAttasyAH, yadvA zubhaparihAreNAzabhAzrayaNamubhayatrApi sAdRzyanimittamastIti nopamAnopameyabhAvavirodha iti suutraarthH||5|| uktopasaMhArapUrvakaM kRtyopadezamAha 4 -% % JainEducall INTational For Private & Personal use only jainelibrary.org.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ saNiyAbhAvaM sANassa, sUyarassa narassa yAviNae Thavijja appANaM, icchaMto hiymppnno||6||(suutrm) vyAkhyA-'zrutvA' AkarNya 'abhAvaM' naJaH kutsAyAmapi darzanAdazobhanaM bhAvaM-sarvato niSkAzanalakSaNaM paryAyaM / 'sANassa' tti prAkRtatvAdivetyasya gamyamAnatvAt zUnyA iva 'sUkarasya' uktanyAyena zUkaropamasya narasya, 'caH' pUraNe, yadvA zUnyAH zUkarasya ca dRSTAntasya narasya ca dArTAntikasthAzobhanaM bhAvaM trayANAmapyuktarUpaM zrutvA, kimityAha-vinaye' vakSyamANakharUpe, sthApayedAtmAnam, Atmanaiveti gamyate, 'icchan' vAJchan 'hitam' aihikamAmuSmikaM ca pathyam 'AtmanaH' khasya, iha ca punadRSTAntAbhidhAnamupasaMhAratvenAvinaye ziSyasyAzubhabhAvasyotpAdanArthatvena vA nAprakRtamiti suutraarthH||6|| yatazcaivaM tataH kimityAhatamhA viNayamesijjA, sIlaM paDilabhe jo| buddhautte niyAgaTTI, na nikkasijjai kaNhui // 7 // (sUtram)|| vyAkhyA-tasmAda' iti yasmAdavinayadoSadarzanAdAtmA vinaye sthApanIyastasmAta vinayama 'epayeta' anekArtha-11 tvena dhAtUnAM paryavasitavRttyA vA kuryAt , evaM hyAtmA vinaye sthApyata iti, kiM punarasya vinayasya phalaM ? yenaivamatrAtmano'vasthApanamuddizyata ityAzaGkyAha-'zIlam' uktarUpaM 'pratilabheta' prApnuyAt 'yata' iti vinayAt, anena vinayasya zIlAvAptiH phalamuktam , asyApi kiM phalamityAha-buddhaiH-avagatatattvaistIrthakarAdibhiruktam-abhihitaM, Sain Educat i onal For Privale & Personal Use Only Il
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam yattiH uttarAdhya. taca tannijameva nijakaM ca-jJAnAdi tasyaiva buddharAtmIyatvena tattvata uktatvAt , vuddhoktanijakaM, tadarthayate-abhilaSa tItyevaMzIlaH buddhoktanijakArthI san , paThanti ca-'buddhavutte NiyAgaTTi tti' buddhaH-uktarUpairyukto-vizeSeNAbhihitaH, sa ca dvAdazAGgarUpa Agamastasmin sthita iti gamyate, yadvA buddhAnAm-AcAryAdInAM putra iva putro buddhaputraH, // 46 // I'puttA ya sIsA ya samaM vihittA' iti vacanAt , kharUpavizeSaNametat , nitarAM yajanaM yAgaH-pUjA yasmin so'yaM hAniyAgo-mokSaH, tatraiva nitarAM pUjAsambhavAt , tadarthI san , kimityAha-'na niSkAzyate' na bahiSkriyate, kutazcid gacchagaNAdeH, kintu vinItatvena sarvaguNAdhAratayA sarvatra mukhya eva kriyate iti bhAvaH, iti sUtrArthaH // 7 // kathaM punarvinaya eSayitavya ityAha6ANisaMte siyA amuhari, buddhANamaMtie syaa|atttthjuttaanni sikkhijjA, niradvANi u vajjae ||8||(suutrm)| vyAkhyA-nitarAm-atizayena zAntaH-upazamavAn antaH krodhaparihAreNa bahizca prazAntAkAratayA niHzAntaH 'syAd' bhavet , tathA 'amukhAriH' prAgvat amukharo vA san 'buddhAnAm' AcAryAdInAm 'antike' samIpe, na tu vinayabhItyA'nyathaiva 'sadA sarvakAlamaryate-gamyata iti arthaH, arterauNAdikasthan (uSikuSigA'rtibhyasthan u0 di|2-4) sa ca heya upAdeyazcobhayasyApyaya'mANatvAt , tena yuktAni-anvitAni arthayuktAni, tAni ca heyopAde 1 putrAMzca ziSyAMzca samaM vibhajya (vidhAya). OSESSISSELASAPOSTOSAS // 46 // Jain Education For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ SACROSACACANCCCCCCC yAbhidhAyakAni, arthAdAgamavacAMsi, yadvA-mumukSubhiraryamAnatvAdartho-mokSastatra yuktAni-upAyatayA saGgatAni / artha vA-abhidheyamAzritya yuktAni-yatijanocitAni 'zikSeta' abhyasyet , prapaJcitajJavineyAnugrahAya vyatirekata Aha-nirarthakAni' uktaviparItAni DitthaDavitthAdIni, yadvA vaizyikavAtsyAyanAdIni strIkathAdIni cA 'tuH' punararthe 'varjayet' pariharet , iha ca nizAnta ityanena prazamAdInAmupalakSitatvAt teSAM ca darzanAvinAbhAvitvAd darzanasya ca jinoktabhAvazraddhAnarUpatvAt tasyaiva darzanavinayatvAt arthato darzanavinayo darzitaH, uktaM hi prAk-"davANa savabhAvA uvaiTTA je jahA jiNiMdehiM / taM taha saddahai Naro dasaNaviNao havati tamhAM // 1 // " zeSeNa tu zrutajJAnazikSA'bhidhAyinA jJAnadarzana(jJAna)vinaya uktaH, tatvarUpamAha-"NANaM sikkhai NANaM guNei NANaNa" tti sUtrArthaH // 8 // kathaM punararthayuktAni zikSetetyAhaaNusAsio na kuppijjA, khaMti seveja pNddie|baalehiN saha saMsaggi, hAsaM kIDaM ca vajae // 9 // (sUtram) ___ vyAkhyA-'anuziSTa' iti arthayuktAni zikSyamANaH kathaJcit skhalitAdiSu gurubhiH paruSoktyA'pi zikSitaH 'na kupyet' na kopaM gacchet , kiM tarhi kuryAdityAha-kSAnti' paruSabhASaNAdisahanAtmikA seveta' bhajeta, paNDAbuddhiH sA sajAtA'syeti paNDitaH, tathA 'kSudraiH' bAlaiH zIlahInairvA pArzvasthAdibhiH 'saha' samaM 'saMsaggi' ti prAkR 1 vinayavyAkhyAnAvasare TIkAyAM niryukteH gAthe krameNa saptamI aSTamI ca. 2 khuDehiM iti TIkA. 3 paNDA tattvAnugA buddhirityukteH. Jain Educa Smr.jainelibrary.org t ional
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. tatvAtsaMsarga, hasanaM hAsastaM, krIDAM ca antAkSarikAprahelikAdAnAdijanitAM ca 'varjayet' pariharet sarveSAmapyeSA bRhadvRttiH viziSTazikSAkSitihetutvAt lokAgamaviruddhatvAceti sUtrArthaH // 9 // punaranyathA vinymaah||47|| mA ya caMDAliyaM kAsI, bahuyaM mA ya aalve| kAleNa ya ahijittA, tatto jhAijja ikko||10||(suutrm) vyAkhyA-'mA' niSedhe 'caH' samuccaye, caNDaH-krodhastadvazAdalIkam-anRtabhASaNaM caNDAlIkaM, bhayAlIkAdyupalakSaNametat , yadvA-caNDenA''lamasya caNDena vA kalitazcaNDAlaH, sa cAtikrUratvAJcaNDAlajAtistasmin bhavaM cANDAlikaM karmeti gamyate, athavA acaNDa ! saumya ! alIkam-anyathAtvavidhAnAdibhirasatyaM, guruvacanamAgamaM ceti gamyate, 'mA kArSIH' mA vidhAH, bhagavaduddiSTatilotpATakakhecchAlApigozAlakavat , bahyeva bahukam-aparimita 4AmAlajAlarUpaM 'mAca' iti prAgvat, AGiti-vyAdikathA'bhivyAptyA lapet-bhASeta, bahvAlApanAt dhyAnAdhyaya nakSitivAtakSobhAdisambhavAt , kiM punaH kuryAdityAha-kAlaH adhyayanAdyavasaraH prathamapauruSyAdistena, 'caH' puna||rarthe, 'adhItya' paThitvA, pracchanAdhupalakSaNametat , 'tataH' adhyayanAt , anantaramiti gamyate, 'dhyAyet' cintayet , 'ekaka' iti bhAvato rAgadvepAdisAhityarahitaH, dravyatastu viviktazayyAdisaMsthaH, itthaM hi cANDAlikakaraNAdyanusthAnamadhItArthasthirIkaraNaM ca kRtaM bhavatIti bhAvaH / iha ca pAdatrayeNa sAkSAdvAraguptiruktA, dhyAyedityanena manoguptiH, // 47 // Jain Education A nal H inelibrary.org
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARROSAROSAROSAROKAR AdyapAdottaravyAkhyAnadvayena tu kAyaguptirapi, etAzca cAritrAntargatA eva, yaduktam-"paNihANajogajutto paMcahi samitIhi tihiM guttIhi / esa carittAyAro aTTaviho hoi NAyaco // 1 // " na ca cAritrAcArastattvatazcaritravinayAdatiricyate iti dezatastasyApyanenAbhidhAnamiti sUtrArthaH // 10 // itthamakRtyaniSedhaH kRtyavidhizvopadiSTaH, kadAcidetadviparyayasambhave ca kiM karaNIyamityAhaAhacca caMDAliyaM kaTu, na niNhavijja kaNhui / kaDaM kaDaMti bhAsijjA, akaDaM no kaDaMti y||11|| (suutrm)| __ vyAkhyA-'Ahatya' kadAcit caNDAlIkaM ca cANDAlikaM coktarUpaM yadvA caNDazcAlIkaM ca caNDAlIka 'kRtvA' vidhAya 'na ninhuvIta' na kRtameveti nApalapet, kadAcidapi, yadA parairupalakSito yadA vA nopalakSita-13 stadApItyarthaH, kiM tarhi kuryAdityAha- kRtaM' vihitaM cANDAlikAdi 'kRtamiti' iti kRtameva, na bhayalajAdibhirakatamapi 'bhASeta' brUyAt , 'akRtaM tadevAvihitaM 'no kRtamiti' akRtameva bhASeta, na tu mAyoparodhAdinA kRtamapi, anyathA mRSAvAdAdidoSasambhavAt, upalakSaNatvAcAya bahvanAlapanakAlAdhyayanAdiviparyayasambhave'pyetadeva kRtyam , idaM cAtrAkUtaM-kathaJcidaticArasambhave lajAdyakurvan vayaM gurusamIpamAgatya-'jaha bAlo jaMpaMto kajama| 1 praNidhAnayogayuktaH paJcabhiH samitibhistisRmirguptibhiH / eSa cAritrAcAro'STavidho bhavati jJAtavyaH // 1 // 2 yathA bAlo jalpan kAryamakArya ca RjukaM bhaNati / tat tathA''locayet mAyAmadavipramuktastu // 1 // AKKKK*Liu Liu Liu Liu Liu Liu JainEducatiN nuriainelibrary.org
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. kajaM ca ujjuyaM bhaNati / taM taha AloejA mAyAmayavippamukko u||1||' ityAdyAgamamanusmaran kathaJcit paraiH adhyayanam pratItamapratItaM vA manaHzalyaM yathAvadAlocayet, tatazcAnenAntaratapo'ntargatA''locanAkhyaprAyazcittabhedAbhidhAvRhAtanam , anena ca zeSatapobhedAnAmapyupalakSitatvAt tapovinayamAha iti sUtrArthaH // 11 // ihaivaM punaH punarupadezazrava-15 // 48 // NAdU yadaiva gurorupadezastadaiva pravartitavyaM nivartayitavyaM ceti syAdAzaGkA, tadapanodAyAha___mA galiyasseva kasaM, vayaNamicche puNo punno| kasaM va daTTamAinne, pAvagaM parivajae // 12 // (sUtram) vyAkhyA-'mA' niSedhe, gali:-avinItaH, sa cAsAvazvazca galyazvaH sa iva, kazatIti kazastam , upalakSaNatvAt kazaprahAraM, 'vacanaM' pravRttinivRttiviSayamupadezaM, prastAvAdgurUNAm, 'icchet' abhilaSet, 'punaH punaH' vAraM vAraM, ko'bhiprAyaH?-yathA galyazvo durvinItatayA na punaH punaH kazaprahAraM vinA pravartate nivarttate vA, naivaM bhavatA'pi pravRttinivRttyoH punaH punarguruvacanamapekSaNIyaM, kintu 'kasaM va daTThamAiNNe'tti ivazabdasya bhinnakramatvAt kazaM-carmayaSTiM dRSTvA''kIrNo-vinItaH, sa ceha prastAvAdazvaH sa iva, sUcakatvAt sUtrasya, suziSyo gurorAkArAdi dRSTvA, pApameva pApakaM, gamyamAnatvAdanuSThAnaM 'parivarjayet' sarvaprakAraM pariharet , upalakSaNatvAditaracAnutiSThet , paThanti ca-pAvagaM paDivajaI' tti tatra ca punAtIti pAvakaM-zubhamanuSThAnaM 'pratipadyeta' aGgIkuryAt , ihApi prAgvaditarat pariharet , kimuktaM bhavati ?-yathA''kIrNo'zvaH kazagrahaNAdinA''rohakAbhiprAyamupalabhya kazenAtADita eva tadabhiprAyAnurUpaM / 48 P ainelibrary.org JainEducation
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravartate nivartate vA, tathA suziSyeNA(pyo')pyAkArAdibhirAcAryAzayamavagamya, vacanenAprerita eva pravartate, mA. bhUdanyathA''rohakasyeva gurorAyAsa iti sUtrArthaH // 12 // atra ca niyuktikRt galyAkIrNau vyAcikhyAsuH 'tattvamedaparyAyairvyAkhyA' iti tatparyAyAnAhagaMDI galI marAlI asse goNe ya huMti egaTTA / Ainne ya viNIe ya bhadae vAvi egaTTA // 64 // | | vyAkhyA-gacchati preritaH pratipathAdinA DIyate ca kardamAno vihAyogamaneneti gaNDiH, gilatyeva kevalaM na tura vahati gacchati veti galiH, mriyata iva zakaTAdau yojito rAti ca-dadAti lattAdi lIyate ca bhuvi pataneneti marAliH, amI ca 'azthe' turage 'goNe ca' balIva bhavanti 'ekArthAH' eko'rtho-duSTatAlakSaNaH anantaroktanItyA pravRttinimittabhede'pyamISAmitikRtvA / 'AkIryate' vyApyate vinayAdibhirguNairiti AkIrNaH 'caH' pUraNe, vizeSeNa nItaH-prApitaH prerakacittAnuvartanAdibhiH zlAghAdIti vinItaH, bhAti-zobhate khaguNairdadAti ca prerayituzcittaniva-13 timiti bhadraH sa eva bhadrakaH, cazabda ihApyace goNe ceti viSayAnuvRttyarthaH, apizabda iha pUrvatra cAnuktaparyAyAntarasamuccayArthaH, 'ekArthA' iti prAgvaditi gAthArthaH // 64 // na caivaM galyAkIrNatulyaziSyayorgurorAyAsajananAjanane eva guNadoSau, kintu galisadRzasthAnAzravatvAderAkIrNatulyasya cittAnugatatvAdeH sambhava iti tadvazataH kopanaprasAdane api, ata evAha uttarAdhya. 9 For Privale & Personal Use Only rebrary
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 49 // aNAsavA thUlavayA kusIlA miuMpi caMDaM pakaraMti sIsA / cittANuyA lahu dakkhovaveyA pasAyaete hu durAsayapi // 13 // (sUtram) vyAkhyA- 'aNAsava' tti A - samantAt zRNvanti - guruvacanamAkarNayantItyAzravA na tathA pratibhAsAviSayasya tasyAzravaNAdanAzravAH, paThyate ca - 'aNAsuNa' tti asyArthaH sa eva sthUlam - anipuNaM yatastato bhASitayA vaco yeSAM te sthUlavacasaH 'kuzIlA' iti duHzIlAH, 'mRdumapi' akopanamapi komalAlApinamapi vA 'caNDaM' kopanaM paruSabhApiNaM vA 'prakurvanti' prakarSeNa vidadhati 'ziSyAH' vineyAH, sambhavati hyevaMvidhaziSyAnuzAsanAya punaH punarvacanAtmakaM | khedamanubhavato mRdorapi guroH kopa iti / itthaM galitulyasya doSamabhidhAyetarasya guNamAha - cittaM - hRdayaM prakramAt | preraka syAnugacchanti - kasapAtAnanapekSya jAtyAzvavadanuvartayantIti cittAnugAH 'laghu' zIghrameva dakSasya bhAvo dAkSyam - avilambitakAritvaM tena 'uvaveya' tti upapetA-yuktA dAkSyopapetAH 'prasAdayeyuH' saprasAdaM kuryuH 'te' iti ziSyAH, 'huH' punararthaH, duHkhenA''zrayanti tamatikopanatvAdibhiriti durAzrayastamapi prakramAdduruM, kiM punaranutkaTakapAyamityapi - zabdArthaH / atrodAharaNaM caNDarudrAcAryaziSyaH, tatra ca sampradAyaH - avaMtIjaNavae ujjeNINayarIe NhavaNujANe 1 avantIjanapade ujjayinInagaryAM rUpanodyAne sAdhavaH samavasRtAH, teSAM sakAze eko yuvA udAttaveSo vayasyasahita upAgataH, sa tAn Jain Education National adhyayanam 1 // 49 // inelibrary.org
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhuNo samosariyA, tesiM sagAsaM ego juvA udattaveso vayaMsasahio uvAgato, so te vaMdiUNa bhaNati-bhayavaM! amhe saMsArAu uttAreha, paccayAmitti, esa emeva pavaMcetitti kAUNa 'ghRSyatAM kalinA kaliri'ti cNddrudN| AyariyaM upadisaMti, esa te nitthArehitti, sovi ya sabhAveNaM pharuso, tao so vaMdiUNa bhaNai-bhagavaM! pacAveha KI(hi)mamaMti, teNa bhaNito-chAraM ANehatti, ANie loyaM kAUNa paccAvio, vayaMsagA se addhII kAUNa paDigayA, te'vi uvassayaM niyagaM gayA, vilaMvie sUre paMthaM paDilehei, paraM paJcUse vaccAmiti visajio, paDilehiumAgao, pacUse niggayA, purato vacati(tti) bhaNito, vacaMto paMthAto phiDito caMDaruddo khANue pakkhalito, rusieNa hA duTThasehatti daMDaeNa matthae Ahato, siraM phoDitaM, tahAvi sammaM sahai, vimale pahAe caMDarudeNa ruhiroggalaMtamuddhANo 1 vanditvA bhaNati-bhagavantaH! mAM saMsArAduttArayata, pravrajAmIti, eSa evameva pravaJcayate itikRtvA caNDarudramAcAryamupadizanti(upadarzayanti), eSa tvAM nistArayiSyati, so'pi ca svabhAvena paruSaH, tataH sa vanditvA bhaNati-bhagavan ! pravrAjaya mAmiti, tena bhaNita:-kSAraM (bhasma) Anayeti, AnIte locaM kRtvA pratrAjitaH, vayasyakAstasyAdhRtiM kRtvA pratigatAH, te'pi upAzrayaM nijaM gatAH, vilambite (kiJciccheSe) sUrye, panthAnaM pratilekhaya(khe)ti, paraM pratyuSasi bajAva iti visRSTaH, pratilikhyAgataH, pratyupasi nirgatau, purato brajeti bhaNitaH, brajan pathaH sphiTitazcaNDarudraH sthANau praskhalitaH, ruSTena hA duSTazaikSa ! iti daNDena mastake AhataH, ziraH sphoTitaM, tathA'pi samyak sahate, vimale prabhAte | caNDarudreNa galadrudhiramUrdhA dRSTaH, hA duSTaM kRtamiti saMvegamApannena kSamitaH / JainEducation Dirtional aineibrary.org
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. diTTho, hA ! duhu kayaMti saMvegamAvaNNeNa khAmio // evaM guruprasAdAt caNDarudrAcAryaziSyasyeva sakalasamIhitAvApti- adhyayanam bRhaddhattiH riti matvA manovAkAyairgurucittAnuvRttiparairbhAvyamiti, anenAnantareNa ca sUtreNa pratirUpayogayojanAtmaka aupacA riko vinaya ukta iti sUtrArthaH // 13 // kathaM punrgurucittmnugmniiymityaah||50|| NApuTo vAgare kiMci, puTTho vA nAliyaM ve| kohaM asacaM kuvijjA, dhArijA piyamappiyaM ||14||(suutrm) ___ vyAkhyA-'nApRSTaH' kathamidam ? ityAdyajalpitaH, guruNeti gamyate, 'vyAgRNIyAt' vadet , tathAvidhaM kAraNaM vinA, 'kiJcit' stokamapi, pRSTo vA na 'alIkam' anRtaM vadet' kAraNAntareNa ca gurubhiratinirbhasito'pi na |tAvat krudhyet , kathaJcidutpannaM vA krodham 'asatyaM tadotpannakuvikalpaviphalIkaraNena 'kuti' vidadhyAt , katham ? 'dhArayet' sthApayet , manasIti zeSaH, 'piyamappiyaM' ti ivApyorgamyamAnatvAt priyamiveSTamiva sadA guNakAraNatayA 4 apriyamapi karNakaTukatayA tadA'niSTamapi, guruvacanamiti gamyate, atra zlokapUrvArdhena vAcA yathA gururanuvartanIyaH || tathoktamuttarArdhana tu manaseti, athavA nApRSTa iti na guruNaiva kintu yena kenacidapItyAdikrameNa pAdatrayaM sAmAnyena prAgvanneyaM, navaraM krodham upalakSaNatvAnmAnAdikaSAyaM cotpannamasatyaM kurvIta, krodhAsatyatAyAmudAharaNasampradAyaHkassavi kulaputtayassa bhAyA verieNa vAvAio, tao so jaNaNIe bhaNNai-putta ! puttaghAyayaM ghAyasutti, tao so ? 1 kasyApi kulaputrakasya bhrAtA vairiNA vyApAditaH, tataH sa jananyA bhaNyate-putra ! putraghAtakaM ghAtayeti, tataH sa tena jIvagrAha| ACCANCELCOMAS CCESSAGE Jain Education HIM For Privale & Personal use only Ninelibrary.org
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAteNa jIvaggaho gihiUNa jaNaNIsamIvamuvaNIo, bhaNio aNeNa-bhAyaghAyaya ! kahiM te AhaNAmitti, bhaNio-jahiM saraNAgayA AhammaMti, teNa jaNaNI avalokiyA, tAe bhaNNai-Na putta ! saraNAgayA AhammaMti, | teNa bhaNNai-kahaM rosaM saphalaM karemitti, teNa bhaNNai-Na putta ! savattha roso saphalo kajai, pacchA so teNa visjio|| evaM krodhamasatyaM kurvIta, mAnAdiviphalIkaraNe udAharaNAnyAgamAdavadhAraNIyAni, itthamuditAnAM krodhAdInAM |viphalIkaraNamupadiSTaM, samprati yathaipAmudaya eva na syAt tathopadeSTumAha-'dhArayet' svarUpeNAvadhArayet , na tadvazato rAga dveSaM vA kuryAt, 'priyaM' prItyutpAdakaM zeSajanApekSayA stutyAdi, 'apriyaM' tadviparItaM nindAdi, tatrodAharaNasampradAyaH-asivovahue Nayare tinni bhUyavAIyA rAyANamuvagayA bhaNaMti-amhe asiva |uvasamemotti, rAiNA bhaNiyaM-suNimo keNovAeNaMti, tatthego bhaNai-asthi mahegaM bhUyaM, taM surUvaM viU| gRhItvA jananIsamIpamupanItaH, bhaNito'nena-bhrAtRghAtaka ! kutra tvAmAhanmIti, tena bhaNitaH-yatra zaraNAgatA Ahanyante, tena jananI avalokitA, tayA bhaNyate-putra ! na zaraNAgatA Ahanyante, tena bhaNyate-kathaM roSa saphalaM karomIti, tayA bhaNyate-na putra ! sarvatra roSaH saphalaH kriyate, pazcAtsa tena visRssttH| 1 azivopadrute nagare trayo bhUtavAdikA rAjAnamupagatA bhaNanti-vayamazivamupazamayAma iti, rAjJA bhaNitaM-zRNumaH kenopAyeneti, tatatraiko bhaNati-asti mamaiko bhUtaH, sa surUpaM vikuLa gopurarathyAdiSu paryaTati, so na nibhAlayitavyaH, sa nibhAlito ruSyati, yaH punastaM For Privale & Personal use only Jijainelibrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam bRhadvRttiH viUNaM gopuraratthAisu pariyaDai, taM na NihAleyatvaM, taM NihAliyaM rusai, jo puNa taM nihAleti so viNassai, jo puNa picchiUNa ahomuho ThAi so rogAo muccai, rAyA bhaNati-alAhi eeNa airosaNeNaMti / viio bhaNatimahaccayaM bhUyaM mahatimahAlayaM rUvaM viuvati, laMboyaraM vivRtakukSiM paMcaziraM egapAdaM visihaM vissaravaM aTTahAsa mayaM gAyataM paNacaMtaM, taM vikRtarUpaM daTTaNaM jo pahasati pavaMceti vA tassa sattahA siraM phuTTai, jo puNa taM suhAhi vAyAhiM abhiNaMdati dhruvapupphAIhiM pRei so sabahA''mayAto muccai, rAyA bhaNai-alameeNapi / tatito bhaNai-mamavi evaMvihameva NAtivisesakaraM bhUyamatthi, priyApriyakAriNaM darisaNAdeva rogehiMto mocayati, evaM houtti, teNa tahAkae asivaM uvasaMtaM / evaM sAdhUvi asArUpyatve sati zabdAdipratikUlatve ca parehiM paribhrayamANo pavaMcijamANo nibhAlayati sa vinazyati, yastaM prekSyAdhomukhastiSThati sa rogAnmucyate, rAjA bhaNati-alametenAtiroSaNeneti / dvitIyo bhaNati-mAmakIno bhUto mahAtimahAlayaM rUpaM vikurvati, lambodaraM vivRtakukSi paJcaziraskamekapAdaM vizikhaM visvarUpaM ( vizvarUpam ) aTTAhAsaM muJcata gAyata praNatyat , taM vikRtarUpaM dRSTvA yaH prahasati pravazcayate vA tasya saptadhA ziraH sphuTati, yaH punastaM zubhAbhirvAgbhirabhinandati dhUpapuSpAdibhiH pUjayati sa sarvathA''mayAt mucyate, rAjA bhaNati-alametenApi / tRtIyo bhaNati-mamApyevaMvidha eva, nAtivizeSakaraH bhUto'sti, priyApriyakAriNaM darzanAdeva rogebhyo mocayati, evaM bhavatviti, tena tathA kRte azivamupazAntam / evaM sAdhurapi asArUpyatve sati zabdAdipratikUlatve ca paraiH paribhUyamAnaH pravazyamAno hasyamAno vA stUyamAno vA pUjyamAno vA tat priyApriyaM saheta 1 // 51 // o Jain Educati nal V For Privale & Personal use only inelibrary.org
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA zavamANo vA praijamANo vA taM priyApriyaM saheta / anena ca manoguptyabhidhAnAcAritravinaya uktaH, iti santrArthaH // 14 // Aha-krodhAsatyatAkaraNAdibhirAtmadamanopAya uktaH, tatra ca bAhyeSvapi damanIyeSa satsu kimiti tasyaiva damanopAya uddizyate? kiMvA tahamane phalamiti, atrocyate appAmeva dameyabo,appA hu khalu duimo|appaa daMto suhI hoi, assi loe parattha y||15|| (sUtram) __ vyAkhyA-atati-santataM gacchati zuddhisaklezAtmakapariNAmAntarANItyAtmA tameva 'damayeta' indriyanoDandri18| yadamena manojJetaraviSayeSu rAgadveSavazato duSTagajamivonmArgagAminaM khayaM vivekAGkuzenopazamanaM nayet , paThanti ca-12 dA'appA ceva dameyacoti spaSTaM, kimevamupadizyata ityAha-Atmaiva, huzabdasyaivakArArthatvAt 'khalu' iti yasmAt | |'durdamaH' durjayaH, tatastahamane damitA eva bAhyadamanIyA iti, na tahamanamupadizyata iti bhAvaH, uktaM hi-"sava-2 mappe jie jiyaM", kaH punarevaM guNa ityAha-AtmA 'dAnta' upazamamAnItaH, sukhamasthAstIti sukhI, bhavati, ka?'asmin' ityanubhUyamAnAyuSi vineyAdhyakSe 'loke' bhave 'paratra ca' ityAgAmini bhavAntare, dAntA''tmAno hi paramarSaya ihaiva surairapi pUjyante, adAntA''tmAnastu caurapAradArikAdayo vinazyanti, tathA-"saMdeNa mao rUveNa payaMgo mahuyaro (ya) gaMdheNaM / AhAreNa ya maccho bajjhai phariseNa ya giNdo||1||" tadviparyayatastu-iha paratra ca nandanti, tatra 1 sarvamAtmani jite jitam / 2 zabdena mRgo rUpeNa pataGgo madhukarazca gandhena / AhAreNa ca matsyo badhyate sparzena ca gjendrH||1|| HOROSCOREIGNESSORRORDS o nal For Privale & Personal use only ainelibrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. codAharaNam-do bhAyaro corA, tesiM uvassae sAhuNo vAsAvAsaM uvAgayA, tehiM vAsArattaparisamattIe gacchaMtehiM adhyayanam bRhadvRttiH tesiM corANaM annaM vayaM kiMci apaDivajamANANaM rattiM na bhottavaMti vayaM diNNaM / annayA tehiM uddAiehiM suvahuyaM gomA hisaM ANiyaM, tattha anne mahisaM mAreuM paiumAraddhA, anne majassa gayA, maMsaittA saMpahArenti-addhage maMse visaM // 52 // pakkhivAmo to majaittANaM dAhAmo, tao amhaM subahuM gomAhisaM bhAgeNa Agamissai, majaittAvi evaM ceva sAmatthehiMti, evaM tehiM visaM pakkhittaM, Aico ya atthaM gato, te bhAyaro na bhuttA, iyare paropparaM visasaMjutteNa majada maMseNa uvabhutteNa mayA, mariUNa ya kugaI gayA, iyare iha paraloe ya suhabhAgiNo jAyA, evaM tAva jibhidiyadame, || 1 dvau bhrAtarau caurau, tayorupAzraye sAdhavo varSAvAsamupAgatAH, taivarSA rAtraparisamAptau gacchadbhistayoH corayoranyat kiJcitamapratipadyamAnayo rAtrau na bhoktavyamiti vrataM dattam / anyadA tairuddhAvitaiH subahukaM gomAhiSamAnItaM, tatrAnye mahiSaM mArayitvA paktumArabdhAH, anye madyAya gatAH, mAMsIyAH saMpradhArayanti-ardhe mAMse viSaM prakSipAmaH tato madyIyebhyo dAsyAmaH, tato'smAkaM subahu gomAhiSaM bhAgenAgamiSyati, madyIyA api evameva saMpradhArayanti, evaM tairviSaM prakSiptam , AdityazvAstaM gataH, tau bhrAtarau na bhuktau, itare parasparaM viSasaMyuktena madyamAMsenopamuktena mRtAH, mRtvA ca kugatiM gatAH, itarau iha paraloke ca sukhabhAginau jAto, evaM tAvat jihvendriyadame, evaM zeSeSvapIndri- // 52 // nayeSu, AtmA dAntaH sukhI bhavati asmin loke paratra ca // SAWA5%25A5%25 Jain Education For Privale & Personal use only Jainelibrary.org
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM sesesuvi iMdie, 'appA daMto suhI hoi, assi loe parattha ya' iti sUtrArthaH // 15 // kiM punaH paribhAvaya|nnAtmAnaM damayedityAha - varaM me appA daMto, saMjameNa taveNa ya / mA'haM parehiM dammaMto, baMdhaNehi vahehi ya // 16 // (sUtram ) vyAkhyA- 'varaM' pradhAnaM 'me' mayA 'AtmA' abhihitarUpastadAdhArarUpo vA dehaH, 'dAnta' iti damaM grAhitaH | asamaJjasaceSTAto vyAvartitaH, kena hetunA ? - 'saMyamena' paJcAzravaviramaNAdinA, 'tapasA ca' anazanAdinA, cazabdo | dvayorapyanapekSitAyAM muktihetutAvirahAt parasparasApekSatAsUcanArthaH samyagjJAnasamuccayArtho vA viparyaye doSadazanAyAha- 'mA' prAgvat, 'aham' ityAtmanirdezaH, 'paraiH' AtmavyatiriktaiH 'dammaMto' tti ArSatvAddamitaH, kaiH ? - ' bandhanaiH' varSAdiviracitairmayUravandhAdibhiH 'vadhaizva' latAlakuTAditADanaiH, atrodAharaNaM seyaNao gaMdhahatthI - aDavIe hatthijUhaM mahalaM parivasai, tattha jUhavatI jAe jAe gayakalabhae viNAsei, tatthegA kariNI AvaNNasattA ciMtei - jai kahaMci gayakalabhato jAyai, so'vi eteNa viNAsijihittikAuM laMgaMtI osarai, jUhAhiveNa jUhe chubbhai, puNo 1 secanako gandhahastI, aTavyAM hastiyUthaM mahat parivasati, tatra yUthapatirjAtAn jAtAn gajakalabhakAn vinAzayati, tatraikA kariNI ApannasattvA cintayati -- yadi kathaJcid gajakalabhako jAyate ( janiSyate) so'pyetena vinazyate itikRtvA zanaiH zanaiH (khaJjantI) avasarpati, yUthAdhipena yUthe kSipyate, punarapasarpati, tato dvitIyatRtIyadivase yUthena milati, tata ekamRSyAzramapadaM dRSTaM, sA tatrAzritA, paricitAzcAnayA Jain Education ional sinelibrary.org
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. bRhadvRttiH // 53 // osarai, tAhe vitiyatatiyadivase jUheNa milai, tAhe egaM risiAsamapayaM diTeM, sA tattha allINA saMvaNiyA ya aNAe risaMo, sA pasUyA gayakalahaM, so tehiM risikumArahiM sahio pupphArAmaM siMcai, seyaNautti se nAma kayaM, vayattho jAto, jUhaM daTTaNa jUhapatiM haMtUNa jUhaM NeNa paDivaNNaM, gaMtUNa ya aNeNa so Asamo viNAsito, no annAvi kAvi evaM kAhititti / tAhe te risito rusiyA, pupphaphalagahiyapANI seNiyassa raNo sayAsaM uvagayA, kahiyaM ca'Nehi-eriso savalakkhaNasaMpuNNo gaMdhahatthI seyaNato NAma, seNio hatthigahaNAya gato, so ya hatthI devayAe parigahito, tAhe(e) ohiNA AbhoiyaM-jahA avassaM eso gheppati, tAhe tAe so bhaNNai-putta ! baraM te appA deto. Na ya'si parehiMdaMmaMto baMdhaNehiM bahehi ya, so evaM bhaNio sayameva rattIe gaMtUNa AlANakhaMbhaM assito| 1 RSayaH, sA prasUtA gajakalabhaM, sa taiH RSikumAraiH sahita: puSpArAmaM siJcati, secanaka iti tasya nAma kRtaM, vayaHstho jAtaH, yUthaM dRSTvA yUthapati hatvA yUthamanena pratipannaM, gatvA cAnena sa Azramo vinAzitaH, mA anyA'pi kA'pyevaM kArSIditi / tataste RSayo ruSTAH, pANigRhItapuSpaphalAH zreNikasya rAjJaH sakAzamupagatAH, kathitaM caibhiH-IzaH sarvalakSaNasaMpUrNo gandhahastI secanako nAma, zreNiko hastigrahaNAya gataH, sa ca hastI devatayA parigRhItaH, tataH (tayA) avadhinA AbhogitaM (avalokitaM)-yathA avazyameSo grahISyate, tatastayA sa bhaNyateputra! varaM tava (vayA) AtmA dAntaH, na cAsi parairdamyamAno bandhanairvadhaizca, sa evaM bhaNitaH svayameva raatraavaagtyaalaanstmbhmaashritH| X // 53 // Lain Education a l For Privale & Personal use only wrow.jainelibrary.org
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECOROSALCCASSCORRECCARDAS yathA hi asya khayaMdamanAnmahAguNaH tathA muktyarthino'pi viziSTanirjarAtaH, itarathA tvakAmanirjarAto na tatheti / sUtrArthaH // 16 // guvenuvRttyAtmakaM pratirUpavinayamAhapaDiNIyaM ca buddhANaM, vAyA aduva kmmunnaa|aavi vA jaivA rahasse, neva kujjA kayAivi ||17||(suutrm)| vyAkhyA-'pratyanIkam' iti pratikUlaM, caH pUraNe, ceSTitamityupaskAraH, bhAvapradhAnatvAdvA nirdezasya pratyanIkatvaM, keSAm ?-'buddhAnAm' avagatavastutattvAnAM gurUNAmitiyAvat , kayA ?-vAcA, kiM tvamapi kiJcijAnISe ? ityevaMrUpayA viparItaprarUpaNAyAM preritastvayaivaitaditthamasmAkaM prarUpitamityAdyAtmikayA vA, athavA 'karmaNA' saMstArakAtikramaNakaracaraNasaMsparzanAdinA 'AviH' janasamakSaM prakAzadeza itiyAvat , yadivA 'rahasye viviktopAzrayAdau 'na' iti niSedhe 'evaH' avadhAraNe, sa ca 'zatrorapi guNA grAyAH, doSAvAcyA gurorapIti kumatanirAkaraNArthaH, kuryAt' iti vidadhyAt , 'kadAcit' paruSabhASaNAdAvapi iti sUtrArthaH // 17 // punaH zuzrUSaNAtmakaM tamevAhaNa pakkhaoNa purao, va kiccANa pittuo| na juMje uruNA Uru, sayaNe Na paDissuNe ||18||(suutrm) ___ vyAkhyA-'na pakSataH' dakSiNAdipakSamAzritya, upavizediti sarvatropaskAraH, tathopavezane tatpatisamAvezataH tatsAmyApAdanenAvinayabhAvAt , gurorapi vakrAvalokane skandhakandharAdivAdhAsambhavAt , na 'purataH' agrataH, tatra Jain Educa t ional For Privale & Personal use only X ainelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam bRhaddhRttiH uttarAdhya. vandakajanasya guruvadanAnavalokanAdinA'prItibhAvAt , 'naiva' iti pUrvavat ,kRtiH-vandanakaM tadarhanti kRtyAH 'daNDA-16 ditvAda yapratyayaH' te cArthAdAcAryAdayasteSAM 'pRSThataH' pRSThadezamAzritya, dvayorapi mukhAdarzane tathAvidharasavattA'bhAvA didoSasaMbhavAt , 'na yujyAt ' na saGghaTTayed atyAsannopavezAdibhiH, 'uruNA' AtmIyena, 'urUM' kRtyasambandhinaM, // 54 // tathAkaraNe'tyantAvinayasambhavAt , upalakSaNaM caitat zeSAGgasparzaparihArasya, 'zayane' zayyAyAM zayita AsIno veti HzeSaH, kimityAha-na pratizRNuyAt , kimuktaM bhavati ?-kadAcicchayyAgato guruNA''kArita ukto vA kRtyaM prati na tathAsthita evAvajJayA kurma evamityAdivacanataH pratijAnIyAt , kintu guruvacanasamanantarameva sambhrAntacetA da vinayaviracitakarAJjaliH samIpamAgatya pAdapatanapurassaramanugRhIto'hamiti manyamAno bhagavannicchAmo'nuziSTimiti vadediti sUtrArthaH // 18 // punastamevAha neva pahatthiyaM kujjA, pakkhapiMDaM va sNje| pAe pasArie vAvi, na ciTTe guruNaMtie ||19||(suutrm) ___ vyAkhyA-naiva 'paryastikA' jAnujaGghoparivastraveSTanA''tmikAM kuryAt , 'pakSapiNDaM vA' bAhudvayakAyapiNDAtmakaM, | 'saMyataH' sAdhuH, tathA pAdau prasArayet vA'pi naiva, vA samuccayArthaH, apiH kiM punarita ito vikSipediti nidarzanArthaH, anyaca-'na tiSThet ' nA''sIta, ka-gurUNAmantike iti, prakramAdatisannidhau, kintUcitadeza eva, anya 1 pasAre no vAvi pr.| // 54 // Jain Education S onal For Privale & Personal use only C hinelibrary.org
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACC ORRECTORRORSC thA'vinayadoSasambhavAt , athavA 'pAe pasArie vAvi'tti pAThAta pAdau prasAritau vA'pi, kRtveti zeSaH, ekAPArasyAlAkSaNikatvAt prasArya vA na tiSThedgurUNAmantike ucitapradeze'pIti, upalakSaNaM caitaddaNDapAdikA'vaSTambhAdI nAmiti sUtrArthaH // 19 // punaH pratizravaNavidhimeva savizeSamAha| AyariehiM vAhito, tusiNIo Na kyaaivi| pasAyaTThI niyAgaTTI, uvaciTTe guruM syaa||20||(suutrm) / | vyAkhyA-AcAryaH' upalakSaNatvAdupAdhyAyAdibhiH 'vAhito'tti vyAhRtaH-zabditaH 'tusiNIo'tti tUSNIkaH || 6 tUSNIzIlaH 'na kadAcidapi glAnAdyavasthAyAmapi, bhavediti gamyate, kintu-'dhanyasyopari nipatatyahitasamAcaraNa dharmaniryApI / guruvadanamalayanisRto vcnrsshcndnsprshH||1|| iti prasAdo'yaM yadanyasadbhAve'pi mAmAdizanti gurava iti prekSitum-AlocituM zIlamasyeti prasAdaprekSI. pAThAntarataH 'prasAdArthI' vA guruparitoSAbhilASI 'NiyAgaTThI'tti pUrvavat , 'upatiSTheta' mastakenAbhivanda ityAdi vadan savinayamupasat , guruM 'sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH // 20 // tathAAlavaMte lavaMte vA, Na NisIjA kyaaivi| caittA AsaNaM dhIro, jao jattaM pddissunne||21|| (sUtram)| vyAkhyA-AGiti ISallapati-vadati 'lapati vA' vAraM vAramanekadhA vA'bhidadhati 'na niSIdet' na niSaNNo | diainelibrary.org uttarAdhya.10 ENTEtional
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavet , 'kadAcidapi' vyAkhyAnAdinA vyAkulatAyAmapi, kintu ?-'tyaktvA' apahAya 'AsanaM pAdapuJchanAdi, dhiyAla adhyayanam uttarAdhya. rAjate dhIraH, akSobhyo vA parISahAdibhiH, 'yata' iti yato yatnavAn 'jattaM' ti prAkRtatvAdvindulope tasya ca dvitve bRhadvRttiH yadurava Adizanti tat 'pratizRNuyAt' avazyavidheyatayA abhyupagaccheditiyAvat , yadvA yata iti yatra guravaH, tatra gatveti gamyate, 'yAtrAM' saMyamayAtrAM prastAvAda gurUpadiSTAM pratizRNuyAditi sUtrArthaH // 21 // punaH pratirUpavinayamevA''haAsaNagaoNa pucchijjA,Neva sijaagokyaa|aagmmukkudduo saMto, pucchijjA pNjliigdde||22||(suutrm) __ vyAkhyA-'AsanagataH' iti AsanAsIno na pRcchet , sUtrAdikamiti gamyate, naiva zayyAgata' iti saMstArakasthitaH, tathAvidhAvasthAM vinetyupaskAraH, 'kadAcidapi' bahuzrutatve'pi, kimuktaM bhavati ?-bahuzrutenApi saMzaye sati na na praSTavyaM, pRcchatA'pi nAvajJayA, sadA guruvinayasyAnatikramaNIyatvAt , tathA cA''gamaH-"jahA~hiaggI jalaNaM namase, NANAhuImaMtapayAhisittaM / evAyariyaM upaciTTaejA, aNataNANovagao'vi saMto // 1 // " kiM tarhi kuryArAdityAha-'Agamya' gurvantikametya 'utkuTuka' iti muktAsanaH, kAraNato vA pAdapuJchanAdigataH san zAnto vA 'pRcchet' paryanuyujIta, sUtrAdikamitIhApi gamyate, prakarSaNa-antaHprItyAtmakena kRto-vihito'aliH-ubhayakaramI 1 yathA''hitAgnijvalanaM namasyati nAnAhutimatrapadAbhiSiktam / evamAcAryamupatiSThetAnantajJAnopagato'pi san // 1 // Jain Education For Privale & Personal use only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ S ACREASE CONSTRAGRESS lanAtmako'neneti prakRtAJjaliH, prAkRtatvAca kRtazabdasya paranipAtaH, 'paMjaliuDa'tti pAThe ca prakRSTa-bhAvAnvitatayA'JjalipuTamasyeti prAalipuTa iti sUtrArthaH // 22 // IdRzasya ziSyasya guruNA yat kRtyaM tadAha___ evaM viNayajuttassa,suttaM atthaM tadubhayaM / pucchamANassa sissassa, vAgarija jahAsuyaM ||23||(suutrm) ___ vyAkhyA-'evam' ityuktaprakAreNa 'vinayayuktasya' vinayAnvitasya 'sUtra' kAlikotkAlikAdi 'artha ca' tasyaivAbhidheyaM tadubhayaM' sUtrArthobhayaM 'pRcchataH'jJIpsataH 'ziSyasya' svayaMdIkSitasyopasampannasya vA 'vyAgRNIyAt' vividhamabhivyAptyA'bhidadhyAt vyAkuryAdvA prakaTayet, yathA-yena prakAreNa zrutam-AkarNitaM, gurubhya iti gamyate, na tu khabuddhyaivotprekSitamityabhiprAyaH, anena ca-'AyAre suyaviNae vikkhivaNe ceva hoi boddhave / dosassa ya nigyAe / |viNae cauhesa pddivttii||1||" ityAgamAbhihitacaturvidhAcAryavinayAntargatasya 'sutaM atthaM ca tahA hiyakara NissesayaM ca vAei / eso cauciho khalu suyaviNao hoi NAyaco // 1 // suttaM gAheti ujutto atthaM ca suNA 1 AcAre zrutavinaye vikSepaNe caiva bhavati boddhavyaH / doSasya ca nirghAte vinaye catuzrUSA prtipttiH||1||2 sUtramarthaM ca tathA hitakara niHzeSaM ca vAcayati / eSa caturvidhaH khalu zrutavinayo bhavati jJAtavyaH // 1 // sUtraM grAhyatyudyukto'rthaM ca zrAvayati prayatnena / yadyasya bhavati yogyaM pariNAmyAdi (Azritya) tattu zrutam / / 2 // nizzeSamaparizeSaM yAvatsamAptaM ca tAvadvAcayati / eSa zrutavinayaH khalu nirdiSTa: pUrvasUribhiH // 3 // Jain Education on For Privale & Personal use only ainelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanama uttarAdhya. vae payatteNaM / jaM jassa hoi jogaM pariNAmagamAi taM tu suyaM // 2 // nissesamaparisesaM jAva samattaM ca tAva vAei / eso suyaviNao khalu niddiThTho putvasUrIhiM // 3 // ' ityAdyAgamAbhihitasya zrutavinayasya sAkSAdabhidhAnaM, bRhaddhRttiH hayaca vinayaM prAduSkariSyAmIti pratijJAya 'anbhuTANaM aMjali' tathA 'daMsaNaNANacaritte' ityAdinA grantheneva na tasya zuddhakharUpAbhidhAnaM,kintu 'NisaMte siyA amuharI' ityAdi liGantAdipadairupadezarUpatayA, tadapi prasaGgata eva yathAyoga|mAcAryavinayopadarzanaparamiti bhAvanIyamiti sUtrArthaH // 23 // punaH ziSyasya vAgvinayamAha musaM parihare bhikkhU , na ya ohAriNIM ve|bhaasaadosN parihare, mAyaM ca vajae syaa||24||(suutrm)| vyAkhyA-'mRpA' ityasatyaM bhUtanihavAdi pariharet' sarvaprakAramapi tyajet , bhikSuH, 'na ca' naiva 'avadhAraNI' gamyamAnatvAd vAcaM gamiSyAma eva vakSyAma eva ityevamAdyavadhAraNAtmikAM 'vadet' bhASeta, kiMbahunA ? 'bhASAdo(pam' azeSamapi vAgadUSaNaM sAvadhAnumodanAdikaM pariharet , na ca kAraNocchedaM vinA kAryoccheda ityAha-mAyAM, cazabdAt krodhAdIMzca taddhetUn varjayet 'sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH // 24 // kiJca Na lavija puTTho sAvajaM, na niraTuM na mammayaM / appaNaTTA paraTTA vA, ubhayassaMtareNa vaa||25|| (sUtram) vyAkhyA-'na lapet ' na vadet 'pRSTa' iti paryanuyuktaH 'sAvA sapApaM na 'nirartham' arthavirahitaM dazadADimAdi // 56 // n on For Private & Personal use only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ eSa vandhyAsuto yAtItyAdi vA 'na' naiva, mriyate'nena rAjAdiviruddhenocAriteneti marma tadgacchati vAcakatayeti marmagaM.13 vacanamiti sarvatra zeSaH, atisaGklezotpAdakatvAt tasyAH, atrAha ca-"taheva kANaM kANatti, paMDagaM paMDagatti vA / vAhiyaM vAvi rogitti, teNaM corotti no vae // 1 // eeNa'NNaNa aTeNaM, paro jeNuvahammaI / AyArabhAvadosaNNU, PNa taM bhAseja paNNavaM // 2 // " 'AtmArtham ' AtmaprayojanaM 'parArtha vA paraprayojanam 'ubhayassatti AtmanaH parasya ca, prayojanamiti gamyate 'aMtareNa vatti vinA vA prayojanamityupaskAraH, bhASAdoSaM pariharedityanenaiva gate pRSTaviSayatvAdasyApaunaruktyaM, yadvA bhASAdoSo jakAramakArAdireva tatra gRhyata iti na doSaH, sUtradvayena cAnena vAgguptyabhidhAnatazcAritravinaya ukta iti sUtrArthaH // 25 // itthaM khagatadoSaparihAramabhidhAyopAdhikRtadoSaparihAramAhasamaresu agAresuM, gihasaMdhisu a mahApahesu / ego egitthIe saddhiM, neva ciTrena saMlave // 26 // (sUtram) __ vyAkhyA-'samarapu' kharakuTIpu, tathA ca cUrNikRt-'samairaM nAma jattha heTTA loyArA kammaM kareMti' upalakSaNatatvAdasyAnyeSvapi nIcAspadeSu 'agArepu' gRheSu 'gRhasandhiSu ca' gRhadvayAntarAleSu ca 'mahApathepu' rAjamArgAdo, kimityAha-ekaH' asahAyaH ekA-asahAyA sA cAsau strI ca ekastrI tayA 'sArddha' saha 'naiva tiSTheta' asaMla 1 tathaiva kANaM kANa iti, paNDakaM paNDaka iti vA / vyAdhimantaM vA'pi rogI iti, stenaM caura iti no vadet ||sh| etenAnyenArthena, paro! yenopahanyate / AcArabhAvadoSajJo, na tadbhASeta prajJAvAn // 2 // 2 samaraM nAma yatrAdhastAt lohakArAH karma kurvanti / Jain Educa Hational For Privale & Personal use only A jainelibrary.org
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. panneva corddhasthAnastho na bhavet , 'na saMlapet ' na tayaiva saha saMbhApaM kuryAt , atyantaduSTatodbhAvanaparaM caikagrahaNam , anyathA sasahAyasyApi sasahAyayA api ca striyA sahAvasthAnaM sambhASaNaM caivaMvidhAspadeSu doSAyaiva, pravacanamAlibRhadvRttiH nyAdidoSasambhavAt , athavA samamaribhirvartanta iti samarA dravyato janasaMhArakAriNaH saMgrAmAH bhAvAttu striinnaamri|| 57 // bhUtatvAt jJAnAdijIvakhatattvaghAtinaH tAsAmeva dRSTyA dRSTisambandhAH, tatreha bhAvasamarairadhikAraH, saptamI ceyaM, tato'yaM bhAvArthaH-dravyasamarA hi na syurapi prANApahAriNaH, bhAvasamarAstu jJAnAdibhAvaprANApahAriNa eva, vizeSatatastvekAkitAyAM, tata evameteSvapi dAruNeSu bhAvasamareSu satsu naika ekastriyA sArddhamagArAdiSu tiSThet saMlapedvA, anenApi cAritravinaya evoktaH, upadezAdhikArAca na paunaruktyam , evamanyatrApi bhAvanIyamiti suutraarthH||26|| kadAcit skhalite ca gurubhiH zikSito yatkuryAt tadevAhadAja me buddhANusAsaMti, sIeNa pharuseNa vA / mama lAbhutti pehAe, payao ya (taM) pddissunne||27||(suutrm) ___ vyAkhyA-yanmAM buddhA 'anuzAsanti' zikSA grAhayanti 'zItena' sopacAravacasA, 'zIlena veti pAThaH, tatra zIlaM-mahAvratAdi upacArAttajanakaM vaco'pi zIlaM tena, yadvA 'zIla samAdhau' tataH zIlena-samAdhAnakAriNA-bhadra ! bhavAdRzAmidamanucitamityAdinA, 'paruSeNa' karkazena, ubhayatra vacaseti gamyate, tat 'pratizRNuyAt' vidheyatayA aGgIkuryAdityuttareNa sambandhaH, kimabhisandhAyetyAha-mama 'lAbhaH' aprAptArthaprAptirUpaH, yanmAmanAcArakAriNamamI zAsa // 57 // Jain Education ininelibrary.org tional
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ntIti 'pehAetti' ekArasthAlAkSaNikatvAt prekSya-Alocya prekSayA vA evaMvidhabuddhA 'payato'tti prayataH-prayatnavAn , padato vA-tathAvidhAnusmaryamANasUtrAlApakAditi sUtrArthaH // 27 // kimiha paratra cAtyantopakAri guruvacanamapi kasyacidanyathA sambhavati ?, yenaivamupadizyate ityAhaaNusAsaNamovAyaM, dukkaDassa ya peraNaM / hiyaM taM mannae panno, vessaM bhavai asaahunno|| 28 // (sUtram )|| __ vyAkhyA-'anuzAsanam' uktarUpam 'ovAya'ti upAya-mRduparuSabhASaNAdau bhavamaupAyaM, yadvA 'ovAyaMti' sUtratvAt upapatanamupapAtaH-samIpabhavanaM tatra bhavamopapAtaM-gurusaMstArAstaraNavizrAmaNAdikRtyaM 'duSkRtasya ca' kutsitAcaritasya preraNaM-hA ! kimidamitthamAcaritamityAdyAtmakaM, guruvihitamiti gamyate, 'hitam' ihaparalokopakAri, 'tadi'tyanuzAsanAdi manyate 'prAjJaH' prajJAvAn 'dveSyaM' dvepotpAdakaM bhavati' jAyate, kasya ?-'asAdhoH' apagatabhAvasAdhutvasya, tadanenAsAdhorguruvacanasyApyanyathAtvasambhava ukta iti sUtrArthaH // 28 // amumevArtha vyaktIkartumAhahiyaM vigayabhayA buddhA, pharusamappaNusAsaNaM / vessaM taM hoi mUDhANaM, khaMtisuddhikaraM payaM // 29 // (sUtram) __vyAkhyA-'hitaM' pathyaM 'vigatabhayAH' saptabhayarahitAH 'buddhAH' avagatatattvAH, manyanta iti zeSaH, 'paruSamapi' karkazamapi, anuzAsanaM ziSyANAM guruvihitamiti prakramaH, 'dveSyaM' dveSotpAdi 'tad' ityanuzAsanaM bhavati 'mUDhAnAm' Jain Educati onal For Privale & Personal use only lainelibrary.org
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. ajJAnAnAM, zAntiH-kSamA zuddhiH-AzayavizuddhatA tatkaraNaM, yadvA-kSAntaH zuddhiH-nirmalatA zAntizuddhistatkaram , adhyayanam amUDhAnAM vizeSataH kSAntihetutvAd gurvanuzAsanasya, mArdavAdizuddhikaratvopalakSaNaM caitad, ata eva padyate-gamyate / bRhadvRttiH guNairjJAnAdibhiriti padaM-jJAnAdiguNasthAnamityarthaH, athavA-paruSamapItyapizabdo bhinnakramaH, tatazca hitamapyAyatyAM // 58 // vigatabhayAda 'buddhAdU' AcAryAdeH, utpanna miti zeSaH, paruSaM yacchrutyasukhadamanuzAsanaM, tatkimityAha-dveSyaM tadbhavati mUDhAnAM, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 29 // punarvinayamevAha AsaNe uvaciTTijjA, anucce'kukkue thire / apputthAI nirutthAI, nisIjA appakukuI // 30 // (sUtram) KI vyAkhyA-'AsanaM' pIThAdi varSAsu Rtubaddhe tu pAdapuJchanaM tatra pIThAdau 'upatiSThet ' upavizet , 'anuce|| dravyato nIce bhAvatastvalpamUlyAdau, gurvAsanAt iti gamyate, 'akukkuce' aspandamAne, na tu tinizaphalakavat kiJcicalati, tasya zRGgArAGgatvAt , 'sthire' samapAdapratiSThitatayA nizcale, anyathA sattvavirAdhanAsambhavAt , IdRzyapyAsane alpamutthAtuM zIlamasyeti alpotthAyI, prayojane'pi na punaH punarutthAnazIlaH, 'nirutthAyI' na nimittaM vinotthAnazIlaH, ubhayatrAnyathA'navasthitatvasambhavAt , evaMvidhazca kimityAha-'niSIdet' AsIta , 'appakukui' tti alpaspandanaH, karAdibhiralpameva calan , yadvA-alpazabdo'bhAvAbhidhAyI, tatazcAlpam-asat , kukku / / 58 // Jain Education Medional For Privale & Personal use only Magainelibrary:org
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOCIEXDCOMSARALASSACROS yati kautkucaM-karacaraNadhUbhramaNAghasacceSTAtmakamasyetyalpakautkucaH, anenApyaupacArikavinayaH prakArAntareNokta iti sUtrArthaH // 30 // samprati caraNakaraNavinayAtmikAmeSaNAsamitimAha kAleNa Nikkhame bhikkhU ,kAleNa ya pddikkme| akAlaM ca vivajittA,kAle kAlaM smaayre||31||(suutrm)| 8. vyAkhyA-'kAleNa' tti saptamyarthe tRtIyA, kAle prastAve 'niSkrAmet' gacchet bhikSuH, akAlanirgame AtmaklAma nAdidoSasambhavAt , tathA kAlena ca 'pratikrAmet' pratinivarteta, bhikSATanAditi zeSaH, idamuktaM bhavati-alAbhe'pi -alAbhotti na soijA, tavotti ahiyAsae' iti samayamanusmaran , alpaM mayA labdhaM na labdhaM veti lAbhArthI nATanneva tiSThet , kimityevamata Aha-'akAlaM' tattatkriyAyA asamayaM ceti, yasmAdviparyayakAle prastAva pratyuprekSaNAdisambandhini 'kAlamiti tattatkAlocitaM kriyAkANDaM 'samAcaret ' kuryAt , anyathA kRSIvalakRSIkriyAyA ivAbhimataphalopalambhAsambhava iti garbhArthaH, anena ca kAlaniSkramaNAdau heturuktaH, prasaGgAt zeSakriyAviSayatayA vA neyaM, samuccayArthazca tadA cazabda iti sUtrArthaH // 31 // nirgatazca yatkaryAttadAhaparivADie Na ciTrijjA.bhikkha dattesaNaM cre| paDirUveNa esittA,miyaM kAleNa bhkkhe||32||(s vyAkhyA-'paripATI' gRhapatiH, tasyAM 'na tiSThet' na patisthagRhabhikSopAdAnAyakatrAvasthito bhavati, tatra 1 alAbha iti na zocet tapa ityadhyAsIta / Sain Education ainelibrary.org For Privale & Personal Use Only on
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam ARRRR bRhadvRttiH // 59 // dAyakadoSA'navagamaprasaGgAt , yadvA-paGktyAM -bhoktumupaviSTapuruSAdisambandhinyAM na tiSThet , aprItyadRSTakalyANatAdi- doSasambhavAt , kiJca ? 'bhikSuH' yatiH, dattaM-dAnaM tasmin gRhiNA dIyamAne 'epaNAM' tadgatadoSAnveSaNAtmikAM| 'caret ' Aseveta, 'caratiH AsevAyAmapi varttate' iti vacanAt , anena grahaNaiSaNoktA, kiM vidhAya dattaSaNAM caret ?-'pratirUpeNa' pradhAnena rUpeNeti gamyate, yadvA-pratipratibimbaM cirantanamunInAM yadrUpaM tena, ubhayatra patad grahAdidhAraNAtmakena sakalAnyadhArmikavilakSaNena, na tu 'vastraM chatraM chAtraM pAtraM yaSTiM ca varjayed bhikSuH / veSeNa parika4AreNa ca kiyatA'pi vinA na bhikSA'pi // 1 // ' ityAdivacanAkarNanAd vibhUSaNAtmakenaipayitvA,anena ca gaveSaNAvidhiruktaH, grAsaiSaNAvidhimAha-'mitaM' parimitamatibhojanAt khAdhyAyavighAtAdibahudopasaMbhavAt , 'kAlena' iti-'NamokAreNa pArittA, karitA jiNasaMthavaM / sajjhAyaM paTThavittA NaM, vIsameja khaNaM muNI // 1 // ' ityAdyAgamoktaprastAvenAdrutAvilambitarUpeNa vA 'bhakSayet' bhuJjIteti sUtrArthaH // 32 // yatrAnyabhikSukAsaMbhavastatra vidhiruktaH, yatra tu purA''yAtAnyabhikSukasambhavastatra vidhimAha nAidUre aNAsapaNe,nannesiM ckkhuphaaso| ego ciTeja bhattaTuM,laMghittA taM nikkme||33||(suutrm) ___ vyAkhyA-'nAtidUraM' subvyatyayAt nAtidUre-ativiprakarSavati deze, tiSThediti sambandhaH, tatra ca tannirgamAvasthA 1 namaskAreNa pArayitvA kRtvA (ca) jinasaMstavam / svAdhyAyaM prasthApya vizrAmyet kSaNaM muniH // 1 // H Jain Education Interational For Privale & Personal use only wheraw.ianelebrary.org
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnAnavagamaprasaGgAd eSaNAzuddhayasambhavAca, tathA 'aNAsaNNe'tti prasajyapratiSedhArthatvAt naJo'nAsanne prastAvAnnAti-13 nikaTavartini bhUbhAge tiSThet , tatra purApraviSTAparabhikSukAprItiprasakteH 'nAnyeSAM bhikSukApekSayA pareSAM gRhasthAnAM| nA'cakSuHspazeta' iti saptamyarthe tasiH, tataH cakSuHsparza-dRggocare cakSuHsparzago vA dRggocaragataH 'tiSThet ' AsIta, kintu viviktapradezastho yathA na gRhiNo vidanti,yaduta-eSa bhikSuko niSkramaNaM pratIkSata iti,tathA ego'tti kimamI mama purataH praviSTA iti tadupari dveparahitaH 'bhaktArtha bhojananimittaM, na ca 'laMpitta'tti ullaGdhya, 'tam' iti |bhikSukam , 'atikrAmet' pravizet , tatrApi tadaprItyapavAdAdisambhavAd / iha ca mitaM kAlena bhakSayediti bhojana-1 mabhidhAya yatpunarbhikSATanAbhidhAnaM tat glAnAdinimittaM svayaM vA bubhukSAvedanIyamasahiSNoH punarbhamaNamapi na doSAyeti jJApanArtham , uktaM ca-"jai teNa na sNthre| tao kAraNamuppaNNe,bhattapANaM gavesae ||1||"ityaadi, suutraarthH|| punastadgatavidhimevAbhidhitsurAha___ nAiucce nAinIe, nAsanne naaiduuro| phAsuyaM parakaDaM piMDaM, paDigAhijja sNje||34|| (sUtram)/21 vyAkhyA-'nAtyuce' prAsAdoparibhUmikAdau nIce vA-bhUmigRhAdau, tatra tadutkSepanikSepanirIkSaNAsambhavAd / dAyakApAyasambhavAca, yadvA 'nAtyucaH' uccasthAnasthitatvena UrkIkRtakandharatayA vA dravyato bhAvatastvaho ! ahaM 1 yadi tena na saMstaret / tataH kAraNa utpanne, bhaktapAnaM gaveSayet / / 1 // Jain Educativ ational For Privale & Personal use only A w.jainelibrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. bRhadvattiH labdhimAniti madAdhmAtamAnasaH, nIco'tyantAvanatakandharo nimnasthAnasthito vA dravyataH bhAvatastu na mayA'dya kiJcit kuto'pyavAptamiti dainyavAn , ubhayatra vA samuccaye, tathA 'nAsanne' samIpavartini 'nAtidUre' ativiprakarSavati / pradeze, sthita iti gamyate, yathAyogaM jugupsAzaGkaSaNAzuddhayasambhavAdayo doSAH, athavA ata eva nAsanno nAtidUragaH, pragatA asava iti sUtratvena matubalopAdasumantaH-sahajasaMsaktijanmAno yasmAt tat prAsukaM, pareNa-gRhiNA''tmArtha parArtha vA kRtaM-nirvartitaM parakRtaM, kiM tat ?-'piNDam' AhAraM 'pratigRhNIyAt ' svIkuryAt , 'saMyataH' yatiriti sUtrArthaH // 34 // itthaM sUtradvayena gaveSaNAgrahaNaiSaNAviSayaM vidhimuktvA grAsaiSaNAvidhimAha appapANe'ppabIe vA,paDicchanne ya saMvuDe / samayaM saMjao bhuMje,jayaM apprisaaddiy||35||(suutrm) vyAkhyA-alpazabdo'bhAvAbhidhAyI, tathehApi sUtratvena matvarthIyalopAt prANAH-prANinastatazcAlpA-avidyamAnAH prANAH-prANino yasmiMstadalpaprANaM tasmin-avasthitAgantukajantuvirahite, upAzrayAdAviti gamyate, tathA alpAni-avidyamAnAni bIjAni-zAlyAdIni yasmiMstadalpabItasmin , upalakSaNatvAcAsya sakalaikendriyavirahite, nanu cAlpaprANa ityukte alpavIja iti gatArtha, bIjAnAmapi prANatvAd , ucyate, mukhanAsikAbhyAM yo nirgacchati | vAyuH sa eveha loke rUDhitaH prANo gRhyate, ayaM ca dvIndriyAdInAmeva saMbhavati, na bIjAyekendriyANAmiti kathaM gatArthatA ?, tatrApi 'praticchanne' upariprAvaraNAnvite, anyathA sampAtimasattvasampAtasambhavAt , 'saMvRte' pArthataH // 6 // For Privale & Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 kaTakuTyAdinA saGkaTadvAre, aTavyAM kuDaGgAdiSu vA, anyathA dInAdiyAcane dAnAdAnayoH puNyabandhapradveSAdidarzanAt, saMvRto vA sakalAzravaviramaNAt, 'samakam' anyaiH saha, na tvekAkyeva rasalampaTatayA samUhAsahiSNutayA vA, atrAha ca - " sAhavo to ciyatteNaM, nimaMtija jahakkamaM / jai tattha koi icchejA, tehiM saddhiM tu bhuMja // 1 // tti, gacchasthita sAmAcArI ceyaM gacchasyaiva jinakalpikAdInAmapi mUlatvakhyApanAyoktA, uktaM hi - 'gacche ciya nimmAo' ityAdi, yadvA 'samaya'ti samameva samakaM - sarasavirasAdiSvabhiSvaGgAdivizeSarahitaM samyag yataH saMyataH yatirityarthaH, 'bhuJjIta' aznIyAt 'jaya'ti yatamAnaH 'apparisADiyaM' ti parisATavirahitamiti sUtrArthaH // 35 // yaduktaM 'yatamAna' iti, tatra vAgyatanAmAha - sukaDaMti supakkaMti, suchinnaM suhaDe maDe / suniTTie sulaTThitti, sAvajjaM vajjae muNI // 36 // (sUtram) vyAkhyA- 'sukRtaM ' suSThu nirvartitamannAdi 'supakkaM' ghRtapUrNAdi, 'itiH' ubhayatra pradarzane, 'succhinnaM' zAkapatrAdi 'suhRtaM ' zAkapatrAdestiktatvAdi ghRtAdi vA sUpavilepikAdInAM tathA 'maDe'tti prakramAt suSThu mRtaM ghRtAdyeva saktusUpAdau, tathA suSThu niSThitamityatizayena niSThAM - rasaprakarSaparyantAtmikAM gataM, 'mulaTThi'tti sarvairapi rasAdibhiH prakAraiH zobhanamiti, 'itiH' evaMprakArArthaH, evaMprakAramanyadapi sAvadyaM prakramAdvaco, varjayenmuniH / yadvA-suSThu kRtaM yadanenArAteH 1 sAdhUn tataH prItyA nimantrayet yathAkramam / yadi tatra ko'pIcchet tena sArdhaM tu bhuJjIta / / 1 / / 2 gaccha eva nirmAta: . ional ainelibrary.org
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. pratikRtaM, suSThu pakkaM mAMsAzanAdi, succhinno'yaM nyagrodhapAdapAdiH, suhRtaM kadaryAdarthajAtaM, suhato vA caurAdiH, sumRto'yaM te pratyanIkadhigvarNAdiH, suniSThito'yaMprAsAdakUpAdiH, 'sulahitti zobhano'yaM karituragAdiriti sAmAnyenaiva sAvadhaM vaco bRhaddhRttiH vrjyenmuniH| niravadyaM tu sukRtamanena dharmadhyAnAdi, supakkamasya vacanavijJAnAdi, succhinnaM snehanigaDAdi, suhRtmup||61|| karaNamazivopazAntaye, suhataM vA karmAnIkAdi, sumRtamasya paNDitamaraNamatuH, tathA suniSThito'sau sAdhvAcAraviSaye, 'sulahitti zobhanamasya tapo'nuSThAnamityAdirUpaM, kAraNato vA-"payattapakketti va pakamAlave, payattachinnatti va chinnamAlave / payattalakhetti va kammahe uyaM, pahAragADhetti va gADhamAlave // 1 // " ityAtopadezAt prayatnakRtapakkAdirUpaM vadedapIti, asmiMzca pakSe pratirUpayogayojanAtmako vAcikavinaya ukta iti sUtrArthaH // 36 // vinaya evAdarakhyApanAya suvinItetaropadezadAnato yadgurorbhavati tadupadezayitumAharamae paMDie sAsaM, hayaM bhadaM va vAhae / bAlaM sammai sAsaMto, galiassamiva vAhae // 37 // (sUtram) / vyAkhyA-'ramate' abhiratimAn bhavati, 'paNDitAn' vinItavineyAn , 'zAsat' ityAjJApayan kathaJcit pramAdaskhalite zikSayitvA, gururiti zeSaH, kamiva kaH ? ityAha-hayamiva' azvamiva, kIdRzam ?-bhAti bhandate vA 1 prayatnapakka iti vA pakamAlapet , prayatnacchinna iti vA chinnamAlapet / prayatnalaSTa iti vA karmahetukaM, prahAragADha iti vA gADhamAlapet // 1 // // 61 // For Private & Personal use only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ KRISEXECRENCE bhadrastaM-kalyANAvaha 'vAhakaH' azvandamaH, 'bAlama' ajJaM 'zrAmyati' khidyate zAsat , sa hi sakRdukta eva na kRtyepu pravatete, tata idaM kuru idaM ca mA kArkIrityAdi punaH punastamAjJApayan zikSayitvA, kamiva kaH? ityAha-gahai lim' uktarUpamazvamiva vAhaka iti sUtrArthaH // 37 // guroH zramahetutvamudbhAvayan baalsyaabhisndhimaah| khaDDayAhiM caveDAhiM, akosehi vahehi ya / kallANamaNusAsaMtaM, pAvadiTThitti mannai // 38 // (sUtram) 6 vyAkhyA-'khaDkAbhiH' TakkarAbhiH 'capeTAbhiH' karatalAghAtaiH 'AkrozaiH' asatyabhASaNaiH 'vadhaizca' daNDikAdi ghAtaiH, cazabdAdanyaizcaivaMprakArairduHkhahetubhiranuzAsanaprakArastamAcArya 'kalyANam' ihaparalokahitam 'anusAsanta' zikSayantaM, pApA dRSTi:-buddhirasyeti pApadaSTiH, ayamAcArya iti manyate, yathA-pApo'yaM mAM hanti nigheNatvAt , cArakapAlakavat , paThanti ca-'khaDDayA meM' ityAdi, atra vyavacchedaphalatvAda vAkyasya khaDDakAdaya eva mama nAparaM kiJcit samIhitamastItyabhisandhinA kalyANamanuzAsana(ta)mAcArya pApadRSTiM manyate, yadvA-vAgbhirapyanuzAsyamAno'sau khaDDukAdirUpA vAco manyata iti sUtrArthaH // 38 // guroratihitatvaM pracikAzayipurvinItAbhisandhimAhaputto me bhAya nAitti, sAhU kallANa mnni| pAvadiTThi u appANaM, sAsaMdAsaM va mannai ||39||(suutrm) __vyAkhyA-putro me bhrAtA jJAtiriti, atrevArthasya gamyamAnatvAt putra ivetyAdivuddhyA''cAryoM mAmanuzAstIti | Jain Education i n For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanama bRhadvRttiH // 62 // sAdhuH' suziSyaH 'kalyANaM' kalyANahetumAcAryamanuzAsanaM vA manyate, sa hi vivecayati ziSyaH-sauhArdAdasau mAM zAsti, durvinItatve hi mama kimasya parihIyate ?, mamaiva tvarthabhraMza iti / bAlo'pyevaM kiM na manyata ityAha- 'pApa-13 dRSTistu' kuziSyaH punarAtmAnaM 'sAsaMti prAkRtatvAddhitAnuzAsanenApi zAsyamAnaM dAsamiva manyate, yathA asau dAsavanmAmAjJApayati, tato'sya zAstari pApadRSTitA'bhisandhireva sambhavatIti sUtrArthaH // 39 // vinayasarvakhamupadeSTumAhaNa kovae AyariyaM, appANaMpiNa kovae / buddhovaghAI na siyA, na siyA tottgvese||40|| (sUtram) vyAkhyA-na kopayet 'na kopopetaM kuryAt , AcAryam , upalakSaNatvAdaparamapi vinayAham, 'AtmAnamapi' gurubhiratiparuSabhASaNAdinA'nuziSyamANaM na kopayet , kathaJcit sakopatAyAmapi 'buddhopaghAtI' AcAryopaghAtakRt 'na syAt ' na bhavet , tathA na syAt tudyate-vyathyate'neneti totraM-dravyataH prAjanako bhAvatastu taddoSodbhAvakatayA vyathopajanakaM vacanameva, tad gaveSayati kimahamamIpAM jAtyAdidUSakaM vacmi ? ityanveSayatIti totragaveSakaH, prakramAdgurUNAM, na syAditi cAdarakhyApanArthatvAnna punaruktaM, yaduktaM-buddhopaghAtIna syAttatrodAharaNaM-kazcidAcAryAdigaNiguNasampatsamanvito yugapradhAnaHprakSINaprAyakarmA''cAryo'niyatavihAritayA vihartumicchannapi parikSINajaGghAbalaH kvacidekasthAna evAvatasthe, tatratyazrAvakajanena caiteSu bhagavatsu satsu tIrtha sanAthamiti vicintayatA tadvayo'vasthAsamucitastri // 62 // Jain Education A nal For Privale & Personal use only Asinelibrary.org
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRACA gdhamadhurAhArAdibhiH pratidivasamupacaryate sma, tacchiSyAzca gurukarmatayA kadAcidacintayan , yathA-kiyaciramayamajaGgamo'smAbhiranupAlanIyaH, tatastamanazanamAdApayitumicchavo'tibhaktazrAvakajanAnudinadIyamAnamucitamazanAdi tasmai na samarpayAmAsuH, antaprAntAdi ca samupanIya saviSAdamiva tatpurata uktavantaH-kimiha kurmaH ?, yadIdRzAmapi bhavatAmucitamazanAdi nAmI vivekavikalatayA sadapi sampAdayitumIzate, zrAddhAnabhidadhati ca, yathA-atyantaniHspRhatayA zarIrayApanAmapi pratyanapekSiNaH praNItaM bhaktapAnamAcAryA necchanti, kintu saMlekhanAmeva vidhaatumdhyvsyntiiti| tataste tadvacanamAkarNya manyubharanibhRtacetasastamupasRtya sagadgadaM jagaduH-bhagavan ! bhuvanabhavabhAvakhabhAvAvabhAsiSvarhatsu ciratarAtIteSvapi pratapatsu bhavatsu bhuvanamavabhAsavadivAbhAti, takimayamatra bhavadbhirakAla eva saMlekhanAvidhirArabdhaH?, na ca vayamamISAM nirvedahetava iti mantavyaM, yataH-ziraHsthitA api bhavanto na bhAramasmAkamamISAM vA ziSyANAM kadAcidAdadhati, tatastairiGgitajJairavagataM-yathA'smanziSyamativijRmbhitametat , kimamIpAmaprItihetunA prANadhAraNena ?, na khalu dharmArthinAM kasyacidaprItirupAdayitumuciteti cetasi vicintya mukulitameva tatpurata uktaM-kiyaciramajaGgamairasmAbhiruparodhanIyAstapakhino bhavantazca, tadvaramuttamAcaritamuttamArthameva ca pratipadyAmahe iti tAnasau saMsthApya bhaktameva pratyAcacakSe / ityevaM buddhopaghAtI na syAditi sUtrArthaH // 40 // evaM tAvadAcArya na kopayedityuktaM, kathaJcit kupite vA yat kRtyaM tadAha Sain Educati o nal For Private & Personal use only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. AyariyaM kuviyaM naccA, pattieNaM pasAyae / vijjhavijjA paMjaliuDe, vaejA na puNotti y||41||(suutrm) bRhaddhRttiH ___ vyAkhyA-AcAryam' uktakharUpam , upalakSaNatvAdupAdhyAyAdikamapi 'kupitam' iti sakopamanuzAsanodAsInatAbhiH,-'purisajAevi tahA viNIyaviNayammi Natthi abhiogo| sesaMmi u abhiogo jaNavayajAe jahA Ase // 1 // ' ityAgamAt , kRtabahiSkopaM vA dRSTayapradAnAdinA 'jJAtvA' avagamya 'pattieNaM'ti ArSatvAt pratItiH prayojanamasyeti prAtItika-zapathAdi, apizabdasya ceha luptanirdiSTatvAt tenApi prasAdayet , idamuktaM bhavati-gurukopahetukamabodhyAzAtanAmuktyabhAvAdikaM vigaNayan yayA tayA gatyA tatprasAdanamevotpAdayet, sarvamapi vA pratItyutpAdakaM vacaHprAtItikaM tena prasAdayet, yadvA 'pattieNaM'ti prItyA sAmnava, na bhedadaNDAdyupadarzanena, etadevAha'vidhyApayet' kathaJcidudIritakopAnalAnapyupazamayet, prakarSaNa-antaHprItyAtmakena kRto-vihito'Jjali:-ubhaya karamIlanAtmako'neneti prakRtAJjaliH, prAkRtatvAcca kRtazabdasya paranipAtaH, prakRSTaM vA-bhAvAnvitatayA'alipuTamadAsyeti prAalipuTaH, itthaM kAyika mAnasaM ca vidhyApanopAyamabhidhAya vAcikaM vaktumAha-vadet' brUyAt na punariti, cazabdo bhinnakramaH, vadedityasyAnantaraM draSTavyaH, tato'yamarthaH-kathaJcit kRtakopAnapi gurUna vidhyApayan vadet . 1 puruSajAte'pi tathA vinItavinaye naastybhiyogH| zeSe tvabhiyogo janapadajAte yathA'zve // 1 // ARKAR Jain Education onal For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | yathA-bhagavan ! pramAdAcaritamidaM mama kSamitavyaM, na punaritthamAcariSyAmIti sUtrArthaH // 41 // sAmprataM yathA nirapavAdatayA''cAryakopa eva na syAt tathA''ha dhammajjiyaM ca vavahAraM, buddhehA''yariyaM sayA / tamAyaraMto vavahAraM, garahaM nAbhigacchai // 42 // (sUtram ) vyAkhyA - dharmeNa - kSAntyAdirUpeNArjitam - upArjitaM dharmArjitaM, na hi kSAntyAdidharmavirahita imaM prApnotIti, 'caH' pUraNe, vividhaM vidhivadvA'vaharaNamanekArthatvAdAcaraNaM vyavahArastaM - yatikartavyatArUpaM, 'buddhaiH' avagatatattvaiH AcaritaM, 'sadA' sarvakAlaM, 'ta'miti sadAvasthitatayA pratItameva 'Acaran' vyavaharan, yadvA-yattadornityAbhisambandhAt suvyatyayAca dharmArjito buddhairAcaritazca yo vyavahArastamAcaran - kurvan, vizeSeNApaharati pApakarmeti vyavahArastaM, vyavahAravizeSaNametat, evaM ca kimityAha - 'garhAm' avinIto'yamityevaMvidhAM nindAM 'nAbhigacchati' na prApnoti, yatiriti gamyate / yadvA - AcAryavinayamanenAha, tatra dharmAdanapeto dhamrmyA-na dharmAtikrAntaH, 'jiyaM ca vavahAraM ti prAkRtatvAcasya bhinnakramatvAjjItavyavahArazca, anena cAgamAdivyavahAravyavacchedamAha, ata eva 'buddhaiH' AcAryairAcaritaH sadA-sarvakAlaM | trikAlaviSayatvAt jItavyavahArasya, ya evaMvidho vyavahArastaM vyavahAraM - pramAdAt skhalitAdau prAyazcittadAnarUpamAca - ran 'ga' daNDarucirayaM nirghRNo vetyevaMrUpAM jugupsAM nAbhigacchati, AcArya iti zeSaH, na cAyaM nijaka upakArI onal ainelibrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam bRhaddhRttiH uttarAdhya. 18vA mama vineya iti na daNDanIya iti jJApanArtha ca dharmyajItavizeSaNaM, paThanti ca-'tamAyaraMto mehAvipatti sugamame veti sUtrArthaH // 42 // kiMbahunA? maNogayaM vakagayaM, jANittA''yariyassa u / taM parigijjha vAyAe, kammuNA uvavAyae ||43||(suutrm) // 64 // ___ vyAkhyA-manasi-cetasi gataM-sthitaM manogataM tathA vAkye-vacanaracanAtmani gataM vAkyagataM, kRtyamiti zeSaH, vAkyagrahaNaM tu padasyAparisamAptArthAbhidhAyitvena kvacidaprayojakatvAt , 'jJAtvA' avabudhya 'AcAryasya' vinayAhasya guroH, tuzabdaH kAyagatakRtyaparigrahArthaH, 'tat' manogatAdi 'parigRhya' aGgIkRtya 'vAcA' vacasA idamitthaM karomItyAtmakena 'karmaNA' kriyayA tannirvartanAtmikayA tadupapAdayat-vidadhIta, paThanti ca-'maNoruiM vakkaraI, jANittA''yariyassa u'atraca manasi ruciH-abhilASastAmAcAryasya jJAtvA-idamamISAM bhagavatAmabhimatamityavagamya, vAkye ruciH paryavasitakAryavAJchA tAM ca, zeSaM prAgvat , anena sUkSmo vinaya ukta iti suutraarthH||43|| sa caivaM vinItavinayatatayA yAdRk syAttadAhavitte acoie niccaM, khippaM havai sucoyae / jahovaiSTuM sukaDaM, kiccAI kubaI sayA // 44 // (sUtram) vyAkhyA-'vitte' iti vinItavinayatayaiva sakalaguNAzrayatayA pratItaH prasiddha itiyAvat, 'acoie'tti yathA hi // 6 // For Privale & Personal use only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18| balavadvinItadhuryaH pratodotkSepamapi na sahate, kutastannipatanam ?, evamayamapyacodita eva pratiprastAvaM gurukRtyeSu prava-10 tata iti kutaHpreritatvamasya ?, 'nityaM sadA, na kadAcideva, svayaM pravartamAno'pi prerito'nuzayavAnapi syAditi kadAzaGkApanodAyAha-'kSipram' iti zIghraM bhavati 'sucoyae' tti zobhane prerayitari, gurAviti gamyate, sopaskAratvAca kSiprameva prerake sati kRtyeSu varttate, nAnuzayato vilambitameva, paThyate ca-'vitte acoie khippaM, pasanne thAmavaM kareM' iti, atra ca 'prasannaH' prasattimAn , nAhamAjJApita ityaprasanno bhavati, kintu mamAyamanugraha iti manyate. kSiprameva ca tatkarate. 'thAmavaMti sthAma-balaM tadvAn , kimuktaM bhavati ?-sati bale karoti, asati ca sadbhAvamevA''khyAti. yathA'hamanena kAraNena na zaknomIti / kSipramapi kurvan kadAcidviparItamardhavihitaM vA vidadhyAt tadvayavacchedAyAha-'yathopadiSTam' upadiSTAnatikrameNa, 'sukRtaM' suSTu paripUrNa kRtaM yathA bhavatyevaM kRtyAni 'kroti| nirvatayati, sadA satA vA zabhinena prakAraNeti sUtrArthaH // 44 // sampratyupasaMhartumAhaNaccA Namai mehAvI, loe kittI ya jaayi| kiccANaM saraNaM hoI, bhUyANaM jagaI jahA // 45 // (sUtram) vyAkhyA jJAtvA' anantaramakhilamadhyayanArthamavagamya 'namati' tatkRtyakaraNaM prati prahvIbhavati 'medhAvI' etadadhyayanArthAvadhAraNazaktimAn maryAdAvartI vA, tadguNaM vaktumAha-loke kIrtiH-sulabdhamasya janma nistIrNarUpo bhavodadhiranenetyAdikA zlAghA cazabda:-'ekadigvyApinI kIrtiH, sarvadigvyApakaM yazaH' iti prasiddheyazazceti samuci-IN For Privale & Personal use only Jain Educationa lional nelebrary.org
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadbhuttiH noti, ubhayamapi prakramAnnantureva 'jAyate' prAdurbhavati, sa eva bhavati 'kRtyAnAm' ucitAnuSThAnAnA kaluSAntaHkara- adhyayanam NavRttibhiravinItavinayairatidUramutsAditAnAM 'zaraNam' Azraya ityarthaH, keSAM keva ?-bhUtAnAM' prANinAM 'jagatI' pRthvI yatheti suutraarthH||45|| nanu vinayaH pUjyaprasAdanaphalaH, tato'pi ca kimavApyata ityAha pUjA jassa pasIyaMti, saMbuddhA puvasaMthuyA / pasannA laMbhaissaMti, viulaM aTriyaM suyaM // 46 // (sUtram) 8vyAkhyA-pUjayitumarhAH pUjyA-AcAryAdayaH 'yasya' iti vivakSitaziSyopadarzakaM sarvanAma 'prasIdanti' tuSya|nti 'sambuddhAH' samyagavagatavastutattvAH, pUrva-vAcanAdikAlAdArato na tu vAcanAdikAla eva, tatkAlavinayasya kRta-/3I pratikriyArUpatvena tathAvidhaprasAdAjanakatvAt , saMstutA-vinayaviSayatvena paricitAH samyakastutA vA sadbhUtaguNokIrtanAdibhiH pUrvasaMstutAH, zeSavinayopalakSaNametat , 'prasannA' iti saprasAdAH, paThyate ca-'sampannAH' jJAnAdiguNaparipUrNAH samyaga-aviparItA prajJA yeSAM te satprajJA vA, 'lambhayiSyanti' prApayiSyanti, kimityAha-'vipulaM'vistI , aryata ityartho-mokSaH sa prayojanamasyetyArthikaM, tadasya "prayojana" (pA05-1-109) miti ThakU, athavAarthaH sa eva prayojanarUpo'syAstItyArthikaH, ata iniThanA (pA05-2-115)viti Than , 'zrutam' aGgopAGgaprakI kAdibhedamAga, na tu haraharihiraNyagarbhAdivat sAkSAt vargAdikam , anena pUjyaprasAdasyAnantaraphalaM zrutamuktaM, vyavahitaphalaM tu muktiriti suutraarthH||46|| samprati zrutAvAptau tasyaihikaphalamAha saa||65|| Jain Educat i onal For Privale & Personal use only jainelibrary.org
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464643 sa pujjasatthe suvinIyasaMsae, maNoruI ciTThai kammasaMpayA / tavosamAyArIsamAhisaMbuDe, mahajjuI paMca vayAi~ pAliyA // 47 // (sUtram ) vyAkhyA - 'sa' iti ziSyaH prasAditaguroradhigatazrutaH pUjyaM sakalajanazlAghAdinA pUjArha zAstramasyeti pUjya - zAstraH, vinItasya hi zAstraM sarvatra vizeSeNa pUjyate, yadi vA prAkRtatvAtpUjyaH zAstA gururasyeti pUjyazAstRkaH, vinIto hi vineyaH zAstAraM pUjyamapi vizeSataH pUjAM prApayati, athavA pUjyazcAsau zastazca sarvatra prazaMsAspadatvena pUjyazastaH, suSThu - atizayena vinIta, -apanItaH prasAditaguruNaiva zAstraparamArthasamarpaNena saMzayo - dolAyamAnamAnasAtmako'syeti suvinIta saMzayaH, suvinItA vA saMsat-pariSadasyeti suvinIta saMsatkaH, vinItasya hi svayamatizaya vinItaiva pariSadbhavati, 'maNoruI 'tti manasaH - cetasaH prastAvAd gurusambandhinI ruciH - pratibhAso'sminniti manoruciH, 'tiSThati' Aste, vinayAdhigatazAstro hi na kathaJcidgurUNAmaprItiheturiti, tathA 'kammasaMpaya'tti karma - kriyA dazavidhacakravAlasAmAcArIprabhRtiritikartavyatA tasyAH sampat-sampannatA tayA, lakSaNe tRtIyA, tataH karmasampadopalakSitastiSThatIti sambandhaH, hetau vA tRtIyA, manorucitvApekSayA ca hetutvam, athavA manoruciteva manorucitA tiSThati Aste karmaNAM - jJAnAvaraNAdInAM sampad-udayAdIraNAdirUpA vibhUtiH karmasampad, asyeti gamyate, taducchedazaktiyuktatayA'sya pratibhAsamAnatayeva tatsthiterupalakSyamANatvAt, paThyate ca - 'maNArui'tti tatra manaso ruciH - abhilASo yasmiM ainelibrary.org
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam bRhadvRttiH // 66 // stanmanoruci-khapratibhAsAnurUpaM yathA bhavatyevaM tiSThati, kayA ?-'karmasampadA' yatyanuSThAnamAhAtmyasamutpannapulAkAdilabdhisampattyA, paThanti ca-'maNoruI ciTTai kammasaMpayaM' tatra ca manorucitaphalasampAdakatvena manorucitAM karmasampadaM-zubhaprakRtirUpAm, anubhavanniti zeSaH, nAgArjunIyAstu paThanti-'maNicchiyaM saMpayamuttamaM gaya'tti iha ca sampadaM-yathAkhyAtacAritrasampadaM, anyat sugamameva, tapasaH-anazanAdyAtmakasya sAmAcArIti-samAcaraNaM, yadvA-tapazca sAmAcArI ca-nyakSato vakSyamANakharUpA samAdhizva-cetasaH khAsthyaM taiH saMvRtaH-niruddhAzravaH tapaHsAmAcArIsamA|dhisaMvRtaH, yadvA-tapaHsAmAcArIsamAdhibhiH saMvRtaM-saMvaraNaM yasya sa tathAvidhaH, mahatI dyutiH-tapodIptistejolezyA 6 vA'syeti mahAdyutiH, bhavatIti gamyate, kiM kRtvetyAha-'paJca vratAni' prANAtipAtaviramaNAdIni, 'pAlayitvA'niraticAraM saMspRzyeti suutraarthH||47|| punarasyaivehikamAmuSmikaM ca phalaM vizeSeNAha sa devagaMdhavamaNussapUie, caittu dehaM malapaMkapuvvayaM / siddhe vA havai sAsae, deve vA'pparae mahiDDie // 48 // tibemi|| vyAkhyA-'sa' tAra vinItavinayaH, devaiH-vaimAnikajyotiSkaiH gandharvaizca-gandharvanikAyopalakSitaiya'ntarabhuvanapatibhiH manuSyaizca-mahArAjAdhirAjaprabhRtibhiH pUjitaH-arcito devagandharvamanuSyapUjitaH, 'tyaktvA' apahAya 'deha' zarIraM RRRR Jain Education A nal For Private & Personal use only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'malapaMkapuSvarya'ti jIvazuddhayapahAritayA malavanmalaH sa cAsau 'pAve vaje vere paMke paNae yatti vacanAt paGkazca kamamalapaGkaH sa pUrva-kAryAt prathamabhAvitayA kAraNamasyeti malapaGkapUrvakaM, yadvA-'mAouyaM piUsukaM'tti vacanAt raktazukra eva malapaGko tatpUrvakaM, "siddho vA' niSThitArtho vA 'bhavati' jAyate 'zAzvataH' sarvakAlAvasthAyI, na tu paraparikalpitatIrthanikArAdikAraNataH punarihAgamavAnazAzvataH, sAvazeSakarmavAMstu devo vA bhavati, 'apparae'tti alpamitiavidyamAnaM ratamiti-krIDitaM mohanIyakarmodayajanitamasyeti alparato-lavasaptamAdiH, alparajA vA pratanubadhyamAnakarmA, mahatI-mahApramANA prazasyA vA RddhiH-cakravartinamapi yodhayet ityAdikA vikaraNazaktiH tRNAgrAdapi hiraNyakoTirityAdirUpA vA samRddhirasyeti maharddhikaH, devavizeSaNaM vA, 'itiH' parisamAptAvevamarthe vA, etAvadvinayazrutamanena vA prakAreNa 'bravImi' iti gaNabhRdAdigurUpadezataH, na tu khoprekSayA iti // 48 // ukto'nugamaH, samprati caturthamanuyogadvAraM nayA iti, nayati-anekAMzAtmakaM vastvekAMzAvalambanena pratItipathamAropayati nIyate davA tena tasmiMstato vA nayanaM vA nayaH-pramANapravRttyuttarakAlabhAvI parAmarza ityarthaH, uktaM ca-"sai nayai teNa tahiM vA tato'havA vatthuNo va jaMNayaNaM / bahuhA pajjAyANaM saMbhavao so Nato NAmaM // 1 // " nanu santvamI nayAH, eSAM tu| 1 pApaM vajaM vairaM paGkaH panakazca. 2 mAturAttavaM pituH zukram . 3 sa nayati tena tatra vA tato'thavA vastuno vA yannayanam / bahudhA paryAyANAM saMbhavataH sa nayo nAma // 1 // uttarAjya 12. in Education M elibrary.org
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanam uttarAdhya. 6 ka ihopayogaH1, ucyate, upakramaNopakrAntasya nikSepeNa ca yathAsambhavaM nikSiptasya anugamenAnugatasya cAsyaivAdhyaya nasya vicAraNA, uktaM ca-"saMbaMdhovakamato samIvamANIya NatthaNikkhevaM / satthaM tao'Nugammai Naehi NANAvibRhadvattiH hANehiM // 1 // " astu nayairvicAraNA, sA'pi pratisUtraM samastAdhyayanasya vA ?, na tAvat pratisUtraM, pratisUtraM nyaav||67|| tAraniSedhasyAtraivAbhidhAnAt, atha samastAdhyayanasya, tadapi na, sUtravyatiriktasya tasyAsambhavAdU, ucyate, yaduktaM pratisUtraM nayAvatAraniSedha iti, taditthameva, yattu sUtravyatiriktasyAdhyayanasyaivAsambhava iti, tadasat, kathaJcit samudAyasya samudAyibhyo'nyatvAt , zivikAvAhakapuruSasamUhavat , itarathA pratyekAvasthAvilakSaNakAryAnudayaprasaGgAd, | astvevaM tathA'pi kimasya samastanayairvicAra uta kiyadbhireva ?, na tAvat samastairiti pakSaH kSamaH, teSAmasaGkhyatvena tairvicArasya kartumazakyatvAt , tathAhi-yAvanto vacanamArgAstAvanta eva nayAH, yathoktam-"jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva hoti nyvaayaa| jAvaiyA nayavAyA tAvaiyA ceva parasamayA // 1 // " na ca nijanijAbhiprAyaviracitAnAM vacanamArgANAM saGkhyA'sti, pratiprANi bhinnatvAdabhiprAyANAM, nApi kiyadbhiriti vaktuM zakyam , anavasthAprasaGgAt , saGkhyAtIteSu hi teSu yAvadebhirvicAraNA kriyate tAvadebhirapi kiM netyanavasthApreraNAyAM na naiyatyAva 1 saMbandhopakramataH samIpamAnIya nyastanikSepam / zAstraM tato'nugamyate nayairnAnAvidhAnaiH // 1 // 2 yAvanto vacanapathAstAvanta eva | bhavanti nayavAdAH / yAvanto nayavAdAstAvanta eva parasamayAH // 1 // 3A-MEENSHARMACRORESEX SACCHOCOCCAREERENCHECENERAL Sain Educatie For Privale & Personal use only nagainelibrary.org
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthApakaM hetumutpazyAmaH, athApi syAd-asaGkhayeyatve'pyeSAM sakalanayasaGgrAhibhirnayairvicAraH, nanu teSAmapyanekavidhatvAt | punaranavasthaiva, tathAhi-pUrvavidbhiH sakalanayasaGgrAhINi sapta nayazatAni vihitAni, yat pratibaddhaM saptazatAraM nayacakAdhyayanamAsIt , tatsaGgrAhiNaH punAdaza vidhyAdayo, yAtipAdakamidAnImapi nayacakramAste, tatsaGgrAhiNo'pi | sapta naigamAdayo, yAvat tatsaGgrahe'pi dvayameveti saGghAhinayAnAmapi teSAmanekavidhatvAt pUrvavadanavasthaiva, atha saMkSipta| rucitvAdaidaMyugInajanAnAmanekavidhatve'pi saGghAhinayAnAM dvayenaiva vicAro na zeSairiti nAnavasthA, nanu dvayamapi dravyaparyAyArthazabdavyavahAranizcayajJAnakriyAdibhedenAnekadhaiveti tatrApi sa evAnavasthAlakSaNo doSa iti, atra pratividhIyate-ihAdhyayane vinayo vicAryate, sa ca muktiphalaH, tato yadevAsya muktiprAptinivandhanaM rUpaM tadeva vicAraNIyaM, taca jJAnakriyAtmakameveti jJAnakriyAnayAbhyAmeva vicAro na punaranyairiti / tatra jJAnanaya Aha-jJAnameva muktyavAptinivandhanaM, tathA ca tallakSaNAbhidhAyinI niyuktigAthA-"NAyaMmi giNhiyace agiNhiyacaMmi ceva atthaMmi / jaiyatvameva ii jo uvaeso so Nao nAma // 1 // " asyAzcArthaH-'jJAte' buddhe 'giNhiyavitti gRhyate-upAdIyate kAryArthibhiriti grahItavyaH, kAryasAdhaka ityuktaM bhavati, uktaM hi-"gejjho so kajjasAhato hoi' tasmin , agrahItavyaH-tadviparItaH, sa ca heya upekSaNIyazca, ubhayorapi kAryAsAdhakatvAt , tasmiMzca, 'caH' samuccaye, 'eva' iti 1 grAhyaH sa ( yaH) kAryasAdhako bhavati / Jain Education For Privale & Personal use only elelibrary.org
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanama 4AparaNe, kasmin puna khe'grAhye vetyAha-'atthaMmi'tti arthyata ityarthaH tasmin-dravye guNe vA, yata Aha-"aMtyo dadhaM / uttarAdhya. guNo vAvi" 'yatitavya'miti yatnaH kAryaH, kimuktaM bhavati ?-grAhyaH grahItavyaH itarazca parihartavyaH, 'evaH' avadhAbRhadvRttiH raNe, sa ca vyavahitasambandhaH, tato'yamarthaH-jJAta eva grahItavye'grahItavye vA'rthe yatitavyam , anyathA pravartamAnasya // 6 // phalavisaMvAdadarzanAt , tathA cAnyairapyucyate-"samyagjJAnapUrvikA sarvapuruSArthasiddhi"riti, ajJAnasyaiva ca bahudoSatva4|darzanAt , yato bAlairapyu Nyate--"ajJAnaM khalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahitaM vA na vetti || yenA''vRto lokaH // 1 // " Agamo'pyevamevAvasthitaH, yatastatra karmanirjaraNAdhInA muktiraktA, karmanirjaraNe ca jJAna-15 mevA''tyantiko hetuH, tadvirahitAnAM tAmaliprabhRtInAM kaSTAnuSThAyinAmapi alpaphalatvAbhidhAnAt, uktaM hi-"jaM annANI kammaM khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto khavei UsAsametteNaM // 1 // " yadapi darzanasattAyAM cAritrarahitasyApi' sijhaMti caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijhaMti' ityAgamena muktipratipAdanaM, tadapi jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaM, darzanarahitasya hi dvAdazAGgamapyajJAnameveti na tatra kaSTakriyAsambhave'pi muktiH, darzanotpattI tu kriyAM vinA'pi marudevyAdInAmiva samyagjJAnamAtrAdeva muktyavAptirityarthapratipAdakatvAdasya, ata eva bahuzrutapUjAdhyayane 1 arthoM dravyaM guNo vaa'pi| 2 yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTibhiH / tajjJAnI tribhirgupaH kSapayatyucDhAsamAtreNa // 1 // C3 sidhyanti caraNarahitA darzanarahitA na sidhyanti / For Private & Personal use only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuzrutasyaiva tathA tathA pUjyatAbhidhAnaM, tathA ca prayogaH-yad yena vinA na bhavati tat tannibandhanameva, yathA bIjAdyavinAbhAvI tannibandhana evAGkaraH, jJAnAvinAbhAvinIca muktyavAptiH, 'itI'tyevaM yaH upadezaH' sarvasya jJAnanivandhanatvAbhidhAnarUpaH, sa kimityAha-'naya' iti prastAvAt jJAnanayaH, nAmeti vAkyAlaGkAre, uktaM hi-'iti jotti evamiha jo | uvaeso jANaNANato so tti / ayaM ca jJAnadarzanacAritratapaupacArAtmani paJcavidhe vinaye jJAnadarzanavinayAvevecchati, cAritratapaupacAravinayAMstu tatkAryatvAt tadAyattatvAca guNabhUtAneveti gAthArthaH // kriyAnayastvAha-"savesipi nayANaM bahuvihavattavayaM nisAmettA / taM savaNayavisuddhaM jaM caraNaguNaDhio sAhU // 1 // " 'sarveSAmapI'ti naigamAdinayottarottarabhedAnAmavizuddhAnAM vizuddhAnAM ca, kiM punarmUlanayAnAM vizuddhAnAmevetyapizabdArthaH, 'nayAnAm' uktarUpANAM bahavo vidhA:-prakArA yasyAM sA bahuvidhA tAM, 'vaktavyatA' sAmAnyameva vizeSA eva ubhayanirapekSaM co(vo)bhayaM, yadivA dravyaM paryAyAHprakRtiH puruSo vijJAnaM zUnyamityAdikhakhAbhiprAyAnurUpArthapratipAdanaparAM nizamya-AkarNya, kimityAha'taditi vakSyamANaM sarve niravazeSAste ca te nayAzca sarvanayAsteSAM, vizuddhaM-nirdoSatayA sammataM, yat kimityAha-caryata iti caraNaM-cAritraM, guNaH sAdhanamupakArakamityanantaraM, tatazcaraNaM cAsau guNazca nirvANAtyantopakAritayA caraNagu-15 iNastasmin sthitaH-tadAsevitayA niviSTaH, 'sAdhu'riti sAdhayati pauruSeyIbhiH kriyAbhirapavargamityanvarthanAmatayocya 1 iti ya iti-evamiha ya upadezo jJAnanayaH saH / Jain Education D etonal For Privale & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 69 // RECRUAROSECURIOSIONEDOS te, asyAyamAzayaH-bahuvidhAyAmapi vaktavyatAyAM kriyAta eva phalaprAptiH, tathAhi-tRptyarthI jalAdikamavalokayannapi adhyayanam na yAvat pAnAdikriyAyAM pravRttastAvattRptilakSaNaphalamavApnoti, ata eva samyagjJAnamapi tadupayogitayaiva vicAryate, || tathA ca tadvicArapravRttairuktam-"na hyAbhyAmartha paricchidya pravartamAno'rthakriyAyAM visaMvAdyata" iti, Agamo'pyevamevAvasthitaH, yatastatrApi kriyAvikalaM viphalameva jJAnam, uktaM hi-"jahA~ kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI na hu suggaIe // 1 // " yadi ca jJAnameva muktisAdhanaM jJAnAvinAbhAvyanuttaradarzanasampatsamanvitAnAM dazAha siMhAdInAmapi syAt , atha cAdhogatigAmina evaite zrUyante, yata Aha-"dasArasIhassa ya seNiyassa, peDhAlaputtassa ya saccaissa / aNuttarA saNasaMpayA tayA, viNA caritteNa'haraM gaI gayA // 1 // " kiJca-yadi jJAnameva muktikAraNamiSyate, tadA yaducyate-'viharati muhUrtakAlaM, dezonAM pUrvakoTiM ca' ityetadapi virudhyeta, jJAnepu nikhilavastuvistaraparicchedakarUpatAM bibhrata kevalajJAnamevottamamiti tatsamanantarameva muktyavAptau kathaM viharaNasambhavaH, ataH satyapi jJAne zailezyavasthA'vAptau sarvasaMvararUpakriyA'nantarameva muktya| vAptiriti kriyAyA eva muktikAraNatvaM, prayogazcAtra-yad yatsamanantarabhAvi tat tatkAraNaM, yathA pRthivyAdisAmagrya 1 yathA kharazcandanabhAravAhI bhArasya bhAgI naiva candanasya / evameva jJAnI caraNena hIno jJAnasya bhAgI naiva sdgteH|| 1 // 2 dazAhasiMhasya ca zreNikasya peDhAlaputrasya ca satyakinaH / anuttarA darzanasaMpadU tadA vinA cAritreNAdhamAM gatiM gatAH // 1 // For Private & Personal use only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ DONESIROHORROCHEMORADABADIRECE nantarabhAvI pRthivyAdikAraNo'GkaraH, kriyA'nantarabhAvinI ca muktiriti, ayaM ca paJcavidhe'pi vinaye cAritratapa-12 | upacAravinayAnevecchati, jJAnadarzanavinayau tu tatkAraNatvAd guNabhUtAveveti / Aha-evaM sati kiM jJAnaM tattvamastu, Ahokhit kriyA ?, ucyate, parasparasavyapekSamubhayamidaM muktikAraNaM, nirapekSaM tu na kAraNamiti tattvam , etadarthAbhidhAyikA ceyameva gAthA 'savesipi nayANaM' ityAdi, iha ca guNazabdena jJAnamucyate, 'bahuvidhavaktavyatAm' uktarUpAM nAmAdInAM kaH kaM sAdhumicchatItyevaMrUpAM vA, nizamya-zrutvA tat sarvanayavizuddhaM tat sarvanayasammataM | yaccaraNaguNasthitaH sAdhuriti, ayamabhiprAyaH-yattAvad jJAnavAdinoktam-yad yena vinA na bhavati tattannibandhanameva, yathA bIjAdyavinAbhAvI tannivandhana evAGkaraH, jJAnAvinAbhAvinI ca muktiriti, atrAvinAbhAvitvamanaikAntiko hetuH, tathAhi-yathA'nena jJAnanibandhanatvaM mukteH sAdhyate, tathA kriyAnibandhanatvamapi, yathA hi jJAnaM vinA | nAsti muktiriti jJAnAvinAbhAvinI evaM kriyAmapi vinA nAsau bhavatIti tadavinAbhAvitvamapi samAnameveti kathaM nobhayanibandhanatvasiddhiH, tathA cAha-"NANaM sabisayaniyayaM Na NANamitteNa kajaniSphattI / maggaNNU diTuMto hoi saciTTho aciTTho ya // 1 // jANato'vi ya tariuM kAiyajogaM na jujaI jo u / so vujjhai soeNaM evaM nANI 1 jJAnaM skhaviSayaniyataM na jJAnamAtreNa kAryaniSpattiH / mArgajJo dRSTAnto bhavati saceSTo'ceSTazca // 1 // jAnannapi tarItuM kAyikayogaM |na yunakti yastu / sa uhyate zrotasA evaM jJAnI caraNahInaH / / 1 // RANASIAHINEWS Jain Education fonal For Privale & Personal use only Mnelibrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. adhyayanam bRhadvRttiH // 70 // caraNahINo // 2 // " na ca marudevyAdInAmapi sarvasaMvararUpA kriyA nAsti, evaM kriyAvAdinA'pi-'yad yatsamanantarabhAvi tat tatkAraNaM, yathA pRthivyAdisAmayanantarajanmA tatkAraNo'GkaraH, tathA ca kriyAnantarabhAvinI muktiriti yo heturupanyastaH so'pyanekAntikaH, yataH sa evaM vAcyaH-yadA zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpA kriyA yadanantaraM muktyavAptistadA jJAnamasti vA na veti ?, nAsti cecchailezyavasthA'pi katham, na hIyaM kevalajJAnaM vinA'vApyate, athAstyeva tadA sakalabhAvakhabhAvAvabhAsi kevalajJAnam , evaM ca sati kathamubhayAvinAbhAvitve'pi nobhayaphalatvaM mukteH, uktaM ca-"sahacAritte'vi kahaM kAraNamegaM na uNa egaM" Aha-evaM jJAnakriyayoH pratyekaM muktaravApikA zaktirasatI kathaM samudAye'pi bhavati ?, na hi yad yeSu pratyekaM nAsti tatteSAM samudAye'pi bhavati, yathA pratyekamasat samu|ditAkhapi sikatAsu tailaM, pratyekamasatI ca jJAnakriyayoH mukteravApikA zaktiH, taduktam-'patteyamabhAvAo nivANaM| samudiyAsuviNa juttaM / NANakiriyAsu buttuM sikayAsamudAya tilaM va // 1 // ', ucyate, syAdevaM yadi sarvathA pratyeka tayormuktyanupakAritocyeta, yadA tu tayoH pratyeka dezopakAritA samudAye tu sampUrNahetutocyate tadA na kazcidoSaH, Aha ca-"vIsuM Na sabahu ciya sikayAtilaM va sAhaNAbhAvo / desovakAriyA jA sA samavAyaMmi saMpuNNA // 1 // " 1 sahacAritve'pi kathaM kAraNamekaM na punarekam / 2 pratyekamabhAvAt nirvANaM samuditayorapi na yuktam / jJAnakriyayorvaktuM sikatAsamudAye tailamiva // 1 // 3 viSvag na sarvathaiva sikatAtailavatsAdhanAbhAvaH / dezopakAritA yA sA samavAye saMpUrNA // 1 // // 70 // Jan Edu a l For Private & Personal use only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ECOR | ataH sthitametat-jJAnakriye samudite eva muktikAraNaM na tu pratyekamiti tattvaM, tathA ca pUjyA -"NANAhINaM sarva NANaNao bhaNati kiM ca kiriyAe / kiriyAe caraNanao tadubhayagAho ya sammattaM // 1 // " kvacit saucyA zailyA kvacidadhikRtaprAkRtabhuvA, kvacicArthApattyA kvacidapi smaaropvidhinaa| kaciccAdhyAhArAta kvacidavikalaprakramabalAdiyaM vyAkhyA jJeyA kvacidapi tthaa''mnaayvshtH||1|| iti zrIzAntisUriviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM vinayazrutAkhyaM prathamamadhyayanaM samAptaM // prathamamadhyayanaM samAptam // RECACADEMY 1 jJAnAdhInaM sarva jJAnanayo bhaNati kiM ca kriyayA ? | kriyAyAzcaraNanayaH tadubhayagrahazca samyaktvam // 4 // Jain Education Colletional For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ VOXD DID OXOXOXOXOXOO uttarAdhyayanaTIkAyAM prathamamadhyayanaM samAptam // NOMOROWOROMOKOKON
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ***** LOCRACLOCCASESSAGROGRECOG // zrIjinAya nmH|nmH sarvavide / vyAkhyAtaM vinayazrutAkhyaM prathamamadhyayanam, idAnI dvitIyaM vyAkhyAyate, asya / cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane vinayaH saprapaJcaH paJcaprakAra uktaH, sa ca kiM khasthAvasthaireva samAcaritavya uta parISahamahAsainyasamarasamAkulitamanobhirapi?, ubhayAvasthairapIti brUmaH / nanu tarhi ke'mI parISahAH, kiMrUpAH?, kiJcAlambanamurarIkRtyaiteSu satkhapi na vinayavilaGghanamityAzaGkApohAya pariSahAstatvarUpAdi cAbhidheyamityanena sambandhenAyAtasyAsya mahArthasya mahApurasyeva caturanuyogadvArasvarUpamupavarNanIyaM, tatra ca nAmaniSpannanikSepasya parISaha iti nAma, atastannikSepadarzanAyAha bhagavAniyuktikAraHNAso parIsahANaM cauviho dubiho ya(u)davaMmi / AgamanoAgamato-noAgamaoya so tiviho||65|| | vyAkhyA-niyataM nizcitaM vA''sanaM-nAmAdiracanAtmakaM kSepaNaM nyAso-nikSepa ityarthaH, ayaM ca keSAmityAha-parIti-samantAtU khahetubhirudIritA mArgAcyavananirjarArtha sAdhvAdibhiH sahyanta iti parISahAsteSAM, catvAro vidhAHprakArA asyeti caturvidho, nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt, tatra nAmasthApane kSuNNe ityanAdRtya dravyaparISahamAha'dvividho' dvibhedaH, tuH puraNe. bhavati 'dravya' iti dravyaviSayaH, prakramAtpariSaha, sa ca 'AgamaNoAgamato' tti Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA tatra cAnupayukta ityAgamakharUpamAtapArAcatamiti parihatya noAgamata 1 adhikAra upavarNane vA ityadhyAhAryam / ***** **** Lain Educatie For Private & Personal use only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 72 // Aha-- 'noAgamatastu' noAgamaM punarAzritya 'sa' iti parISahaH 'trividhaH ' triprakAra iti gAthArthaH // 65 // traividhyamevAha | jANagasarIra bhavie tabairitte ya se bhave duvihe / kamme nokamme yA kammaMmi ya aNudao bhaNio // 66 // vyAkhyA- 'jANagasarIra' tti jJAyako jJo vA tasya zarIraM jJAyakazarIraM jJazarIraM vA jIvarahitaM siddhazilAtalagataM nipIdhikAgataM vA aho ! amunA zarIrasamucchrayeNopAttena parISaha' iti padaM zikSitam, ayaM ghRtaghaTo'bhUditivatsaMbhAvyamAnaM, tathA 'bhaviya'tti zarIrazabdasya kAkAkSigolakanyAyenobhayatra saMbandhAt bhavyazarIraM, tatra bhaviSyati - tena tenAvasthAtmanA sattAM prApsyati yaH sa bhavyo jIvastasya zarIraM yadadyApi parIpaha iti padaM na zikSate eSyati tu zi| kSiSyate tadayaM ghRtaghaTo bhaviSyatItivatsaMbhAvyamAnaM noAgamato dravyaparISahaH, 'tavatirite ya' tti tAbhyAM - jJazarIra| bhavyazarIrAbhyAM vyatiriktaH - pRthagbhUtaH tadyatiriktaH, sa ca prakRtatvAd dravyapariSaho bhavet, 'dvividhaH' dvibhedaH, katha| mityAha-kriyate - mithyAtvAviratikaSAyayogAnugatenAtmanA nirvartyata iti karma tatra - jJAnAvaraNAdirUpe, 'nokarmaNi ca' tadviparItarUpe, caH samuccaye, dIrghatvaM ca 'hakhadIrghau mitha' iti prAkRtalakSaNAt, tatrAdyamAha- karmaNi vicArye, caH pUraNe, dravyaparIpahaH 'anudayaH' udayAbhAvaH prakramAt parIpahavedanIya karmaNAmeva, 'bhaNitaH ' ukta iti gAthArthaH // 66 // dvitIyabhedamAha - Jain Educatio!ational pariSahA dhyayanam 2 // 72 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ utarAdhya. 13 | gokammaMmi ya tiviho saccittAcittamIsao ceva / bhAve kammassudao tassa u dArANime huMti // 67 // vyAkhyA - nokarmaNi punarvicArye; casya punararthatvAdravyaparISahaH 'trividhaH 'tribhedaH, 'sacittAcittamIsao' ci luptanirdiSTatvAdvibhakteH sacitto'citto mizraka iti, samAhAro vA sacittAcittamizrakamiti, prAkRtatvAcca puMlliGgatA; caH khagatAnekabhedasamuccaye, evo'vadhAraNe iyanta evAmI bhedAH, tatra nokarmaNi sacittadravyaparISaho girinirjharajalAdiH acittadravyaparISahazcitrakacUrNAdirmizradravyaparISaho guDAIkAdi, trayasyApi karmAbhAvarUpatvAt zrutparISahajanakatvAcca, itthaM pipAsAdijanakaM lavaNajalAdyapyanekadhA nokarmmadravyaparISaha iti svadhiyA bhAvanIyaM, bhAvaparISaha Agamato jJAtA tatra copayukto, noAgamatastu nozabda syaikadezavAcitve AgamaikadezabhUtamidamevAdhyayanaM, niSedhavAcitve tu tadabhAvarUpaH parISahavedanIyasya karmmaNa udayaH, tathA cAha - 'bhAve kammassa udao' tti karmmaNa| iti para pahavedanIyakarmmaNAM bahutve'pi jAtyapekSayaikavacananirdezaH 'tasya ca' bhAvaparaSahasya, 'dvArANi vyAkhyAnamukhAni 'imAni' anantaravakSyamANAni bhavantIti gAthArthaH // 67 // tAnyevAha | ketto kasse va deve samoaura ahioNsa nae ya vattaNA kAlo / khittudese" pucchA niddese" suttaphAse y||68|| vyAkhyA- 'kuta' iti kuto'GgAderidamuddhRtaM 1, 'kasya' iti kasya saMyatAderamI parIpahAH 2, 'dravyam' iti kimamI ational w.jainelibrary.org
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 73 // SAmutpAdakaM dravyaM 3, 'samavatAra' iti va karmaprakRtau puruSavizeSe vA'mISAM sambhavaH ? 4, 'adhyAsa' iti kathamamIpAmadhyAsanA sahanAtmikA 15, 'naya' iti ko nayaH kaM parISahamicchati ?, 6 caH samuccaye, 'varttanA' iti kati kSudAdayaH ekadaikasmin khAmini varttante 7, 'kAla' iti kiyantaM kAlaM yAvat parISahAstitvaM 8, 'khette' tti katarasminkiyati vA kSetre 9, 'uddezo' guroH sAmAnyAbhidhAyi vacanaM 10, 'pRcchA' tajjijJAsoH ziSyasya praznaH 11, 'nirdeza:' guruNA pRSTArthavizeSabhASaNaM 12, 'sUtrasparzaH' sUtrasUcitArthavacanaM 13, 'caH' samuccaye, iti gAthAsamAsArthaH // 68 // tatra kuta iti praznaprativacanamAha - kammappavAya puDhe sattarase pAhuDaMmi jaM suttaM / saNayaM sodAharaNaM taM ceva ihaMpi NAyAM // 69 // vyAkhyA - karmmaNaH pravAdaH - prakarSeNa pratipAdanamasminniti karmapravAdaM taca tat pUrva ca tasmin tatra bahUni prAbhRtAnIti katithe prAbhRte ityAha-saptadaze prAbhRte- pratiniyatArthAdhikArAbhidhAyini yat 'sUtra' gaNadharapraNItazrutarUpaM 'sanayaM' naigamAdinayAMnvitaM 'sodAharaNaM' sadRSTAntaM, 'taM ceva' tti caH pUraNe evo'vadhAraNe, tatastadeva 'ihApi ' parISahAdhyayane 'jJAtavyam' avagantavyaM, na tvadhikaM kimuktaM bhavaMti ? - niravazeSaM tata evedamuddhRtaM na punara - nyata iti gAthArthaH // 65 // kasyeti yaduktaM taduttaramAha parISahAdhyayanam // 73 // www.jaintelibrary.org
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ A%AR tiNhaMpi NegamaNao parIsaho jAva ujjusuttaao| tiNhaM sadaNayANaM parIsaho saMjae hoi // 70 // vyAkhyA-'trayANAmapi' avirataviratAvirataviratAnAM na tu viratasyaiva naigamanayaH 'parISahaH kSudAdiriti, 6 manyata iti zeSaH, trayANAmapi parISahavedanIyAsAtAdikarmodayajanitasya kSudhAdestatsahanasya ca yathAyogaM sakAmA-3 kAmanirjarAhetoH sambhavAd , anekagamatvena cAsya sarvaprakArasaGgrAhitvAt , 'jAva ujjusuttAutti sopaskAratvAdasyaivaM yAvajusUtraH, ko'rthaH -saGgrahavyavahAraRjusUtrA api trayANAmapi parISahaM manyante, ekaikanayasya zatabhedatvenaitadbhedAnAmapi keSAJcit parIpahaM prati naigamena tulyamatatvAt , 'trayANAM' trisaGkhyAnAM, keSAm ?-zabdapradhAnA nayAH zabdanayAH, zAkapArthivAdivat samAsaH, teSAM-zabdasamabhirUDhaivambhUtAnAM, mateneti zeSaH, parIpahaH 'saMyate' virate bhavati "mArgAcyavananirjarArtha pariSoDhavyAH parIpahA" (tattvA0 a09 sU08) iti lakSaNopetanirupacaritaparISahazabdavRttestatraiva sambhavAditi gAthArthaH // 7 // dravyadvAramadhikRtya nayamatamAhapaDhamaMmi aTTa bhaMgA saMgahi jIvo va ahava nojIvo / vavahAre nojIvo jIvadatvaM tu sesANaM // 7 // vyAkhyA-'prathama' prakramAnnaigamanaye aSTau bhaGgAH.sa hi "NegehimANehiM miNaittI Negamassa neruttI" itilakSaNAdane1 naikairmAnaiminotIti naigamasya niruktiH (A. ni.) ANSARANA% A jainelibrary.org Jain Educati il i ona
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH parISahAdhyayanam // 74 // KACCUSA kadhA kAraNamicchan yadekena puruSAdinA capeTAdinA parISaha udIyate tadA parISahavedanIyakarmodayanimittatve'pi tasya tadavivakSayA jIvenAsau parISaha udIrita iti vakti 1, yadA bahubhistadA jIvaiH 2, yadA acetanenaikena dRSadAdinA jIvaprayogarahitena tadA'jIvena 3, yadA taireva bahubhistadA ajIvaiH 4, yadaikena lubdhakAdinA bANAdinaikena tadA jIvenAjIvena ca 5, yadA tenaikenaiva bahubhiH vANAdibhistadA jIvenAjIvaizca 6, yadA bahubhiH puruSAdibhirekaM zilAdikamutkSipya kSipadbhistadA,jIvairajIvena ca 7, yadA tu taireva mudrAdIn bahUn muJcadbhistadA jIvazcAjIvazceti 8 'snggrhe'| saGgrahanAmni naye vicAryamANe jIvo 'vA' athavA nojIvo heturiti prakramaH, kimuktaM bhavati?-jIvadravyeNAjIvadravyeNa vA parISaha udIyate, sa hi "saMgahiyapiDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsato beMtI"ti vacanAt sAmAnyagrAhitvanaikatvamevecchati na punardvitvabahutve, asyApi ca zatabhedatvAdyadA cidrUpatayA sarva gRhNAti tadA jIvadravyeNa, yadA tvacidrUpatayA tadA ajIvadravyeNa, 'vyavahAre' vyavahAranaye 'nojIva' iti ajIvo hetuH, ko'rthaH ?-ajIvadravyeNa parISaha udIryata ityekameva bhaGgamayamicchati, tathAhi-"vaccaMi viNicchiyatthaM vavahAro savadatvesuM" iti tallakSaNaM, tatra ca 'vinizcita'mityanekarUpatve'pi vastunaH sAMvyavahArikajanapratItameva rUpamucyate, tadvAhako'yam, uktaM ca 1 saMgRhItapiNDitArtha saMgrahavacanaM samAsato bruvate ( A0ni0)2 brajati vinizcitArtha vyavahAraH sarvadravyeSu / *%%% // 74 // % % % JainEducation.in For Private & Personal use only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education "bhamarAha paMcavaraNAiM Nicchie jammi vA jaNavayassa / atthe vinicchao jo vinicchiyatthutti so gejjho // 1 // bahuyarautti va taM ciyaM gamei saMte'vi sesae muyai / saMvavahAraparatayA vavahAro logamicchaMto // 2 // tti, tato'yamAzayaH- 'kAlo sabhAva niyaI putrakathaM purisakAraNegaMtA / micchattaM te ceva u samAsao hoMti sammattaM // 1 // ' ityAgamavacanataH sarvasyAnekakAraNatve'pi karmmakRtaM lokavaicitryamiti prAyaH prasiddheryat karma kArayiSyati tatkariSyAma ityuktezca karmaiva kAraNamityAha tacAcetanatvenAjIva eveti / 'jIvadacaM ' tuzabdasyaiva kArArthatvAt jIvadravyameva 'zeSANAm' RjusUtrazabdasamabhirUDhaivambhUtAnAM paryAyanayAnAM matena heturiti gamyate, ayamarthaH - jIvadravyeNa parISaha udIryata ityeSa evaiSAM bhaGgo'bhimataH, te hi paryAyAstikatvena parISadyamANameva parISahamicchanti, parISahaNaM copayogAtmakam, upayogasya ca jIvakhAbhAvyAt jIvadravyameva sannihitamavyabhicAri ca kAraNaM, tadviparItaM tu ajIvadravyaM daNDAdItyakAraNaM, jIvadravyamiti tu dravyagrahaNaM paryAyanayasyApi guNasaMhatirUpasya dravyasyeSTatvAt, taduktam - "paryAyanayo'pi dravyamicchati guNasantAnarUpa "miti gAthArthaH // 71 // samprati samavatAradvAramAha 1 bhramarAdIn paJcavarNAn nizcite (necchati ) yasmin vA janapadasya / arthe vinizcayo yo vinizcitArtha iti sa prAhyaH // 1 // bahutaraka iti vA tameva gamayati sato'pi zeSAnmuJcati / saMvyavahAraparatayA vyavahAro lokamicchan ||2|| 1 kAlaH svabhAvo niyatiH pUrvakRtaM puruSakAraNa | mekAntAt / midhyAtvaM ta eva samAsato bhavati samyaktvam // 1 // onal inelibrary.org
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vRhadvRttiH samoyAro khalu duviho payaDipurisesu ceva naayvo| eesiM nANattaM vucchAmi ahANupubIe // 72 // parISahA| vyAkhyA-'samavatAraH khalu dvividhaH' iti khaluzabdasyaivakArArthatvAt dvividha eva, dvaividhyaM ca viSayabhedata iti || dhyayanam tamAha-prakRtayazca puruSAzca prakRtipuruSAsteSu, ko'rthaH-prakRtiSu jJAnAvaraNAdirUpAsu puruSeSu, cazabdAt strIpaNDakeSu ca, tattadguNasthAnavizeSavartiSu 'eveti pUraNe, 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, 'eteSAM prakRtyAdInAM 'nAnAtvaM' vakSye 'artha' anantaram 'AnupUA' krameNeti gAthArthaH // 72 // tatra prakRtinAnAtvamAhaNANAvaraNe vee mohamiya aMtarAie ceva / eesaM bAvIsaM parIsahA haMti NAyavA // 73 // vyAkhyA-jJAnAvaraNe vedye mohe cAntarAyike caiva eteSu caturyu karmasu vakSyamANakharUpeSu dvAviMzatiH parISahA bhavanti // 73 // anena prakRtibheda uktaH, samprati yasya yatrAvatArastamAhapannAnnANaparisahA NANAvaraNami huMti dunnee / ikko ya aMtarAe alAhaparIsaho hoi // 74 // vyAkhyA-prajJA cAjJAnaM ca prajJAjJAne te evotsekavaiklavyAkaraNataH parIparamANe parISahau, 'jJAnAvaraNe' karmaNi bhavato 'dvau' etau, tadudayakSayopazamAbhyAmanayoH sadbhAvAd, ekazca (granthAnam 2000) 'antarAye' antarAyaka- 75 // maNyalAbhaparISaho bhavati, tadudayanibandhanatvAdalAbhasyeti gAthArthaH // 74 // mohanIyaM dvidheti yatra tadbhede vedanIye ca yatpariSahAvatArastamAha Jain Educa t ional For Privale & Personal use only Rajainelibrary.org
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ %ASARASAXY araI acela itthI nisIhiyA jAyaNA ya akose / sakArapurakAre carittamohaMmi sattee // 75 // araIi duguMchAe puMveya bhayassa ceva mANassa / kohassa ya lohassa ya udaeNa parIsahA satta // 76 // | dasaNamohe daMsaNaparIsaho niyamaso bhave ikko / sesA parIsahA khalu ikkArasa veyaNIjaMmi // 7 // vyAkhyA-'aratiH' iti aratiparISahaH, evamuttareSvapi parIpahazabdaH sambandhanIyaH, 'acela' tti prAkRtatvAdvi-2 ndulopaH, acelaM, 'strI naiSedhikI yAcanA cAkrozaH satkArapuraskAraH' saptaite vakSyamANarUpAH parISahAH, 'caritramohe' caritramohanAmni mohanIyabhede, bhavantIti gamyate, tadudayabhAvitvAdeSAM // cAritramohanIyasyApi bahubhedatvAdyasya tadbheda-18 dUsyodayena yatparIpahasadbhAvastamAha-'arateH' aratinAmnazcAritramohanIyabhedasya, acelasya jugupsAyAH, 'puMveya'tti supo lopAt puMvedasya, bhayasya caivaM mAnasya krodhasya lobhasya ca udayana parIpahAH sapta, iha cAratyudayenAratiparIpahaH jugupsodayenAcelaparIpaha ityAdi yathAkrama yojanA kAryeti, tathA darzanamohe 'darzaneparISahaH' vakSyamANarUpo, 'Niyamaso'tti Apatvena niyamAt bhaved 'ekaH' advitIyaH, 'zeSAH' etaduddharitAH, parIpahAH punaH ekAdaza 'vedanIye' vedanIyanAmni karmaNi saMbhavantIti gaathaatryaarthH||75-76-77|| ke punaste ekAdazetyAha For Privale & Personal use only N Jain Educationalrona inelibrary.org
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. 15) paMceva ANuputvI cariyA sijjA vahe va (ya) roge y| taNaphAsajallameva ya ikkArasa veyaNIjaMmi // 78 // | parIpahAbRhadvattiH dhyayanam 6 vyAkhyA-'paJcaiva' paJcasaMkhyA eva, te ca prakArAntareNApi syurityAha-'AnupU.' paripATyA, kSutpipAsA-2 zItoSNadaMzamazakAkhyA iti bhAvaH, caryA zayyA vadhazca rogazca taNasparzo jala eva ca ityamI ekAdaza vedniiykrm||76 // Nyudayavati parISahA bhavantIti zeSa iti gAthArthaH // 78 // samprati puruSasamaMvatAramAhabAvIsaM bAyarasaMparAe caudasa ya suhmraagNmi| chaumatthavIyarAe caudasa ikkArasa jiNaMmi // 79 // vyAkhyA-dvAviMzatiH' dvAviMzatisaGkhyAH prakramAtparISahAH 'bAdarasaMparAye' bAdarasamparAyanAmni guNasthAne, kimuktaM bhavati ?-bAdarasamparAyaM yAvatsarve'pi parISahAH sambhavanti, 'caturdaza' caturdazasaGkhyAH , caH pUraNe, 'sUkSmasaMparAye' sUkSmasamparAyanAmni guNasthAne, 'saptAnA' cAritramohanIyapratibaddhAnAM darzanamohanIyapratibaddhasya caikasya tatrAsambhavAditi bhAvaH, 'chadmasthavItarAge' chamasthavItarAganAmni guNasthAne, 'caturdaza' uktarUpA eva, 'ekAdaza' ekAdazasaGkhyAH 'jina' kevalini, vedanIyapratibaddhAnAM kSudAdInAmeva tatra bhAvAditi gaathaarthH|| 79 // adhunA adhyAsanAmAha // 76 // esaNamaNesaNIjaM tiNhaM aggahaNa'bhoyaNa nyaannN|ahiaasnn boddhavA phAsuya sahujjusuttANaM // 8 // CCCCCALCCAUGACAA%% Jain Education Interational For Private & Personal use only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAAAGAR vyAkhyA-eNyata ityeSaNam-eSaNAzuddhaM, aneSaNIyaM-tadviparItaM, sopaskAratvAdyadannAdi tasya, yadvA 'supAM supo bhavantIti nyAyAdeSaNIyasya aneSaNIyasya ca, 'aggahaNa'bhoyaNa'tti agrahaNam-anupAdAnaM, kathaJcid grahaNe vA abhojanam- aparibhogAtmakaM trayANAm' arthAnnaigamasaGgrahavyavahArANAM nayAnAM matenAdhyAsanA boddhavyati sambandhaH, amI hi sthUladarzinaH bubhukSAdisahanamannAdiparihArAtmakamevecchanti, 'phAsuga sahajasuttANaM'ti zabdanayAnAM trayANAmRjusUtrasya ca matena prAsukamannAdi upalakSaNatvAt kalpyaM ca gRhNato bhunAnasyApyadhyAsaneti prakramaH; te hi bhAvapradhAnatayA bhAvAdhyAsanAmeva manyante, sA ca nAbhuAnasyaiva, kintu zAstrAnusAripravRttyA samatAvasthitasya prAsukameSaNIyaM ca thai bhuAnasthApIti gAthArthaH // 80 // samprati nayadvAramAhajaM pappa negamanao parIsaho veyaNA ya dunnhNtu|veynn paDucca jIve ujjusuo sadassa puNa AyA // 1 // ___ vyAkhyA-'yad' vastu girinirjharajalAdi prApya'AsAdya kSudAdiparISahA utpadyante naigamo-naigamanayo yattadornityA|bhisambandhAt tatparISaha iti vaktIti zeSaH, sa hyevaM manyate-yadi tat kSudAdyutpAdakaM vastu na bhavettadA kSudAdaya eva na syuH, tadabhAvAca kiM kena sahyata iti parISahAbhAva eva syAt, tatastadbhAvabhAvitvAt parISahasya tat pradhAnamiti tadeva parISahaH, prasthakotpAdakakASThaprasthakavat, Aha-naikagamatvAnnaigamasya kathamekarUpataiva parIpahANAmihoktA ?, ucyate, zatazAkhatvAdasya na sarvabhedAbhidhAnaM zakyamiti kazcideva kvaciducyate, evaM zeSanayeSvapi yathoktAzaGkAyAM Jain Educatior itional For Private & Personal use only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 77 // vAcyamiti / 'vedanA' kSudAdijanitA asAtavedanA, cazabdAttadutpAdakaM ca parIpahaH, 'dvayostu' pArizeSyAt saGgrahavyavahArayoH punarmateneti gamyate, ayaM cAnayorabhiprAyaH- yadi tAvadvirinirjharajalAdi kSudAdivedanAjanakatvena parISahaH, kathamiva kSudAdivedanA na parISaho, nirupacaritaM parISadyata iti parIpahalakSaNaM, vedanAyA eva sambhavati, upacaritaM tu girinirjharajalAdau, tAttvika vastu nibandhanazcopacAra iti tadabhAve tasyApyabhAva eva syAt, 'vedanAM' kSudAdyanubhavA|tmikAM 'pratItya' Azritya jIve parISaha iti RjusUtraH manyata itIhApi gamyate, ayamasyAzayaH - sati hi nirupaca | ritalakSaNAnvite'pi parISahe sa eva paraSaho'stu, kimupacaritakalpanayA ?, tato nirupacarita lakSaNayogAdvedanaiva parISahaH, sA ca jIvadharmatvAjjIve nAjIva iti vedanAM pratItya jIve parISaha ucyate, na tu pUrveSAmivAjIve'pIti, 'zabdasye' ti zabdAkhyanayasya sAmpratasamabhirUDhaivambhUtabhedatastrirUpasya matenAtmA - jIvaH, parISaha iti prakramaH, punaH| zabdo vizeSaM dyotayati, vizeSazca parISahopayuktatvam, ayaM hyupayogapradhAnaH, upayogazcAtmana eveti parISahopayukta Atmaiva parIpaha iti manyate iti gAthArthaH // 81 // idAnIM varttamAdvAramAha ai ukkasapa vati jahannao havai ego / sIusiNa cariyaM nisIhiyA ya jugavaM na varhati // 82 // vyAkhyA - viMzatiH utkRSTapade cintyamAne parIpahAH varttante, yugapadekatra prANinIti gamyate, 'jaghanyataH ' jaghanya | padamAzritya bhavedekaH parISahaH, nanUtkRSTapade dvAviMzatirapi kiM naikatra varttanta ityAha- 'sIu siNa 'tti zItoSNe caryA parIpahAdhyayanam 2 // 77 // sinelibrary.org
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ +STOSTERSTORIE naSedhikyau ca 'yugapad' ekakAlaM 'na varttate' na bhavataH, parasparaM parihArasthitilakSaNatvAdamISAM, tathAhi-na zItamuSNe na coSNaM zIte na caryAyAM naSedhikI naiSedhikyAM vA caryatyato yaugapadyanAmIpAmekatrAsambhavAnnotkRSTato'pi dvAviMzatiriti,Aha-naSedhikIvatkathaM zayyA'pi na caryayA virudhyate ?, ucyate, nirodhavAdhAditastvaGganikAderapi tatra sambhavAnnaipedhikI tu khAdhyAyAdInAM bhUmiH, te ca prAyaH sthiratAyAmevAnujJAtA iti tasyA eva caryayA virodha iti gAthArthaH // 82 // kAladvAramAha| vAsaggaso a tiNhaM muhuttamaMtaM ca hoi ujjusue / sadassa egasamayaM parIsaho hoi nAyavo // 3 // vyAkhyA-'vAsaggaso yatti ApatvAdvarSAgrataH, ko'rthaH ?-varSalakSaNaM kAlaparimANamAzritya, parIpaho bhavati / iti gamyate, caH pUraNe, 'trayANAM' naigamasaGgrahavyavahAranayAnAM matena, te hyanantaroktanyAyatastadutpAdakaM vastvapi parI Sahamicchanti, tacaitAvatkAlasthitikamapi sambhavatyeveti, 'muhuttamaMtaM ca' iti prAkRtatvAdantarmuhUrta punarbhavati, 4 prakramAtparIpahaH, RjusUtre Rjuzrute vA-vicAryamANe, sa hi prAguktanItito vedanA parIpaha iti vakti, sA copayogAtmikA, upayogazca 'aMtumuhuttAu paraM joguvaogA na saMtIti vacanAt AntarmuhUrtika eva, 'zabdasya' sAmpratAditribhedasya matenaikasamayaM parISaho bhavati 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, sa yuktanItito vedanopayuktamAtmAnameva parISahaM manute, 1 antarmuhUrtAtparato yogopayogA na santi / % JainEducabo For Private & Personal use only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. parISahA dhyayanam bRhadvRttiH // 78 // SASAMOSAL sa caitasya paryAyAtmakatayA pratisamayamanyAnya eva bhavatIti samayamevaitanmatena parISaho yukta iti gAthArthaH // 63 // 'varSAgrataH trayANAM parIpaha' iti yaduktaM, tadeva dRSTAntena dRDhayitumAhakaMDU abhattacchaMdo acchINaM veyaNA tahA kucchii| kAsaM sAsaM ca jaraM ahiAse satta vAsasae // 84 // vyAkhyA-kaMDUM' kaNDUtim, 'abhaktacchanda' bhaktArucirUpam 'akSNoH' locanayoH, 'vedanAM' duHkhAnubhavaM, sarvatra dvitIyArthe prathamA, 'tathe ti samuccaye, 'kucchitti subbyatyayAt kukSyorvedanAM-zUlAdirUpAM 'kAzaM zvAsaM ca jvaraM' |trayamapi pratItameva 'adhyAsta'iti adhisahate, sapta varSazatAni yAvat / anena tu sanatkumAracakravayudAharaNaM sUcitaM, sa hi mhaatmaa| sanatkumAracakravartI zakraprazaMsA'sahanasamAyAtAmaradvayaniveditazarIravikRtirutpannavairAgyavAsanaH paTaprAntAvalamatRNavadakhilamapi rAjyamapahAyAbhyupagatadIkSaHpratikSaNamabhinavAbhinavapravarddhamAnasaMvego madhukaravRttyaiva yathopalabdhAnnapAnoparacitaprANavRttiranantaroktasaptoddaNDakaNDAdivedanAvidhuritazarIro'pi saMyamAnna manAgapi saJcacAla, punastatsattvaparIkSaNAyAtabhiSagveSAmaropadarzitadvAdazAMzumAlisamAGgulyavayavazca tatpurataH 'puTviMkaDANaM kammANaM veittA' ityAdi saMvegotpAdakamAgamavacaH prarUpayan khayamAgatya zakreNAbhivandita upabRMhitazceti gAthArthaH // 84 // samprati ka parISaha iti kSetraviSayapraznaprativacanamAha1 pUrva kRtAnAM karmaNAM vedayitvA / // 78 // Jain Educa t ional For Privale & Personal use only Arajainelibrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM | loe saMthAraMmi ya parIsahA jAva ujjusuttaao| tiNhaM sadanayANaM parIsahA hoi attANe // 85 // RI vyAkhyA-loke saMstArake ca parIpahAH 'jAva ujjusuttAu'tti sUtratvAt RjusUtraM yAvad , asya ca pUrvArddhasya || sUcakatvAdavizuddhanaigamasya matena loke parISahAH, tatsahiSNuyatinivAsabhUtakSetrasyApi caturdazarajjvAtmakalokAna-3 dantaratvAt , itthamapi ca vyavahAradarzanAd, evamuttarottarAdivizuddhavizuddhataratadbhedApekSayA tiryaglokajambUdvIpabharatada|kSiNArddhapATalIputropAzrayAdiSu bhAvanIyaM, yAvadatyantavizuddhatamanaigamasya yatropAzrayaikadeze amISAM soDhA yatistatrAmI| iti, evaM vyavahArasyApi, lokavyavahAraparatvAdasya, loke ca neha vasati proSita iti vyavahAradarzanAt , saGgrahasya di saMstArake parISahAH, sa hi saMgRhNAtIti saGgraha iti niruktivazAt saGgrahopalakSitamevAdhAraM manyate, saMstAraka eva ca yatizarIrapradezaiH saGghayate na punarupAzrayaikadezAdiriti saMstAraka evAsya parISahAH, RjusUtrasya tu yeSvAkAzapradezevAtmA'vagADhasteSveva parIpahAH, saMstArakAdipradezAnAM tadaNubhireva vyAptatvAta, tatrAvasthAnAbhAvAt , trayANAM zabdanayAnAM parIpaho bhavati Atmani, svAtmani vyavasthitatvAtsarvasya, tathAhi-sarva vastu khAtmani vyavatiSThate sattvAd yathA caitanyaM jIve, Aha-kimevaM nayAkhyA ?, niSiddhA hyasau, yaduktam-'NatthiM puhutte samoyAro'tti, ucyate, dRSTi 4 1 nAsti pRthaktve samavatAraH / -5 uttarAbhya.14 For Privale & Personal use only HMimelibrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 79 // vAdoddhRtatvAdasya na doSaH, tathA ca prAguktam- 'kammappavAyaputre' tyAdi, dRSTivAde hi nayairvyAkhyetyatrApi tathaivAbhidhAnamiti gAthArthaH // 85 // idAnImuddezAdidvAratrayamalpavaktavyamityekagAthayA gaditumAha uddeso guruvayaNaM pucchA sIsassa u muNeyavA / niddeso puNime khalu bAvIsaM suttaphAse ya // 86 // vyAkhyA - uddizyata iti uddezaH, ka ityAha- 'guruvacanaM' guroH vivakSitArthasAmAnyAbhidhAyakaM baco, yathA prastutameva 'iha khalu vAvI parIsaha 'tti 'pRcchA ziSyasya tu' gurUddiSTArthavizeSajijJAsorvineyasya, tuH punaH prakramAdvacanaM 'muNitavyA' jJAtavyA, yathA 'kayare khalu te bAvIsaM parIsahA ?' iti, nirdezazceti nirdeza:- punaH ime khalu dvAviMzatiH, parIpahA iti gamyate, anena ca ziSyapraznAnantaraM gurornirvacanaM nirdeza ityarthAduktaM bhavati, atra caivamudAharaNadvAreNAbhidhAnaM pUrvayorapyuktodAharaNadvayasUcanArtha vaicitryakhyApanArthaM ceti kiJcinyUnagAthArthaH // 86 // itthaM 'kuta' ityAdidvAdazadvAravarNanAdavasito nAmaniSpannanikSepaH, samprati 'sUtrasparza' iti caramadvArasya sUtrAlApakaniSpannanikSepasya cAvasaraH, taccobhayaM sUtre sati bhavatIti sUtrAnugame sutramuccAraNIyaM taccedam 'suyaM me AusaMtenaM bhagavayA evamakkhAyaM - iha khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNa bhagavayA mahAvIreNa kAsaveNaM paveiyA je bhikkhU succA naccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTho no vinihannejjA / Jain Educationtional parISahAdhyayanam 2 // 79 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-zrutam AkarNitamavadhAritamitiyAvat 'me' mayA 'AyuSmanniti ziSyAmantraNaM, kaH kamevamAha ?, sudharmakhAmI jambUkhAminaM, kiM tat zrutamityAha-'tene ti trijagatpratItena 'bhagavatA' aSTamahAprAtihAryarUpasamagraizvaryAdiyuktena, 'eva'mityamunA vakSyamANanyAyena 'AkhyAtaM sakalajantubhASAbhivyAptyA kathitam , ) uktaM ca-"devA devI narA nArI, zabarAzcApi zAbarIm / tiryaJco'pi hi tairavIM, menire bhagavadgiram // 1 // " kimata Aha-'ihe'|ti loke pravacane vA 'khaluH' vAkyAlaGkAre avadhAraNe vA, tata ihaiva-jinapravacana eva dvAviMzatiH parISahAH, santIti gamyate, atra ca zrutamityanenAvadhAraNAbhidhAyinA khayamavadhAritameva anyasmai pratipAdanIyamityAha, anyathA'bhidhAne ? pratyutApAyasambhavAt , uktaM ca-"kiM ettopAvayaraM samma annhigydhmmsmbhaavo| annaM kudesaNAe kaThutarAyaMmi pADei 6||1||"tti, 'maye'tyanenArthato'nantarAgamatvamAha, bhagavate'tyanena ca vaktuH kevalajJAnAdiguNavattvasUcakena prakRtavacasaH prAmANyaM khyApayituM vaktuH prAmANyamAha, vaktRprAmANyameva hi vacanaprAmANye nimittaM, yaduktam-"puruSaprAmANyameva / zabde darpaNasaGkrAntaM mukhamivApacArAdabhidhIyate" 'teneti ca guNavattvaprasidhdhyabhidhAnena prastutAdhyayanasya prAmANyanizcayamAha, saMdigdhe hi vakturguNavattve vacaso'pi prAmANye saMdihyateti, samudAyena tu AtmauddhatyaparihAreNa guruguNa-4 prabhAvanAparaireva vineyebhyo dezanA vidheyA, etadbhaktipariNAme ca vidyAderapi phalasiddhiH, yaduktam-"Ayariyabhatti 1 kimetasmAtpApakaraM ? samyaganadhigatadharmasadbhAvaH / anyaM kudezanayA kaSTatarAgasi pAtayati // 1 // 2 AcAryabhaktirAgeNa vidyA mitrAzca sidhyanti For Private & Personal use only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. // 80 // | rAeNa vijjA mantA ya sijyaMti" athavA - 'AusaMteNaM' ti bhagavadvizeSaNam, AyuSmatA bhagavatA, cIrajIvinetyartho, | maGgalavacanametat, yadvA- 'AyuSmate 'ti parArthapravRttyAdinA prazastamAyurdhArayatA, na tu muktimavApyApi tIrthanikArAdibRhadvRttiH ? darzanAtpunarihAyAtena, yathocyate kaizcit -"jJAnino dharmatIrthasya, karttAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tIrthanikArataH // 1 // " evaM hi anunmUlitaniH zeSarAgAdidoSatvAttadvacaso'prAmANyameva syAt, niHzeSonmUlane hi rAgAdInAM kutaH punarihAgamanasambhava iti / yadivA - 'AvasaMteNaM' ti mayetyasya vizeSaNaM, tata AGiti gurudarzitamaryAdayA vasatA, anena tattvato gurumaryAdAvarttitvarUpatvAdgurukulavAsasya tadvidhAnamarthata uktaM, jJAnAdihetutvAttasya, uktaM ca - " NANassa hoi bhAgI thirayarato daMsaNe carite ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcati // 1 // " athavA 'AmusaMteNa' AmRzatA bhagavatpAdAravindaM bhaktitaH karatalayugAdinA spRzatA, anenaitadAha-adhigatasamastazAstreNApi guruvizrAmaNAdivinayakRtyaM na moktavyam, uktaM hi - "jahAMhiaggI jalaNaM namase, NANAhuImaMtapayAhisittaM / evAyariyaM uvaciTThaejA, anaMtaNANovagato'vi saMto // 1 // "tti, yadvA - 'AusaMteNaM' ti prAkRtatvena tivyatyayAdAju| pamANena - zravaNavidhimaryAdayA gurUn sevamAnena, anenApyetadAha - vidhinaivocitadezasthena gurusakAzAt zrotavyaM, na 1 jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathikaM gurukulavAsaM na muJcanti // 1 // / 2 yathA''hitAgnirjvalanaM | namasyati nAnAhutimantrapadAbhiSiktam / evamAcAryamupatiSThetAnantajJAnopagato'pi san // 1 // parISahAdhyayanam 2 // 80 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ tu yathAkathaJcid ,guruvinayabhItyA guruparSadutthitebhyo vA sakAzAt , yathocyate-"parisuTTiyANa pAse suNei so viNayaparibhaMsi"tti, yaduktaM 'bhagavatA AkhyAtaM dvAviMzatiH parISahAH' santIti, tatra kiM bhagavatA anyataH puruSavizeSAdapauruSeyAgamAt khato vA amI avagatA ityAha-zramaNena bhagavatA mahAvIreNa kAzyapena 'paveiya'tti sUtratvAt praviditAH, tatra zrAmyatIti zramaNaH-tapakhI tena, na tu 'jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jgtpteH| aizvarya caiva dharmazca, sahasiddhaM catuSTayam // 1 // ' itikaNAdAdiparikalpitasadAzivavadanAdisaMsiddhena, tasya dehAdivirahAt tathAvidhaprayatnAbhAvenA''khyAnAyogAd, uktaMca-"vayeNaM na kAyajogAbhAveNa ya soaNAdisuddhassa / gahaNammi ya no hetU satthaM attAgamo kaha Nu // 1 // " 'bhagavate ti ca samagrajJAnezvaryAdisUcakena sarvajJatAguNayogitvamAha, tathA ca yat kaizciducyadAte-'heyopAdeyatattvasya, sAdhyopAyasya vedakaH / yaH pramANamasAviSTo, na tu sarvasya vedkH||1||' iti, tayudastaM bhavati, asarvajJo hi na yathAvatsopAyaheyopAdeyatattvavidbhavati, pratiprANi bhinnA hi bhAvAnAmupayogazaktayaH, tatra ko'pi kasyApi kathamapi kvApyupayogIti kathaM sopAyaheyopAdeyatattvavedanaM sarvajJatAM vinA sambhavatIti, 'mahAvIraNe' ti zakrakR tanAmnA caramatIrthakaraNa, 'kAzyapena' kAzyapagotreNa, anena ca niyatadezakAla kulAbhidhAyinA sakaladezakAlakalAPA 1 parSadutthitAnAM pArthe zRNoti sa vinayaparibhraMzI / 2 vacanaM na kAyayogAbhAve na ca so'nAdizuddhasya / grahaNe na ca hetuH zAstramAtmAgamaH kathaM nu ? // 1 // Jain Education ational For Privale & Personal use only wilejainelibrary.org
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. vyApipuruSAdvaitanirAkaraNaM kRtaM bhavati, tatra hi sarvasyaikatvAdayamAkhyAtA'smai vyAkhyeyamityAdivibhAgAbhAvata bRhaddha ttiH AkhyAnasyaivAsambhava iti, 'praviditAH' prakarSaNa-khayaMsAkSAtkAritvalakSaNena jJAtAH, anena buddhivyavahitArthaparicchedavAdaH parikSipto bhavati, svayamasAkSAtkArI hi pradIpahastAndhapuruSavadvayatiriktavuddhiyogo'pi kathaM kaJcanArtha paricchettuM kSamaH syAd ?, evaM caitaduktaM bhavati-nAnyataH puruSavizeSAdete'vagatAH, svayaMsambuddhatvAdbhagavataH, nApyapau-* ruSeyAgamAt , tasyaivAsambhavAd, apauruSeyatvaM hyAgamasya varUpApekSamarthapratyAyanApekSaM vA?, tatra yadi varUpApekSaM tadA tAlvAdikaraNavyApAraM vinavAsya sadopalambhaprasaGgaH, na cAvRtatvAt nopalambha iti vAcyaM, tasya sarvathA nityatve AvaraNasyAkiJcitkaratvAt , kiJcikaratve vA kathaJcidanityatvaprasaGgAd , athArthapratyAyanApekSam , evaM kRtasaGketA bAlA-4 dayo'pi tato'rtha pratipadyeranniti nApauruSeyAgamasambhava iti / te ca kIdRzA ityAha-'yAniti parIpahAn 'bhikSuH' uktaniruktaH, 'zrutvA' AkarNya, gurvantika iti gamyate, 'jJAtvA' yathAvadavavuyA, 'jitvA' punaH punarabhyAsena paricitAn kRtvA 'abhibhUya' sarvathA tatsAmarthyamupahatya, bhikSozcaryA-vihitakriyAsevanaM bhikSucaryA tayA 'parivrajan / samantAdviharan 'spRSTaH' AzliSTaH, prakramAtparISahaireva, 'no' naiva 'vinihanyata' vividhaiH prakAraiH saMyamazarIropaghAtena hai vinAzaM prApnuyAt , paThanti ca 'bhikkhAyariyAe parivayaMto'tti bhikSAcaryAyAM-bhikSATane parivrajan , udIyante hi Sain Educati o nal For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikSATane prAyaH parISahAH, uktaM hi-"bhikkhAyariyAe bAvIsaM parIsahA udIrijaMti"tti, zeSaM prAgvat // ityuktaH uddezaH, pRcchAmAha kayare te khalu bAvIsaM pa0 je0 vyAkhyA-'kayare' kiMnAmAnaH 'te' anantarasUtroddiSTAH 'khaluH' vAkyAlaGkAre, zeSaM prAgvaditi // nirdezamAha ime khalu te bAvIsaM pa0 je0 vyAkhyA-'ime' anantaraM vakSyamANatvAt hRdi viparivartamAnatayA pratyakSAH ime'te' iti ye tvayA pRSTAH,zeSaM pUrvavat, taMjahA-digiMchAparIsahe 1 pivAsAparIsahe 2 sIyaparIsahe 3 usiNaparIsahe 4 dasamasagaparIsahe 8 65 acelaparIsahe 6 araiparIsahe 7 itthIparIsahe 8 cariyAparIsahe 9 nisIhiyAparIsahe 10 sijA-3 parIsahe 11 akkosaparIsahe 12 vahaparIsahe 13 jAyaNAparIsahe 14 alAbhaparIsahe 15 rogaparIsahe. 16 taNaphAsaparIsahe 17 jallaparIsahe 18 sakArapurakAraparIsahe 19 paNNAparIsahe 20 annANaparIsahe| |21 sammattaparIsahe 22 1 bhikSAcaryAyAM dvAviMzatiH parIpahA udIyante // 1 // ALSOAMARAGACASSASA ROIN For Private & Personal use only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 82 // vyAkhyA-'tadyathe'tyudAharaNopanyAsArthaH diginchAparISahaH 1, pipAsAparIpahaH2, zItaparIpahaH3, uSNaparISahaH parISahA4, daMzamazakaparISahaH 5, acelaparIpahaH 6, aratiparISahaH 7, strIparISahaH 8, caryAparISahaH 9, naiSedhikIparISahaH dhyayanam 10, zayyAparISahaH 11, AkrozaparIpahaH 12, vadhaparIvahaH 13, yAcanAparISahaH 14, alAbhaparISahaH 15, rogaparISahaH 16, tRNasparzaparISahaH 17, jallaparISahaH 18, satkArapuraskAraparISahaH 19, prajJAparISahaH 20, ajJAnaparIpahaH 21, darzanaparISahaH 22 / iha ca 'digiMcha'tti dezIvacanena bubhukSocyate, saivAtyantavyAkulatvaheturapyasaMyamabhIrutayA AhAraparipAkAdivAJchAvinivarttanena parIti-sarvaprakAraM sahyata iti parIpahaH digiMchAparISahaH ?, evaM pAtumicchA pipAsA saiva parISahaH pipAsAparISahaH2, 'zyaiGagatAvi' tyasya gatyarthatvAtkatariktaH, tato 'dravamUrtispazeyoH zyaH', (pA06-1-24) iti saMprasAraNe sparzavAcitvAca 'zyo'sparza' (pA08-2-7) iti natvAbhAve zItaM-ziziraH sparzastadeva parISahaH zItaparIpahaH 3, "upa dAha' ityasyauNAdikanakapratyayAntasya uSNaM-nidAghAditApAtmakaM tadeva parISahaH uSNaparIpahaH 4, dozantIti daMzAH pacAditvAdaca , mArayituM zaknuvanti mazakAH, daMzAzca mazakAzca daMzamazakAH, yUkAdyupalakSaNaM caitat ta eva parISaho daMzamazakaparIpahaH 5, acelaM-celAbhAvo jinakalpikAdInAm anyeSAM tu SA // 8 // bhinnamalpamUlyaM ca celamapyacelameva, avastrAzIlAdivat , tadeva parISaho'celaparISahaH 6, ramaNaM ratiH-saMyamaviSayA dhRtiH tadviparItA tvaratiH, saiva parISahaH aratiparISahaH 7, styAyateH stRNote, traTi TittvAca GIpi strI saiva tada -MA SCCC 20 For Private & Personal use only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ tirAgahetugativibhrameGgitAkAravilokane'pi-tvagurudhiramAMsamedanAyavasthizirAvaNaiH sudurgandham / kucanayanajaghanavada norumUchito manyate rUpam // 1 // tathA-niSThIvitaM jugupsatyadharasthaM pibati mohitaH prasabham / kucajaghanaparizrAvaM necchati tanmohito bhajate // 2 // ityAdibhAvanAto'bhidhAsthamAnanItitazca pariSaramANatvAtparISahaH strIparISahaH 5/8, caraNaM caryA-grAmAnugrAma viharaNAtmikA saiva parIpahaH caryAparISahaH 9, niSedhanaM niSedhaH pApakarmaNAM gamanAdi-4 kriyAyAzca sa prayojanamassA naiSedhikI-smazAnAdikA khAdhyAyAdibhUmiHniSadyetiyAvat saiva parISaho naiSedhikIparISahaH | 10, tathA zerate'syAmiti zayyA-upAzrayaH saiva parIpahaH zayyAparISahaH 11, AkrozanamAkrozaH-asatyabhASAtmakaH sa eva parISahaH AkrozaparISahaH 12, hananaM vadhaH-tADanaM sa eva parISaho vadhapariSahaH 13, yAcanaM yAcA prArthanetyarthaH, saiva parISaho yAcAparISaho 14, labhanaM lAbho na lAbho'lAbha:-abhilaSitaviSayAprAptiH sa eva parISahaH alAbhaparIpahaH 15, rogaH-kuSThAdirUpaH sa parISaho rogaparISahaH 16, tarantIti tRNAni, auNAdiko nak ikhatvaM ca, teSAM sparzaH tRNasparzaH sa eva parISahastRNasparzaparISahaH 17, jala iti malaH sa eva parISaho jalaparISahaH 18, satkArovastrAdibhiH pUjanaM puraskAraH-abhyutthAnAsanAdisampAdanaM, yadvA sakalaivAbhyutthAnAbhivAdanadAnAdirUpA pratipattiriha| |satkArastena puraskaraNaM satkArapuraskAraH, tatastAveva sa eva vA parISahaH satkArapuraskAraparISahaH 19, prajJAparIpahaH |ajJAnaparISahazca prAgbhAvitAau~, navaraM prajJAyate'nayA vastutattvamiti prajJA-khayaMvimarzapUrvako vastuparicchedaH, tathA Jain Education Dlational For Privale & Personal use only D ainelibrary.org
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIpahA. dhyayanam uttarAdhya. jJAyate vastutattvamaneneti jJAnaM-sAmAnyena matyAdi tadabhAvo'jJAnaM 20-21, darzana-samyagdarzanaM tadeva kriyAdivA dinA vicitramatazravaNe'pi samyak pariSayamANaM-nizcalacittatayA dhAryamANaM parISaho darzanaparIpahaH, yadvA darzanazabdena bRhaddhRttiH darzanavyAmohaheturaihikAmuSmikaphalAnupalambhAdiriha gRhyate, tataH sa eva parISaho darzanaparISahaH 22 // itthaM nAmataH // 83 // parIpahAnabhidhAya tAneva kharUpato'bhidhitsuH saMbandhArthamAha parIsahANaM pavibhattI, kAsaveNa paveiyA / taM bhe udAharissAmi, ANuputviM suNeha me // 1 // (sUtram) vyAkhyA-'parIpahANAm' anantaroktanAmnAM 'pravibhaktiH' prakarSaNa-kharUpasammohAbhAvalakSaNena vibhAgaH-pRthaktA drakAzyapena' kAzyapagotreNa mahAvIreNetiyAvat , 'praveditA' prarUpitA 'tA'miti kAzyapaprarUpitA parISahapravibhaktiM 'bhe' iti bhvtaam'|'udaahrissyaami' pratipAdayiSyAmi' 'AnupUrvyA krameNa zRNuta 'me' mama prakramAdudAharataH, ziSyAdarakhyApanArthaM ca kAzyapena pravediteti vacanamiti sUtrArthaH // 1 // iha cAzeSaparIpahANAM kSutparISaha eva duHsaha ityAditastamAha| digiMchApariyAveNa, tavassI bhikkhu thAmavaM / na chiMde na chiMdAvae, na pae na payAvae // 2 // (sUtram) | vyAkhyA-digiJchA-uktarUpA tayA paritApaH-sarvAGgINasantApo digiJchAparitApastena, chidAdikriyApekSA hetau Jain Educati o nal For Privale & Personal use only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyA, pAThAntaraM 'digiMchAparigate' bubhukSAvyApte 'dehe' zarIre sati, tapo'syAstIti atizAyane vinistapakhIvikRSTASTamAditapo'nuSThAnavAn , sa ca gRhasthAdirapi syAdata Aha-'bhikSuH' yatiH, so'pi kIdRk-sthAma-balaM tadasya saMyamaviSayamastIti sthAmavAn ,bhUmni prazaMsAyAMvA matupapratyayaH, ayaM ca kimityAha-na chindyAt'na dvidhA vidadhyAt, khayamiti gamyate, na chedayedvA anyaiH, phalAdikamiti zeSaH, tathA na pacet svayaM, na cAnyaiH pAcayet , upalakSaNatvAca nAnyaM chindantaM vA pacantaM vA'numanyeta, tata eva ca na khayaM krINIyAt nApi krApayet na ca paraM krINantamanumanyeta, chedasya hananopalakSaNatvAt kSutprapIDito'pi na navakoTIzuddhivAdhAM vidhatte iti gaathaarthH||2|| | kAlIpavaMgasaMkAse, kise dhamaNisaMtae / mattanno'saNANassa, adINamaNaso care // 3 // (sUtram) ___ vyAkhyA-kAlI-kAkajA tasyAH parvANi stharANi madhyAni ca tanUni bhavanti tataH kAlIparvANIva parvANijAnukUparAdIni yeSu tAni kAlIparvANi, uSTamukhIvanmadhyapadalopI samAsaH, tathAvidhairaGgaiH-zarIrAvayavaiH samyakkAzate-tapaHzriyA dIpyata iti kAlIparvAGgasaGkAzaH, yadvA prAkRte pUrvAparanipAtasyAtantratvAddhAmo dagdha ityAdivat avayavadharmeNApyavayavini vyapadezadarzanAcAsandhInAmapi kAlIparvasadRzatAyAM kAlIbhiH saGkAzAni-sadRzAnyaGgAni yasya sa tathA, sa hi vikRSTatapo'nuSThAnato'pacitapizitazoNita ityasthicarmAvazeSa evaMvidha eva bhavati, ata eva ca 'kRzaH', kRzazarIraH, dhamanayaH-zirAstAbhiH santato-vyApto dhamanisaMtataH, evaMvidhAvastho'pi mAtrAM-parimANarUpAM jAnAti Jain Educati ! For Privale & Personal use only Relainelibrary.org
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 84 // NAGARCARRORSCRek iti mAtrAjJo-nAtilaulyato'timAtropayogI, kasyetyAha-azyata ityazanam-odanAdi pIyata iti pAnaM-sauvIrA-da parISahAdi anayoH samAhAre'zanapAnaM tasya, tathA 'adINamaNaso' ti sUtratvAdadInamanAH adInamAnaso vA-anAkulacittaH | dhyayanam 'caret' saMyamAdhvani yAyAt , kimuktaM bhavati ?-atibAdhito'pi kSudhA navakoTIzuddhamapyAhAramavApya na laulyato'timAtropayogI tadaprAptau vA dainyavAn ityevaM kSutpariSahyamANA kSutparISahaH soDho bhavatIti sUtrArthaH // samprati prAgadvAragAthopakSiptaM sUtrasparza iti trayodazadvAraM vyAcikhyAsuH sUtrasparzikaniyuktimAha'suttaphAse yatti / tathAkumArae naI leNe, silA paMthe mahallae / tAvasa paDimA sIse, agaNi nivea muggare // 87 // vaNe rAme pure bhikkhe, saMthAre malladhAraNaM / aMgavijjA sue bhome, sIsassAgamaNe iya // 88 // vyAkhyA-tatra sUtrasparzazceti dvAropakSepaH, kumAra ityAdinA ca tadvarNanaM spaSTameva, navaraM kumArakAdibhiH pratyekaM 4 dvAviMzaterapi parIpahANAmudAharaNopadarzanaM, tathAhi-'kumArakaH' kSulukaH, 'leNaM ti layanaM guhA 'mahallae'tti Aryara-5 kSitapitA, sUtrasparzitvaM cAsya sUtrasUcitodAharaNapradarzakatvAditi kizcidadhikagAthAdvayArthaH // 87-88 // idAnIM, niyuktikAra eva 'na chinde'ityAdisUtrAvayavasUcitaM kumAraketyAdidvAropakSiptaM ca kSutparISahodAharaNamAha For Privale & Personal use only wowir.jainelibrary.org
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujeNI hatthimitto bhogapure hatthibhUikhuDDo a| aDavIi veyaNaTTo pAovagao ya sAdivaM // 89 // ___ vyAkhyA-ujjayinI hastimitro bhogakaTakapuraM hastibhUtikSullakazcATavyAM vedanAtaH pAdapopagatazca sAdivyaM-devasanidhAnamiti gaathaakssraarthH|| 89 // bhAvArtho vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ujeNIe. nagarIe hathimitto nAma gAhAvaI, so matabhajio, tassa putto hatthibhUi nAma dArago, so taM gahAya pvio|te | annayA kayAi ujeNIo bhogakaDaM patthiyA, aDavimajjhe so khaMto pAe khayakAe viddho, so asamattho jAto, teNa sAhuNo vuttA-baccaha tumbhe'vi tAva nittharaha kaMtAraM, ahaM mahayA kaTeNa abhibhUto, jai mamaM tumbhe vahaha to bhajihiha, | ahaM bhattaM paJcakkhAmi, nibaMdheNa dvito egapAse girikaMdarAe bhattaM paJcakUkhAuM / sAdhU paTTiyA, so khuDato bhaNati-ahaMpi icchAmi, so tehiM balA nIto, jAhe dUraM gato tAhe vIsaMbheUNa pavaie niyatto, Agato khaMtassa sagAsaM, khaMta-4 1 tasmin kAle tasmin samaye ujjayinyAM nagaryA hastimitro nAma gAthApatiH, sa mRtabhAryaH, tasya putro hastibhUti ma dArakaH, sa taM gRhItvA pratrajitaH / tau anyadojayinIto bhogakaTaM prasthitau, aTavImadhye sa vRddhaH pAde kIlakena viddhaH, so'samartho jAtaH, tena sAdhava 8 uktAH-vrajata yUyamapi tAvat nistarata kAntAram , ahaM mahatA kaSTenAbhibhUto, yadi mAM yUyaM vahata tadA vinakSyatha, ahaM bhaktaM pratyAkhyAmi, nirbandhena sthitaH ekapArzve girikandarAyAM bhaktaM pratyAkhyAya / sAdhavaH prasthitAH, sa kSullako bhaNati-ahamapIcchAmi ( sArdha sthAtuM tena ) sa |tairbalAnnItaH, yadA dUraM gatastadA vizrabhya prabaMjitAn nivRttaH, Agato vRddhasya / / uttarAdhya.15 Jain Educal For Private & Personal use only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 85 // .COCKS eNa bhaNiyaM-tumaM kIsa AgA?, ihaM marihisi, so'vi thero veyaNatto taddivasaM ceva kAlagato, khuDago na cevA parISahAjANai jahA kaalgto| so devaloesu ubavaNNo, pacchA teNa ohI pauttA-kiM mayA dattaM tattaM vA ?, jAvataM sarIrayaM dhyayanam pecchai khuDagaM ca, so tassa khuDagassa aNukaMpAe taheva sarIragaM aNupavisittA khuDDaeNa saddhiM ullAvito acchA teNa bhaNio-bacaha putta! bhikkhAe, so bhaNai-kahiM ?, teNa bhaNNai-ee dhavaNiggohAdI pAyavA, eesu tannivAsI pAgavaMto, je tava bhikkhaM dehiti, tahatti bhaNiuM gato, dhammalAbheti rukkhaheTTesu, tato sAlaMkAro hattho NiggacchiuM bhikkhaM dei, evaM divase divase mikkhaM giNhato acchito jAva te sAhuNo taMmi dese dubhikkhe jAe puNovi ujeNigaM desaM AgacchaMtA teNeva maggeNa AgayA bitie saMvacchare, jAva taM gayA paesa, khuDDagaM pecchaMti varisassa __sakAzaM, vRddhena bhaNitam-tvaM kimAgataH, iha mariSyasi, so'pi sthaviro vedanAtaH taddivasa eva kAlaM gataH, kSullako naiva jAnAti yathA : kaalgtH| sa devaloke, utpannaH, pazcAttenAvadhiH prayuktaH-kiM mayA dattaM taptaM vA ?, yAvattaccharIrakaM prekSate kSullakaM ca, sa tasya kSullakasyAnukampayA tathaiva zarIrakamanupravizya kSullakena sArdha ullApayan tiSThati, tena bhaNitaH-vraja putra ! bhikSAyai, sa bhaNati-ka?, tena bhaNyate-ete dhavanyagrodhAdayaH pAdapAH, eteSu tannivAsinaH pAkavantaH, ye tubhyaM bhikSAdAsyanti, tatheti bhaNitvA gataH, dharmalAbhayati vRkSANAmadhastAt , tataH sAlaGkAro hasto nirgatya bhikSAM dadAti, evaM divase divase bhikSAM gRhNan sthitaH yAvatte sAdhavastasmin deze durbhikSe jAte punarapi ujjayinIdezamAgacchantaH tenaiva mArgeNAgatAH, dvitIyasmin saMvatsare, yAvattaM pradezaM gatAH, kSullaka prekSante, varSasyAnte / alliainelibrary.org Sain Education
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMte, pucchito bhaNai-khaMto'vi acchai, gayA jAva sukaM sarIrayaM pecchaMti, tehiM nAyaM-deveNa hoUNamaNukaMpA kailiyA hohitti / khaMteNa ahiyAsito parIsaho Na khuDaNNa, ahavA khaDDaeNavi ahiyAsito, Na tassa evaM bhAvo bhavai-jahA'haM na labhissAmi bhikkhaM, pacchA so khuDDago sAhUhiM niio| yathA ca tAbhyAmayaM parIpahaH soDhastathA sAmpratasthamunibhirapi soDhavya ityaidampayarthaH / uktaH kSutparISahaH, evaM cAdhisahamAnasya nyUnakukSitaiyaiSaNIyAhArArtha vA paryaTataH zramAdibhiravazyaMbhAvinI pipAsA, sA ca samyaka soDhavyeti tatparISahamAha tao puTo pivAsAe, duguMchI lddhsNjme|siiodgN Na sevejA, viyaDassesaNaM care ||4||(suutrm)| vyAkhyA-tata' iti kSutparIpahAt tako vA uktavizeSaNo bhikSuH 'spRSTaH' abhidrutaH 'pipAsayA' abhihitakharUpayA 'doguMchI ti jugupsI, sAmarthyAdanAcArasyeti gamyate, ata eva labdhaH-avAptaH saMyamaH-paJcAzravAdiviramaNAtmako yena sa tathA, pAThAntaraM vA 'lajasaMjametti' lajjA-pratItA saMyamaH-uktarUpaH etAbhyAM svabhyastatayA sAtmIbhAvasamupagatAbhyAmananya iti sa eva lajjAsaMyamaH, paThyate ca 'lajjAsaMjae'tti, tatra lajayA samyagyatate-kRtyaM pratyAdRto bhavatIti lajjAsaMyataH, sarvadhAtUnAM pacAdiSu darzanAt , sa evaMvidhaH kimityAha-zItaM-zItalaM, kharUpasthatoyo 1 pRSTo bhaNati-vRddho'pi tiSThati, gatA yAvat zuSkaM zarIrakaM prekSante, taitiM-devIbhUyAnukampA kRtA'bhaviSyat iti / vRddhenAdhyAsitaH parISaho na kSullakena, athavA kSullakenApi adhyAsitaH, na tasyaivaM bhAvo'bhUt-yathA'haM na lapsye bhikSA, pazcAtsa kSullakaH saadhubhirniitH| Jain Educati o nal For Privale & Personal use only Postainelibrary.org
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 86 // palakSaNametat, tataH svakIyAdizastrAnupahatam, aprAsukamityarthaH, taca tadudakaM ca zItodakaM, 'na seveta' na pAnAdinA bhajeta, kintu 'viyaDassa' tti vikRtasya- vahayAdinA vikAraM prApitasya prAsukasyetiyAvat, prakramAdudakasya 'esaNaM' ti caturthyarthe dvitIyA, tatazcaiSaNAya - gaveSaNArtha 'caret, tathAvidhakuleSu paryaTet, athavA eSaNAm - eSaNAsamitiM caret, caraterAsevAyAmapi darzanAt punaH punaH seveta, kimuktaM bhavati ? - ekavArameSaNAyA azuddhAvapi na pipAsAtirekato'nepaNIyamapi gRhNastA mullaGghayediti sUtrArthaH // 4 // kadAcijanAkula eva niketanAdau lajjAtaH svastha eva caivaM | vidadhItetyata Aha chinnAvAsu paMthesuM, Aure supivAsie / parisukkamuhe dINe, taM titikkhe parIsaha // 5 // (sUtram) vyAkhyA - chinnaH - apagataH ApAtaH - anyato'nyata AgamanAtmakaH arthAjjanasya yeSu te chinnApAtAH, viviktA ityarthaH, teSu, 'pathiSu' mArgeSu, gacchanniti gamyate, kIdRzaH sannityAha- 'AturaH' atyantAkulatanuH kimiti ?, yataH suSThu - atizayena pipAsitaH - tRSitaH supipAsitaH, ata eva ca parizuSkaM vigataniSThIvanatayA'nArdratAmupagataM mukha|masyeti parizuSkamukhaH sa cAsau adInazca - dainyAbhAvena parizuSkamukhAdInaH 'ta' miti tRparIpahaM 'titikSeta' saheta paThyate ca - 'saGghatoya parivaetti' sarvata iti sarvAn manoyogAdInAzritya caH pUraNe 'parivrajet' sarvaprakArasaMyamAdhvani yAyAt ubhayatrAyamartho - viviktadezastho'pyatyantaM pipAsito'svAsthyamupagato'pi ca noktavidhi - Jain Education national 1 parISahAdhyayanam 2 // 86 // Wwlainelibrary.org
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ muladdhayet , tataH pipAsAparIpaho'dhyAsito bhavatIti sUtrArthaH // 5 // idAnIM nadIdvAramanusaran 'sIodagaM na ? 6 sevejA' ityAdisUtrAvayavasUcitaM niyuktikRt dRSTAntamAha ujjeNI dhaNamitto putto se khuDDao adhnnsmmo| taNhAitto'pIo kAlagao elagacchapahe // 90 // El vyAkhyA-ujjayinyAM dhanamitraH 'se' iti tasya putraH kSullakazca dhanaputrazA 'taNhAetto'tti tRSito'pItaH kAla-18 gata eDakAkSapatha ityakSarArthaH // 9 // bhAvArthastu sampadAyAdavaseyaH, sa cAyam___ettha udAharaNaM kiMci paDivakkheNa kiMci aNulomeNa / ujjeNI nAma nayarI, tattha dhaNamitto nAma vANiyato, tassa| putto dhaNasammo nAma dArato,sodhaNamitto teNa putteNa saha pvio| annayA te sAhU majjhaNhavelAe elagacchapahe paTiyA, so'vi khuDDago taNhAito eti, so'vi se khanto siNehANurAgeNa pacchao eti, sAhuNo'vi purato vacaMti, antarA8|vi nadI samAvaDiyA, pacchA teNa vucai-ehi putta ! imaM pANiyaM piyAhi, so'vi khaMto naI uttinno ciMteti ya-ma-18 1 atrodAharaNaM kiJcitpratipakSeNa kiJcidnulomena / ujjayinI nAma nagarI, tatra dhanamitro nAmavaNik, tasya putro dhanazarmA nAma dArakaH, sa dhanamitrastena putreNa saha prabajitaH / anyadA te sAdhavo madhyAhnavelAyAmelakAkSapathe prasthitAH, so'pi kSullakastRSita eti, so'pi tasya | kA pitA snehAnurAgeNa pazcAdAyAti, sAdhavo'pi purato brajanti, antarA'pi nadI samApatitA, pazcAttenocyate-ehi putredaM pAnIyaM piba, so'pi vRddho nadImuttIrNazcintayati ca-manAgapasarAmi / JainEducation library R For Privale & Personal Use Only onal
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. jANAgaM osarAmi, jAvesa khuDao pANiyaM piyai, mA me saMkAe na pAhitti egate paDicchai,jAva khuDato pattoNaiMNa dapiyati, kei bhaNaMti-aMjalIe ukhittAe aha se ciMtA jAyA-piyAmitti, pacchA ciMtei-kahamahaM ee hAlAhale bRhadvRttiH jIve pivisaM 1, Na pIyaM, AsAe chinnAe kAlagato, devesu uvavaNNo, ohi pautto, jAva khuDDagasarIraM pAsati, // 87 // tahiM aNupaviTTho, khaMtaM olaggati, khaMto'vi etitti patthito, pacchA teNa tasiM deveNaM sAhUNaM goulANi viuvi yANi, sAhUvi tAsu vaiyAsu takkAINi giNhanti, evaM vaIyAparaMpareNa jAva jaNavayaM saMpattA, pacchillAe vaIyAe teNa deveNa viTiyA pamhusAviyA jANaNanimittaM, ego sAhU Niyatto, pecchati viTiyaM, Natthi vaiyA, pacchA tehiNAyaM-sAdivaMti, pacchA teNa deveNa sAhuNo vaMdiyA, khaMto na vaMdio, tao savaM parikahei, bhaNai-eeNa 1 yAvadeSa kSullakaH pAnIyaM pibati, mA mama zaGkayA na pAsyatIti ekAnte pratIkSate, yAvatkSullakaH prAptaH nadI, na pibati, kecidbhaNanti-aJjalAvutkSiptAyAmatha tasya cintA jAtA-pibAmIti, pazcAt cintayati-kathamahametAn hAlAlAn jIvAn pAsye?, na pItam , AzAyAM chinnAyAM kAlagataH, deveSUtpannaH, avadhiH prayuktaH, yAvat kSullakazarIraM pazyati, tatrAnupraviSTaH, vRddhamavalagati, vRddho'pi etIti prasthitaH, pazcAttena devena tebhyaH sAdhubhyo gokulAni vikurvitAni, sAdhavo'pi tAsu brajikAsu takrAdIni gRhNanti, evaM brajiMkAparamparakeNa yAvajanapadaM saMprAptAH, pazcimAyAM jikAyAM tena devena viNTikA vismAritA jJAnanimittam , ekaH sAdhurnivRttaH, pazyati viNTikAM, nAsti brajikA, pazcAttaitiM-sAdivyamiti, pazcAt tena devena sAdhavo vanditAH, vRddho na vanditaH, tataH sarva parikathayati, bhaNati-etenAhaM / // 87 // 484 Jain Educatio n al For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % %% BOARDASCESSACROREGAORA ahaM paricatto-tuma NaM pANiyaM piyAhitti, jadi me taM pANiyaM piyaM hontaM to saMsAraM bhamaMto, pddigto|evN ahiyAseyacaM / ityavasitaH pipAsAparISahaH, kSutpipAsAsahanakarzitazarIrasya ca nitarAM zItakAle zItasambhava iti tatparISahamAhacaraMtaM virayaM lUha, sIyaM phusai egyaa| nAivelaM vihannijjA, pAvadiTTI vihannai // 6 // (sUtram) vyAkhyA-'carantam' iti grAmAnugrAma muktipathe vA brajantaM, dharmamAsevamAnaM vA, 'viratam' agnisamArambhAdenivRttaM vigatarataM vA 'lUha'ti strAnasnigdhabhojanAdiparihAreNa rUkSaM, kimityAha-zRNAti iti zItaM, 'spRzati' abhidravati, caradAdivizeSaNaviziSTo hi sutarAM zItena vAdhyate, 'ekadeti zItakAlAdau pratimApratipattyAdau vA, tataH kim ?-'na' naiva velA-sImA maryAdA seturityanantaraM, tatazcAtIti zeSasamayebhyaH sthavirakalpikApekSayA jina8| kalpikApekSayA ca sthavirakalpAcAtizAyinI velA zaktyapekSatayA ca sarvathAnapekSatayA ca zItasahanalakSaNA maryAdA tAM vihanyAt , ko'rthaH-apadhyAnasthAnAntarasappaNAdibhiratikrAmet , kimevamupadizyata ityAha-pAsayati pAtayati vA bhavAvarta iti pApA tAdRzI dRSTiH-buddhirasyeti pApadRSTiH 'vihannaI' iti sUtratvAdvihanti-atikrAmatyativelA| 1 parityaktaH-tvamidaM pAnIyaM pibeti, yadi mayA tatpAnIyaM pItamabhaviSyattadA saMsAramabhramiSyam , pratigataH, evamadhyAsitavyam / 2 nedaM padatrayaM pratyantare. % % For Private & Personal use only lesbrary.org
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH 88 // miti prakramaH, ayamatra bhAvArthaH-pApadRSTirevoktarUpamaryAdAtikramakArI, tataH pApabuddhikRtatvAdasya sadbuddhibhiH pari-parISahAhAro vidheyaH, paThyate ca-'nAivelaM muNI gacche, succA NaM jiNasAsaNaM' tatra velA-khAdhyAyAdisamayAtmikA tAma- dhyayanam tikramya zItenAbhihato'hamiti 'muniH' tapasvI na 'gacchet' sthAnAntaramabhisat , 'soceti zrutvA Namiti vAkyAlaGkAre 'jinazAsanaM' jinAgamam-anyo jIvo'nyazca dehastIvratarAzca narakAdiSu zItavedanAH prANibhiranubhUtapUrvA ityAdikamiti sUtrArthaH // 6 // anyaccaNa me NivAraNaM atthi, chavittANaM na vijai / ahaM tu aggi sevAmi, ii bhikkhU na ciMtae ||7||(suutrm) ___ vyAkhyA-na 'me' mama nitarAM vAryate-niSidhyate'nena zItavAtAdIti nivAraNaM-saudhAdi 'asti' vidyate, tathA chaviH-tvaka trAyate-zItAdibhyo rakSyate'neneti chavitrANaM-vastrakambalAdi na vidyate, vRddhAstu nivAraNaM-vastrAdi tathA chaviH-tvakUtrANaM na vidyate-na bhavati, asau hi zItoSNAdInAM grAhiketi vyAcakSate, ataH 'ahamityAtmanidezaH tuH punararthaH, tadbhAvanA ca yeSAM nivAraNaM chavitrANaM vA samasti te kimiti agniM seveyuH, ahaM tu tadabhAvAdatrANaH takimanyatkaromItyagni seve 'itI'tyevaM 'bhikSuH' yatiH 'na cintayet ' na dhyAyet , cintAniSedhe ca sevanaM durApAstamiti sUtrArthaH // 7 // idAnIM layanadvAraM, tatra ca nAtivelaM munirgacchedi'tyAdisUtrAvayavasU|citaM dRSTAntamAha ROGASAARIFAA RARARAS For Privale & Personal use only Mujainelibrary.org
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education rAyagihaMmi vayaMsA sIsA cauro u bhadabAhussa / vaibhAragiriguhAe sIyaparigayA samAhigayA // 91 // vyAkhyA - rAjagRhe nagare vayasyAH ziSyAzcatvArastu bhadrabAhorvaibhAragiriguhAyAM zItaparigatAH samAdhigatA itya| kSarArthaH // 91 // bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, tacedam rAga re cattAri vayaMsA vANiyagA sahavaDiyayA, te bhaddavAhussa aMtie dhammaM socA pacaiyA, te suyaM vahuM ahijittA annayA kayAi egalavihArapaDimaM paDivannA, te samAvattIya viharaMtA puNovi rAyagihaM nayaraM saMpattA, hemaMto ya vadRti, te ya bhikkhaM kAuM taiyAe porisIe paDiniyattA, tesiM ca vaibhAragiriMteNaM gaMtavaM, tattha paDhamassa giriguhAdAre carimA porisI ogADhA, so tattheva Thio, viyayassa ujjANe, tatiyassa ujjANasamIve, cautthassa nagarabhAse ceva, tattha jo giriguhanbhAse tassa nirAgaM sIyaM so sammaM sahato khamaMto a paDhamajAme ceva kAlagato, evaM 1 rAjagRhe nagare catvAro vayasyA vaNijaH sahavRddhAH, te bhadrabAhorantike dharmaM zrutvA prabrajitAH, te zrutaM bahnadhItya anyadA kadAcit | ekAkivihArapratimAM pratipannAH, te samApattyA ( bhavitavyatayA ) viharantaH punarapi rAjagRhaM nagaraM saMprAptAH, hemantazca varttate, te ca mikSAM kRtvA tRtIyAyAM pauruSyAM pratinivRttAH, teSAM ca vaibhAragirimArgeNa gantavyaM, tatra prathamasya giriguhAdvAre caramA pauruSyavagADhA, sa tatraiva sthitaH, dvitIyasyodyAne, tRtIyasyodyAnasamIpe, caturthasya nagarAbhyAse caiva, tatra yo giriguhAbhyAse tasya nirantarAyaM zItaM sa samyak | sahamAna: kSamamANazca prathamayAma eva kAlagataH, evaM. ional ainelibrary.org
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 89 // jo nagarasamIle so cautthe jAme kAlagato, tesiM jo nagarabbhAse tassa nagaruNhAe na tahA sI teNa pacchA kAla- parISahAgato, te samma kAlagayA, evaM sammaM ahiyAsiyacaM jahA tehiM cauhiM ahiyAsiyaM // idAnIM zItavipakSabhUtamuSNa- dhyayanam miti yadivA zItakAle zItaM tadanantaraM grISme uSNamiti tatparISahamAha usiNaparitAveNa, paridAheNa tjio| priMsu vA paritAveNaM, sAyaM Na paridevae // 8 // (sUtram), . vyAkhyA-uSNam-uSNasparzavat bhUzilAdi tena paritApaH tena, tathA 'paridAhena' bahiH khedamalAbhyAM vahninA hai vA antazca tRSNayA janitadAhakharUpeNa 'tarjitaH' bhattio'tyantapIDita itiyAvat , tathA 'grISme vAzabdAt zaradi | vA 'paritApena' ravikiraNAdijanitena tarjita iti sambandhaH, kimityAha-'sAtaM' sukhaM, pratIti zeSaH, na paridevet, kimuktaM bhavati ?-'nArIkucorukarapallavopagUDhaH kvacitsukhaM prAptAH / kvacidaGgAraivalitaistIkSNaH pakkAH sma nrkessu||1||' ityAdi paribhAvayan hA ! kathaM mama mandabhAgyasya sukhaM syAditi pralapet , yadvA-'sAta'miti sAtahetuM prati, yathA hA! kathaM kadA vA zItakAlaH zItAMzukarakalApAdayo vA mama sukhotpAdakAH sampatsyanta iti na paridevateti sUtrArthaH ||8||.updeshaantrmaah 1 yo nagarasamIpe sa caturthe yAme kAlagataH, teSAM yo nagarAbhyAse tasya nagaronmaNA na tathA zItaM tena pazcAtkAlagataH, te samyak kAlagatAH, evaM samyagadhyAsitavyaM yathA taizcaturbhiradhyAsitam / // 89 // Jain Education For Privale & Personal use only K inelibrary.org
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAGHUSSEISUSESSHOUSES uNhAhitatto mehAvI,siNANaM nAbhipatthae / gAyaM na parisiMcejA,na vijijjA ya appy||9|| (sUtram) vyAkhyA-'uSNAbhitaptaH' uSNenAtyantaM pIDito 'medhAvI' maryAdAnativartI 'nAnaM' zaucaM dezasarvabhedabhinnaM 'nAbhiprArthayet ' naivAbhilapet , paThanti ca-'No'vi patthae'tti aperbhinnakramatvAt prArthayedapi na, kiM punaH kuryAditi ?, tathA 'gAtraM zarIraM 'na pariSiJcet ' na sUkSmodakabindubhirAdrIkuryAt , 'na vIjayeca tAlavRntAdinA 'appayaMti AtmAnam , athavA'lpamevAlpakaM, kiM punarbahiti sUtrArthaH // 9 // sAmprataM zilAdvAramanusmaran 'usiNaparitAveNetyAdisUtrAvayavasUcitamudAharaNamAhatagarAi arihamitto datto arahannao ya bhadA ya / vaNiyamahilaM caittA tattaMmi silAyale vihare // 12 // vyAkhyA-tagarAyAmarhanmitro datto'rhannakazca bhadrA ca vaNigmahelAM tyaktvA tapte zilAtale 'vihare'tti vyahAditi gAthAkSarArthaH // 92 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyamtagarA nayarI, tattha arihamitto nAma Ayario, tassa samIve datto nAma vANiyao bhadAe bhAriyAe putteNa ya 1 tagarA nagarI, tatrAhanmitranAmA AcAryaH, tasya samIpe datto nAma vaNikU bhadrayA bhAryayA putreNa Sain Educatie Stational For Privale & Personal use only inelibrary.org
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. arahannaeMNa saddhiM pavaio, so taM khuDagaM Na kayAi bhikkhAe hiMDAvei, paDhamAliyAIhiM kimicchaehiM poseti, parISahAso sukumAlo, sAhUNa appattiyaM, Na taraMti kiMci bhaNiuM / annayA so khaMto kAlagato, sAhUhiM do tinni vA divase dhyayanam bRhadvRttiH dAuMbhikkhassa oyArio,so sukumAlasarIro gimhe uvari hidrA ya Dajjhati pAse ya, tiNhAbhibhUto chAyAe viism||9 // 18|to pautthavatiyAe vaNiyamahilAe diTTho, orAlasukumAlasarIrottikAuM tIse tahiM ajjhovavAo jAo, ceDIe|6|| saddAvito, kiM maggasi ?, bhikkhaM, diNNA se moyagA, pucchito kIsa tuma dhammaM karesi ?, bhaNai-suhanimittaM, sA bhaNai-to mae ceva samaM bhoge bhuMjAhi, so ya uNheNa tajio uvasaggijaMto ya paDibhaggo bhoge bhuNjti| so sAhUsAhiM sabahiM maggito Na diTTo appasAgAriyaM paviTro, pacchA se mAyA ummattiyA jAyA puttasogeNa, NayaraM paribhamatI XI 1 cAhenakena sArdha pravrajitaH, sa taM kSullaka na kadAcita bhikSAyai hiNDayati.prathamAlikAdibhiH kimicchakaiH poSayati, sa sukumAla, sAdhUtAnAmaprItikaM, na taranti kizcidbhaNitum / anyadA sa vRddhaH kAlagataH, sAdhumiH dvau trIn vA divasAna dattvA bhikSAyAyavatAritaH, sa sukumAla zarIro grISme upari adhastAcca dahyate pArzvayozca, tRSNAbhibhUtazchAyAyAM vizrAmyan proSitapatikayA vaNigmahelayA dRSTaH, udArasukumAlazarIra itikRtvA tasyAstatrAdhyupapAto jAtaH, ceTyA zabditaH, kiM mArgayasi ?, bhikSA, dattAstasmai modakAH, pRSTaH--kathaM tvaM dharma karoSi ?, bhaNatisukhanimittaM, sA bhaNati-tadA mayaiva samaM bhogAn bhukSva,sa coSNena tarjitaH upasargyamANazca pratibhagno bhogAn bhunakti / sa sAdhubhiH sarvatra mArgitaH na dRSTo'lpasAgArika praviSTaH, pazcAttasya mAtonmattA jAtA putrazokena. nagaraM paribhrAmyantI arhannakaM vilapantI yaM yatra pazyati For Privale & Personal use only wnirwainerbrary.org
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ arahannayaM vilavaMtI jaM jahiM pAsai taM tahiM savaM bhaNati-atthi te koi arahannao diho?, evaM vilavamANI bhamai, jAva annayA teNa putteNa oloyaNagaeNa diTThA, paJcabhinnAyA, taheva oyarittA pAesu paDio, taM picchiUNa taheva satthacittA jAyA, tAhe bhaNNai-putta ! pacayAhi, mA duggaI jAhisi, so bhaNai-na tarAmi kAuM saMjamaM, jadi paraM aNasaNaM karemi, evaM karehi, mA ya asaMjao bhavAhi, mA saMsAraM bhamihisi, pacchA so taheva tattAe silAe pAovagamaNaM karei, muhutteNa sukumAlasarIro uNheNa vilAo, puciM teNa nAhiyAsio pacchA tennhiyaasito| evaM ahiyAsiyatvaM // uSNaM ca grISme tadanantaraM varSAsamayaH, tatra ca daMzamazakasambhava iti tatparISahamAha puTTho ya daMsamasaehiM, samare va mhaamunnii|naago saMgAmasIse va, sUre abhibhave prN||10||(suutrm) vyAkhyA-'spRSTaH' abhidrutaH 'caH' pUraNe daMzamazakaiH, upalakSaNatvAt yUkAdibhizca 'samare vatti 'edoduralopA 1 taM tatra sarvaM bhaNati-asti sa ko'pi (yena) arhannako dRSTaH, evaM vilapantI bhrAmyati, yAvadanyadA tena putreNa avalokanagatena dRSTA, pratyahai bhijJAtA, tathaivottIrya pAdayoH patitaH, taM prekSya tathaiva svasthacittA jAtA, tadA bhaNyate-putra ! pravraja, mA durgatiM yAsIH, sa bhaNati-na zaknomi kartuM saMyama, yadi paramanazanaM karomi, evaM kuru, mA cAsaMyato bhUH, mA saMsAraM bhramIH, pazcAtsa tathaiva taptAyAM zilAyAM pAdapopagamanaM karoti, 4 muhUrtena sukumAlazarIra uSNena vilInaH, pUrva tena nAdhyAsitaH pazcAttenAdhyAsitaH / evamadhyAsitavyam / uttarAdhya.16 Jain Education For Privale & Personal use only MEinelibrary.org
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. visarjanIyasyeti rephAt , tataH sama eva-tadagaNanayA spRSTAspRSTAvasthayostulya eva, yadvA samantAdarayaH-zatravo yasmiMstatsamaraM tasminniti saMgrAmazirovizeSaNaM, veti pUraNe, 'mahAmuniH' prazastayatiH, kimityAha-NAgo saMgAmabRhaddhRttiH sIse veti ivArthasya vAzabdasya bhinnakramatvAnnAga iva-hastIva saMgrAmasya zira iva ziraH-prakarSAvasthA sNgraamshirst||91|| smin 'zUraH' parAkramavAn , yadvA zUro-yodhaH, tato'ntarbhAvitopamArthatvAdvAzabdasya ca gamyamAnatvAt zUra vadvA'bhihanyAt , ko'rthaH?-abhibhavet 'paraM' zatrum , ayamabhiprAyaH-yathA zUraH karI yadvA yathA vA yodhaH zaraistudya- mAno'pi tadagaNanayA raNazirasi zatrUn jayati, evamayamapi daMzAdibhirabhidrUyamAno'pi bhAvazatru-krodhAdikaM |jyediti sUtrArthaH // 10 // yathA ca bhAvazatrurjetavyastathopadeSTumAha-- Na saMtase Na vArijA, maNaMpiNo pusse| uvehe no haNe pANe, bhuMjate mNssonnie||11||(suutrm) vyAkhyA-'na saMtraset ' nodvijet , daMzAdibhya iti gamyate, yadvA'nekArthatvAddhAtUnAM na kampayettaistudyamAno'pi, aGgAnIti zeSaH, 'na nivArayet' na niSedhayet , prakramAiMzAdIneva tudato, mA bhUdantarAya iti, mana:-cittaM tadapi, AstAM vacanAdi, 'na pradUSayet ' na praduSTaM kuryAt , kintu 'uvehe'tti upekSeta-audAsInyena pazyed , ata eva na hanyAt 'prANAn' prANino 'bhujAnAn' AhArayato mAMsazoNitam , ayamihAzayaH-atyantabAdhakeSvapi daMzakA SCRECCARSAXCX // 21 // Jan Education material For Privale & Personal use only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRS RELEASE kAdiSu-zRgAlavRkarUpaizca, nadadbhioraniSThuram / AkSepatroTitasnAyu, bhakSyante rudhirokSitAH // 1 // kharUpaiH zyAmazabalailapuccharbhayAnvitaiH / parasparaM virudhyadbhivilupyante dizodizam // 2 // kAkagRdhrAdirUpaizca, lohtunnddairblaanvitaiH| vinikRSTAkSijihvAtrA, viceSTante mahItale // 3 // prANopakramaNeorairduHkhairevaMvidhairapi / AyuSyakSapite naiva, niyante duHkhbhaaginH||4|| ityAdi, tathA asaMjJina ete AhArArthinazca bhojyameteSAM maccharIraM bahusAdhAraNaM ca yadi bhakSayanti kimatra pradveSeNeti ca vicintayan tadapekSaNaparo na tadupaghAtaM vidadhyAditi suutraarthH|| 11 // idAnIM padathidvAraM, tatra 'spRSTo daMzamazakai rityAdisUtrasUcitamudAharaNamAha|caMpAe sumaNubhaddo juvarAyA dhammaghosasIso ya / paMthaMmi masagaparipIyasoNio so'vi kAlagao // 9 // vyAkhyA-campAyAM sumanobhadro yuvarAjo dharmaghoSaziSyazca pathi mazakaparipItazoNitaH so'pi kAlagata iti gAthAkSarArthaH // 93 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam caMpAe nayarIe jiyasattussa raNNo putto sumaNabhaho juvarAyA, dhammaghosassa antie dhamma soUNa niviNNakAsamabhogopacaito, tAhe ceva egallavihArapaDima paDivanno, pacchA heTAbhUmIe viharanto sarayakAle aDavIe paDimAgato 1 campAyAM nagaryA jitazatro rAjJaH putraH sumanobhadro yuvarAjaH, dharmaghoSasyAntike dharma zrutvA nirviSNakAmabhogaH prabrajitaH, tadaiva ekAki|vihArapratimAM pratipannaH, pazcAdadhobhUmau viharan zaratkAle'TavyAM pratimAgataH *SAHASRAA5* Jain Educatill a tional For Privale & Personal use only DRjainelibrary.org
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. parISahAdhyayanam bRhadvRttiH // 92 // SUSARASSA AS98 rittiM masaehiM khajai, so te Na pamajai, samma sahai, rattIe pIyasoNito kAlagato / evaM ahiyAseyavvaM // ityavasito dNshmshkpriisshH|| adhunA acelaH saMstaistudyamAno vastrakambalAdyanveSaNaparona syAdityacelaparISahamAha parijunnehi vatthehi, hokkhAmitti acele|aduvaa sacelae hokkhaM, ii bhikkhu na ciNte||12||(suutrm ) | vyAkhyA-'parijIrNaiH samantAt hAnimupagataiH 'vastraiH' zATakAdibhiH 'hokkhAmitti' itirbhinnakramaH tato bha-| viSyAmi 'acelakaH' celavikalaH alpadinabhAvitvAdeSAmiti bhikSurna vicintayet , athavA 'sacelakaH'celAnvito bhaviSyAmi, parijIrNavastraM hi mAM dRSTvA kazcit zrAddhaH sundaratarANi vastrANi dAsyatIti bhikSurna cintayet , idamuktaM bhavati-jIrNavastraH sanna mama prAkparigRhItamaparaM vastramasti na ca tathAvidho dAteti na dainyaM gacchet , na cAnyalAbhasambhA-2 vanayA pramuditamAnaso bhavediti suutraarthH||12|| itthaM jIrNAdivastratayA acelaM sthavirakalpikamAzrityAcelaparISaha uktaH, samprati tameva sAmAnyenAha-- egayA acelae hoi, sacele yAvi egyaa| eyaM dhammahiyaM NaccA, nANI No prideve||13||(suutrm) _ vyAkhyA-'ekadA' ekasmin kAle jinakalpapratipattau sthavirakalpe'pi durlabhavastrAdau vA sarvathA celAbhAvena sa 1 rAtrau mazakai; khAdyate, sa tAn na pramArjayati, samyak sahate, rAtrau pItazoNitaH kaalgtH| evamadhyAsitavyam / For Privale & Personal use only www.jainelibrary:org
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ OCC ASSESC-ASCASEX ti vA cele vinA varSAdinimittamaprAvaraNena jIrNAdivastratayA vA 'acelaka' iti avastro'pi bhavati, paThyate ca / 'acelae sayaM hoi'tti tatra khayam-Atmanaiva na parAbhiyogataH, 'sacelaH' savastrazcApyekadA sthavirakalpikatve tathAvidhAlambanenAvaraNe sati, yadyevaM tataH kimityAha-etadi'tyavasthaucityena sacelatvamacelatvaM ca dharmo-yatidharmaH tasmai hitam-upakArakaM dharmahitaM 'jJAtvA' avabuddhaya, tatrAcelakatvasya dharmAhitatvamalpapratyupekSAdibhiH, yathoktam-"paMcahi ThANehiM purimapacchimANaM arahantANaM bhagavaMtANaM acelae pasatthe bhavai, taM jahA-appA paDilehAra, vesAsie rUve 2, tave aNumae 3, lAghave pasatthe 4, viule iMdiyaniggahe 5"tti, sacelatvasya tu dharmopakAritvamagyAdyArambhanivArakatvena saMyamaphalatvAt , 'jJAnI' nanA eva prAyastiyanArakAH tadbhavabhayAdeva ca mayA santyapi vAsAMsyapAsyanta ityevaM bodhavAnno paridevayetU, kimuktaM bhavati?-acelaH san kimidAnI zItAdipIDitasya mama zaraNamiti na dainyamAlambeta iti sUtrArthaH // 13 // iha ca kecinmithyAtvAkulitacetasa idamitthaM mahArthakarmapravAdapUrvoddhRtaprastutAdhyayanAdhItamapi sacelatvaM tathA-samyaktvajJAnazIlAni, tapazcetIha siddhaye / teSAmupagrahArthAya, smRtaM cIvaradhAraNam // 1 // jaTI kUrcI zikhI muNDI, cIvarI nagna eva ca / tapyannapi tapaH kaSTaM, mauDhyAddhiMsro na siddhayati / 1 paJcabhiH sthAnaH pUrvapazcimayorarhatobhagavatoracelakatvaM prazastaM bhavati, tadyathA-alpA pratyupekSA 1 vaizvAsikaM rUpaM 2 tapo'numataM 3 | lAghavaM prazastaM 4 vipula indriyanigrahaH 5 Jain Educatio sinelibrary.org n For Privale & Personal Use Only al
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. // 2 // samyagjJAnI dayAvAMstu, dhyAnI yastapyate tapaH / nagnazcIvaradhArI vA, sa siddhayati mhaamuniH||3|| iti parISahAvAcakavacanAnUditaM cAnucitamityAhuH, tAn prati vaktumupakramyate-iha yo yadarthI na sa tannimittopAdAnaM pratyanArato, dhyayanam bRhadvRttiH yathA ghaTArthI mRtpiNDopAdAnaM prati, cAritrArthinazca yatayastannimittaM ca cIvaramiti, na cAsyAsiddhatvaM, taddhi tasya tadanimittatayA syAt , sA ca tatrAsya bAdhAvidhAyitayaudAsInyena vA ?, na tAvadvAdhAvidhAyitayA, yato'sau pa-21 camatratavighAtakatvena saMsaktiviSayatayA kaSAyakAraNatvena vA ?, yadi paJcamavratavighAtakatvena, tadapi kutaH?, yuktita iti cet , nanviyaM khatanA siddhAntAdhInA vA?, yadi khatantrA tataH salomA maNDUkazcatuSpAttve satyutplutya gamanAt, mRgavat , alomA vA hariNaH, catuSpAttve satyuplutya gamanAt , maNDUkavadityAdivanna nirmUlayukteH sAdhyasAdhaka-15 tvam , uktaM hi-"yatnenAnumito'pyarthaH, kushlairnumaatRbhiH| abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 1 // " siddhAntAdhInayuktistu tathAvidhasiddhAntAbhAvAdasambhavinI, athAstyasau 'gAme vA nagare vA appaM vA bahuM vA jAva no pari-2 giNhejA' ityAdiH, tadanugRhItA yuktizca-yadyatparigrahasvarUpaM tattadupAdIyamAnaM paJcamavratavighAti, yathA dhanadhAnyA // 93 // di, parigrahakharUpaM ca cIvaramiti, nanvasiddho'yaM hetuH, tathAhi-parigrahakharUpatvamasya kiM mUrchAhetutvena dhAraNA-12 hai dimAtreNa vA ?, yadi mUrchAhetutvena, zarIramapi mUrchAyA hetuna vA?, na tAvadahetuH, taskhAntaraGgatvena durlabhataratayA , For Privale & Personal use only inelibrary.org
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 5 ca vizeSatastaddhetutvAd, uktaM ca - " aha kuNasi thulavatthAiesa mucchaM dhuvaM sarIre'vi / akkejadullabhatare kAhisi mucchaM | viseseNa // 1 // " athAstu tannimittametat tarhi cIvaravattasyApi kiM dustyajatvena muktyaGgatayA vA na prathamata eva | parihAraH 1, dustyajatvena cet tadapi kimazeSapuruSANAmuta keSAJcideva ?, na tAvadazeSapuruSANAM, dRzyante hi bahavo vahnipravezAdibhiH zarIraM parityajantaH, atha keSAJcit, tadA vastramapi keSAJcit dustyajamiti tadapi na parihArya, muktyaGgatApakSAzrayaNe ca kiM cIvareNAparAddham ?, tasyApi tathAvidhazaktivikalAnAM zItakAlAdiSu svAdhyAyAdyu - | |paSTambhakatvena muktyaGgatvAd, abhyupagamya ca mUrcchAhetutvamucyate na hi nigRhItAtmanAM kvacinmUrcchA'sti, taduktam - " satthuvahiNA buddhA, saMrakkhaNapariggahe / avi appaNo'vi dehammi, NAyaraMti mamAiuM (yaM ) // 1 // " ti, nApi dhAraNAdimAtreNa, evaM hi zItakAlAdau pratimApratipattyAdiSu kenacidbhaktyAdinopari kSiptasyApi cIvarasya parigrahatAprasaGgaH, atha tatra khayaMgrahAbhAvAdadoSaH tarhi svayaMgrahaH parigrahatve hetuH tathA ca kuNDikAdyapi nopAdeyaM, dRSTeSTavirodhi cedam, atha tatra mUrcchAyA abhAvAdaparigrahatvam, evaM sati saMyamarakSaNAyopAdIyamAne cIvare tadabhAvAttadastu, 1 atha karoSi sthUlavastrAdiSu mUrcchA dhruvaM zarIre'pi / akreyadurlabhatare kariSyasi mUrcchA vizeSeNa // 1 // 2 mUrcchAhetuH zarIraM 3 sarvatropadhinA buddhAH, saMrakSaNaparigrahe / apicAtmano'pi dehe nAcaranti mamAyitum (tam ) // 1 // nelibrary.org
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 94 // uktaM ca- " jaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMjamalajjaTThA, dharaMti pariharaMti ya // 11 // " / atha saMsa|ktiviSayatayA, yadyevamAhAre'pi sA kimasti nAsti vA ?, na tAvannAsti, kRmikaNDUpadAdyutpAtasya tatra pratiprANi pratItatvAt, athAsti paraM yatanayA na doSaH, taditaratrApi tulyaM / kaSAyakAraNatvena cet, tatkimAtmanaH pareSAM vA ?, yadyAtmanastadA zrutamapi keSAJcidahaGkArahetutvena kaSAyakAraNamiti tadapi nopAdeyaM syAt, atha vivekinAM na tadahaGkRtihetuH, "prathamaM jJAnaM tato daye"ti nItito dharmopakAri ceti tadupAdAnaM, cIvare'pi samAnametat : atha cIvarasya dharmAnupakAritvAdatulyatA, nanu kuta etadavasitaM kimacIvarAstIrthakRta iti zruteruta jinakalpAkarNa - nAtU 'jitAcelaparISaho muni' riti vacanato vA ?, na tAvadAdyo vikalpaH, sUtre hi tIrthakRtAmacIvaratvaM kadAci - tsarvadA vA ?, kadAcicetko vA kimAha ?, kadAcidasmAkamapyasyAbhimatatvAt, atha sarvadA, tanna, 'sacce'vi egadUseNa niggayA jiNavarA u cauvIsa' miti vacanAt, atha tatra ' egadoseNaM' tipAThaH, sarve'pi saMsAradoSeNa ekena nirgatA itikRtvA, nanvevamanavasthA, sarvatra sarvairapi khecchAracitapAThAnAM sukaratvAt kiM ca-tIrthakRtAmacIvaratve teSAmeva taddharmopakArIti nizcayo'stu, nApareSAM na hi yadeva teSAM dharmopakAri tadevetareSAmapi, anyathA yathA na 1 yadapi vastraM vA pAtraM vA, kambalaM pAdaproJchanam / tadapi saMyamalajjArtha, dhArayanti paribhuJjanti ca // 1 // 2 sarve'pyekadUSyeNa nirgatA jinavarAstu caturviMzatiH / parISahA dhyayanam R // 94 // ainelibrary.org
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ te paropadezataH pravarttante yathA ca chadmasthAvasthAyAM paropadezaM dIkSAM vA na prayacchanti, tathA'nyairapi vidheyamiti mUla ccheda eva tIrthasya, uktaM ca-"na parovaesavisayA Na ya chaumatthA parovaesapi / deMti na ya sissavaggaM dikkhaMti jirANA jahA sabe // 1 // taha sesehi ya savvaM kajaM jai tehi~ savasAhammaM / evaM ca kao titthaM ? Na cedacelatti ko gAho?, // 2 // " atha jinakalpAkarNanAt , tatra hi na kiJcidupakaraNamiti cIvarasyApyabhAvaH, tathA ca na tasya dhadopakAritA, nanu jinakalpikAnAmupakaraNAbhAvaH pravAdataH Agamato vA ?, na tAvadAdyapakSo, na hi vasati kilAtra vaTavRkSe rakSa ityAdinirmUlapravAdAnAM pramANatA, nApyAgamataH, teSAmapi tatra zaktyapekSayopakaraNapratipAdanAt , taduktam-"jiNakappiyAdao puNa sovahao svkaalmegNto| uvagaraNamANamesiM purisAvekkhAe~ bahubheyaM // 1 // " athavA astu jinakalpikAnAmupakaraNAbhAvaH, tathApi dhRtizaktisaMhananazrutAtizayayuktAnAmeva tAtipattiH atha rathyApurupANAmapi ?, yadyAdyo vikalpastatkimevaMvidhAH sampratyapi santi na vA ?, santi cedupalabdhilakSaNaprAptA upalabhyeran , anupalabdhilakSaNaprAptAzca kutaH sattvena nizcIyante ?, atha na santi, tAdRzAmeva jinakalpapratipattiH, tahiM| __ 1 na paropadezaviSayA na ca chadmasthAH paropadezamapi / dadati na ca ziSyavarga dIkSayanti jinA yathA sarve // 1 // tathA zeSairapi sarva kArya yadi taiH sarvasAdharmyam / evaM ca kutastIrtha ? na cedacelA iti 'ka AgrahaH // 1 // 2 jinakalpikAdayaH punaH sopadhayaH sarvakAlamekAntaH / upakaraNamAnameteSAM puruSApekSayA bahubhedam // 1 // Jain Educatio n For Private & Personal use only ibrary.org
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIpahA. dhyayanam uttarAdhya. vRthaiva "maNaparamohipulAe AhAraga khavaga uvasame kppe|sNjmtiy kevali sijjhaNA ya jaMbummi vocchinnA // 1 // " ityAptavacanAnAzrayaNaM, yadi tu rathyApuruSANAmapIti kalpyate, tirazcAmapi tatkalpanA'stu, atha dezaviratibhAja eva bRhaddhRttiH ta iti na teSAM tatpratipattiH, tarhi sarvaviratistatkAraNaM, tathA ca tadvatA ekena yatkRtaM tatkimakhilairapi tdvdbhiraac||95|| raNIyamatha tathAvidhazaktiyuktaireva ?, yadyAdyo vikalpastadaikasmin mAsaSaNmAsAdikaM tapazcaratyanyairapi taccaraNIyaM syAda, atha dvitIyaH pakSastarhi jinakalpo'pi tathAvidhazaktiyuktareva pratipattavyaH, atha tathAvidhazaktivikalAnAM tattapazca4AratAM bahutaradoSasambhava iti na taccaraNaM, tadihApi tulyaM, tathAhi-sambhavatyevedAnIntanayatInAM tathAvidhazaktisaMhahainanavikalatayA himakaNAnuSaktazItAdiSu bahutaradoSahetukamagyArambhAdikaM tathA tathAvidhAcchAdanAbhAvataH zItAdi kheditAnAM zubhadhyAnAbhAvena samyaktvAdivicalanam , uktaM ca vAcakaiH-"zItavAtAtapaidazairmazakaizcApi kheditH|maa samyaktvAdiSu dhyAnaM, na samyaka saMvidhAsyati // 1 // " yaca 'jitAcelaparISaho muni' riti vacanato na cIvaraM dhamopakArIti, tatra jitAcelaparISahatvaM celAbhAvenaivAhozcideSaNAzuddhatatparibhogenApi ?, yadi celAbhAvenaiva, tataH kSutparISahajayanamapyAhArAbhAvenaiveti vratagrahaNakAla evAnazanamAyAtam , etaca bhavato'pi nAbhimataM, tataH parizuddhopabhogitayA jitAcelaparISahatvamiti dvitIya eva pakSaH, sa cAsmatpathavayaiveti na kuto'pi cIvarasya dharmAnu1 manaH (paryAyaH) paramAvadhiH pulAka AhArakaH kSapaka upazamakaH (jina) klpH| saMyamatrikaM kevalitvaM siddhizca jambau vyucchinnaaH||1|| For Privale & Personal use only SOHainelibrary.org
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakAritvanizcayaH, atha pareSAM kaSAyakAraNatvena cAritrabAdhakatvaM cIvarasya, tarhi dharmAdayo'pi kasyacit kaSAyakAraNaM na vA ?, na tAvanna, te'pi kasyacitkaSAyahetava iti cIvaravatte'pi hAtavyAH, Aha ca - "atthi ya kiM kiMcijae jassa va kassa va kasAyavIjaM taM / vatyuM Na hoja ? evaM dhammo'vi tume Na gheto // 1 // jeNa kasAyaNimittaM ji| No'vi gosAlasaMgamAINaM / dhammo dhammaparAvi ya paDiNIyANaM jiNamayaM ca // 2 // " athaiSAM muktyaGgatayA kaSAyahetutve'pi na heyatA, tadihApi samAnam uktaM ca vAcakasiddhasenena - "mokSAya dharmasiddhayartha, zarIraM dhAryate yathA / zarIradhAraNArthaM ca, bhaikSagrahaNamiSyate // 1 // tathaivopagrahArthAya pAtraM cIvaramiSyate / jinairupagrahaH sAdhoriSyate na | parigrahaH // 2 // " ityAdi / audAsInyenApi na cIvarasya cAritraM pratyanimittatA, tasya tadupakAritvAt yacca yatropakAri na tattasminnudAsInaM yathA tantvAdayaH paTe, cAritropakAri ca cIvaraM, tathAhi - saMyamAtmakaM cAritraM, na ca tasya tatparihAreNa zuddhirasti, Agamazca - "kiM samovayAraM karei vatthAi jai maI suNasu / sIyattANaM tANaM jalaNataNaga 1 1 asti ca kiM kiJcit jagati yasya vA kasya vA kaSAyabIjaM tat / vastu na bhavet ? evaM dharmo'pi tvayA na grahItavyaH // 1 // yena kaSAyanimittaM jino'pi gozAlasaMgamakAdInAm / dharmo dharmaparA apica pratyanIkAnAM jinamataM ca ||2|| 2 kiM saMyamopakAraM karoti vastrAdi yadi matiH zRNu / zItatrANaM trANaM jvalanatRNagatAnAM sattvAnAm // 1 // tathA nizi catuSkAlaM svAdhyAyadhyAnasAdhanamRSINAm / himamahikAvarSA'vazyAyarajaAdirakSAnimittaM tu // 2 // Jain Educationational jainelibrary.org
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. bRhadvRttiH // 96 // yANa sattANaM // 1 // taha nisi cAukkAlaM sajjhAyajjhANasAhaNamisINaM / himamahiyAvAsosArayAirakkhANimittaM tu // 2 // " ityataH sthitametat-cAritranimittaM cIvaramiti nAsiddhatA hetoH, viruddhatvAnaikAntikatve tUktAnusArataH parihartavye / tatazca 'nirgranthAnAmamalajJAnayutaistIrthakRdbhiraktAni / samyagavratAni yasmAnnaipaeNnthyamataH prazaMsanti // 1 // rAgAdyapacayahetuM nainthyaM vapravRttitasteSAm / tadRddhirato'vazyaM vastrAdiparigrahayutAnAm // 2 // ' ityAdi durmatiparispa|nditamapakarNanIyam // samprati 'mahallettidvAraM, tatra ca 'eyaM dhammahiyaM'nace' tyAdisUtrasUcitaM dRSTAntamAhavIyabhaya devadattA gaMdhAraM sAvayaM paDiyarittA / lahai sayaM guliyANaM pajjoeNa nnii(gaanni)ojenni||9|| daTThaNa ceDimaraNaM pabhAvaI pavaittu kAlagayA / pukkharakaraNaM gahaNaM dasaurapajjoyamuyaNaM ca // 95 // mAyA ya ruddasomA piyA ya nAmeNa somadevatti |bhaayaa ya phaggurakkhiya tosaliputtA ya aayriyaa||9|| siMhagiri bhadagutte vayarakkhamaNA paDhittu puvagayaM / pavAvio ya bhAyA rakkhiyakhamaNehi janao y||97|| vyAkhyA-vItabhaye devadattA gandhAraM zrAvakaM pratijAgarya labhate zataM gulikAnAM pradyotenAnItojayinI, dRSTvA ceTImaraNaM prabhAvatI pravrajya kAlagatA puSkarakaraNaM grahaNaM dazapurapradyotamocanaM ca, mAtA ca rudrasomA pitA ca nAmnA %OROSCRECRUCRAC%20%COM l // 96 // For Private & Personal use only M ainelibrary.org
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % % %%% somadeva iti bhrAtA ca phalgurakSitaH tosaliputrAzcAcAryAH siMhagiribhadraguptAbhyAM ca vajrakSamaNAtpaThitvA pUrvagataM pravAjitazca bhrAtA rakSitakSamaNairjanakazceti gAthAcatuSTayAkSarArthaH // 94-95-96-97 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam-jIvasAmipaDimAvattavayaM dasapuruppattiM ca bhANiUNaM tAva bhANiyatvaM jAva ajavayarasAmiNo sayAse Nava puvANi dasamassa ya puvassa kiMci ahijiUNa ajarakUkhiyA dasapurameva gayA, tattha sabo sayaNavaggo / pacAvito-mAyA bhAyA bhagiNI,jo so tassa khaMto so'vi tesiM aNurAgeNaM tehiM ceva sammaM acchai, NopuNa liMgaM| geNhai lajjAe, kiha samaNato pavaissaM ?, itthaM mama dhUyAto suNhAto NattugIto, tAsi purato Na tarAmi Naggo acchiuM, evaM so tattha acchai, bahuso AyariyA bhaNaMti, tAhe so bhaNati-jai mama juvalaeNaM kuMDiyAe chatteNaM | uvahaNAhiM jannovaieNa ya samaM pavAveha to pacayAmi,pavaito so puNa caraNakaraNasajjhAyaM aNuyattaMtehi giNhAviya 1 jIvatsvAmipratimAvaktavyatAM dazapurotpattiM ca bhaNitvA tAvadbhaNitavyaM yAvadAryavajrasvAminaH sakAze nava pUrvANi dazamasya ca pUrvasya | 81 kiJcidadhItyAryarakSitA dazapurameva gatAH, tatra sarvaH svajanavarga: pravAjitaH-mAtA bhrAtA bhaginI, ya: sa teSAM pitA so'pi teSAmanurAgeNa || dAtatraiva samyak tiSThati, na punarliGgaM gRhNAti lajjayA, kathaM zramaNakaH pratrajiSyAmi ?, atra mama duhitaraH snuSA naptAraH, tAsa purato na zaknomi | | nagnaH sthAtum , evaM sa tatra tiSThati,bahuza AcAryA bhaNanti, tadA sa bhaNati-yadi mAM yugalakena kuNDikayA chatreNa upAnadbhayAM yajJopavItena ca samaM pravrAjayata tadA pravrajAmi, pravrajitaH sa punazcaraNakaraNasvAdhyAyamanuvartayadbhigrAhayitavyaH, %*%* %*%*%-4-% - % uttarAdhya.17 in Education For Privale & Personal use only brary.org
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya.||bo, tAhe te bhaNaMti-acchaha tumbhe kaDipaTTaeNaM, so'vi thero bhaNai-chattaeNaM viNA Na tarAmi acchiuM, chattayaMpi, parISahA karageNa viNA dukkhaM uccArapAsavaNaM vosiriuM, baMbhasuttagaMpi acchautti, avasesaM savaM pariharai / annayA ya ceiyAI dhyayanam bRhadvRttiH vaMdiuM gayA, AyariyA ceDagarUvANi gAhaMti, bhaNaha-save vaMdAmo egaM chattailaM mottuM, evaM bhaNito, tAhe so jANati -ime mama puttA NattuyA ya vandijaMti, ahaM kIsa na vaMdijAmi ?, tAhe bhaNati-kimahaM apavaiotti?, tANi bhaNaMti-kiM pavaiyagANovANahakaragabaMbhasuttachattagANi bhavaMti ?, tAhe so jANati-eyANivi mamaM paDicoeMti, tA chaDDemi, tAhe puttaM bhaNati-alAhi puttagA! chatteNaM, tAhe te bhaNaMti-alAhi, jAhe uNhaM hohiti tAhe, kappo uvariM karehatti, evaM tANi mottuM karailaM, tattha se putto bhaNati-mattaeNaM ceva sannAbhUmi gammai, evaM jannovaiyaM ca muyai, | 1 tadA te bhaNanti-tiSThata yUyaM kaTIpaTTakena, so'pi sthaviro bhaNati-chatreNa vinA na zaknomi sthAtuM, chatramapi, karakeNa vinA duHkha| muccAraprazravaNaM vyutsraSTuM, brahmasUtramapi tiSThatviti, avazeSa sarva pariharati / anyadA ca caityAni vandituM gatAH, AcAryAzceTa (Dimbha) rUpANi]X grAhayanti,bhaNata-sarvAn vandAmahe ekaM chatriNaM muktvA , evaM bhaNitastadA sa jAnAti-ime mama putrA naptArazca vandyante, ahaM kathaM na vanye ?, tadA bhaNati-kimahamapravajita iti ?, tAmi bhaNanti-kiM pravrajitAnAmupAnatkarakabrahmasUtracchatrANi bhavanti ?, tadA sa jAnAti-etAnyapi mAM| // 97 // praticodayanti, tat tyajAmi, tadA putraM bhaNati-alaM putra! chatreNa, tadA te bhaNanti-alaM, yadoSNaM bhaviSyati tadA kalpaM upari kuryA iti, evaM tAni muktvA karakavantaM, tatra tasya putro bhaNati-mAtrakeNaiva saMjJAbhUmiH gamyate, evaM yajJopavItaM ca muJcati, akoNXX vanyante kabrahmasUtracchatrANi bhavati rantaM, tatra tayAta alaM putra ! chatreNa, in Educ tional For Privale & Personal use only maininelibrary.org
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ECORRESS tAhe AyariyA bhaNaMti-ko vA amhe na jANai jahA baMbhaNA, evaM tANi teNa mukkANi, pacchA tANi puNo bhaNaMtidasave vaMdAmo mottUNa kaDipaTTailaM, tAhe so ruTTho bhaNati-saha ajayapajaehiM mA vandaha, anne vaMdihati mamaM, eyaM hai kaDipaTTayaM na chaDDemi, tattha ya sAhU bhattapaJcakkhAyato, tAhe tassa nimittaM kaDipaTTavosiraNaTTayAe AyariyA bhaNaMti -eyaM mahAphalaM havai jo sAdhuM vahai, tattha ya paDhamapavaiyA sanniyA-tume bhaNijaha-amhe eyaM vahAmo, evaM te uva|TThiyA, tattha ya AyariyA bhaNaMti-amhaM sayaNavaggo mA NijaraM pAvau ?, bho tunbhe ceva save bhaNaha amhe ceva vahAmo, 8 tAhe so thero bhaNati-kiM puttA! ettha bahutarayA NijarA ?, AyariyA bhaNaMti-bADhaM, kiM ettha bhaNiyacaM ?, tAhera so bhaNati-to khAi ahaMpi vahAmi, AyariyA bhaNaMti-ettha uvasaggA uppajaMti, ceDarUvANi laggeti, | 1 tadA AcAryA bhaNanti-ko vA'smAn na jAnAti yathA brAhmaNAH, evaM tAni tena muktAni, pazcAttAni punarbhaNanti-sarvAn vandAmahe muktvA kaTIpaTTakavantaM, tadA sa ruSTo bhaNati-saha AryakaprAryakaiH (pitRpitAmahai:) mA vandidhvam , anye vandiSyante mahyam , etaM kaTIpaTTakaM na chardayAmi, tatra ca sAdhuH pratyAkhyAtabhaktaH, tadA tannimittaM kaTIpaTTakavyutsarjanArthAya AcAryA bhaNanti-etat mahAphalaM bhavati yassAdhuM vahati, |tatra ca prathamapravrajitAH saMjJitAH ( saMketitAH)-yUyaM bhaNeta-vayaM vahAma enam , evaM te upasthitAH, tatra cAcAryA bhaNanti-asmAkaM svajanavargo mA nirjarAM prApat tato yUyaM sarve bhaNatha-vayameva vahAmaH, tadA sa sthaviro bhaNati-kiM putra ! atra bahutarA nirjarA ?, AcAryA bhaNanti-bADhaM, kimatra bhaNitavyaM , tadA sa bhaNati-tat kathayAhamapi vahAmi, AcAryA bhaNanti-anopasargA utpadyante, ceTarUpANi laganti | Jain Education na For Privale & Personal use only Henelibrary.org
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. parISahA dhyayanam bRhadvRttiH // 98 // yadi tarasi ahiyAsiuvahAhi aha NAhiyAsesi tAhe amhaM na suMdaraM bhavati, evaM so thiro kao, jAhe so ukkhitto sAhU maggao vaccai, pacchao saMjaIo ThiAto, tAhe khuDDagA bhaNiA-ettAhe kaDipaTTayaM muyaha, tAhe so muttamAraddho, tAhe annehi bhaNio-mAmocihi,tattha se anneNa kaDipaTTao purao kAUNa doreNa baddho,tAhe so lajio taM vahai, maggao mama picchaMti suNhAo a, evaM teNavi uvasaggo uhiottikAUNa bUDhaM, pacchA Agato taheva, tAhe AyariyA bhaNaMti-kiM aja khaMtA! imaM?, tAhe so bhaNai-so esa ajja putta ! uvasaggo uvaDio, ANeha sADayaM, tAhe bhaNai -kiM va sADaeNaMti ?, jaM davaMtaM diTTa, colapaTTao ceva me bhavau, evaM tA so colapaTuMpi ginnhaavio| teNa puvaM acelaparIsaho nAhiyAsito pacchA'hiyAsiotti // acelasya cApratibaddhavihAriNaH zItAdibhirabhibhUyamAnatvenAratirapyutpadyetAtastatparISahamAha 1 yadi zaknoSyadhisoDhuM vaha, atha nAdhisahase tadA'smAkaMna sundaraM bhavati, evaM sa sthiraH kRtaH, yadA sa utkSiptaH sAdhurmArgataH brajati, pazcAt saMyatyaH sthitAH,tadA kSullakaiH bhaNitAH-adhunA kaTIpaTTakaM muJcata, tadA sa moktumArabdhaH, tadA'nyairbhaNitaH-mA mucaH, tatra tasyAnyena kaTIpaTTakaH purataH kRtvA davarakeNa baddhaH,tadA sa lajitastaM vahati, pRSThato mama pazyanti snuSAzca,evaM tenApi upasarga utthita itikRtvA vyUDhaM, pazcAdAgatastathaiva, tadA''cAryA bhaNanti-kimadya pitaridam , tadA sa bhaNati-sa eSo'dya putra ! upasarga utthitaH, Anayata zATakaM, tadA bhaNati-kiM vA zATakeneti, yadraSTavyaM tadRSTaM colapaTTaka eva me bhavatu,evaM tAvatsa colapaTTakamapi graahitH| tena pUrvamacelaparISaho nAdhyAsitaH, pazcAdadhyAsitaH / Jain Educati o nal For Private & Personal use only wwwrjainelibrary.org
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ - gAmANugAmaM rIyaMtaM, aNagAramakiMcaNaM / araI aNuSpavise, taM titikkhe parIsahaM // 14 // (sUtram ) vyAkhyA - grasate buddhyAdIn guNAn iti grAmaH sa ca jigamiSitaH anugrAmazca - tanmArgAnukUlaH ananukUlagamane prayojanAbhAvAd grAmAnugrAmaM, yadvA grAmazca mahAn aNugrAmazca sa eva laghugramANugrAmam, athavA - grAmamiti rUDhi - | zabdatvAdekasmAdrAmAdanyo grAmaH tato'pi cAnyo grAmAnugrAmamucyate, nagaropalakSaNametat, tato nagarAdIMzca, kimi - tyAha- 'rIyaMtaM' ti tiGgyatyayAdrIyamANaM-viharantam 'anagAram' uktakharUpam 'akiJcanaM' nAsya kiJcana pratibandhA - |spadaM dhanakanakAdyastItyakiJcano - niSparigrahaH, tathAbhUtam 'aratiH' uktarUpA 'anupravizet' manasi labdhAspadA bhavet, 'ta' mityaratisvarUpaM 'titikSeta' saheta parISahamiti sUtrArthaH // 14 // tatsahanopAyamevAha - araI pio kiccA, virao Ayarakkhie / dhammArAme nirAraMbhe, uvasaMte muNI care // 15 // (sUtram) | vyAkhyA - 'aratiM' saMyamaviSayAM mohanIya karmmaprakRtirUpA~ pRSThataH / kRtvA ko'rthaH ? - dharmavighnaheturiyamitimatyA tiraskRtya kimityAha - 'virataH ' hiMsAdibhya uparataH, AtmA rakSitaH durgatihetorapadhyAnAderanenetyAtmarakSitaH, | AhitAzyAdiSu darzanAt ktAntasya paranipAtaH, Ayo vA - jJAnAdilAbho rakSito'nenetyAyarakSitaH, dhamrme - zrutadha|rmAdI AGityabhivyAtyA ramate - ratimAn bhavatIti dharmArAmaH, yadvA-dharma eva satatamAnandahetutayA pratipAlyatayA Jain Educationtional ainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 99 // vA ArAmo dharmArAmastatra sthita iti gamyate, nirgata ArambhAd-asatkriyApravarttanalakSaNAt nirArambhaH 'upazAntaH' krodhAdyupazamAt 'muniH sarvaviratipratijJAtA caret / 'peliovamaM jhijjara sAgarovamaM, kimaMga puNa majjha imaM maNoduhaM 'ti vicintayansaMyamAdhvani yAyAt, na punarutpannAratirapi avadhAvanAnuprekSI bhaved / iha ca viratAdi| vizeSaNAni arati tiraskaraNaphalatayA, yadvA yata eva virato'ta evAtmarakSita ityAdihetuphalatayA neyAnIti sUtrArthaH // 15 // idAnIM tApasadvAramanusmaran 'araI aNuSpavese' ityAdisUtrasUcitamudAharaNamAha 1 ayalapure juvarAyA sIso rAhassa nagarImujjeNiM / ajjA rAhakhamaNA purohie rAyaputto ya // 98 // kosaMbIe siTTI AsI nAmeNa tAvaso tahiyaM / mariUNa sUyaroraga jAo puttassa puttoti // 99 // vyAkhyA - acalapure yuvarAjaH ziSyo rAdhasya nagarImujjayinIm AryA rAdhakSamaNAH purohito rAjaputrazca kauzAmcyAM zreSThI AsInnAmnA tApasaH tatra mRtvA 'sUyarorago' tti supo lApaH zUkara urago jAtaH putrasya putra iti gAthAdvayAkSarArthaH // 98-99 // etadarthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam - 1 palyopamaM kSIyate sAgaropamaM kimana punarmamedaM manoduHkhamiti / Jain Education national parISahAdhyayanam 2 // 59 // jainelibrary.org
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education acalapuraM nAma patiTThANaM, tattha jiyasattU rAyA, tassa putto juvarAyA, so rAhAyariyANa aMtie pacaio / so ya annayA viharaMto gato tagaraM nagariM, tassa ya rAhAyariyassa sajyaMtevAsI ajarAhakhamaNA NAma ujjeNIe viharaMti, tao AgayA sAhuNo tagaraM, gayA rAhasamIvaM, te pucchiyA - niruvasaggaMti, bhaNati - rAyaputto purohiyaputto ya vAhiMti, tassa juvarAyapacatiyagassa so rAyaputto bhattijjato, mA saMsAraM bhamihititti ApucchiUNa Ayarie gao ujjeNiM, bhikkhavelAe uggAheUNa paTThito, AyariehiM bhaNio - acchAhi, so bhaNai-na acchAmi, navaraM dAeha taM paDaNIyagharaM, celago bhaNio-vaca dAehi, teNa dAiyaM, so tattha gato, vIsattho paviTTho, tattha te do'vi acchaMti, te taM picchiUNa uTThiyA, teNavi mahayA saddeNaM dhammalAbhiyaM, te bhAMti - aho ! laThThe pacaiyago ahaMteNa gato, vaMdAmotti, 1 acalapuraM nAma pratiSThAnaM, tatra jitazatrU rAjA, tasya putro yuvarAjaH, sa rAdhAcAryANAmantike pratrajitaH / sa cAnyadA viharan gatastagarAM nagarIM, tasya ca rAdhAcAryasya sadyo'ntevAsinaH AryarAdhakSamaNA nAmojjayinyAM viharanti, tata AgatAH sAdhavastagarAM, gatA rAdhasamIpaM, te pRSTA nirupasargamiti, bhaNanti - rAjaputraH purohitaputrazca bAdhete, tasya yuvarAjapravrajitasya sa rAjaputro bhrAtRvyaH mA saMsAraM bhramIdityApRcchadhAcAryAn gata ujjayinIM, mikSAvelAyAmudrA prasthitaH, AcAryairbhaNitaH tiSTha, sa bhaNati - na tiSThAmi paraM darzayata tad pratyanI - kagRhaM, kSullako bhaNitaH - vraja darzaya, tena darzitaM sa tatra gataH, vizvastaH praviSTaH, tatra tau dvAvapi viSThataH, tau taM prekSyotthitau tenApi mahatA zabdena dharmalAmitaM, tau bhaNataH aho laSTaM prabrajito'smAkaM mArgeNAgataH, bandAbaha iti, ional ainelibrary.org
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. bhaNaMti te-AyariyA ! tubbhe gAiuM jANaha ?,teNa bhaNiyaM-AmaM jANAmo, tumbhe vAeha,te ADhattA, jAva Na jANaMti, teNa bhaNNai-erisagA ceva tunbhe koliyagA, Na kiMci jANaha, te ruThThA uddhAiyA, teNa ghettuM tesiM NijuddhaM jANaMta- bRhadvRttiH eNa satve saMdhI khoiyA, paDhamaM tAva piTTiyA, te hammaMtA rADi kareMti, pariyaNo jANai-so esa pavaio hammaMto // 10 // rADiM karei, so'vi gato, pacchA tehiM dihA, Navi jIvaMti, Navi maraMti, NavaraM NirikkhaMti ekekaM diTThIe, pacchA raNo siDaM purohiyassa ya-jahA ko'vi pavaiyago,teNa do'vi jaNA saMkhalettUNa mukkA, pacchA rAyA sababaleNAgato pavaigANa mUle, so'vi sAhU ekkapAse acchai pariyaeto, rAyA AyariyANaM pAe paDio, pasAyamAvajaha, Ayario bhaNai-ahaM na yANAmi, mahArAya ! ittha ego sAhU pAhuNo, jai paraM teNa hojA, rAyA tassa mUlamAgato, paJcabhi 1 bhaNatastau-AcAryA ! yUyaM gAtuM jAnItha, tena bhaNitam-om jAnImaH, yuvAM vAdayataM, tAvADhatau, yAvanna jAnItaH, tena bhaNyeteTU etAdRzAveva yuvAM koliko, na kiJcijAnIthaH, tau ruSTau uddhAvito, tena gRhItvA tayoH niyuddhaM jAnatA sarve sandhayo visaMyojitAH, prathamaM tAvatpiTTitau, tau hanyamAnau rATI kurutaH, parijano jAnAti-sa eSa prabajito hanyamAno rATI karoti, so'pi gataH, pazcAttaidRSTI, naiva jIvato naiva mriyete, paraM nirIkSete ekaikaM dRSTyA, pazcAd rAjJe ziSTaM purohitAya ca-yathA ko'pi pratrajitaH, tena dvAvapi janau vizRGkhahAlayya muktI, pazcAd rAjA sarvabalenAgataH pravrajitAnAM mUle, so'pi sAdhurekapAdhai tiSThati parAvarttamAnaH, rAjA AcAryANAM pAdayoH patitaH, prasAdamApadyadhvaM, AcAryo bhaNati-ahaM na jAnAmi, mahArAja ! atraikaH sAdhuH prANUMNakaH, yadi paraM tena bhavet , rAjA tasya mUlamAgataH, pratyabhi-| // 10 // For Private & Personal use only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAo ya, tato teNa sAhuNA bhaNito- dhiratthu te rAyattaNassa, jo tumaM appaNo puttabhaMDANavi niggahaM na karesi, pacchA rAyA bhaNai - pasAyaM kareha, bhaNai-jai paraM pacayaMti to NaM mokkho, annahA natthi, rAiNA purohiNa ya bhaNNai evaM hou, paJcayaMtu, pucchi bhaNati-pavayAmo, puvaM loo kato, pacchA mukkA, paJcaiyA / so ya rAyaputto nissaMkio ceva dhammaM karei, purohiyaputtassa puNa jAimao, amhe maDAe pacAviyA, evaM te dosvi kAlaM kAUNa devalogesu uvavannA / io ya kosaMbIe nayarIe tAvaso NAma seTThI, so mariUNa niyaghare sUyaro jAo, jAtissaro, tato tassa ceva divasage puttehiM mArito, pacchA tahiM ceva ghare urago jAo, tarhipi jAissaro jAto, | tatthaDavi aMto ghare mA khAhititti mArito, pacchA puNo'vi puttassa putto jAto, tatthavi jAI saramANo ciMtei - 1 - jJAtazca tatastena sAdhunA bhaNitaH - dhigastu tava rAjatvaM yastvamAtmanaH putrabhANDAnAmapi nigrahaM na karoSi, pazcAd rAjA bhaNati prasAdaM kuru, bhaNati - yadi paraM pravrajataH, tadA'nayormokSaH, anyathA nAsti, rAjJA purohitena ca bhaNyate--- evaM bhavatu, pravrajatAM, pRSTau bhaNataH - prajAvaH, pUrva locaH kRtaH, pazcAnmuktau, pratrajitau / sa ca rAjaputro nizzaGkita eva dharma karoti, purohitaputrasya punarjAtimadaH, AvAM balAtpratrAjitau, evaM tau dvAvapi kAlaM kRtvA devalokeSUtpannau / itazca kauzAmbyAM nagaryAM tApaso nAma zreSThI, sa mRtvA nijagRhe zUkaro jAtaH, jAtismaraH, tatastasyaiva divase putrairmAritaH, pazcAttatraiva gRhe urago jAtaH, tatrApi jAtismaro jAtaH, tatrApi antargRhe mA khAdIditi mAritaH, pazcAtpunarapi putrasya putro jAtaH, tatrApi jAtiM smaraMzcintayati - kathamahamAtmanaH suSAmambAmiti vyAharAmi putraM vA tAtamiti
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahA. dhyayanam uttarAdhya. kihamahaM appaNo suNDaM aMmaMti vAharihAmi, puttaM vA tAyaMti, pacchA mUyattaNaM karei, pacchA mahaMtIbhUo sAhaNaM allINo, dhammo'NeNa suto| ito ya so dhijAiyadevo mahAvidehe titthayaraM pucchai-kimahaM sulahabohio dullabhabRhaddhRttiH 4 bohiotti ?, tato sAmiNA bhaNito-dullabhavohio'si, puNo'vi pucchai-kattha'haM uvavajiukAmo ?, bhagavayA // 10 // bhaNNai-kosaMbIe mUyassa bhAyA bhavissasi, so ya mUo pavaissai, so devo bhagavaMtaM vaMdiUNa gao mUyagassa gAsaM, tassa so bahuyaM dabajAyaM dAUNa bhaNai-ahaM tujjha piughare uvavajissAmi, tIse ya dohalao aMbaehiM bhavi-2 ssai, amuge pacae aMbago sayApupphaphalo kao mae, tumaM tAe purao NAmagaM lihijjAsi, jahA-tubha putto bhavissai, jai taM mama desi to te ANemi aMbaphalANitti, tao mamaM jAyaM saMtaM tahA karijjAsi jahA dhamme saMbu 1pazcAnmUkatvaM karoti, pazcAt mahadbhUtaH sAdhUnAzritaH, dharmo'nena zrutaH, / itazca sa dhigjAtIyadevo mahAvidehe tIrthakaraM pRcchati-kimahaM |sulabhabodhiko durlabhabodhika iti ?, tataH svAminA bhaNitaH-durlabhabodhiko'si, punarapi pRcchati-kutrAhamutpattukAmo ?, bhagavatA bhaNyatekauzAmbyAM mUkasya bhrAtA bhaviSyasi, sa ca mUkaH pravrajiSyati, sa devo bhagavantaM vanditvA gato mUkasakAzaM, tasmai sa bahu dravyajAtaM dattvA | bhaNati-ahaM tava pitRgRhe utpatsye, tasyAzca dohadaH AmrarbhaviSyati, amukasmin parvate AmraH sadApuSpaphalaH kRto mayA, tvaM tasyAH purato nAmakaM likheH, yathA-tava putro bhaviSyati, yadi taM mahyaM dadAsi tadA tubhyamAnayAmi AmraphalAnIti, tato mAM jAvaM sanvaM vathA kuryAH yathA dharma saMbhotsya // 10 // For Private & Personal use only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhAmitti, teNa paDivaNNe gato devo / annayA kativayadivasesu caiUNa tIe gambhe uvavaNNo, akAle aMbado-11 | halo jAo, sa mUyago NAmagaM lihati-jai mama gambhaM desi tA ANemi aMbagANi, tAe bhaNNai-dijatti, teNa ANiANi aMbaphalANi, avaNIo dohalo, kAleNa dArago jAo, so taM khuDDagaM ceva hotaM sAhUNa pAesu pADei, so dhAhAto kareti, Na ya vaMdati, pacchA saMtaparitaMto mUgo pavaito, sAmaNNaM kAUNa devalogaM gato, teNa ohI pauttA, jAva NeNa so diTTho, pacchA NeNa tassa jaloyaraM kayaM, jeNa Na saketi uDhilaM, sabavejehiM pacakkhAto, so devo DoMbarUvaM kAUNa ghosaMto hiMDai-ahaM vejo sabavAhI uvasamemi, so bhaNai-majhaM poTTe sajavehi, teNa bhaNiyaM-tubhaM asajjho vAhI, yadi paraM tumaM mamaM ceva olaggasi to te sijjhAmi, so bhaNati-vacAmi, teNa sajjha 1 iti, tena pratipanne gato devaH / anyadA katipayeSu divaseSu cyutvA tasyA garbhe utpannaH, akAle Amradohado jAtaH, sa mUko nAmakaM, likhati-yadi mahyaM garbha dadAsi tadAnayAmyAmrAn , tayA bhaNyate-dAsya iti, tenAnItAnyAmraphalAni, apanIto dohadaH, kAlena dArako jAtaH, sa taM bAlakameva santaM sAdhUnAM pAdayoH pAtayati, sa dhAvanaM karoti, na ca vandate, pazcAt zrAntaparizrAnto mUkaH pravajitaH, zrAmaNyaM - kRtvA devalokaM gataH, tenAvadhiH prayuktaH, yAvadanena sa dRSTaH, pazcAdanena tasya jalodaraM kRtaM, yena na zaknotyutthAtuM, sarvavaidyaiH pratyAkhyAtaH, sa devo DombarUpaM kRtvA ghoSayan hiNDate-ahaM vaidyaH sarvavyAdhIn upazamayAmi, sa bhaNati-mama udaraM nIrogaya, tena bhaNitaM-tavAsAdhyo vyAdhiH, yadi paraM tvaM mAmevAvalagasi tadA tava sAdhayAmi, sa bhaNati- vrajiSyAmi, tena sAdhitaH, Jan Education For Privale & Personal use only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vito, gaMto teNa saddhiM, teNa tassa satthakosago allavito, so tAe devamAyAe atIva bhArito, jAva pavaiyA parIpahAegami paese paDhaMti, vijeNa bhaNNai-jai pavayasi to muyAmi, so teNa bhAreNa atIva paritAvijaMto ciMtei-varaM dhyayanam bRhadvRttiH me pavaiuM, bhaNai-pavayAmi, paJcaio, deve gateNAcirassa uppavaio, teNa deveNa ohiNA picchiUNa so ceva // 102 // 8 se puNo'vi vAhI kao, teNeva uvAeNa puNo'vi pavAvio, evaM ekasiM do tinni vArA uppaDaito, taiyA | da vArAe gacchai devo'vi teNeva samaM, taNabhAraM gahAya palittayaM gAmaM pavisati, teNa bhaNNai-kiM taNabhAraeNa palittaM gAmaM pavisasi ?, teNa bhaNNai-kahaM tuma kohamANamAyAlobhasaMpalittaM gihivAsaM pavisasi?, tahAvi na saMbujjhai, pacchA do'vi gacchanti, navaraM devo aDavIe uppaheNaM saMpaTTito, teNa bhaNNai-kahaM etto taM paMthaM mottUNa pavisasi ?, | 1 gatastena sArdha, tena tasmin zastrakoSakaH AzrayitaH, sa tayA devamAyayA atIva bhAritaH, yAvat pratrajitA ekasmin pradeze paThanti, vaidyena bhaNyate-yadiApravrajasi tadA muJcAmi, sa tena bhAreNa atIva paritApyamAnazcintayati-varaM me prabajituM, bhaNati-pravrajAmi, pravrajito, prAdeve gate'cireNotpranajitaH, tena devenAvadhinA dRSTvA sa eva tasya punarapi vyAdhiH kRtaH, tenaivopAyena punarapi pratrAjitaH, evaM sakRt dvau trIn vArAn utpratrajitaH, tRtIye vAre gacchati devo'pi tenaiva samaM, tRNabhAraM gRhItvA pradIptaM prAmaM pravizati, tena bhaNyate-kiM tRNabhAreNa // 10 // pradIptaM grAma pravizasi ?, tena bhaNyate-kathaM tvaM krodhamAnamAyAlobhasaMpradIptaM gRhivAsaM pravizasi?, tathApi na saMbudhyate, pazcAt dvAvapi gacchataH, navaraM devo'TavyAmutpathena saMprasthitaH, tena bhaNyate-kathamitastvaM panthAnaM muktvA pravizasi ?, --64 in E For Privale & Personal use only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUCCESCREENACCORROSS deveNa bhaNNai-kahaM tumaM mokkhapahaM mottUNaM saMsArADaviM pavisasi ?, tahAvi na saMbujjhai, puNo egaMmi devakule vANamaMtaro, acito hiTTAhutto paDai, so bhaNai-aho vANamaMtaro ! adhaNNo apuNNo ya jo uvarihatto kao aciyo ya heTThAhutto paDai, teNa deveNa bhaNNai-aho ! tumaMpi adhaNNo jo upparAhutto Thavio accaNijje ya ThANe puNo puNo uppavayasi, teNa bhaNNai-ko'si tumaM?, teNa mUyagarUvaM daMsiyaM, putvabhavo se kahito, to so bhaNai-ko pacao ?, jahA'haM devo Asi, pacchA so devo taM gahAya gao veyaDpavayaM, siddhAyayaNaM kUDaM ca, tattha teNa puvaM ceva saMgAro katillaoM jahA-yadi ahaM na saMbujjheja to eyaM mamaccayaM kuMDalajuyalaM NAmayaMkiyaM siddhAyayaNapukkhariNIe dari|sijjAsi, teNa se daMsiyaM, so taM kuMDalaM sanAmakiyaM picchiUNa jAissaro jAto, saMbuddho pavaito jAo, saMjame 2 1 devena bhaNyate-kathaM tvaM mokSapathaM muktvA saMsArATavIM pravizasi ?, tathApi na saMbudhyate, punarekasmin devakule vyantaro'rcito'dhastA|tpatati, sa bhaNati-aho vyantaro'dhanyo'puNyazca ya upari kRto'rcitazca adhaH patati, tena devena bhaNyate-aho tvamapyadhanyo ya upari | sthApito'rcanIye ca sthAne punaH punarutpravrajasi, tena bhaNyate-ko'si tvaM?.tena mUkarUpaM darzitaM, pUrvabhavazca tasmai kathitaH, tataH sa bhaNati|kaH pratyayaH ?, yathA'haM deva AsaM, pazcAtsa devastaM gRhItvA gato vaitATyaparvataM, siddhAyatanakUTaM ca, tatra tena pUrva caiva saMketaH kRto yathA -yadyahaM na saMbudhyeya tadetat mAmakInaM kuNDalayugalaM nAmAGkitaM siddhAyatanapuSkariNyAM darzayeH, tena tasmai darzitaM, sa tat kuNDalaM khanAmAkitaM prekSya jAtismaro jAtaH, saMbuddhaH prabajito jAtaH, saMyame ca uttarAdhya.18 Jain Education H ional For Privale & Personal use only Seelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. ya se ratI jAyA, puvaM aratI Asi, pacchA ratI jAyA // utpannasaMyamAratezca strIbhirupanimayamANasya tadabhilASa parISahAdhyayanam bRhaddhattiHprAduHSyAdatastatparIpahamAha // 103 // saMgo esa maNussANaM, jAo logaMsi ithio| jassa eyA pariNAyA, sukaDaM tassa sAmaNNaM16(sUtram) vyAkhyA-sajanti-Asaktimanubhavanti rAgAdivazagA jantavo'treti saGgaH 'eSaH' anantaraM vakSyamANo 'manuSyANAM' paruSANAM, tamevAha-'yA' ityavizeSAbhidhAnaM tato yAH kAzcana mAnuSyo devyastirazcayo vA, 'logaMsi'tti loke tiryaglokAdau striyoM' nAryazca, etAzca hAvabhAvAdibhiH atyantamAsaktihetavo manuSyANAmityevamuktam, anyathA tAhi gItAdiSvapi sajantyeva manuSyAH, manuSyopAdAnaM ca teSAmeva maithunasaMjJAtirekaH prajJApanAdau prarUpita iti, ataH kimityAha-'yasya' iti yateH 'etAH' striyaH parIti-sarvaprakAraM jJAtAH parijJAtAH, tatra jJaparijJayeha paratra ca mahAnarthahetutayA viditAH, tathA cAgamaH-"vibhUsA itthisaMsaggI, paNIyaM rasabhoyaNaM / Narassa'ttagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 1 // " pratyAkhyAnaparijJayA ca, tata eva ca pratyAkhyAtAH, 'sukaDaM' ti sukRtaM suSTanuSThitaM, pAThAntarataH -'sukaraM' vA sukhenaivAnuSThAtuM zakyaM 'tassa' tti subvyatyayAttena 'sAmaNNaM'ti zrAmaNya-vrataM, kimuktaM bhavati ? 1 tasya ratirjAtA, pUrvamaratirAsIt , pazcAdratirjAtA / 2 vibhUSA strIsaMsargaH praNItarasabhojanam / narasyAtmagaveSiNo viSaM tAlapuTaM | yathA // 1 // // 10 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only N Bjainelibrary.org
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadyahetutyAgo hi vrataM, rAgadveSAyeva ca tattvatastaddhetU , uktanItitazca na strIbhyaH paraM tanmUlamiti tatpratyAkhyAnata eva sukRtatvaM zrAmaNyasya, yathoktanItitaH striya eva dustyajAH, tatastattyAge saktamevAparamiti tatpratyAkhyAnataH sukRtatvaM zrAmaNyasyocyate, vakSyati hi-"ee u saMge samaikamittA, suhuttarA ceva havaMti sesA / jahA mahAsAgaramuttarittA, NaI bhave avi gaMgAsamANA // 1 // " iti sUtrArthaH // 16 // ataH kiM vidheyamityAhaevamANAya mehAvI, paMkabhUyAu itthiio| no tAhiM viNihaNijjA, care attagavesae // 17 // (sUtram) | vyAkhyA-'evam' ityanantaroktena prakAreNAtyantAsaktihetutvalakSaNena 'AjJAya' svarUpAbhivyAsA avagamya medhAvI' avadhAraNazaktimAn paGkaH-kardamaH tadbhUtAH-muktipathapravRttAnAM vivandhakatvena mAlinyahetutvena ca hAtadupamAH, turavadhAraNArthaH, tataH paGkabhUtA eva striyaH, paThyate ca-'evamAdAya mehAvI jahA eyA lahussaga'tti NI'evam', anantara eva vakSyamANamartham 'AdAya' buddhyA gRhItvA medhAvI, tamevAha-'yathe'tyupadarzane, 'etAH' striyaH |'lahussaga'tti tucchAzayatvAdinA laghvyaH, tataH kimityAha-'no' naiva 'tAbhiH' 'strIbhiH' 'vinihanyAt' vizeSeNasaMyamajIvitavyavyaparopaNAtmakenAtizayena ca-sAmastyataducchedarUpeNAtipAtayet , AtmAnamiti gamyate, kRtyamAha-2 'caret' dharmAnuSThAnamAseveta, AtmAnaM gaveSayate-kathaM mayA''tmA bhavAnistAraNIya ityanveSayate AtmagaveSakaH, 1 etAMstu saGgAn samatikramya sukhottArA eva bhavanti zeSAH / yathA mahAsAgaramuttIrya nadI bhavedapi gaGgAsamAnA // 1 // Jain Educa t ional For Privale & Personal use only mjainelibrary.org
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. 'siddhiH svarUpApatti'riti vacanAt siddhiA AtmA, tataH kathaM mamAsau syAdityanveSakaH AtmagaveSako, yahA parISahAAtmAnameva gaveSayate ityAtmagaveSakaH, kimuktaM bhavati ?-citrAlaGkArazAlinIrapi striyo'valokya tadRSTinyAsasya dhyayanam duSTatAvagamAt jhagiti tAbhyo gupasaMhArata AtmA'nveSTaiva bhavati, uktaM hi-"cittabhittiM Na NijjhAe, nAriM // 104 // vA sualaMkiyaM / bhakkharaMpiva daTTaNaM, diSTiM paDisamAhare // 1 // " iti sUtrArthaH // 17 // samprati pratimAdvAraM vivR-11 kaNvan 'yasyaitAH parijJAtA' ityAdisUtrasUcitaM caidaMyugInajanadADhotpAdakaM dRSTAntamAha usabhapuraM rAyagihaM pADaliputtassa hoi uppattI / naMde sagaDAle thUlabhada sirie vararuI ya // 10 // tiNhaMaNagArANaM abhiggaho Asi cauNha maasaannN|vshiimittnimittN ko kahi vuttho ? nisAmeha 101 4 gaNiyAgharammi ikko vuttho bIo u vgyvshiie| sappavasahIi taio ko dukarakArao itthaM ? 102, vagyo vA sappo vA sarIrapIDAkarA u bhiyvaa| nANaM va daMsaNaM vA caritaM(ya) va na paccalA bhittuM // 10 // bhayapi thUlabhaddo tikkhe caMkammiona uNa chinno| aggisihAe vuttho cAummAse na uNa daDDo 104 / anno'vi ya aNagArobhaNamANo'haMpi thuulbhddsmo| kaMbalao caMdaNayAi mailio egarAIe // 105 // 1 bhitticitraM na nidhyAyet, nArI vA khalakRtAm / bhAskaramiva dRSTvA dRSTiM pratisamAharet // 1 // // 104 // Jain Educatio t ational For Privale & Personal use only INinelibrary.org
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ C OMSAROSAROK vyAkhyA-vRSabhapuraM rAjagRhaM pATaliputrasya bhavatyutpattiH, nandaH zakaDAlaH sthUlabhadraH siriyako vararucizca, trayANAmanagArANAM abhigraha AsIt 'cauNDaM mAsANaM' suvyatyayAccaturyu mAseSu vasatimAtranimittaM, kaH kutroSitaH? hai nizAmayata-gaNikAgRha eko, dvitIya uSitastu vyAghravasatau, sarpavasatau tRtIyaH, ko duSkarakArako'tra ?, teSu || madhye vyAghro vA so vA zarIrapIDAkarau tu bhaktavyau, jJAnaM vA darzanaM vA cAritraM vA na pratyalo bhettuM, bhagavAnapi sthUlabhadraH tIkSNe-nizitAsidhArAdau caRmito na punazchinnaH, agnizikhAyAmuSitazcAturmAsyAM na punardagdhaH, anyo'pi |cAnagAro bhaNannahamapi sthUlabhadrasamaH kambalakazcandanikAyAm-ucArabhUmau malinita iti gAthASaTkArthaH // 100-18 hai|105 // etadarthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam| puviM khiippaiTiyaM NAma nayaraM, tattha vatthumi khINe caNagapuraM NiviTaM, tato usahapuraM, tato rAyagiha, tato caMpA, tato pADaliputtaM icAi bhANiyacaM jAva sagaDAle paMcattamuvagate gaMdeNa sirito bhaNito-kumArAmaccattaNaM paDivajAhi, so bhaNai-mama bhAyA jeTTho thUlabhaddo bArasamaM varisaM gaNiyAgharaM paviTThassa, sosahAvito bhaNai-ciMtemi, rAyA bhaNai 1 pUrva kSitipratiSThitaM nAma nagaraM, tatra vastuni kSINe caNakapuraM niviSTaM, tata RSabhapuraM, tato rAjagRhaM, tatazcampA, tataH pATalIputramityAdi bhaNitavyaM yAvat zakaTAle paJcatvamupagate nandena zrIyako bhaNitaH-kumArAmAtyatvaM pratipadyasva, sa bhaNati-mama bhrAtA jyeSThaH sthUlabhadro dvAdazaM varSa gaNikAgRhaM praviSTasya, sa zabdito bhaNati-cintayAmi, rAjA bhaNati an For Private & Personal use only esbrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 105 // asogaNiyAe ciMtehi, so tattha atigato ciMteti - kerisaM bhogakajaM vakhittANaM ?, puNaravi NaragaM jAtiyA~ hohitti, | ee NAma pariNAmadussahA bhogatti paMcamuTThiyaM loyaM kAUNa pAUyaM kaMbalarayaNaM chiMdittA raoharaNaM kAuM raNNo mUlaM gato, eyaM ciMtiyaM, rAyA bhaNai - suciMtiyaM, viNiggato, rAyA ciMtei - picchAmi kiM kavaDattaNeNa gaNiyAgharaM pavissai Na vatti ? pAsAyatalagao pecchai, navaraM mayagakalevarassa jaNo osarai, muhANi ya Thaei, so majjheNa gato, rAyA bhaNai| NiviNNakAmabhogo bhagavaMti sirio ThAvito / so saMbhUyagavijayassa mUle pacatito, thUlabhaddasAmIvi saMbhUyavija - yANaM mUle ghorAgAraM tavaM karei, viharaMtA pADaliputtaM AgayA, tiNNi aNagArA abhiggahe giNhaMti - eko sIhagu 1 azokavanikAyAM cintaya, sa tatrAtigatazcintayati - kIdRzaM bhogakArya vyAkSiptAnAM ?, punarapi narake yAtavyaM bhaviSyatIti, 'ete nAma | pariNAmadussahA bhogA iti paJcamauSTikaM locaM kRtvA prAvRtaM kambalaratnaM chittvA rajoharaNaM kRtvA rAjJo mUlaM gataH, etaccintitaM, rAjA bhaNati - sucintitaM vinirgataH, rAjA cintayati -- pazyAmi kiM kapaTena gaNikAgRhaM pravizati na veti ?, prAsAdatalagata: prekSate, navaraMmRtakakalevarAt jano'pasarati, mukhAni ca sthagayati, sa madhyena gataH, rAjA bhaNati - nirviNNakAmabhogo bhagavAniti zrIyakaH sthApitaH / sa saMbhUtavijayasya mUle prabrajitaH, sthUlabhadrasvAmyapi saMbhUtavijayAnAM mUle ghorAkAraM tapaH karoti, viharantaH pATalIputramAgatAH, trayo'nagArA abhigrahAn gRhNanti - eka: siMhaguhAyAM, Jain Educationtional parISahA dhyayanam // 105 // Kainelibrary.org
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAe, 'taM pehaMtao sIho uvasaMto, anno sappaguhAe, so'vi diTThIviso upasaMto, thUlabhaddo kosAghare, sA tuTThA, parIsahaparAjio Agaotti, bhaNai-kiM karemi , ujANaghare ThANaM dehi, dinnaM, ratiM savAlaGkAravibhUsiyA AgayA, cADuyaM pakayA, so maMdaropamo akaMpo, tAhe sabbhAveNa paDisuNei, dhammo kahito, sAvigA jAyA, bhaNati-jati rAyavaseNaM anneNaM samaM vasejA, iyarahA baMbhacAriNIvayaM giNhati / tAhe sIhaguhAo Agao cattAri mAse uvavAsaM kAUNaM, AiriehiM Isatti abbhuTio, bhaNio ya-sAgayaM dukkarakAragassatti, evaM sappaItto'vi, thUlabhaddasAmI tattheva gaNiyAghare bhikakhaM giNhai, so'vi caumAsesu puNNesu Agato, AyariyA saMbhameNa ur3hiyA, bhaNio ya-sAgayaM te aidakaradakarakAragassatti, te bhaNaMti doNNivi-pecchaha AyariyA rAgaM vahati amaccaputtotti, vitiyae varisAratte 1 taM prekSamANaH siMha upazAntaH, anyaH sarpabile, so'pi dRSTiviSa upazAnta:, sthUlabhadraH kozAgRhe, sA tuSTA, parISahaparAjita , Agata |iti, bhaNati-kiM karomi ?, udyAnagRhe sthAnaM dehi, dattaM, rAtrI sarvAlaGkAravibhUSitA AgatA, cATu prakRtA, sa mandaropamoDakampaH, tadA sadbhAvena pratizRNoti, dharmaH kathitaH, zrAvikA jAtA, bhaNati-yadi rAjavazenAnyena samaM vaseyam , itarathA brahmacAriNIvrataM grhaati| tadA siMhaguhAyA Agatazcaturo mAsAn upavAsaM kRtvA, AcAryarIpadityabhyutthitaH, bhaNitazca-khAgataM duSkarakArakasyeti, evaM sarpavilasatko'pi, sthalabhAdasvAmI tatraiva gaNikAgRhe bhikSA gRhNAti, so'pi caturpu mAseSu pUrNeSu AgataH, AcAryAH saMbhrameNotthitAH, bhaNitazca-svAgataM | | te'tiduSkaraduSkarakArakasyeti, tau bhaNato dvAvapi-pazyata AcAryA rAgaM vahanti amAtyaputra iti, dvitIya varSArAne JainEducationalklona For Privale & Personal use only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. parISahAdhyayanam bRhaddhRttiH // 10 // sIhaguhAkhamaNo bhaNati-gaNiyAgharaM vaccAmitti abhiggahaM giNhai, AyariyA uvauttA, vArio, appaDisuNaMto gato, vasahI maggiyA, diNNA, sA sambhAveNa orAliyasarIrA vibhUsiyA avibhUsiyA vA, suNati dhamma, so tIse sarIre ajjhovavanno, obhAsai, sA Na icchati, bhaNati-jati navari kiMci desi, kiM demi ?sayasahassaM, so maggiumAraddho, vAlavisaye sAvato, jo tahiM jAi tassa sayasahassamulaM kaMbalaM dei, tahiM gato, teNa diNNaM saDarAyANaeNatti, egatya corehiM paMtho baddho, sauNo vAsati-sayasahassaMti, coraseNAvaI jANai, navari saMjayaM pecchai, bolINo, puNo vAsati-sayasahassaM gataM, teNa seNAvaiNA gaMtUNa paloio, sabbhAvaM pucchio bhaNatiasthi kaMbalo, gaNikAe Nemi, mukko gato, tIse diNNo, tAe caMdaNikAe chUDho, so bhaNai-mA viNAsehi, sA 1 siMhaguhAkSapaNo bhaNati-gaNikAgRhaM brajAmIti abhigrahaM gRhNAti, AcAryA upayuktAH, vAritaH, apratizRNvan gataH, vasatirmAgitA, 6 dattA, sA sadbhAvanodArazarIrA vibhUSitA avibhUSitA vA, zRNoti dharma, sa tasyAH zarIre'dhyupapannaH, avabhAsayati (yAcate), sA necchati, bhaNati-yadi navaraM kiJciddadAsi, kiM dadAmi ?, zatasahasraM, sa mArgayitumArabdhaH, nepAlaviSaye zrAvakaH yastatra yAti tasmai zatasahasramUlyaM kambalaM dadAti, tatra gata:, tena dattaM zrAddhena rAjJeti, ekatra cauraiH panthA vaddhaH, zakuno vAsayati-zatasahasramiti, caurasenApatirjAnAti, navaraM 6 saMyataM prekSate, valita:, punarvAsayati-zatasahasraM gataM, tena senApatinA gatvA pralokitaH, sadbhAva: pRSTo bhaNati-asti kambalaH, gaNikAyai nayAmi, mukto gataH, tasyai dattaH, tayA candanikAyAM (va!gRhe) nikSiptaH, sa bhaNati-mA vininezaH, sA // 106 // Jain Edu For Privale & Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education bhaNaI-tumapi erisao ceva hohisi, uvasAmeti laddhabuddhI, icchAmi aNusaddhiM gato, puNo AloettA viharai / AyarieNaM bhaNio-evaM dukkaradukkarakArao thUlabhaddo puSiM kharikA ( duakkhariyA ), icchA, idANIM saDDI jAyA, adiTTha| dosA tume patthiyatti uvAladdho, evaM ceva viharati / sA gaNikA rahiyassa raNNA diNNA, taM akkhANaM jahA NamokAre / jahA thUlabhaddeNitthIparIsaho ahiyAsito tahA ahiyAsiyo, Na u jahA teNa No ahiyAsitotti // ayaM caikatra vasatastathA strIjanasaMsargato mandasattvasya bhavati ato naikasthena bhAvyaM, kintu caryAparIpahaH soDhavya iti tamAhaega eva care lADhe, abhibhUya parIsahe / gAme vA nagare vAvi, Nigame vA rAyahANIe // 18 // (sUtram ) vyAkhyA- 'eka eve' ti rAgadveSavirahitaH 'caret' aprativaddhavihAreNa viharet, sahAyavaikalyato vaikastathAvidhagItArtho, yathoktam - "Na yo labhijA NiuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNato samaM vA / ekko'vi pAvAI vivajjayaMto, | vihareja kAmesu asajjamANo // 1 // " 'lADhe' tti lADhayati prAsukaiSaNIyAhAreNa sAdhuguNairvA''tmAnaM yApayatIti 1 bhaNati -- tvamapyetAdRza eva bhaviSyasi, upazAmyati labdhabuddhiH, icchAmi anuzAsti, gataH, punarAlocya viharati / AcAryeNa bhaNita: - evaM duSkaraduSkarakArakaH sthUlabhadraH pUrva vyakSarikA icchati, idAnIM zrAddhI jAtA, adRSTadoSA tvayA prArthiteti upAlabdha:, evameva viharanti / sA gaNikA rathikAya rAjJA dattA, tadAkhyAnakaM yathA namaskAre (aavshykvRttau)| yathA sthUlabhadreNa strIpariSaho'dhyAsitastathA'dhyAsitavyaH, na tu yathA tena nAdhyAsita iti / 2 na cApi labheta nipuNaM sahAyaM, guNAdhikaM vA guNataH samaM vA / eko'pi pApAni vivarjayan, viharet kAmeSu asajan 1 ational lainelibrary.org
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2- parIpahA. dhyayanam uttarAdhya. lADhaH, prazaMsAbhidhAyi vA dezIpadametat , paThyate ca-'ega ege care lADhaM' ti, tatra caikaH-asahAyaHpratimApratipannAdiH bRhaddhRttiH sa caiko rAgAdivaikalyAd' 'abhibhUya' nirjitya 'parIpahAn' kSudAdIn , ka punazcaredityAha-'grAme' coktarUpe 'nagarevA' karavirahitasanniveze 'apiH' pUraNe 'nigame vA' vaNignivAse 'rAjadhAnyAM' vA prasiddhAyAm , ubhayatra vAzabdAnuvRttaH, // 107 // maDambAdyupalakSaNaM caitad, AgrahAbhAvaM cAnenAheti sUtrArthaH // 18 // punaHprastutamevAha 1 asamANo care bhikkhU, neva kujA pariggahaM / asaMsatto gihatthehiM, anikeo parivae // 19 // (sUtram) | vyAkhyA-na vidyate samAno'sya gRhiNyAzrayAmUchitatvena anyatIrthikeSu vA'niyatavihArAdinetyasamAnaHasadRzo, yadvA samAnaH-sAhaGkAro na tathetyasamAnaH, athavA (a)samANo' tti prAkRtatvAdasannivAsan , yatrAste tatrApyasaMnihita eveti hRdayaM, sannihito hi sarvaH svAzrayasyodantamAvahati ayaM tu na tathetyevaMvidhaH san 'caret , apratibaddhavihAratayA viharet 'bhikSuH' yatiH, kathametat syAdityAha-naiva kuryAt 'parigrahaM' grAmAdiSu mamatvabuddhyAtmakam , atrAha ca-"gAme kule vA nagare va dese, mamattabhAvaM Na kahiMci kujjA", idamapi yathA syAttathAha-'asaMsaktaH' asambaddho 'gRhasthaiH' gRhibhiH 'aniketaH' avidyamAnagRho, naikatra baddhAspadaH, 'parivrajet' sarvato viharet , na (nA) niyatadezAdau gRhisamparkaH, ekatra baddhAspadatve niyatadezAdivihAritAyAM vA syAdapi mamatvabuddhiH, tadabhAve 1 grAme kule vA nagare vA deze, mamatvabhAvaM na kutracitkuryAt / OCTORSCOCOCOCCURRORS-NoC // 107 // Jain Education For Private & Personal use only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tu niravakAzaiveyamiti bhAva iti sUtrArthaH // 19 // atra ca ziSyadvAramanusaran 'asamANo care' ityAdisUtrasUci tamudAharaNamAha kollayare vatthavo datto sIso a hiMDao tassa / uvaharai dhAipiMDaM aMgulijalaNA ya sAdivvaM // 106 // vyAkhyA- 'kollayare' kulayaranAmni nagare vAstavyaH, AcArya iti zeSaH, dattaH ziSyazca hiNDakaH tasya upaharati dhAtrI piNDamaGgulijvalanAcca sAdevyamiti gAthAkSarArthaH // 106 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam - kollayare nayare vatthavA saGgamatherA AyariyA, dubbhikkhe tehiM saMjayA visajjiyA, taM NagaraM NavabhAge kAUNa jaMghAbalaparihINA viharanti, nagaradevayA ya tesiM kira uvasaMtA, tesiM sIso datto nAmaM AhiMDito, cireNa kAleNaM udaMtavAhato Agato, | so tesiM paDissayaM Na paviTTho NiyayAvAsatti, bhikkhavelAe ubaggAhiyaM hiMDatANaM, saMkilissati, kuMDho sahakulAI Na dAveitti, tehiM NAyaM, egattha siDikule revatiyAe gahiyato dArato, chammAsA rovaMtassa, AiriehiM cappuDiyA 1 kollakara nagare vAstavyAH saMgamasthavirA AcAryAH, durbhikSe taiH saMyatA visRSTAH, tannagaraM nava bhAgAn kRtvA parikSINajaGghAbalA viharanti, nagaradevatA ca teSu kilopazAntA, teSAM ziSyo datto nAmAhiNDakaH, cireNa kAlenodantavAhaka AgataH, sa teSAM pratizrayaM na praviSTo nityavAsa iti, bhikSAvelAyAmaupagrahikaM hiNDamAnayoH saMkkizyati, kuNTaH zrAddhakulAni na darzayatIti, tairjJAtam, ekatra zreSThikule revatikayA gRhIto dArakaH, SaNmAsA rudataH, AcArthaizcappuTikA Jain Education ional **% *%*% *%* elibrary.org
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. kiyA, mA rovatti, vANamaMtarIe mukko, tehiM tuTehiM paDilAhiyA jahicchieNaM, so visajito, eyANi kulANitti, AyariyA suciraM hiMDiUNa aMtapaMtaM gahAya AgayA, samuddiTTA, Avassae AloyaNAe Aloehi, bhaNati-tubbhahiM / bRhadvRttiH samaM hiMDio mi, dhAIpiMDo te bhutto, bhaNati-aha suhamAI picchahatti paduTTho, devayAe aDDaratte vAsaM aMdhakAro ya| // 108 // viguvito, eso hIleitti, 'AyariehiM bhaNio-atIhitti, so bhaNai-aMdhakArotti, AyariehiM aMgulI dAiyA, sA pajaliyA, AuTTo Aloei, AyariyAvi se NavabhAge kaheMti // tatazca yathA mahAtmabhiramIbhiH saGgamasthaviraizcaryAparISaho'dhyAsitaH tathAnyairapi adhyAsitavya iti // yathA cAyaM grAmAdiSvapratibaddhenAdhisahyate evaM naiSedhikIparIpaho'pi zarIrAdiSvapratibaddhanAdhisahanIya iti tamAha-. susANe sunnagAre vA, rukkhamUle ya ego| akukkue nisIejjA, na ya vittAsae paraM // 20 // (sUtram) __ vyAkhyA-zabAnAM zayanamasminniti zmazAnaM tasmin-pitRvane, (pA05-1-2)zvabhyo hitamiti vAkye 1 kRtA-mA rodihIti, vyantaryA muktaH, taistuSTaiH pratilambhitA yathepsitena, sa visRSTaH, etAni kulAnIti, AcAryAH suciraM hiNDitvA'ntaprAntaM gRhItvA AgatAH, bhuktAH, Avazyake AlocanAyAmAlocaya, bhaNati-yuSmAbhiH samaM hiNDito'smi, dhAtrIpiNDastvayA bhuktaH, bhaNati-atha sUkSmANi prekSadhvamiti pradviSTaH, devatayA ardharAtre varSA andhakAraM ca vikuvite, eSa hIlatIti, AcAryairbhaNitaH-AyAhIti, sa bhaNati-andhakAramiti, AcAryairaGgulidarzitA, sA prajvalitA, AvRtta Alocayati, AcAryA api tasmai nava bhAgAn kathayanti // 108 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ MORRECRACRORSCROREA 'ugavAdibhyo yadi'tyatra (pA05-1-2) 'zunaH saMprasAraNaM vA dIrghatvamiti (vArtikaM 5-1-2 ) vacanato yati saMprasAraNe dIrghatve ca zUnyam-udvasaM taca tat agAraM ca zUnyAgAraM tasminvA, vRzyata iti vRkSaH tasya mUlaM-adhobhUbhAgora vRkSamUlaM tasminvA, 'ekaH' uktarUpaH sa evaikakaH, eko vA pratimApratipattyAdau gacchatItyekagaH, ekaM vA karmasAhitya|vigamato mokSaM gacchati-tatprAptiyogyAnuSThAnapravRtteryAtItyekagaH, 'akukkucaH' aziSTaceSTArahito 'niSIdet' tiSThet , 'na ca' naiva vitrAsayet 'param' anyaM, kimuktaM bhavati ?-'paMDimaM paDivajiyA masANe, No bhAyae bhayabheravAI diss| vivihaguNatavorae ya NicaM, Na sarIraM cAbhikaMkhae sabhikkhU // 1 // // ityAgamamanusmaran zmazAnAdAvapyekako'pyanekabhayAnakopalambhe'pi na svayaM saMvibhIyAt, na ca vikRtakharamukhavikArAdibhiranyeSAM bhayamutpAdayet , yadvA 'aku kae' tti akutkucaH kunthvAdivirAdhanAbhayAtkarmabandhahetutvena kutsitaM hastapAdAdibhiraspandamAno niSIdeta, na ca hAvitrAsayet' vikSobhayet 'param' undUrAdi, mA bhUdasaMyama iti sUtrArthaH // 20 // tatra ca tiSThataH kadAcidupa sagargotpattau yat kRtyaM tadAhatattha se ciTThamANassa, uvasagge'bhidhArae / saMkAbhIo na gacchejjA, udvittA aNNamAsaNaM ||21||(suutrm) / vyAkhyA-tatra' iti zmazAnAdau 'se' tasya tiSThataH, paThyate ca-'acchamANassa'tti AsInasya upa-sAmIpyena 1 pratimA pratipadya zmazAne na bibheti bhayabhairavANi dRSTvA / vividhaguNataporatazca nityaM na zarIraM cAbhikAzte sa bhikSuH // 1 // uttarAdhya.19 For Privale & Personal use only elibrary.org
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 109|| sRjyante-tiryagmanuSyAmaraiH karmavazagenAtmanA kriyanta ityupasargAH te 'abhidhArayeyuH' antarbhAvitevArthatvAdabhidhAra-2 parISahA dhyayanam yeyuriva, ko'rthaH ?-utkaTatayA'tyantotsittaripuvat abhimukhIkuryuriva, yathaite sajjA vayaM tat praguNIbhUyAbhimukhaiH stheyamiti, yadvA sopaskAratvAt sUtrANAmupasargAH sambhaveyuH tatastAnabhidhArayet-kimete mamAcalitacetasaH kartumalamiti cintayet , paThyate ca-'uvasaggabhayaM bhave' iti sugama, 'zaGkAbhIta iti' tatkRtApakArazaGkAto bhItaHtrasto 'na gacchet na yAyAdutthAya, ko'rthaH ?-tat sthAnamapahAya anyadaparaM Asyate asminniti AsanaM-sthAnamiti sUtrArthaH // 21 // agnidvAramadhunA, tatra ca 'zaGkAbhIto na gaccheja'tti sUtrAvayavamarthataH spRzan udAharaNamAhanikkhaMto gayaurAo kurudattasuo gao ya sAkeyaM / paDimATriyassa kuDiyA AgayA aggi jAliMti 107 ___ vyAkhyA-'niSkrAntaH' prajito gajapurAt kurudattasuto gatazca sAketaM pratimAsthitasya 'kuDiya' tti hRtagaveSakA : (AgatA) agniM zirasi jvAlayanti iti gAthAkSarArthaH // 107 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa caaym| hetthiNAure Nayare kurudattasutto NAma inbhaputto tahArUvANaM therANamaMtie pavatito, so kayAi egalavihArapaDimaM paDivaNNo, sAeyassa Nayarassa adUrasAmaMte carimA ogADhA, tattheva paDimaM Thio caccare, tao egAtA 1 hastinApure nagare kurudattasuto nAmebhyaputrastathArUpANAM sthavirANAmantike prabajitaH, sa kadAcit ekAkivihArapratimA pratipannaH, |sAketasya nagarasyAdUrasamIpe caramA (pauruSI) avagADhA, tatraiva pratimAM sthitazcatvare, tata ekasmAt ROCESSOCACCORRECOGAOSEX awranww.jainelibrary.org JainEducatioISXIlional
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ |gAmAto gAvito hiriyAto, teNa ogAseNa NIyAto, jAva maggamANA kuDhiyA AgayA, jAva sAhU diTTho, tattha di duve paMthA, pacchA te Na jANaMti-kayareNa maggeNa NIyAto ?, te sAhuM pucchaMti-kayareNa maggeNa NIyAo?, tAhe so bhagavaM na vAharati, tehiM ruTehiM na vAharatittikAUNa tassa sIse maTTiyAe pAliM baMdhiUNa ciyAgate aMgAre ghettUNa sIse chUDhA, gayA ya, so bhagavaM sammaM sahai // tena sa yathA samyak soDho naiSidhikIparISahaH tathA'nyairapi sAdhubhiH sahanIya iti // naiSedhikItazca khAdhyAyAdi kRtvA zayyAM prati nivarttatAtastatparISahamAha uccAvayAhi sijAhiM, tavassI.bhikkhU thaamvN| NAivelaM vihaNijA, pAvadiTTI vihaNNai ||22||(suutrm) o vyAkhyA-Udhai citA uccA, upaliptatalAdhupalakSaNametat, yadvA zItAtapanivArakatvAdiguNaiH zayyAntaroparisthitatvenocAH, tadviparItAstvavacAH, anayordvandve uccAvacAH, nAnAprakArA voccAvacAstAbhiH 'zayyAbhiH' vasatibhiH 'tapakhI' prazasthatapo'nvito, bhikSuH prAgvat , 'sthAmavAn' zItAtapAdisahanaM prati sAmarthyavAn 'nAtivelaM' khAdhyAyAdivelAtikrameNa 'vihanyAt' hanegatAvapi vRttaratrAhaM zItAdibhirabhibhUta iti sthAnAntaraM gacchet , yadvA 'ativelAm' 1 grAmAt gAvo hRtAH, tenAvakAzena nItAH, yAvanmArgayamANA hRtagaveSakA AgatAH, yAvatsAdhuISTaH, tatra dvau panthAnau, pazcAtte na jAnanti-katareNa mArgeNa nItAH, te sAdhuM pRcchanti-katareNa mArgeNa nItAH ?, tadA sa bhagavAn na vyAharati, tai ruSTairna vyAharatItikRtvA tasya zIrSe mRttikayA pAlI baDhavA citAgatAnaGgArAn gRhItvA (te) zIrSe kSiptAH, gatAca, sa bhagavAn samyak sahate Jain Education For Privale & Personal use only ional M J inelibrary.org
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. parISahAdhyayanam bRhadvRttiH // 110 // ALAGHASIRECAMERASACARE anyasamayAtizAyinI maryAdA-samatArUpAmuccAM zayyAmavApyAho ! sabhAgyo'haM yasyezI sakalartusukhotpAdinI mama zayyeti avacAvAptau vA aho! mama mandabhAgyatA yena zayyAmapi zItAdinivArikAM na labhe iti harSaviSAdA- dinA 'na vihanyAt' nollaGghayetU, kimityevamupadizyata ityAha-pAvadiTTI vihannai'tti prAgvaditi sUtrArthaH // kiM punaH kuryAdityAhapairikkamuvassayaM lar3e, kallANaM aduva pAvagaM / kimegarAyaM karissai ?, evaM tattha'hiyAsae ||23||(suutrm) ____ vyAkhyA-'pairikaM' syAdivirahitatvena viviktamavyAbAdhaM vA 'upAzrayaM' vasatiM 'labdhvA' prApya 'kalyANaM' zobhanam 'aduva'tti athavA 'pApa' pAMzutkarAkIrNatvAdibhirazobhanaM, kiM, na kiJcit , sukhaM duHkhaM ceti gamyate, ekA rAtriyaMtra tadekarAtraM 'kariSyati' vidhAsyati? kalyANaH pApako vopAzraya iti prakramaH, ko'bhiprAyaH kecit puro-|| pacitasukRtA vividhamaNikiraNodyotitAsu mahAdhanasamRddhAsu mahArajatarajatopacitamittiSu maNinirmitorustambhAsu taditare tu jIrNavizIrNabhagnakaTakasthUNApaTalasaMvRtadvArAsu ThaNakacavaratupamUSakotkarapAMzubusabhasmaviNamUtrAvasaGkIrNAsa zvanakulamAjoramUtraprasekadurgandhiSvAjanma vasatiSu vasanti, mama tvadyaiveyamIrazI zvo'nyA bhaviSyatIti kimatra harSeNa M viSAdena vA 1, mayA hi dharmanihAya viviktatvamevAzrayasyAnveSyaM, kimapareNa ?, 'evamityamunA/prakAreNa 'to' ti kalyANe pApake vA''zraye 'adhyAsIta' sukhaM duHkhaM vA'dhisaheta, pratimAkalpikApekSaM caikarAtramiti, sthavirakalpikA // 11 // Jain Educa t ional For Privale & Personal use only Magainelibrary.org
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ pekSayA tu katipayA rAtrayaH, divasopalakSaNaM ca rAtrigrahaNamiti sUtrArthaH // 23 // atra nirvedadvAram , iha ca 'aduva pAvarga' |ti sUtrAvayavamarthataH spRzan udAharaNamAha niyuktikAraHhU~ kosaMbI jaNNadatto somadatto ya somadevo ya / Ayariya somabhUI duNDaMpi ya hoi NAyatvaM // 108 // sannAigamaNa viyaDaveraggA dovi te naItIre / pAovagayA naIpUraeNa udahi tu uvaNIyA // 109 // B vyAkhyA-kauzAmbI yajJadattaH somadattazca somadevazca AcAryaH somabhUtiyorapi ca bhavati jJAtavyaH, khajJAti gamanaM vikaTavairAgyAt dvAvapi tau nadItIre pAdapopagatau nadIpUrakeNodadhi tUpanItau iti gaathaadvyaakssraarthH|| 108 -109 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam| kosaMbIe NayarIe jaNNadatto dhijjAio, tassa do puttA-somadatto somadevo ya, te do'vi niviNNakAmabhogA| tApavatiyA somabhUI aNagArassa aMtie, bahussuyA bahuAgamA ya jAyA, te annayA ya sannAyapallimAgayA, tesiM mAyApiyaro ujjeNiM gateliyA, tahiM ca visae dhijAiNo viyarDa AviyaMti, tehiM tesiM viyarDa anneNa daveNa meleUNa 1 kauzAmbyAM nagaryA yajJadatto dhigjAtIyaH, tasya dvau putrau-somadattaH somadevazca, tau dvAvapi nirviNNakAmabhogau pravrajitau somabhUte| ranagArasya antike, bahuzrutau bahvAgamau ca jAto, tau anyadA ca saMjJAtapallImAgato, tayormAtApitarAvujjayinIM gatau, tatra ca viSaye dhigjA-2 dAtIyA vikaTamApibanti, taistAbhyAM vikaTamanyena dravyeNa melayitvA Jain Education 1 Ional For Privale & Personal use only S ebrary.org
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. diNNaM, kevi bhaNaMti-viyarDa ceva ayANatANa diNNaM, tehivi ya taM visesaM ayANamANehiM pIyaM, pacchA viyaDattA bRhadvRttiH jAyA, te ciMteMti-amhahiM ajuttaM kayaM, pamAo esa, varaM bhattaM paJcakkhAyaMti te egAe NadIe tIre tIse kaTThANa uvariM pAovagayA, tattha akAle varisaM jAyaM, pUro ya Agato, hariyA, vujjhamANA ya udaeNa samuI nniiyaa| tehiM // 11 // saMmaM ahiyAsiyaM, ahAuyaM pAliyaM, sejjAparIsaho ahiyAsito samavisamAhiM sejAhiM / evaM eso ahiyAsiyahAbotti // zayyAsthitasya tadupadrave'pyudAsInasya tathAvidhazayyAtaro'nyo vA kazcidAkrozedatastatparISahamAhaakoseja paro bhikkhU, na tesiM pai sNjle| sariso hoI vAlANaM, tamhA bhikkhU na saMjale ||24||(suutrm) vyAkhyA-'akkoseja' ti Akrozet-tiraskuryAt 'paraH' anyo dharmApekSayA dharmabAhya Atmavyatirikto vA |'bhikSu' yati, yathA dhigmuNDa ! kimiha tvamAgato'sIti ?, 'na tersi' ti supo vacanasya ca vyatyayAnna tasmai 'pratisavalet' niryAtane pratibhUtazcAkrozadAnataH savalate, tanniryAtanArtha dehadAhalauhityapratyAkrozAbhighAtAdibhiragni 1 dattaM, kecidbhaNanti-vikaTameva ajAnAnAbhyAM dattaM, tAbhyAmapi ca tadvizeSamajAnAnAbhyAM pItaM, pazcAdvikaTAttau jAto, tau cintayataH -AvAbhyAmayuktaM kRtaM, pramAda eSaH, varaM bhaktaM pratyAkhyAtamiti tAvekasyA nadyAstIre tasyAH kASThAnAmupari pAdapopagatau, tatrAkAle varSA jAtA, pUrazvAgataH, hRtau uhyamAnau codakena samudraM nItau / tAbhyAM samyagadhyAsitaM, yathAyuSkaM pAlitaM, zayyAparISaho'dhyAsitaH samaviSamAbhiH zayyAmiH, evameSo'dhyAsitavya iti / | // 11 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only Wainelibrary.org
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanna dIpyeta, sajvalanakopamapi na kuryAditi sajvaledityupAdAnaM, kimevamupadizyata ityAha-'sadRzaH' samAno bhavati, sajvalanniti prakramaH, keSAM !-'bAlAnAm' ajJAnAM, tathAvidhakSapakavat, yathA-kazcit kSapako devatayA guNairAvarjitayA satatamabhivandyate, ucyate ca-mama kAryamAvedanIyam , anyadaikena dhigajAtinA saha yoddhamArabdhaH, tena ca balavatA kSutkSAmazarIro bhuvi pAtitaH tADitazca, rAtrau devatA vanditumAyAtA, kSapakastUSNImAste, tatazcAsau devatayA'bhihito-bhagavan ! kiM mayA'parAddhaM ?, sa prAha-na tasya tvayA durAtmano mamApakAriNaH kiJcitkRtaM, sA cAvAdIt-na mayA vizeSaH ko'pyupalabdho yathA'yaM zramaNo'yaM ca dhigjAtiriti, yataH kopAviSTau dvAvapi samAnau sampannAviti, tataH satI preraNeti pratipannaM kSapakeNeti / uktamevArtha nigamayitumAha-'tamha' ti yasmAtsadRzo bhavati bAlAnAM tasmAdbhikSune sajvalediti sUtrArthaH // 24 // kRtyopadezamAhasocANaM pharusA bhAsA,dAruNe gaamkNtte| tusiNIo uvekkhijjA, Na tAo maNasI kre||25||(suutrm) ___ vyAkhyA-'zrutvA' AkarNya, Namiti vAkyAlaGkAre 'paruSAH' karkazAH 'bhASA' giro dArayanti mandasattvAnAM saMyamaviSayAM dhRtimiti dAruNAH tAH, grAmaH-indriyagrAmastasya kaNTakA iva grAmakaNTakA:-pratikUlazabdAdayaH, kaNTakatvaM caiSAM duHkhotpAdakatvena muktimArgapravRttivighnahetutayA ca, tadekadezatvena paruSabhASA api tathoktAH, bhASAvizeSaNatve'pi cAtrAviSTaliGgatvAtpuMliGgatA, 'tUSNIka tUSNIzIlo na kopAt pratiparuSabhASI, evaMvidhazca SSAGAR SHAN Jain Education For Privale & Personal use only sinelibrary.org
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 112 // "jo sahai hu gAmakaMTae akkosapahAratajaNAo ya' tti ityAgamaM paribhAvayan 'upekSeta' avadhIrayet , prakramAtparuSa parISahAbhASA eva, kathamityAha-na tA manasi kuryAt , tadbhASiNi dveSAkaraNeneti bhAva iti sUtrArthaH // 25 // idAnIM dhyayanam mudgaradvAraM vyAcikhyAsuH 'succA Nanti sUtrasUcitamudAharaNamAha rAyagihi mAlagAro ajjuNao tassa bhaja khNdsirii|muggrpaannii goTThI sudaMsaNo vaMdaoNIi // 110 // 2 B vyAkhyA-rAjagRhe mAlAkAro'rjunakastasya bhAryA skandazrIH mudgarapANiryakSo goSThI sudarzano vandako 'nireti' vandanArtha nirgacchatIti gAthAkSarArthaH // 11 // bhAvArthastu sampradAyAdavagamyaH, sa cAyamhai rAyagihe Nayare ajuNago nAma mAlAgAro parivasati, tassa bhajA khaMdasirI NAmA, tassa rAyagihassa Nayarassa* bahiyA moggarapANI nAma jakkhe ajuNagassa kuladevayaM, tassa mAlAgArassa ArAmassa panthe ceva jkkho| annayA khaMdasirI bhattaM tassa bhattArassa jeuM gayA, aggAI pupphAiM ghettuM gharaM gacchati, moggarapANigharae ya TTiyAe dullaliga 1 yaH sahate prAmakaNTakAn AkrozaprahArAn tarjanAzca / 2 rAjagRhe nagare arjuno nAma mAlAkAraH parivasati, tasya bhAryA skandazrI nI, va mAgAskajAnAnA // 112 // |tasmAdrAjagRhAnagarAdahirmudrapANirnAma yakSaH arjunasya kuladevatA, tasya mAlAkArasya ArAmasya pathi caiva yakSaH / anyadA skandazrIH bhaktaM | tasmai bharne netuM gatA, agrANi puSpANi gRhItvA gRhaM gacchati, mudrapANigRhe ca sthitAyAM durlalitAyAM For Private & Personal use only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAe gohIehiM chahiM jaNehiM diTThA, te bhaNaMti-esA ajuNamAlAgArassa bhajA'paDirUvA, giNhAmo NaM, tehiM sA. gahiyA, chavi jaNA tassa jakkhassa purato bhoge muMjaMti, so'vi mAlAgAro NiccakAlameva aggehi varohiM pupphehiM jakkhaM * accei, aciukAmo tatoAgacchai, tAe te bhaNiyA-esomAlAgAro Agacchati to tumbhe mae kiM visajjehiha?, tehiM NAyaM-eyAe piyaM, tehi bhaNiyaM-mAlAgAraM baMdhAmo, tehiM so baddho abahoDeNa, jakkhassa purato baMdhiUNa purato ceva se | |bhAriyaM bhuMjaMti, sA ya tassa bhattArassa mohuppAiyAI itthisahAI karei, pacchA so mAlAgAro ciMteti-eyaM ahaM jakkhaM NiJcakAlameva aggehiM varehiM pupphehiM acemi, tahAvi ahaM eyassa purato ceva evaM kIrAmi, jai ettha koi jakkho hoto to ahaM na kIrato, evaM subattaM evaM karTa Natthi ettha koi moggarapANI jakkho, tAhe so jakkho aNukaMpaMto 1 goSThIkaiH paDirjanadRSTA, te bhaNanti-eSA'rjunamAlAkArasya bhAryA'pratirUpA, gRhNIma etAM, taiH sA gRhItA, SaDapi janAstasya yakSasya | purato bhogAn bhujanti, so'pi mAlAkAro nityakAlamevANairvaraiH puSpairyakSamarcati, arcitukAmastata Agacchati, tayA te bhaNitAH-eSa | hai mAlAkAra Agacchati tat yUyaM mAM kiM visRjata, taiqhatam-etasyAH priyaM, tairbhaNitaM-mAlAkAra banImaH, taiH sa , baddho'vakhoTakena, yakSasya purato baddhA purata eva tasya bhAryA bhujanti, sA ca tasya bharturmohotpAdakAni strIzabdAni karoti, pazcAt sa mAlAkArazcintayati-enamahaM yakSaM nityakAlameva aprairvaraiH puSpairarcayAmi, tathApyahametasya purata evaivaM lAmyAmi, yadyatra ko'pi yakSo'bhaviSyattadA'haM nAka-13 | miSyam , evaM suvyaktametat kASThaM, nAstyatra ko'pi mudrapANiryakSaH, tadA sa yakSo'nukampayan JainEducation For Private & Personal use only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyayanam uttarAdhya. mAlAgArassa sarIramaNupaviThTho, taDataDassa baMdhe chettUNa lohamayaM palasahassaniSphannaM moggaraM gahAya aNNAiTo parISahAbRhadvRttiH samANo te chappi itthisattame purise ghAeti, evaM diNe diNe cha itthisattame purise ghAemANe viharai, jaNavato'vi rAyagihAto NagarAto Na tAva Niggacchai jAva satta ghaatiyaaii| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavaM mahAvIre samosarie, // 113 // jAva sudaMsaNo seTThI vaMdato NIi, ajuNaeNa diThTho, sAgArapaDimaM Thio, na tarai akkamiuM, pariperaMtehi bhamittA | parisaMto, ajjuNato sudaMsaNaM aNamisAe diTThIe avaloei, jakkho'vi moggaraM gahAya paDigao, paDito ajjuPNato, uDhio ya taM pucchai-kahiM gacchasi ?, bhaNai-sAmi vaMdiuM, so'vi gato, dhammaM socA paJcatito / rAyagihe | __ 1 mAlAkArasya zarIramanupraviSTaH, braTanaTaditibandhAn chittvA lohamayaM sahasrapalaniSpannaM mudgaraM gRhItvA anyAviSTaH (parAyattaH ) san tAn SaDapi strIsaptamAna puruSAn ghAtayati, evaM dine dine SaT strIsaptamAn puruSAn ghAtayana vicarati, janapado'pi rAjagRhAt nagarAnna | tAvannirgacchati yAvatsapta ghAtitAni / tasmin kAle tasmin samaye bhagavAn mahAvIraH samavasRtaH, yAvat sudarzanaH zreSThI vandako nireti, arjunena dRSTaH, sAkArapratimAM sthitaH, na zaknotyAkramituM, pariparyanteSu bhrAntvA parizrAntaH, arjunaH sudarzanamanimeSayA dRSTyA avalo-| kayati, yakSo'pi mudgaraM gRhItvA pratigataH, patito'rjunaH, utthitazca taM pRcchati-ka gacchasi ?, bhaNati svAminaM vandituM, so'pi gataH, dharma zrutvA pratrajitaH, rAjagRhe HERSAREE7-%ERS 45 // 113 // Jain Education national For Privale & Personal use only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ RASACARRRRRR%AA-%AS bhikkhaM hiMDato sayaNamAragotti loeNaM akkosijai NANApagArehiM akkosehiM, so sammaM sahai, sahatassa kevalaANANaM samuppaNNaM // evamanyairapi sAdhubhiH AkrozaparISahaH soDhavyaH // kazcidAkrozamAtreNAtuSyannadhamAdhamo vadhamapi vidadhyAditi vadhaparISahamAhahai haoNa saMjale bhikkhU , maNaMpiNo pusse| titikkhaM paramaMNaccA, bhikkhudhammami ciNte||26||(suutrm) vyAkhyA-'hataH' yaSTyAdibhiH tADito 'na savalet' kAyataH kampanapratyAhananAdinA vacanatazca pratyAkrozadAnAdinA bhRzaM jvalantamivAtmAnaM nopadarzayet , bhikSuH 'manaH' cittaM tadapi 'na pradUSayet' na kopato vikRtaM kurvIta, kintu 'titikSA' kSamAM-dharmasya dayA mUlaM na cAkSamAvAn dayAM samAdhatte / tasmAdyaH zAntiparaH sa sAdhayatyuttamaM dharmam // 1 // ' ityAdivacanataH 'paramAM' dharmasAdhanaM prati prakarSavatIM 'jJAtvA' avagamya 'bhikSudharma' yatidharma, yadvA bhikSudharma kSAntyAdikaM vastukharUpaM vA cintayet , yathA-kSamAmUla eva munidharmaH, ayaM cAsmannimittaM karmopacinoti, a doSa evAyam , ato nema prati kopa ucita iti suutraarthH|| 26 // amumeva prakArAntareNAhasamaNaM saMjayaM daMtaM, hapiNajjA ko'vi ktthvi|nsthi jIvassa nAsutti, Na taM pehe asaahuvN||27||(suutrm)| 1 mikSAM hiNDamAnaH svajanamAraka iti lokenAkrozyate nAnAprakArairAkrozaiH sa samyak sahate, sahamAnasya kevalajJAnaM samutpannam / anEducation For Private & Personal use only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. parIpahAdhyayanam bRhadvRttiH // 114 // vyAkhyA-'samaNaM' zramaNaM samamanasaM vA-tathAvidhavadhe'pi dharma prati prahitacetasaM, zramaNazca zAkyAdirapi syAdityAha-'saMyataM' pRthvyAdivyApAdananivRttaM, so'pi kadAcillAbhAdinimittaM bAhyavRttyaiva sambhavedata Aha-'dAntam indriyanoindriyadamena 'hanyAt' tADayat, 'ko'pi' iti tathAvidho'nAryaH 'kutrApi' grAmAdau, tatra kiM vidheyamityAhanAsti 'jIvasya' Atmana upayogarUpasya 'nAzaH' abhAvaH, tatparyAyavinAzarUpatvena hiMsAyA api tatra tatrAbhidhAnAd, |'itI'tyasmAddhetoH na 'ta'miti ghAtakaM prekSeta asAdhumahati yatprekSaNaM bhRkuTibhaGgAdiyuktaM tadasAdhuvat, kintu sAripujayaM prati sahAyo'yamitidhiyA sAdhuvadeva prekSeteti bhAvaH, athavA apergamyamAnatvAnna taM prekSetApi asAdhunA tulyaM vartate iti asAdhuvat , kiM punarapakArAyopatiSThet saMklinAti vA', asAdhurhi satyAM zaktI pratyapakArAyopatite asatyAM tu vikRtayA dRzA pazyati saklezaM vA kuruta ityevamabhidhAnaM, paThyate ca-'na ya pehe asAdhuyaM ti cakArasthApizabdArthasya bhinnakramatvAt prekSetApi na-cintayedapi na, kAm ?-'asAdhutAM' tadupari drohakhabhAvAMta, paThanti ca-evaM pehija saMjato' iti sUtrArthaH // 27 // adhunA vaNetti dvAraM, tatra 'hato na sajyaledi' tyAdi sUtramarthataH spRzannudAharaNamAha-. sAvatthI jiyasattU dhAraNi devI ya khaMdao putto| dhUA puraMdarajasA dattA sA daMDaIraNo // 111 // muNisuvayaMtevAsI khaMdagapamuhA ya kuMbhakArakaDe / devI puraMdarajasA daMDai pAlaga marUe ya // 112 // // 11 Jain Education intentional For Privale & Personal use only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasayA jaMteNaM vahiA u purohieNa ruTeNaM / rAgaddosatulaggaM samakaraNaM ciMtayaMtehiM // 113 // / vyAkhyA-zrAvastI jitazatrurdhAriNI devI ca skandakaH putro duhitA purandarayazA dattA sA daNDakirAjAya, munisuvratAntevAsinaH skandakapramukhAzca kumbhakArakaTe devI purandarayazA daNDakiH pAlakaHmarukazca paJca zatAni yantreNa ghAtitAni tuH pUraNe purohitena ruSTena pAlakena rAgadveSayostulAgramiva-tadanabhibhAvyatvena rAgadveSatulAgraM 'samakaraNaM' mAdhyasthyapariNAmaM bhAvayadbhiH, khakArya sAdhitamiti zeSaH, iti gAthAtrayAkSarArthaH // 111-112-113 // bhAvArthastu / sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam sAvatthIe nayarIe jiyasattU rAyA, dhAriNI devI, tIse putto khaMdao NAma kumAro, tassa bhagiNI puraMdarajasA, sA | kuMbhakArakaDe nayare daMDagI nAma rAyA tassa dinnA, tassa ya daMDakissa raNNo pAlago NAma maruto purohito| annayA sAvatthIe muNimuccayasAmI titthayaro samosario, parisA niggayA, khaMdato'vi niggato, dhammaM socA sAvago jaao| 1 zrAvastyAM nagaryAM jitazatrU rAjA, dhAriNI devI, tasyAH putraH skandako nAma kumAraH, tasya bhaginI purandarayazAH, sA kumbhakArakaTe | nagare daNDakI nAma rAjA tasmai dattA, tasya ca daNDakino rAjJaH pAlako nAma brAhmaNaH purohitaH / anyadA zrAvastyAM munisuvratasvAmI tIrthakaraH |samavasRtaH, parSannirgatA, skandako'pi nirgataH, dharma zrutvA zrAvako jAtaH / uttraadhy.204|| For Privale & Personal use only Sinelibrary.org
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 115 // SCIENCSCAMACH AR annayo so pAlakamaruto dUyattAe Agato sAvatthiM nayariM, atthANimajjhe sAhUNaM avaNNaM vayamANo khaMdaeNaM parISahAnippipasiNavAgaraNo kato, patosamAvaNNo, tappabhiI ceva khaMdagassa chiddANi cArapurisehiM maggAvito viharai, dhyayanam jAva khaMdago paMcajaNasaehiM kumArolaggaehiM saddhiM muNisuvvayasAmisagAse pacatito, bahusuto jAto, tANi ceva se paMca sayANi sIsattAe aNuNNAyANi / annayA khaMdao sAmimApucchai-baccAmi bhagiNIsagAsaM, sAmiNA bhaNiyaM-uvasaggo mAraNaMtito, bhaNai-ArAhagA virAhagA vA ?, sAmiNA bhaNiyaM-save ArAhagA tuma motuM, so bhaNa|i-laTuM, jadi ettiyA ArAhagA, gao kuMbhakArakaDaM, marueNa jahiM ujjANe Thio tahi AuhANi zUmiyANi, rAyA buggAhio-jahA, esa kumAro parIsahaparAito eeNa uvAeNa turma mArittA rajaM gihihitti, jadi te vipacato! / 1 anyadA sa pAlako brAhmaNo dUtatAyai AgataH zrAvastI nagarIm , AsthAnikAmadhye sAdhUnAmavarNa vadana skandakena niSpRSTapraznavyAkaraNaH | kRtaH, pradveSamApannaH, tatprabhRtyeva skandakasya chidrANi cArapuruSairmArgayana viharati, yAvatskandakaH paJcabhirjanazataiH kumArAvalagakaiH sArdha muni| suvratasvAmisakAze pravrajitaH, bahuzruto jAtaH, tAnyeva paJca zatAni tasmai ziSyatayA'nujJAtAni / anyadA skandakaH svAminamApRcchati // 115 // vrajAmi bhaginIsakAzaM, svAminA bhaNitam-upasargo mAraNAntikaH, bhaNati-ArAdhakA virAdhakA vA ?, svAminA bhaNitaM-sarve ArA-IM |dhakAstvAM muktvA, sa bhaNati-laSTaM, yadyetAvanta ArAdhakAH, gataH kumbhakArakaTaM, marukeNa yatrodyAne sthittaH tatrAyudhAni gopitAni, rAjA| vyudrAhitaH-yathaiSa kumAraH parISahaparAjita etenopAyena tvAM mArayitvA rAjyaM grahISyatIti, yadi taba vipratyayaH JainEducation For Private & Personal use only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ujjANaM paloehi, AuhANi olaiyANi diTThANi, te baMdhiUNa tassa caiva purohiyassa samappiyA, teNa sadhe purisajaMteNa pIliyA, tehiM sammaM ahiyAsiyaM, tesiM kevalaNANaM uppaNNaM siddhA ya / khaMdato'vi pAse dhario, lohiyacirikkAhiM bharijjaMto savato pacchA jaMte pIlito NidANaM kAUNa aggikumAresu uvavaNNo / taMpi se rayaharaNaM ruhiralittaM | purisahatthotti kAuM giddhehiM puraMdarajasAte purato pADiyaM, sAvi taddivasaM adhitiM karei jahA sAdhU Na dIsaMti, taM ca NAe dihaM paJcabhinnAo ya kaMbalo, NisijjAto chiNNAto, tAe ceva diNNo, tAe nAyaM-jahA te mAriyA, tAe khiMsito | rAyA-pAva ! viNaTTho'si, tAe ciMtiyaM paJcayAmi, devehiM muNisubayasagAsaM nIyA, teNavi deveNa NagaraM dahaM sajaNacayaM, ajavi daMDagAraNNaMti bhaNNai / araNNassa ya vaNAkhyA bhavati, tena dvAragAthAyAM vanamityuktam / ettha tehiM sAhUhiM 1 udyAnaM pralokaya, AyudhAnyavalagitAni ( gopitAni ) dRSTAni, te badhdhvA tasmAyeva purohitAya samarpitAH, tena sarve / puruSayantreNa pIlitAH, taiH samyagadhyAsitaM teSAM kevalajJAnamutpannaM siddhAzca / skandako'pi pArzve dhRtaH, rudhiracchaTAmizriyamANaH sarvataH pazcAt yatre pI|lito nidAnaM kRtvA'gnikumAreSUtpannaH / tadapi tasya rajoharaNaM rudhiraliptaM puruSahasta itikRtvA gRdhaiH purandarayazasaH purataH pAtitaM, sA'pi taddivase'dhRtiM karoti yathA sAdhavo na dRzyante, taccAnayA dRSTaM, pratyabhijJAtazca kambalaH, niSadyArichannAH, tayaiva dattaH, tayA jJAtaM yathA te mAritAH, tathA khiMsito rAjA - pApa ! vinaSTo'si, tayA cintitaM - pravrajAmi, devairmunisuvratasakAzaM nItA, tenApi devena nagaraM dagdhaM sajanabrajam | adyApi daNDakAraNyamiti bhaNyate / araNyasya ca vanAkhyA bhavati / atra taiH sAdhubhi Netional Hainelibrary.org
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. parIpahAdhyayanam bRhadvattiH // 116 // vahaparIsaho ahiyAsito sammaM, evaM ahiyAseyavaM, Na jahA khaMdhaeNa NAhiyAsiyaM // parairabhihatasya ca tathAvidhauSadhAdi grAsAdi ca sadopayogi yateocitameva bhavatIti yAcAparISahamAhadukkaraM khallu bho ! NiccaM, aNagArassa bhikkhunno| savaM se jAiyaM hoi, natthi kiMci ajAiyaM // 28 // (sUtram) vyAkhyA-duHkhena kriyata iti duSkaraM-duranuSThAnaM, khalurvizeSaNe nirupakAriNa iti vizeSaM dyotayati, 'bho' i. tyAmabeNe 'niyaM' sarvakAlaM, yAvajIvamityarthaH, anagArasya bhikSoriti ca prAgvat , kiM tat duSkaramityAha-yat 'savam' AhAropakaraNAdi se' tasya yAcitaM bhavati, nAsti kiJcid' dantazodhanAdyapi ayAcitaM, tataH sarvasyApi vastuno yAcanamiti gamyamAnena vizeSyeNa duSkaramityasya sambandha iti sUtrArthaH // 28 // tatazca-.. goyaraggapaviTrassa, hatthe no suppasArae / seo agAravAsotti, ii bhikkhU na ciMtae ||29||(suutrm) 4 vyAkhyA-goriva caraNaM gocaro, yathA'sau paricitAparicitavizeSamapahAyaiva pravarttate tathA sAdhurapi bhikSArtha, tasyAyaM-pradhAnaM yato'sau eSaNAyukto gRhNAti na punargauriva yathA kathaJcit , tasmin praviSTo gocarAgrapraviSTaH tasya, 'pANiH' hasto 'no' naiva sukhena prasAryate piNDAdigrahaNArtha pravartyata iti suprasAraH sa eva suprasArakaH, kathaM hi ni 1 baMdhaparIpahoM'dhyAsitaH samyak, evamadhyAsitavyaM, na yathA skandakena nAdhyAsitam / // 116 // For Privale & Personal use only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai rupakAriNA para pratidinaM praNayituM zakyaH, uttaratizabdasya bhinnakramatvAd 'itI'tyasmAddhetoH 'zreyAn' atizaya prazasyaH 'agAravAso' gArhasthyaM, tatra hi na kazcidyAcyate, khabhujArjitaM ca dInAdibhyaH saMvibhajya bhujyate, 'itI'yetadbhikSuH na cintayed , yato gRhavAso bahusAvadyo niravadyavRttyarthaM ca tatparityAgaH, tataH khayaMpacanAdipravRttebhyo / gRhibhyaH piNDAdigrahaNaM nyAyyamiti bhAva iti sUtrArthaH // 29 // sAmprataM rAmadvAra, tatra 'dukkaraM khalu bho ! NicaM' iti || sUtramarthataH spRzannudAharaNamAha jAyaNaparIsahami baladevo ittha hoi AharaNaM / ___ vyAkhyA-yAcAparISahe valadevo'tra bhavatyAharaNam-udAharaNam / atra sampradAyaH jayA so vAsudevasabaM vahato siddhattheNaM paDibohio kaNhassa sarIragaM sakAreuM kayasAmAtito liMgaM paDivajiuM| tuMgIsihare tavaM tappamANo mANeNa-kahiM bhicANa bhikkhaDaM allIsaM ?, teNa kaTTAhArAINa bhikkhaM giNhai, na gAmaM| nayaraM vA alliyati / teNa so NAhiyAsito jAyaNAparIsaho, evaM na kAyavvaM, / anne bhaNaMti-baladevassa bhikkhaM: 5 1 No'parataH .... kyam 2 yadA sa vAsudevazavaM vahana siddhArthena pratibodhitaH kRSNasya zarIrakaM satkArya (saMskRtya ) kRtasAmAyiko liGgaM pratipadya tuGgizikhare tapaH tapana mAnena-ka bhRtyAn bhikSArthamAzrayiSye ?, tena kASThAhArakAdibhyo bhikSAM gRhNAti, na grAma nagaraM vaa''shryte| tena sa nAdhyAsito yAcanAparISahaH, evaM na kartavyam / anye bhaNanti-baladevasya bhikSA l For Privale & Personal Use Only Jain Education inelibrary.org Ional
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. bhamaMtassa bahuo jaNo tassa rUveNAvakkhitto Na kiMci annaM jANai, tacitto ceva ciTThai, teNa so na hiMDai gAmA garAdi, jahAgayapahiyAhiMto ceva bhikkhaM jAyatitti, esa jAyaNAparIsaho pasattho // evaM zeSasAdhubhirapi yAcAbRhaddhRttiH parISahaH soddhvyH|| yAcApravRttazca kadAcillAbhAntarAyadoSato na lbhetaapiitylaabhpriisshmaah||117|| paresu gAsamesijjA, bhoyaNe pariNiTThie / laddhe piMDe AharijjA, aladdhe nANutappae // 30 // (sUtram) vyAkhyA-'pareSu' iti gRhastheSu 'grAsaM' kavalam, anena ca madhukaravRttimAha, 'eSayed' gaveSayet , bhujyata iti / |bhojanam-odanAdi tasmin 'pariniSThite' siddhe, mA bhUtprathamagamanAttadartha pAkAdipravRttiH, tatazca 'labdhe' gRhibhyaH prApte 'piNDe' AhAre 'alabdhe vA' aprApte vA nAnutapyeta saMyataH, tadyathA-aho! mamAdhanyatA yadahaM na kiJcillabhe, upalakSaNatvAlabdhe vA labdhimAnahamiti na hRSyet , yadvA labdhe'pyalpe'niSTe vA sambhavatyevAnutApa iti suutraarthH||30|| dakimAlambanamAlambya nAnutapyatetyAha- / ajevAha Na labbhAmi, avi lAbho sue siyaa| jo evaM paDisaMvikhe, alAbhotaM na tjje||31||(suutrm) 1.bhrAmyato bahurjanastasya rUpeNAkSiptaH na kiJcidanyat jAnAti, taccittazcaiva tiSThati, tena sa na hiNDate prAmAkarAdiSu, yathAgatapathikAdibhya eva bhikSA yAcate iti, eSa yAcanAparIta prazastaH / 2 aladdhe vA nANutappeja saMjae (TIkA) // 117 // Jain Education clonal For Private & Personal use only www.dainelibrary.org
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- 'adyaiva' asminnevAhanyahaM 'na labhe' na prApnomi, 'apiH' sambhAvane, sambhAvyata etat 'lAbhaH' prAptiH 'zvaH' AgAmini dine 'syAd' bhavet, upalakSaNaM zva ityanyedyuranyatareyurvA mA vA bhUdityanAsthAmAha, ya 'evam' uktaprakAreNa 'paDisaMvikkhe' tti pratisamIkSate'dInamanAH alAbhamAzrityAlocayati, 'alAbhaH' alAbhaparISahaH taM ' na tajjeyati' nAbhibhavati, anyathAbhUtastvabhibhUyata iti bhAvaH // 31 // atra laukikamudAharaNam vAsudevavaladevasacagadArugA assavahiyA aDavIe naggohapAyavassa ahe rattiM vAsovagayA, jAmaggahaNaM, dAruga|ssa paDhamo jAmo, koho pisAyarUvaM kAUNa Agato, dArugaM bhaNai - AhAratthI'haM uvAgao, ee sutte bhakkhayAmi, yuddhaM vA dehi, dArugeNa bhaNiyaM-vADhaM, teNa saha saMpalaggo, dAruMgo ya taM pisAyaM jahA jahA na sakkei hiNiu~ tahA tahA russati, jahA jahA russai tahA tahA so koho vahati, evaM so dArugo kicchapANo taM jAmagaM nibAhei, pacchA saccagaM uTThAve, saccago'vi taheva pisAeNa kicchapANo kato, tatie jAme baladevaM uTThavei, evaM baladevo'vi 1 vAsudevavaladevasatyakadArukA azvApahRtA aTavyAM nyagrodhapAdapasyAdho rAtrau vAsamupAgatAH, yAmagrahaNaM, dArukasya prathamo yAmaH krodhaH pizAcarUpaM kRtvA''gataH, dArukaM bhaNati -AhArArthyahamupAgataH, etAn suptAn bhakSayAmi, yuddhAM vA dehi, dArukeNa bhaNitaM vADha, tena saha saMlagnaH, dArukazca taM pizAcaM yathA yathA na zaknoti nihantuM tathA tathA ruSyati, yathA yathA ruSyati tathA tathA saM krodho vardhate, evaM sa dArukaH kRcchraprANastaM yAmaM nirvahati, pazcAtsatyakamutthApayati, satyako'pi tathaiva pizAcena kRcchraprANaH kRtaH, tRtIye yAme baladevamutthApayati, evaM baladevo'pi Jain Education rational 9.46+ inelibrary.org
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhyaH utthe jAme vAsudevaM uTThavei, vAsudevo teNa pisAeNa taheva bhaNito, vAsudevo bhaNati-maM aNijiuM kahaM mama sa parISahAhAe khAhisi ?, juddhaM laggaM, jahA jahA jujjhai pisAo tahA tahA vAsudevo aho balasaMpuNNo ayaM mallo iti dhyayanam tUsae, jahA jahA tUsae tahA tahA pisAo parihAyati, so teNa evaM khavio jeNa ghettuM uyaTTIe chUDho, pabhAe // 11 // passae te bhinnajANukoppare, keNaMti puThThA bhaNaMti-pisAeNa, vAsudevo bhaNati-sa esa kovo pisAyarUvadhArI mayA pasaMtayAe jito, uyaTTiNIe NINeUNa drisio| iti suutraarthH|| samprati 'pure'tidvAraM, 'purA' iti pUrvasmin kAle kRtaM karmeti gamyate, tatra ca 'NANutappeja saMjaetti' sUtrAvayavamarthataH spRzannudAharaNamAha kisipArAsaraDhaMDho alAbhae hoi AharaNaM // 114 // | vyAkhyA-kRSipradhAnaH pArAsaraH kRSipArAsaro janmAntaranAmnA 'DhaNDha' iti DhaNDhaNakumAraH 'alAbhake' alAbhaparISahe bhavatyAharaNamiti gAthApazcArDAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam| 1 caturthe yAme vAsudevamutthApayati, vAsudevastena pizAcena tathaiva bhaNitaH, vAsudevo bhaNati-mAmanirjitya kathaM mama sahAyAn bhakSayiSyasi ?,8 yuddhaM lagnaM, yathA yathA yudhyate pizAcastathA tathA vAsudevaH aho balasaMpanno'yaM malla iti tuSyati, yathA yathA tuSyati tathA tathA pizAcaH pari hIyate, sa. tenaivaM kSapitaH yena gRhItvA kaTyAM (jaGghAyAM) kSitaH, prabhAte tAn bhinnajAnukUrparAn pazyati, keneti pRSTA bhaNanti-pizAcena, divAsudevo bhaNaMti-sa eSa kopaH pizAcarUpadhArI mayA prazAntatayA jitaH, jaGghAyA niSkAzya drshitH| Jain Education For Privale & Personal use only Majanelibrary.org
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education aimi gAme ego pArAsaro nAma, tammi ya anne pArAsarA atthi, so puNa kisIe kusalo ahavA sarIreNa kiso teNaM kisipArAsaro, so ya tammi / gAne AuttiyaM rAuliyaM cariM vAhei, te ya goNAdI divasaM chAelayA bhattavelaM | paDicchaMti, pacchAte bhattevi ANI moeukAme bhaNai ekkekaM halabaMbhaM deha, to pacchA bhuMjaha, tehiM chahiMvi halasa - ehi bahuyaM vAhiyaM, teNa tahiM bahuyaM aMtarAiyaM baddhaM, mariUNa ya so saMsAraM bhamiUNa antreNa sukayaviseseNa vAsudevassa putto jAto DhaMDhoci, arinemisayA se pacato, (granthAgram 3000) aMtarAyaM kammaM udinnaM, phIyAe bAravaIe hiMDato na labhati, kahiMcivi jayA labhati tadA jaM vA taM vA, teNa sAmI pucchito, tehiM kahiyaM jahAvattaM, pacchA teNa abhiggaho gahito, jahA - parassa lAbho na giNhiyavvo / annayA vAsudevo pucchai titthayaraM - eesiM aTThArasaNhaM samaNasAha 1 ekasmin grAme ekaH pArAzaro nAma, tasmiMzcAnye pArAzarAH santi, sa punaH kRSau kuzalo'thavA zarIreNa kRzastena kRSipArAzaraH ( kRzapArAzaraH ), sa ca tasmin grAme | AyuktikaM rAjakulikaM cAriM vAhayati, te ca gavAdayo divase chAyArthinaH bhaktavelAM pratIcchanti, pazcAttAn bhakte'pi AnIte moktukAmAn bhaNati - ekaikaM halakarSa datta tataH paJcAt bhuGgdhvaM taiH SaDtirapi halazatairbahu vAhitaM, tena bahu tatrAntarAyikaM baddhaM, mRtvA ca sa saMsAraM bhrAntvA anyena sukRtavizeSeNa vAsudevasya putro jAto DhaNDha iti, ariSTaneminaH sakAze pratrajitaH, antarAyaM karmodIrNa, | sphItAyAM dvArikAyAM hiNDamAno na labhate, kvacidapi yadA labhate tadA yadvA tadvA, tena svAmI pRSTaH, taiH kathitaM yathAvRttaM, pazcAt tenAbhigraho gRhItaH, yathA - parasya lAbho na grahItavyaH / anyadA vAsudevaH pRcchati tIrthakaram-etasyAmaSTAdazazramaNasAhasyAM tional ainelibrary.org
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ * *- uttarAdhya. parIpahAdhyayanam bRhaddhRttiH // 119 // ssINaM ko dukkarakArato?, tehiM bhaNiyaM, jahA-DhaMDho aNagAro, alAbhaparIsaho kahio, so kahiM?, sAmI bhaNai-NagariM pavisaMto pecchihisi, dihro pavisaMteNaM, hathikhaMdhAo ovariUNa vaMdio, so ya ikkeNa inbheNa diTTho, jahA mahappA esa jo vAsudeveNa vaMdito, so ya taM ceva gharaM paviThTho, teNa paramAe saddhAe moyagehiM paDilAbhito, bhamiUNa sAmissa dAvai pucchai ya-jahA mama alAbhaparIsaho khINo?, pacchA sAmiNA bhaNNati-Na khINo, esa vAsudevassa lAbho, teNa paralAbhaM na uvajIvAmittikAuM amucchiyassa parikRtissa kevalaNANaM samuppaNNaM / evaM ahiyAsiyabvo alAbhaparIsaho jahA DhaMDheNa aNagAreNa // alAbhAcAntaprAntAzinAM kadAcidrogAH samutpadyeranniti rogaparISahamAhaNacA uppaiyaM dukkhaM, vedaNAe duhaTTie / adINo ThAvae paNNaM, puTTho tattha hiyAsae ||32||(suutrm) ___ vyAkhyA-'jJAtvA' adhigamya 'utpattikam' udbhUtaM, duHkhayati iti duHkhaH prastAvAt jvarAdirogastaM 'vedanayA' 1 ko duSkarakArakaH!, tairbhaNitaM yathA-DhaNDhaNo'nagAraH, alAbhaparISahaH kathitaH, sa ka ?, svAmI bhaNati-nagarI pravizana prekSayiSyase, dRSTaH pravizatA, hastiskandhAdavatIrya vanditaH, sa caikenebhyena dRSTo, yathA mahAtmaiSa yo vAsudevena vanditaH, sa ca tadeva gRhaM praviSTaH, tena paramayA zraddhayA modakaiH pratilambhitaH, bhrAntvA svAmine darzayati, pRcchati ca-yathA mamAlAbhaparISahaH kSINaH 1, pazcAt svAminA bhaNyate-na kSINaH, eSa vAsudevasya lAbhaH, tena paralAbhaM nopajIvAmItikRtvA'mUrchitasya pariSThApayataH kevalajJAnaM smutpnnm| evamadhyAsitavyo'lAbhaparISaho yathA DhaNDhenAnagAreNa // 119 // Sain Education omational For Privale & Personal use only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASARKARREARS sphoTapRSThagrahAdyanubhavarUpayA duHkhenAtaH-pIDitaH kriyate sma duHkhArtitaH, evaMvidho'pi 'adInaH' aviklavaH 'sthApayet' duHkhArttitatvena calantI sthirIkuryAt 'prajJA' khakarmaphalamevaitediti tattvadhiyaM, 'spRSTa' ityapelsanirdiSTatvAt vyApto'pi rAjamandAdibhiH, yadvA puSTa iva puSTovyAdhibhiraviklavatayA 'tatreti' prajJAsthApane sati rogotpAte vA adhyAsIta' adhisaheta, prakramAdrogajanitaduHkhamiti suutraarthH||32|| syAdetat-cikitsayA kiM na tadapanodaH kriyate ? ityAhategicchaM nAbhinaMdijjA, sNcikkh'ttgvese| eyaM khu tassa sAmapaNaM, jaM na kujA na kArave ||33||(suutrm)| ___ vyAkhyA-cikitsA' rogapratikArarUpAM 'nAbhinandet' nAnumanyeta, anumatiniSedhAcca dUrApAste karaNakAraNe, 'samIkSya' svakarmaphalamevaitat bhujyata, iti paryAlocya, yadvA 'saMcikkha'tti 'acAM sandhi lopau bahulami'sekAralope 'saMcikkhe' samAdhinA tiSTheta, na kUjanakarkarAyatAdi kuryAt, AtmAnaM-cAritrAtmAnaM gaveSayati-mArgayati kathamayaM mama syAdityAtmagaveSakaH, kimityevamata Aha-'etad anantaramabhidhAsyamAnaM 'khuti khalu, sa ca yasmAdarthaH, tato yasmAdetat 'tasya' zramaNasya 'zrAmaNyaM' zramaNabhAvo yanna kuryAnna kArayet , upalakSaNatvAnnAnumanyeta, prakramAt cikitsAM, jinakalpikAdyapekSaM caitat , sthavirakalpApekSayA tu 'jaM na kujA' ityAdau sAvadhamiti gamyate, ayamatra Allainelibrary.org Jain Education D For Privale & Personal use only onal
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 120 // SACARDOSELICADAINIK bhAvaH-yasmAtkaraNAdibhiH sAvadhaparihAra eva zrAmaNyaM, sAvadyA ca prAyazcikitsA, tatastAM nAbhinanded, etadapyau-18 parISahAtsargikam , apavAdatastu sAvadyA'pyeSAmiyamanumataiva, yaduktam-"kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovihANeNa ya| dhyayanam ujamissaM / gaNaM vaNItIi vi sAravissaM, sAlaMbasevI samuveti mokkhaM // 1 // " iti sUtrArthaH // 33 // idAnIM bhikSeti dvAraM, tatra ca 'tigicchaM NAhiNaMdijjA' iti sUtrAvayavamarthataH spRzannudAharaNamAha| mahurAi kAlavesiya jaMbuya ahiuttha muggaselapuraM / rAyA paDisehei jaMbuyarUveNa uvasaggaM // 115 // vyAkhyA-mathurAyAM kAlavesiko jambuko'bhyuSito mudselaM puraM rAjA pratiSedhayati jambukarUpeNa upasargamiti / gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu sampradAyAvagamyaH, sa cAyam__ maMhurAe jiyasattuNA raNNA kAlA nAma vesA'paDirUvaMti kAuM orohe chaDhA, tIse putto kAlAe kAlavesio 4 kumAro, so tahArUvANaM therANaM aMtie dhamma soUNa pacatito, egallavihArapaDimaM paDivaNNo, gato muggaselapuraM, 1 kariSyAmyacchittimathavA'dhyedhye tapovi (paupa) dhAneSu coAsyAmi / gaNaM vA nItyA api sArayiSyAmi, sAlambasevI samupaiti mokSam || // 120 // (zuddhim ) // 1 // 2 mathurAyAM jitazatruNA rAjJA kAlAnAmnI vezyA'pratirUpetikRtvA'varodhe kSiptA, tasyAH putraH kAlAyAH kAlavezikaH | kumAraH, sa tathArUpANAM sthavirANAmantike pravrajitaH, ekAkivihArapratimA pratipannaH, gato mudgazailapuraM, Jain Educational For Privale & Personal use only Hinelibrary.org
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ tahiM tassa bhagiNI hayasattussa raNNo mahilA, tassa sAhussa arasiyA, tato tIe bhikkhAe saha osahaM dinnaM, so ya ahigaraNaMti bhattaM paJcakkhAti / teNa ya kumAratte siyAlANaM saddaM soUNa pucchiyA olaggiyA - kesiM esa saho suJcati ?, te bhaNaMti- ee siyAlA aDavivAsiNo, teNa bhaNNati- ee baMdhiUNa mama ANeha, tehiM siyAlo baMdhi - UNa ANito, so taM haNai, so hammaMto khiMkhiei, tato so ratiM biMdai, so siyAlo hammato mato, akAmaNijarAe vANamaMtaro jAo, teNa vANamaMtareNa so bhattapaJcakkhAto diTTho, ohiNA Abhoio, imo sotti AgaMtUNa sapiliyaM siyAliM viraciUNa khiMkhiyaMto khAi, rAyA taM sAdhuM bhattapaJcakkhAyayaMtikAuM rakkhAveti purisehiMti, mA koi se uvasaggaM karissaitti, jAva te purisA taM thANaM aiti tAva tIe sIAlIe khaito, jAhe te purisA 1 tatra tasya bhaginI hatazatro rAjJo mahilA, tasya sAdhorarzAsi, tatastayA bhikSayA sahauSadhaM dattaM sa cAdhikaraNamiti bhaktaM pratyAkhyAti / tena ca kumAratve zRgAlAnAM zabdaM zrutvA pRSTA avalagakAH keSAmepa zabdaH zrUyate ?, te bhaNanti ete zRgAlA aTavIvAsina:, tena bhaNyateetAn baddhA mama (pArzve ) Anayata, taiH zRgAlo baddhA''nItaH, sa taM hanti, sa hanyamAnaH khitiGkaroti, tataH sa ratiM vindati, sa zRgAlo hanyamAno mRtaH, akAmanirjarayA vyantaro jAtaH, tena vyantareNa sa pratyAkhyAtabhakto dRSTaH, avadhinA''bhogitaH, ayaM sa ityAgatya sabAlakAM zRMgAlI vikurvya (viracya, khiGkiGkurvan khAdati, rAjA taM sAdhuM pratyAkhyAtabhakta itikRtvA rakSayati puruSaiH, mA kazcittasyopasarga kariSyatIti ( kArSIditi ), yAvatte puruSAstat sthAnamAyAnti tAvattayA zRgAlyA khAditaH, yadA te puruSAH -* ainelibrary.org
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ L uttarAdhya. bRhadvattiH // 12 // ossariA tAhe sadaM kareMtI khAti, jAhe AgayA tAhe na dIsati, so'vi uvasaggaM sammaM sahati khamati, evaM parISahAahiyAseyavvaM // rogapIDitasya zayanAdiSu duHsahatara(6)tRNasparza ityetadanantaraM tatparISahamAha | dhyayanam acelagassa lUhassa, saMjayassa tavassiNo / taNesu suyamANassa, hujjA gAyavirAhaNA ||34||(suutrm) ___ vyAkhyA- acelakasya rUkSasya saMyatasya tapakhina iti prAgvat , tarantIti tRNAni-darbhAdIni teSu zayAnasyopalakSaNatvAt AsInasya vA bhavet gAtrasya-zarIrasya virAdhanA-vidAraNA gAtravirAdhanA, acelakatvAdIni tu tapakhivizeSaNAni mA bhUtsacelasya tRNasparzAsambhavenArUkSasya tatsambhave'pi snigdhatvenAsaMyatasya ca zupiraharitatRNopAdAnena tathAvidhagAtravirAdhanAyA asambhava iti // 34 // tataH kimityAhaAyavassa nivAeNaM, tidulA havai veyaNA / eyaM NaccA na sevaMti, taMtujaM taNatajiyA ||35||(suutrm) / ___ vyAkhyA-'Atapasya' dharmasya nitarAM pAto nipAtastena 'tiula' tti sUtratvAttaudikA, yadvA trIn-prastAvAt manovAkAyAn vibhASitaNyantatvAt curAdInAM dolatIva kharUpacalanena tridulA, pAThAntarastu-atulA vipulA vA // 12 // bhavati vedanA, evaM ca kimityAha-'etad' anantaroktaM pAThAntarataH / 'evaM' jJAtvA 'na sevante' na bhajante, Astara1 apamRtAstadA zabdaM kurvatI khAdati, yadA AgatAH tadA na dRzyate, so'pyupasarga samyak sahate kSamate, evamadhyAsitavyam / Jain Education on For Private & Personal use only nelibrary.org
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAyeti gamyate, tantubhyo jAtaM tantujaM, paThyate ca-'taMtaya'ti tatra tatraM-vemavilekhanyAJchanikAdi tasmAjAtaM tatrajam , ubhayatra vastraM kambalo vA, tRNaistarjitAH-nirbhasiMtAH tRNatarjitAH, kimuktaM bhavati ?-yadyapi tRNairatyantavilikhitazarIrasya ravikiraNasamparkasamutpannakhedavazataH kSatakSAranikSeparUpaiva pIDopajAyate tathA'pi-'pradIptAGgArakalpeSu, vajrakuNDeSvasandhiSu / kUjantaH karuNaM kecit , dahyante narakAgninA // 1 // agnibhItAHpradhAvanto, gatvA vaitaraNI nadIm / zItatoyAmimAM jJAtvA, kSArAmbhasi patanti te // 2 // kSAradagdhazarIrAzca, mRgavegotthitAH punH| asipa vanaM yAnti, chAyAyAM kRtabuddhayaH // 3 // zaktyaSTiprAsakuntaizca, khaDgatomarapaTTizaiH / chidyante kRpaNAstatra, patadbhiAtakampitaiH // 4 // ' ityAdikA raudratarA narakeSu paravazena mayA'nubhUtA vedanAstatkiyatIyaM ?, bhUyAMzca lAbhaH svavazasya samyak sahana iti paribhAvanAto na tatparijihIrSayA vastraM kambalAdikamupAdadate, jinakalpikApekSaM caitat , | sthavirakalpikAzca sApekSasaMyamatvAtsevante'pIti sUtrArthaH // 35 // atra saMstAradvAramanusaran 'tiulA havai veyaNa'tti / sUtrasUcitamudAharaNamAha|sAvatthIi kumAro bhaddo so cAriotti veraje / khAreNa tacchiyaMgo taNaphAsaparIsahaM visahe // 116 // 3 ___ vyAkhyA-zrAvastyAM kumAro bhadraH sa 'cArikaH' cara iti vairAjye kSAreNa takSitAGgaH tRNasparzaparIpahaM 'visahe'tti viSahate, smeti vizeSa iti gaathaarthH|| 117 // bhAvArthastu sampradAyAvaseyaH, sa cAyam Jain Educatio n ational For Privale & Personal use only M ainelibrary.org
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 122 // sAvatthIe nayarIe jiyasattU raNNo putto bhaddo nAma, so niviNakAmabhogo tahArUvANaM therANamaMtite pacatito, parISahAkAleNa ya egallavihArapaDimaM paDivaNNo, so viharaMto veraje cAriuttikAUNa gahio, so ya paMtAveUNa khAreNa : dhyayanam tacchio, so dabbhehiM veDhiUNa mukko, so dambhehiM lohiyasaMmIliehiM dukkhAvijaMto samma shi|| evaM zeSasAdhubhirapi samyak soDhavyaH tRNasparzaparIpahaH // tRNAni ca malinAnyapi kAnicit syuriti tatsamparkAt khedato |vizeSeNa jalasambhava ityanantaraM tatparIpahamAhakilinnagAe paMkeNaM, mehAvI va raeNa vaa| priMsu vA paritAveNaM, sAyaM no paridevae // 36 // (sUtram) vyAkhyA-klinnamanekArthatvAddhAtUnAM nicitaM pAThAntarataH kliSTaM vA-bAdhitaM gAtraM-zarIramasyeti klinnagAtraH kliSTagAtro vA, medhAvI-vAhito vA arogI vA, siNANaM jo u patthai / vokato hoi AyAro, jaDho havai sNjmo||1||' ityAgamamanusmaran na snAnarUpamaryAdAnativartI, kena punaH klinnagAtraH kliSTagAtro vetyAha-'paGkena' 1 zrAvastyAM nagaryA jitazatro rAjJaH putro bhadro nAma, sa nirviNNakAmabhogaH tathArUpANAM sthavirANAmantike pravrajitaH, kAlena caikAki|vihArapratimA patipannaH, sa viharan vairAjye cArika itikRtvA gRhItaH, sa ca piiddyitvaa| (piTTayitvA) takSitaH (siktaH) kSAreNa, sa daveSTayitvAlA muktaH, sa damaiM rudhirasaMmilitairduHkhyamAnaH samyak sahate / 2 vyAdhimAn vA'rogo vA snAnaM yastu prArthayate / vyutkrAnto bhavatyAcArastyakto bhavati saMyamaH // 2 // Jain Educatio n al For Prvale & Personal use only Finelibrary.org
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaarth:||36|| vA khedAmalarUpeNa rajasA' vA tenaiva kAThinyaM gatena pAMzunA vA, bhinnakAlatvAcAnayorvA grahaNaM, 'priMsu va' tti grISme, vAzabdAccharadi vA, pariH-samantAttApaH paritApastena, hetau tRtIyA, kimuktaM bhavati ?-paritApAlakhedaH prakhedAca paGkarajasI tataH klinnagAtratA kliSTagAtratA vA bhavati, evaMvidhazca kimityAha-sAtaM' sukham , Azrityeti |zeSaH 'no paridevetana pralapeta-kathaM kadA vA mamaivaM maladigdhadehasya sukhAnubhavaH syAt 1, iti sUtrArthaH // 6 kiM tarhi kuryAdityAha veeja nijarApehI, AriyaM dhammaNuttaraM / jAva sarIrabheotti, jallaM kAraNa dhArae // 37 // (sUtram)| | vyAkhyA-vedayeta' saheta, jalajanitaM dAkhamiti prakramaH kIdRzaH san ityAha-nirjaraNaM nirjarA-karmaNAmA-| tyantikaH kSayastAmapekSate-kathaM mamAsau syAdityabhilapatIti nirjarApekSI, ka evaM kuryAdityAha-ArAddheyadharmebhyo yAta ityAryastaM 'dharma' zrutacAritrarUpaM nAstyuttaraM-pradhAnamanyadasmAdityanuttarastaM, gamyamAnatvAt prasanno-bhAvabhikSurityarthaH, samprati sAmoktamapyarthamAdarakhyApanAya nigamanavyAjena punarAha-'jAva sarIrabheo' tti sUtratvAt 'yAvat' iti maryAdAyAM zarIrasya bhedo-vinAzastaM maryAdIkRtya, kimityAha-'jalaM' kaThinatApannaM malam, upalakSaNatvAt paGkarajasI ca 'kAyena' zarIreNa dhArayet , dRzyante hi kecidindrAgnidagdhAnIva girizikharANi vicchAyakRSNadehAH zItoSNavAtAtapAdibhiH parizoSitaparidagdhopahatazarIrAH rajo'vaguNDitamaladigdhadehAH, akAmanirjarAtazca na kazcitteSAM Jain Educatio n al For Privale & Personal Use Only dollainelibrary.org
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 parIpahAdhyayanam uttarAdhya. bRhadvRttiH // 123 // guNo, mama tu samyak sahamAnasya mahAn guNa iti matvA na tadapanayanAya snAnAdi kuryAt, yataH-"na zakyaM nirmalIkartu, gAtraM snAnazatairapi / azrAntameva zrotobhirudvirannavabhirmalam // 1 // " paThyate ca-'veiMto nijarApehi'tti vedayamAnaH-sahamAnaH, zeSaM prAgvad, atra kecicaturthapAdamadhIyate, 'jalaM kAe Na ubaTe'tti atrodvarttanagrahaNasuvartayedapi na, kiM punaH snAyAt ?, yadvA-'veija'tti vidyAt-jAnIyAddharmamAcAram, arthAdyatInAM, jJAtvA ca 'jJAnasya phalaM viratiriti jalaM kAyena dhArayet , tathA 'veyaMto ti vidan-jAnAno'nyattathaiveti sUtrArthaH // 37 // atra 'maladhAriNo'tti dvAramanusaran 'sAyaM No paridevae' iti sUtrAvayavamarthataH spRzannudAharaNamAha caMpAe~ sunaMdo nAma sAvao jalladhAraNaduguMchI / kosaMbIi dugaMdhI uppaNNo tassa sAditvaM // 117 // a vyAkhyA-caMpAyAM sunando nAma zrAvako jaladhAraNajugupsI kauzAmbyAM durgandhirutpannaH, tasya sAdivyaM-sadevatvamityakSarArthaH // 118 / / bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam caMpAe nayarIe sunando nAma vANiyago sAvago, avaNNAe ceva jo jaM maggei sAhU tassa taM ceva dei osahabhe8| sajAiyaM sattugAiyaM ca, sababhaDio so, tassa annayA gimhe susAhaNo jalaparididdhaMgA AvaNaM AgayA, tersi dra 1 campAyAM nagaryAM sunando nAma vaNik zrAvakaH, avajJayaiva yo yanmArgayati sAdhustasmai tadeva dadAti auSadhabhaiSajyAdikaM saktukAdikaM ca, sarvabhANDikaH saH, tasyAnyadA prISme susAdhavo jalaparidigdhAGgA ApaNamAgatAH, teSAM // 122 // -CREAC-SCRE Jain Educati o nal For Privale & Personal use only mainelibrary.org
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaMdho jalassa tANa osahANaM gaMdhamabhibhaviuM ukkalati, teNa sugaMdhadavabhAvieNa ciMtiyaM-savaM laTuM sAhUNa jadi-2 NAma jalaM uvaTitA to suMdaraM hotaM, evaM so tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMto kAlagato kosaMbIe nayarIe inbhakule puttattAe Agato, so niviNNakAmabhogo dhammaM soUNa pacatito, tassa taM kammamudinnaM, durabhigaMdho jAto, tao jato jato vacati tao tao uDDAho, pacchA sAhUhiM bhaNito-tuma mANiggaccha uDAho, paDissae acchAhi, rattiM devayAe so kAussaggaM karei, pacchA devayAe sugaMdho kato, so jahA nAma koTThapuDANa vA annesiM vA visiTadadhANa jAriso gaMdho tAriso gaMdho jAto, puNo'vi uDDAho, puNo'vi devayArAhaNaM, sAbhAviyagaMdho jAto / teNa | SALAAMSAROORK KASHARANAS | 1 gandho jallasya teSAmauSadhAnAM gandhamabhibhUyocchalati, tena sugandhadravyabhAvitena cintitaM-sarva laSTaM sAdhUnAM yadi nAma jalmuvartipyanta tadA sundaramabhaviSyat , evaM sa tasmAt sthAnAdanAlocitapratikrAntaH kAlagataH kauzAmbyAM nagaryAmibhyakule putratayA AgataH, sa | nirviNNakAmabhogo dharma zrutvA prabajitaH, tasya tatkarmodIrNa, durabhigandho jAtaH, tato yato yato vrajati tatastata uDDAhaH ( apabhrAjanA), pazcAt sAdhubhirbhaNita:-tvaM mA yAsIH uDDAhaH, pratizraye tiSTha, rAtrau devatAyAH sa kAyotsarga karoti, pazcAddevatayA sugandhIkRtaH, sa yathA nAma koSThapuTAnAM vA anyeSAM vA viziSTadravyANAM yAdRzo gandhastAdRzo gandho jAtaH, punarapyuDDAhaH, punarapi devatArAdhanaM, svAbhAvikagandho jAtaH / tena JainEducatbe For Private & Personal use only aanesbrary.org
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. NAhiyAsio jalaparIsaho / evaM zeSasAdhubhirna karaNIyam // jallopaliptazca zucIn sakriyamANAn puraskriyamA- parISahAjaNAMzcAparAnupalabhya satkArapuraskArAbhyAM spRhayedatastatparISahamAha dhyayanam abhivAdaNa abbhuTTANaM, sAmI kujjA nimaMtaNaM / je tAiM paDisevaMti, na tesiM pIhae munnii||38||(suutrm) // 124 // vyAkhyA-'abhivAdanaM' zironamanacaraNasparzanAdi pUrvamabhivAdaye ityAdivacanaM 'abhyutthAna' sasambhramamAsanamocanaM 'khAmI' rAjAdiH 'kuryAt ' vidadhIta 'nimantraNam' adya bhvdbhirbhikssaa| madIyagRhe grahItavyetyAdirUpaM, 'ye' da iti khayUthyAH paratIrthikA vA 'tAni' abhivAdanAdIni 'pratisevante' AgamaniSiddhAnyapi bhajante, na tebhyaH spRhayet-yathA sulabdhajanmAno'mI ya evamevaMvidhairabhivAdanAdibhiH sakriyanta iti -- muniH' anagAra iti sUtrArthaH // 38 // kiMca6 aNukkasAI appicche, aNNAesi alolue| rasesu nANugijjhijA, nANutappija pnnnnvN||39||(suutrm) ] vyAkhyA-utkaNThitaH satkArAdiSu zeta ityevaM zIla utkazAyI na tathA anutkazAyI, yadvA prAkRtatvAdaNuka- pAyI sarvadhanAditvAdini, ko'rthaH 1-na satkArAdikamakurvate kupyati, tatsampattau vA nAhaGkAravAn bhavati, yata 1 nAdhyAsito jallaparISahaH / CCCCCCCCCCC // 124 // Jain Education S onal For Privale & Personal use only elibrary.org
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ **%%%% % uktam -- "paliMmaMtha mahaM viyANiyA, jAviya vaMdaNa pUyaNA ihaM / suhume salle duruddhare, iti saMkhAi muNI Na majjai // 1 // " na vA tadarthaM chadma tatra vA gRddhiM vidhatte, ata evAlpA - stokA dharmopakaraNaprAtimAtraviSayatvena na tu satkArAdikAmitathA mahatI alpazabdasyAbhAvavAditvenAvidyamAnA vA icchA - vAJchA vA yasyeti alpecchaH, icchAyAzca kaSAyAnta - tatve'pi punaralpatvAbhidhAnaM bahutaradopatvopadarzanArtham, ata eva ca ajJAto jAtizrutAdibhiH eSati - ucchati arthAt piNDAdItyajJAtaiSI, kutaH punarevam ?, yataH 'alolupaH ' sarasaudanAdiSu na lAmpayyavAn evaMvidho'pi sarasAhArabhojino'parAn vIkSya kadAcidanyathA syAt ata Aha- saraseSu - rasavatsvodanAdiSu pAThAntarato - 'raseSu vA' madhurAdiSu 'nAnugRdhyet nAbhikAGkSAM kurvIta, rasagRddhivarjanopadezazca tadgRddhita eva bAlizAnAmabhivAdanAdispRhAsambhavAt tathA na 'tebhyo' rasagRddhebhyaH spRhayenmuniH, pAThAntaratazca nAnutapyet tIrthAntarIyAnnRpatyAdibhiH satkriyamANAnavekSya, kimetatparityAgenAhamatra pratrajitaH ? iti, prajJA-heyopAdeyavivecanAtmikA matistadvAn, anena satkArakAriNi toSaM nyatkArakAriNi ca dveSamakurvatA'yaM parISaho'dhyAsitavya ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH | // 39 // atra 'aGgavidye 'ti dvAramanusaran sUtroktamartha vyatirekodAharaNena spaSTayannAhamahurAi iMdradatto purohio sAhusevao siTTI / pAsAyavijjapADaNa pAyacchijjeMdakIle ya // 118 // 1 vighnaM mahat vijAnIyAt yA'pi ca vandanA pUjaneha / sUkSmaM zalyaM duruddharamiti saMkhyAya munirna mAdyati // 1 // Jain Education tional 64 d - inelibrary.org
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. mathurAyAmindradattaH purohitaH sAdhusevakaH zreSThI prAsAdavidyApAtanaM pAdacchedazcendrakIle cassa bhinnakramatvAditi | parIpahA. bRhadvRttiH gAthAsaMskAraH // 119 // etadarthazca sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam dhyayanam cirakAlapaiTTiyAe mahurAe iMdadatteNaM purohieNaM pAsAyagaeNaM he?NaM sAdhussa vacaMtassa pAo olaMbito sIse // 125 // hai katottikAuM, so ya sAvaeNa siTiNA dicho, tassAmariso jAo, diheM bho ! eeNa pAveNaM sAhussa uvariM pAdo zakatotti, teNa paiNNA kayA-avassa mae eyarasa pAdo chiMdeyavo, tassa chiddANi maggai, alabhamAno annayA Aya riANa sagAse gaMtUNa vaMdittA parikahei, tehiM bhaNNai-kA pucchA ?, ahiyAseyabo sakkArapurakAraparIsaho, teNa 4 bhaNiyaM-mae paiNNA kaelliyA, Ayariehi bhaNNai-eyassa purohiyassa kiM ghare vaTTai ?, teNa bhaNNai-eyassa purohiyassa pAsAo kaelato, tassa pavesaNe raNNo bhattaM karehitti, tehiM bhaNNai-jAhe rAyA pavisai taM pAsAyaM | 1 cirakAlapratiSThitAyAM mathurAyAmindradattena purohitena prAsAdagatena adhastAt sAdhorgacchataH (upari) pAdo'valambitaH, zIrSe kRta itikRtvA, sa ca zrAvakeNa zreSThinA dRSTaH, tasyAma! jAtaH, dRSTaM bho! etena pApena sAdhorupari pAdaH kRta iti, tena pratijJA kRtA-avazyaM mayA || etasya pAdazchettavyaH, tasya chidrANi mArgayati, alabhamAno'nyadA AcAryANAM sakAze gatvA vanditvA parikathayati, tairbhaNyate-kA pRcchA ?, adhyAsitavyaH satkArapuraskAraparISahaH, tena bhaNitaM-mayA pratijJA kRtA, AcAryabhaNyate-etasya purohitasya kiM gRhe varttate ?, tena bhaNyate6 etena purohitena prAsAdaH kAritaH, tasya pravezane rAjJo bhaktaM kariSyatIti, tairbhaNyate yadA rAjA pravizati taM prAsAdaM - ARMACROREGAMACHAR // 125 // Jain Education national For Privale & Personal use only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In tIhe tumaM rAyaM hattheNa gaheUNa avasArijAsi jahA - pAsAo paDati, tAhe'haM pAsAyaM vijAe pADissaM, teNa tahA kathaM, seTTiNA rAyA bhaNito - eeNa tumbhe mAriyA Asi, ruTTeNa raNNA purohito sAvagassa appito, teNa tassa iMdakIle pAdo kato, pacchA chinna (nno ), evaM kAuM Iyaro visajjito / teNa NAhiyAsito sakArapurakAra parIsaho iti // yathA tena zrAddhenAsau na soDho na tathA vidheyaM, kintu sAdhuvatsoDhavyaH, iha pUrvatra ca zrAvakaparISahAbhidhAnamAdyanayacatuSTaya mateneti bhAvanIyam uktaM hi prAk - " tipi Negamanato parIsaho jAva ujjasuttAto "tti, aGgaM cAtra pAdo, vidyA ca prAsAdapAtanavidyA // sAmpratamanantarokta parISahAn jayato'pi kasyacijjJAnAvaraNApagamAt | prajJAyA utkarSe aparasya tu tadudayAdapakarSe utsekavaiklavyasambhava iti prajJAparISahamAha senU mae puvaM, kammA'NANaphalA kaDA / jeNAhaM nAbhijANAmi, puTTo keNai kaNhuI // 40 // aha pacchA uijjati, kammA'NANaphalAkaDA / evamAsAsi appANaM, NaccA kammavivAgayaM // 41 // (sUtram) 1 tadA tvaM rAjAnaM hastena gRhItvA'pasArayeH yathA- prAsAdaH patati, tadA'haM prAsAdaM vidyayA pAtayiSyAmi tena tathA kRtaM zreSThinA rAjA bhaNita: - etena yUyaM mAritA abhaviSyan, ruSTena rAjJA purohitaH zrAvakAyArpitaH, tena tasyendrakIle pAdaH kRtaH, pazcAt chinnaH, evaM kRtvetaro visRSTaH / tena nAdhyAsitaH satkArapuraskAraparIpa iti / 2 loTTamao kAUNa so chinno pra0 adhikam / 3 trayANAmapi naigamanayaH parISado yAvadRjusUtrAt // 1 // elibrary.org
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRtti // 126 // vyAkhyA-sezabdo mAgadhaprasiddhayA'thazabdArtha upanyAse, 'nUnaM' nizcitaM 'maye ti AtmanirdezaH ' parISahAkriyanta iti karmANi tAni ca mohanIyAdInyapi sambhavantyata Aha-ajJAnam-anavabodhastatphalAni jJAnAva dhyayanam raNarUpANItyarthaH 'kRtAni' jJAnanindAdibhirupArjitAni, yaduktam-jJAnasya jJAninAM caiva, nindApradveSamatsaraiH / upapAtaizca vighnaizca, jJAnaghnaM karma badhyate // 1 // 'maye'tyabhidhAnaM ca khayamakRtasyopabhogAsambhavAd , uktaM ca-"zubhAzu-18|| bhAni karmANi, khayaM kurvanti dehinaH / khayamevopabhujyante, duHkhAni ca sukhAni ca // 1 // " kuta etadityAha-yena hetunA ahaM 'nAbhijAnAmi' nAbhimukhyenAvabuddhaye pRSTaH kenacit svayamajAnatA jAnatA vA 'kaNhuItti sUtratvAt kasmiMzcit sUtrAdau vastuni vA, prgunne'piitybhipraayH|n hi khayaM khacchasphaTikavadatinirmalasya prakAzarUpasyAtmano'prakAzakatvaM kintu jJAnAvRtivazata eva, uktaM hi-"tatra jJAnAvaraNIyaM nAma karma bhavati yenAsya / tatpaJcavidhaM jJAnamAvRtaM ravivi meM dhaistathA // 1 // " athavA 'se nUNaM ti sezabdaH prativacanavAcino'thazabdasyArthe, sa hi kenaki|zcitparyanuyuktaH tathAvidhavimarzAbhAvena khayamajAnan kuta etanmamAjJAnamiti cintayan guruvacanamanusRtyAtmAnamAtmanaiva prati vakti, 'se' ityatha 'nUnaM nizcitametat , zeSa prAgvat / Aha-yadi pUrva kRtAni karmANi kiM na tadaiva vedi // 126 // tAni ?, ucyate, atheti vaktavyAntaropanyAse 'pazcAd' abAdhottarakAlam 'udIyante' vipacyante karmANyajJAnaphalAni kRtAni, alarkamUSikaviSavikAravat tathAvidhadravyasAcivyAdeva teSAM vipAkadAnAt , tatastadvighAtAyaiva yatno vidheyo Jain Educati o nal For Privale & Personal use only T rainelibrary.org
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ EXAM. na tu viSAdaH, 'evam' amunA prakAreNa 'AzvAsaya' khasthIkuru, kam ?-AtmAnaM, mA vaiklavyaM kRthA ityarthaH, uktameva || hetuM nigamayannAha-jJAtvA karmavipAkaM, karmaNAM kutsitvipaakm| itthaM prajJA'pakarSamAzritya sUtradvayaM vyAkhyAtam , eta-| deva tadutkarSapakSa evaM vyAkhyAyate-prajJotkarSavatavaM paribhAvanIyaM-se' ityupanyAse nUnaM mayA pUrva 'karmANi' anuSThAnAni jJAnaprazaMsAdIni, jJAnamiha vimarzapUrvako bodhaH, tatphalAni kRtAni yenAhaM nA apizabdasya luptanirdiSTatvAnnA'pi-purupo'pyabhijAnAmi 'pRSTaH' paryanuyuktaH 'kenApi' avivakSitavizeSeNa, sarveNApItyarthaH, 'kasmiMzcid'yatra tatrApi vastuni, athe'tyutkarSAnantaram 'apatyatti apathyAni AyatikaTukAni karmANyajJAnaphalAni 'udijaMti'tti sUtratvAttivyatyayenodeSyanti, vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA(pA03-3-131)ityanena vartamAnasAmIpye vA laTi udIryante, sannihitakAla evodeSyantItyarthaH, ayaM cAzayaH-utseko hi jJAnAvaraNakAraNamavazyavedyaM ca tat , tadudaye ca kuto jJAnam ?, aniyate vA'sminka utsekaH 1, ityevamAlocayannAzvAsaya-prajJAvalepAvaluptacetanamAtmAnaM khasthIkuru jJAtvA karmavipAkam , iha ca tabranyAyena yugapadarthadvayasambhavaH, tatraM ca dairghyaprasAritAH tantavaH, tato yathA tadekamanekasya tirazcInasya tantoH saGkrAhi tathA yadekenAnekArthasyAbhidhAnaM sa tatranyAya iti sUtradvayArthaH // 40-41 // atra sUtradvAraM, sUtraM cAgamaH, asmiMzca prastutasUtrasUcitamudAharaNamAha* ujjeNI kAlakhamaNA sAgarakhamaNA suvaNNabhUmIe / iMdo AuyasesaM pucchei sAdivakaraNaM ca // 120 // ORAKHISAR uttarAdhya.22 SainEducation For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ CROSH uttarAdhya. bRhadvRttiH // 127 // vyAkhyA-ujjayaNI kAlakSapaNAH sAgarakSapaNAH suvarNabhUmau indraH AyuSkazeSaM pRcchati sAdivyakaraNaM ceti gAthA-parISahAkSarArthaH // 120 // bhAvArthastu sampradAyAt jJAtavyaH, sa cAyam dhyayanam ujjeNIe kAlagAyariyA bahusuyA, tesiM sIso na koi icchai paDhiuM, tassa sIsassa sIso bahusuo sAgara-3 khamaNo NAma suvaNNabhUmIe gaccheNaM viharai, pacchA AyariA tattha palAiuM gayA suvaNNabhUmi, so ya sAgarakhamaNo aNuogaM kahai, paNNAparIsahaM na sahai, bhaNai-khaMtA! gayaM eyaM tubha suyakhadhaM ?, teNa bhaNNai-gayaMti, to suNa, so suNAveuM payatto / te ya sejAyaraNibaMdhe kahie tassissA suvaNNabhUmi jato caliyA, logo pucchati viMdaM gacchaMtako esa Ayario gacchai ?, teNa bhaNNai-kAlagA AyariyA, taMjaNaparaMparaeNa phusaMtaM koDaM sAgarasamaNassa saMpattaM, jahA-kAlagA AyariA AgacchaMti, sAgarakhamaNo bhaNai-khaMtaga! sacaM mama pitAmaho Agacchati ?, teNa 1 ujjayinyAM kAlakAcAryA bahuzrutAH, teSAM ziSyo na ko'pi icchati paThituM, tasya ziSyasya ziSyo bahuzrutaH sAgarakSapaNo nAma suvarNasAbhUmI gacchena viharati, pazcAdAcAryAstatra palAyya gatAH suvarNabhUmI, sa ca sAgarakSapaNo'nuyogaM kathayati, prajJAparIpaha na sahata, bhaNati-vRddha / gata eSa tava zrutaskandhaH?, tena bhaNyate-gata iti, tataH zRNu, sa zrAvayituM pravRttaH / te ca zayyAtareNa nibaMndhena kathita tacchiSyAH suvaNe // 127 // |bhUmiyata:(tataH)calitAH, lokaH pRcchati vRndaM gacchantaM-ka epa AcAryoM gacchati ?, tena bhaNyate-kAlakAcAyoH, tat janaparamparakaNa spRzat | karNayoH(vRttAnta) sAgarazramaNasya saMprAptaM, yathA-kAlakAcAryA Agacchanti, sAgarakSapaNo bhaNati-vRddha ! satyaM (zrutaM) mama pitAmaha Agacchati?, tena Jain Education 18tional For Privale & Personal use only wow.jainelibrary.org
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hocket bhaNNati-Na jANaM, mayAvi suyaM, AgayA ya sAhuNo, so anbhuDio, so tehiM sAdhUhi bhaNNati-khamAsamaNA kei ihAgayA ?, pacchA so saMkio bhaNai-khaMto paraM ikko Agao, na uNa jANAmi khamAsamaNA, so pacchA hai khAmeti, bhaNati-micchAmidukkaDaM jaM ettha mae AsAdiyA, pacchA bhaNati-khamAsamaNA ! kerisaM ahaM vakkhANemi ?, khamAsamaNeNa bhaNNati-lahUM, kintu mA gacaM karehi, ko jANati ?, kassa ko Agamotti ?, pacchA dhUliNAeNa cikkhillapiMDaeNa ya AharaNaM kreNti| na tahA kAya jahA sAgarakhamaNeNa kayaM / tANa ajakAlagANa samIvaM sako |ya AgaMtuM NioyajIve pucchati, jahA ajarakkhiyANaM taheva jAva sAdivakaraNaM ca // idaM ca prajJAsadbhAvamaGgIkRtyodAharaNamuktaM, tadabhAve tu khayamabhyUyamiti // idAnI prajJAyA jJAnavizeSarUpatvAttadvipakSabhUtatvAdajJAnasya tatparIpaha|mAha, so'pyajJAnabhAvAbhAvAbhyAM dvidhaiva, tatra bhAvapakSamaGgIkRtyedamucyate 1 bhaNyate-na jAne, mayA'pi zrutam , AgatAzca sAdhavaH, so'bhyutthitaH, sa taiH sAdhubhirbhaNyate kSamAzramaNAH kecidihAgatAH?, pazcAt sa zaGkito bhaNati-vRddhaH parameka AgataH, na punarjAnAmi kSamAzramaNA (iti), sa pazcAt kSamayati, bhaNati-mithyA me duSkRtaM yadatra mayA AzAtitAH, pazcAt bhaNati-kSamAzramaNAH ! kIdRzamahaM vyAkhyAnayAmi ?, kSamAzramaNena bhaNyate-laSTaM, kintu mA garva kArSIH, ko jAnAti ? kassa ka Agama iti, pazcAddhUlijJAtena kardamapiNDena ca dRSTAntaM kurvanti / na tathA karttavyaM yathA sAgarakSapaNena kRtaM / teSAmAryakAlakAnAM samIpe zakrazca Agatya nigodajIvAna pRcchati, yathA AryarakSitAnAM tathaiva yAvat sAdivyakaraNaM ca // CAREEN Sain Education oral For Privale & Personal use only inelibrary.org
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahA dhyayanam uttarAdhya. niraTugaMmi virao, mehuNAo susNvuddo| jo sakkhaM nAbhijANAmi, dhammaM kallANa pAvagaM ||42||(suutrm) bRhadvRttiH | tavovahANamAyAya, paDimaM pddivjjo| evaMpi me viharao, chaumaM Na NiyadRti // 43 // (sUtram ) | // 12 // 4 vyAkhyA-'NiraTThagaMmi'tti arthaH-prayojanaM tadabhAvo nirarthaM tadeva nirarthakaM tasmin sati, 'virataH' nivRttaH, kasmAt ?-mithunasya bhAvaH karma vA maithunam-abrahma tasmAt , AzravAntaraviratAvapi yadasyopAdAnaM tadasyaivAtigRddhihetutayA dustyajatvAt , uktaM hi-"dupaMcayA ime kAmA' ityAdi, suSThu saMvRtaH susaMvRtaH indriyanoindriyasaMvaraNena, yaH 'sAkSAt' iti parisphuTaM nAbhijAnAmi 'dharma' vastukhabhAvaM 'kallANa'tti bindulopAtkalyANaM zubhaM 'pApakaM' vA tadviparItaM, vetyasya gamyamAnatvAt , yadvA dharmam-AcAraM kalyaH-atyantanIruktayA mokSastamAnayati(aNati)-prajJApayatIti kalyANo-muktihetustaM, pApakaM vA narakAdihetum , ayamAzayaH-yadi viratau kazcidarthaH sidhennaivaM mamAjJAnaM bhavet , kadAcit sAmAnyacaryayaiva na phalAvAptirata Aha-tapo-bhadramahAbhadrAdi upadhAnam-AgamopacArarUpamAcAmlAdi 'AdAya' svIkRtya caritvetiyAvat 'pratimAM' mAsikyAdibhikSupratimA paDivajiya'tti pratipadyAGgIkRtya, paThyate ca'paDimaM paDivajao'tti pratipadyamAnasya-abhyupagacchataH, 'evamapi' vizeSacaryayA'pi, AstAM sAmAnyacaryayetyapi 1 duSpratyajA ime kAmAH / ACAXCACAUGUST // 128 // Jain Education For Privale & Personal use only D elibrary.org
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdArthaH 'viharato'tti niSpratibandhatvenAniyataM vicarataH chAdayatIti chadma-jJAnAvaraNAdikarma 'na nivartate' nApatIti bhikSuH na cintayedityuttareNa sambandhaH / ajJAnAbhAvapakSe tu samastazAstrArthaniSkanikapopalakalpanA(tA)yAmapi na / dapAdhmAtamAnaso bhavet, kintu-'pUrvapuruSasiMhAnAM vijJAnAtizayasAgarAnantyam / zrutvA sAmpratapuruSAH kathaM khabuddhayA madaM yAnti ?, // 1 // ' iti paribhAvayan vigalitAvalepaH sannevaM bhAvayet-NiraTTayaM sUtradvayam , akSaragamanikA saiva, NavaraM 'nirahayaMmi'vi' nirarthake'pi prakramAt prajJAvalepe rato, maithunAt susaMvRtaH sanniruddhAtmA san yo'haM sAkSAt ' samakSaM nAbhijAnAmi dharma kalyANaM pApakaM vA, ayamabhiprAyaH-'je egaM jANati se savaM jANati (je savaM jANati) se egaM jANati'ityAgamAt chadmastho'hamekamapi dhamma vastukharUpaM na tattvato vemi, tataH sAkSAdbhAvakhabhAvAvabhAsi cenna vijJAnamasti kimito'pi mukulitavastukharUpaparijJAnato'valepeneti bhAvaH, tathA tapaupadhAnAdibhirapyupakramaNahetubhiH upakramayitumazakye chadmani dAruNe vairiNi pratapati kaH kila mamAhaGkArAvasara iti sUtradvayArthaH // 42-43 // sAmpratamAvRttyA punaH sUtradvAramaGgIkRtya prakRtasUtropakSiptamajJAnasadbhAva udAharaNamAhaparitaMto vAyaNAe gaMgAkUle piyA asagaDAe / saMvacchareha'hijjai bArasahi asaMkhayajjhayaNaM // 121 // 1 ya ekaM jAnAti sa sarva jAnAti yaH sarva jAnAti sa eka jAnAti / Jain Education Bonal For Privale & Personal use only inelibrary.org
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ -RROCHE uttarAdhya. parISahAdhyayanam bRhadvRttiH // 129 // vyAkhyA-'paritAntaH' khinno vAcanayA gaGgAkUle pitA'zakaTAyAH saMvatsarairadhIte dvAdazabhirasaMskRtAdhyayanamiti gAthAkSarArthaH // 121 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam| gaMgAkUle donni sAhU pavaiyA,bhAyaro, tattha ego bahusuto ego appasuto, tattha jo so bahusuto so sIsehiM suttatthanimittamuvasappaMtehiM divasato virego natthi, ratipi paDipucchaNasikukhagAIhiM suiyaM na lahai, jo so appasuto so rattiM sacaM suyai / annayA kayAI so Ayario NihAparikhetito ciMteti-aho me bhAyA puNNavaMto jo suyai, amhaM puNa maMdapuNNANaM suiuMpi Na labbhai, teNa NANAvaraNija kammaM baddhaM, so tassa ThANassa aNAloiyapa-18 |Dikato kAlamAse kAlaM kiccA devaloesu uvvnnnno| tao cuto iheva bhArahe vAse AhIraghare dArato jAto, kameNa vaDito jovaNatyo vIvAhito, dAriyA jAyA, atIva rUvaktI, sA ya bhddknnyaa| kayAi tANi piyAputtANi 1 gaGgAkUle dvau sAdhU pravajitau bhrAtarau, tatraiko bahuzruta eko'lpazrutaH, tatra yaH sa'bahuzrutaH sa ziSyaiH sUtrArthanimittamupasarpadbhirdivasataH kSaNo nAsti, rAtrAvapi pratipracchanAzikSaNAdibhiH svapituM na labhate, yaH so'lpazrutaH sa rAtrI sarvAM svapiti / anyadA kadAcitsa AcAryo nidrAparikheditazcintayati-aho mama bhrAtA puNyavAn yaH svapiti, asmAbhiH punarmandapuNyaiH svapitumapi na labhyate, tena jJAnAvaraNIyaM karma baddhaM, sa tasmAt sthAnAt anAlocitapratikrAnta: kAlamAse kAlaM kRtvA devalokepUtpannaH / tatazyutaH ihaiva bhArate varSe AbhIragRhe dArako jAtaH, krameNa vRddho yauvanastho vivAhitaH, dArikA jAtA, atIva rUpavatI, sA ca bhadrakanyakA / kadAcit te pitAputryo CLASCCCCCX M E-SECONGREOGROCK // 129 // Jain Education idmational For Privale & Personal use only inwwjainelibrary.org
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMRAKAROSCOLLE annehiM AhIrehiM samaM sagaDaM ghayassa bhareUNa Nagari vikkiNaNaTTA patthiANi, sAya kaNNayA sAratthaM tassa sagaDassa karei, tato te govadArayA tIe rUveNAkkhittA tIse sagaDassa abbhAsayAiM sagaDAI kheDaMti taM paloiMtA, tAI 4 savAtiM sagaDAti uppaheNaM bhaggAI, tao tIe nAmaM kayaM-asagaDatti, asagaDAe piyA asgddpiyaa| tassa taM ceva veraggaM jAyaM, taM dAriyaM pariNAveuM savaM ca gharasAraM dAUNa pvtito| teNa tiNi uttarajjhayaNANi jAva ahIyANi, tAva asaMkhe udiTTe taM NANAvaraNaM kammamudinnaM, gayA do divasA aMbilachaTeNa, na ego silogo ThAti, AyariehiM bhaNNati-uThehi jA eyamajjhayaNamasaMkhayamaNuNNavijjati, so bhaNati-eyarasa keriso jogo ?, AyariyA bhaNaMtijAva na uTreti tAva AyaMbilaM, so bhaNati-alAhi me aNuNNAe NaM, evaM teNa adINeNa AyaMbilAhAreNaM bArasahiM 1 anyairAbhIraiH samaM zakaTaM ghRtena bhRtvA nagarI vikrayaNAya prasthite, sA ca kanyakA sArathitvaM tasya zakaTasya karoti, tataste gopadArakAH tasyA rUpeNAkSiptAH tasyAH zakaTasyAbhyAse zakaTAni kheTayanti tAM pralokayantaH, tAni sarvANi zakaTAni utpathena bhagnAni, tatastasyA nAma kRtam-azakaTeti, azakaTAyAH pitA azakaTApitA / tasya tadeva vairAgyotpAdakaM jAtaM, tAM dArikAM pariNAyya sarva ca gRhasAraM dattvA prbjitH| tena trINi uttarAdhyayanAni yAvadadhItAni, tAvad asaMkhyeya uddiSTe tajU jJAnAvaraNaM karmodIrNa, gatau dvau divasau AcAmlaSaSThena (yugmena), naikaH zlokastiSThati, AcAryairbhaNyate-uttiSTha yAvadetaddhyayanamasaMkhyeyakamanujJAyate, sa bhaNati-etasya kIdRzo yogaH ?, AcAryA bhaNantiyAvannottiSThate tAvadAcAmlaM, sa bhaNati-alaM mamAnujJayA, evaM tenAdInenAcAmAmlAhAreNa dvAdazabhiH / 10go'vi AlAvago pra0 / For Privale & Personal use only helibrary.org
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. saMvaccharehimahijhiyamajjhayaNamasaMkhayaM, khaviyaM taM kamma, sesaM lahuM ceva ahijiyaM // evamajJAnaparISahaH soDhavyaH, parIpahAbRhadvRttiH dhyayanam pratipakSe ca bhaumadvAraM, tatrApyetatsUtrasUcitamidamudAharaNaM imaM ca erisaM taM ca tArisaM piccha kerisaM jAyaM? / iya bhaNai thUlabhado sannAigharaM gao saMto // 122 // // 130 // ___ vyAkhyA-'idaM ceti dravyam 'IdRzamiti stambhamUlasthitamatiprabhUtaM ca, atizayajJAnitvena tasya hRdi viparivarta-2 mAnatayA dravyasvedamA nirdezaH, 'taceti tasyAjJAnataH paribhramaNaM 'tAdRzamiti viprakRSTadurgadezAntaraviSayaM, pazya kIdRzaM? kena sadRzaM ? jAtaM, na kenApi, kazcidhe sati dravye dravyArthI bahirdhAmyati ?, iti bhAvaH, 'itI'tyevaM bhaNati sthUlabhadraH 'khajJAtiH' atyantasuhRttadgRhaM gataH sanniti gAthArthaH // 122 // sampradAyazcAtraPA thUlabhaddo Ayario bahusuto, tassa ego puviM mitto hotthA, sannAyago'vi ya / so sUrI viharato tassa gharaM gato| mahilaM pucchati-so amuko kahiM gatotti ?, sA bhaNai-vANijeNaM, taM ca gharaM puci laTuM Asi, pacchA saDiyapaDiyaM dijAyaM, tassa pubillaehiM egassa khaMbhassa heTTA bhUmIe davaM nihelayaM, taM so Ayarito NANeNa jANati, pacchA teNaM 1 saMvatsarairadhItamadhyayanamasaMkhyaka, kSapitaM tat karma, zeSaM ladhvevAdhItam / 2 sthUlabhadra AcAryo bahuzrutaH, tasyaikaH pUrvamitramabhUt , sajJAtI- // 130 // yo'pi ca / sa sUriviharan tasya gRhaM gato mahelAM pRcchati-so'mukaH ka gata iti, sA bhaNati-vANijyAya, tacca gRhaM pUrva laSTamAsIt , pazcAcchaTitapatitaM jAtaM, tasya pUrvajaiH ekasya stambhasyAdhastAd bhUmau dravyaM nihitaM, tatsa AcAryoM jJAnena jAnAti, pazcAttena Jain Education For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - ohuttaM hatthaM kAuM bhaNNati-'imaM ca erisaM taM ca tArisamityAdigAthA' imaM ca erisaM dabajAyaM, so aNNANeNaM bhamai, evaM ca bhaNamANe jaNo jANati, jahA-gharameva puciM laTuM iyANiM tu saDiyapaDiyaM da8 aNiccayANirUvaNatthaM bhayavaM daMsei / so ya Agato, mahilAe siTuM-jahA thUlabhaddo Agato Asi, so bhaNati-thUlabhaddeNa kiMci bhaNiyaM?, Na kiMci, NavaraM khaMbhahuttaM hatthaM dAyaMto bhaNiyAio-'imaM ca erisamityAdi,' teNa paMDieNa NAyaM-jahA ettha avassaM hAkiMci asthi, teNa khANiyaM jAva NANApagArarayaNANa bhariyaM kalasaM pecchai / teNa NANaparIsahoNAhiyAsio // naivaM &aa zeSasAdhubhiH kartavyam / iha ca prajJAjJAnayorbhAvAbhAvAbhyAM sUtre parIpahatvenopavarNanaM niyuktau cAjJAnaparISahe tathai vodAharaNadvayopavarNanamanyatrApi yathAsambhavamevaM bhAvanIyamiti jJApanArthe / sAmpratamajJAnAdarzane'pi saMzayIta kazci4/diti tatparIpahamAha 1 tatsaMmukhaM hastaM kRtvA bhaNyate-idaM cedRzaM tacca tAdRzamityAdigAthA, idaM cedRzaM dravyajAtaM, so'jJAnena bhrAmyati, evaM ca bhaNati jano jAnAti, yathA-gRhameva pUrva laSTamidAnIM tu zaTitapatitaM dRSTvA anityatAnirUpaNArtha bhagavAn darzayati sa cAgataH, mahelayA ziSTayathA sthUlabhadra Agata AsIt , sa bhaNati-sthUlabhadreNa kizcit bhaNitaM ?, na kiJcit , navaraM stambhasaMmukhaM hastaM darzayan bhaNitavAna-idaM cedazamityAdi, tena paNDitena jJAtaM-yathA'trAvazyaM kiJcidasti, tena khAnitaM yAvannAnAprakAraratnai taM kalazaM pazyati / tena jJAnaparISaho nAdhyAsitaH / kara - ba Jain Education a l For Privale & Personal use only Allainelibrary.org
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-4- uttarAdhya. ORG bRhadvRttiH // 13 // Natthi guNaM pare loe, iDDI vAvi tvssinno| aduvA vaMciomitti, ii bhikkhUNa ciNte||44||(suutrm)| parIpahA__ vyAkhyA-'nAsti' na vidyate 'nUnaM' nizcitaM 'paraloko' janmAntaramityarthaH, bhUtacatuSTayAtmakatvAccharIrasya, tasya dhyayanam cehaiva pAtAt, caitanyasya ca bhUtadharmabhUtatvAt , tadatiriktasya cAtmanaH pratyakSato'nupalabhyamAnatvAd, 'RddhiA ' tapomAhAtmyarUpA, apiH pUraNe, kasya ?-tapakhinaH, sA ca AmazauSadhyAdiH- pAdarajasA prazamanaM sarvarujAM sAdhavaH kSaNAkuryuH / tribhuvanavismayajananAn dadhuH kAmAMstRNAgrAdvA // 1 // dharmAdranonmizritakAJcanavarSAdisargasAmarthyam / / adbhutabhImoruzilAsahasrasampAtazaktizca // 2 // ' ityAdikA ca, tasyA apyanuelabhyamAnatvAditi bhAvaH, 'aduva'tti, athavA, kiMbahunA ?-vaJcito'smi bhogAnAmiti gamyate 'itI'tyamunA zirastuNDanopavAsAdinA yAtanAtmakena dharmAnuSThAnena, uktaM ca-"tapAMsi yAtanAzcitrAH, saMyamo bhogavaJcanA" ityAdi, 'itI'tyanantaramupadarzitaM bhikSuH 'na cintayet' na dhyAyet , pariphalgurUpatvAdasya, tathAhi-yattAvaduktaM-'bhUtacatuSTayAtmakatvAccharIrasya janmAntarAbhAva' iti, tadasat , na hi zarIrasya janmAntarAnuyAyitvamasmAbhirucyate, kintvAtmanaH, na ca bhUtadharma eva caitanye Atmavya-4 padezaH, tasya taddharmatvenottaratra niSetsyamAnatvAt , yadapi RddhirvA tapakhino nAsti, tadapi vacanamAtrameva, athAtmana, RddhInAM cAbhAve anupalabhbho heturuktaH, so'pi svasambandhI sarvasambandhI vA ?, tatra na tAvadAtmano'bhAve khasambaFdhyanupalambho hetuH, svayaM tasya ghaTAdivadupalabhyamAnatvAt , yathaiva hi ghaTAdigatA rUpAdaya upalabhyante, tathA Atma SainEducation For Privale & Personal use only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatA api jJAnasukhAdaya iti nAtra mahadantaramutpazyAmaH, uktaM cAzvasenavAcakena - "AtmapratyakSa AtmA'ya" mityAdi, athAyaM na dRggocara iti nAstItyucyate, nAyamadhyekAnto, yatastenaivoktam- " na ca nAstIha tat sarva cakSuSA yanna gRhyate, " anyathA caitanyamapi na dRggocara iti tasyApyasattvaM syAt, atha tat svasaMviditamiti saducyate, ayamapi tathAbhUta eveti sannastu, uktaM hi - "astyeva cAtmA pratyakSo, jIvo hyAtmAnamAtmanA / ahamasmIti saMvetti, rUpAdIni yathendriyaiH // 1 // " iti kiM bahunA ?, yathA caitanyamastItyabhyupagamyate tathA''tmApyabhyupagantavyaH, tathA cAha - "jJAnaM khasthaM parasthaM vA, yathA jJAnena gRhyate / jJAtA svasthaH parastho vA, tathA jJAnena gRhyatAm // 1 // " iti / atha sarvasambandhyanupalambha AtmAbhAve hetuH, ayamapyasiddhaH, ahamasmIti pratyayena pratiprANi svAtmanaH kevalinAM ca sarvAtmanAmupalambhasya pratiSeddhumazakyatvAt / evamRddhInAmapyabhAve sarvasambandhyanupalambho'siddhaH, khasambandhI tu niya | tadezakAlApekSo'nyathA vA ?, prathamapakSe ko vA kimAha ?, kvacitkadAcittAsAmanupalambhasya (upalambhasya) cAsmAkamapi saMmatatvAt, dvitIyapakSe punaranaikAntikatA, dezAdiviprakRSTAnAmanupalambhe'pi sattvAt dRzyate ca kvacit kadAcit | caraNareNusparzAdito rogopazamAdi, tatazcehApi kAlAntare mahAvidehAdiSu sarvakAlamRjyantarANAmapi sambhavasyAnumIyamAnatvAt, yadapi vaJcito'smIti bhogasukhAnAmanena zirastuNDamuNDanopavAsAdinA yAtanAtmakena dharmAnuSThAneneti, tadapyasamIkSitAbhidhAnaM, bhogasukhAnAM duHkhAnuSaktatvena tattvavedinAmanAdeyatvAt tathA ca vAtsyAyano'pyAha Jain Educationonal ainelibrary.org
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ COC CAC uttarAdhya. "tadyathA-viSasampRktamannamanAdeyamevaM duHkhAnuSaktaM sukhamanAdeya"miti, prayogazca-yadvipakSAnuviddhaM na tattattvatastadeva, parISahA yathA viSavyAmizramannam , atRptikAGkSAzokAdinimittaM ca vaipayikaM sukhaM, na cAsyAsiddhatA, kAlatraye yathAyogama- dhyayanam bRhaddhRttiH tRptyAdInAM pratiprANi khasaMviditatvAt , nApi tapaso yAtanAtmakatvaM, manaindriyayogAnAmahAnyaiva tatpratipAdanAt, // 132 // uktaM hi-"manaindriyayogAnAmahAnizcoditA jinaH / yato'tra tatkathaM tasya, yuktA syAt duHkharUpatA ? // 1 // " hai zirastuNDamuNDanAdezca kiJcitpIDAtmakatve'pi samIhitArthasampAdakatvena na duHkhadAyakatA, yaduktam-"dRSTA ceSTArtha saMsiddhau, kAyapIDA'pyaduHkhadA / ratnAdivaNigAdInAM, tadvadatrApi bhAvyatAm // 1 // " prayogazca-yadiSTArthaprasAdhaka na tatkAyapIDAtmakatve'pi duHkhadAyi, yathA ratnavaNijAmadhvazramAdi, iSTArthaprasAdhakaM ca tapaH, na cAsyApyasiddhatA, prazamahetutvena tapasastatparipaktitAratamyAtparamAnandatAratamyasyAnubhUyamAnatvena tatprakarSe tasyApi prakarSAnumAnAt, prayogazca-yattAratamyena yasya tAratamyaM tasya prakarSe tatprakarSA, yathA'gnitApaprakarSe tapanIyavizuddhiprakarSaH, anubhUyate ca prazamatAratamyena paramAnandatAratamyaM, lokapratItatvAceti sUtrArthaH // 44 // tathAabhU jiNA asthi jiNA, aduvAvi bhvissi|musN te evamAhaMsu, iti bhikkhUna ciNte||45||(suutrm) | // 132 // ___ vyAkhyA-'abhUvan' Asan 'jinAH' rAgAdijetAraH, astIti vibhaktipratirUpako nipAtaH, tatazca vidyante jinAH, asya karmapravAdapUrvasaptadazaprAbhRtoddhRtatayA vastutaH sudharmakhAminaiva jambukhAminaM prati praNItatvAt , tatkAle ca -% % %% % % Jain Educat i onal For Privale & Personal Use Only nelibrary.org
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254%95%2 jinasambhavAdityamuktaM, videhAdikSetrAntarApekSayA veti bhAvanIyaM, 'aduveti athavA, apiH bhinnakramo 'bhavissaI'tti 6 vacanavyatyayAdbhaviSyanti, jinA ityapi 'mRSA' alIkaM, 'te' jinAstitvavAdinaH, 'evam anantaroktanyAyena AhaMsutti AhuH bruvata iti bhikSuna cintayet , jinasya sarvajJAdhikSepapratikSepAdiSu pramANopapannatayA pratipAdanAt tadupadezamUlatvAca sakalaihikAmuSmikavyavahArANAmiti sUtrArthaH // 45 // idAnIM ziSyAgamanadvAraM, tatra ca 'nathi nRNaM 1|pare loe' iti sUtrAvayavasUcitamudAharaNamAha ohAviukAmo'vi ya ajjAsADho u paNIyabhUmIe / kAUNa rAyarUvaM pacchA sIseNa annusitttto||123|| | vyAkhyA-'avadhAvitukAmo'pi' unniSkramitukAmo'pi, caH pUraNe, AryApADhastu 'paNitabhUmau' vyavahArabhUmau | haTTamadhya ityarthaH, kRtvA rAjarUpaM pazcAcchiSyeNAnuziSTa iti gAthAkSarArthaH // 123 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAda| vaseyaH, sa cAyam__ atthi vacchAbhUmIe ajjAsADhA NAmAyariyA bahussuyA bahusIsaparivArA ya, tattha gacche jo kAlaM karei taM nijA|ti bhattapaJcakakhANAiNA, to bahavo NijAmiyA / annayA ego appaNato sIso AyaratareNa bhaNito-devalo| 1 asti vatsabhUmau AryApADhA nAmAcAryA bahuzrutA bahuziSyaparIvArAzca, tatra gacche yaH kAlaM karoti taM niryAmayanti bhaktapratyAkhyAnA|dinA, tato bahavo niyamitAH / anyadA eka AtmIyaH ziSya AdaratareNa bhaNita:-devalo 5A5A4%A3% uttraadhy.23|| For Privale & Personal use only elibrary.org
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ parISahAdhyayanam uttarAdhya. gAto AgaMtUNa mama darisaNaM dejAsu, Na ya so Agato vakkhittacittattaNao, pacchA so ciMtei-subahuM kAlaM kili ho'haM, saliMgeNaM ceva ohAvai, pacchA teNa sIseNa devalogagaeNa AbhoIto, pecchai-ohAveta, pacchA teNa tassa bRhadvRttiH pahe gAmo viucito NaDapecchA ya,so tattha chammAse pekkhaMto acchito, Na chuhaM Na taNhaM kAlaM vA divappabhAveNa // 13 // veeti, pacchA taM saMhariuM gAmassa bahiM vijaNe ujANe chahArae saghAlaMkAravibhUsie viuccati saMjamaparikkhatthaM, | divA teNa te, giNhAmi esimAharaNagANi, varaM suhaM jIvaMtotti, so egaM puDhavidArayaM bhaNai-ANehi AbharaNagANi, haso bhaNai-bhagavaM! egaM tAva me akkhANayaM suNehi, tao pacchA gihijAsi, bhaNai-sumi, sobhaNai-ego kuMbha kAro, so maTTiyaM khaNato taDIe akaMto, so bhnni| 10 kAdAgatya mahyaM darzanaM dadyAH, na ca sa Agato byAkSiptacittatvAt , pazcAtsa cintayati-subahukAlaM kliSTo'haM, svaliGgenaivAvadhAviti, pazcAttena ziSyeNa devalokagatenAbhogitaH, pazyati-avadhAvantaM, pazcAttena tasya pathi prAmo vikurvitaH naTaprekSaNakaM ca, sa tatra |paNmAsAn prekSamANaH sthitaH, na kSudhaM na tRSNAM kAlaM vA * divyaprabhAveNa vedayati, pazcAttat saMhRtya prAmAdahirvijane udyAne paD dArakAn sarvAlaGkAravibhUSitAn vikurvati saMyamaparIkSArtha, dRSTAstena te, gRhNAmyeSAmAbharaNAni, varaM sukhaM jIvanniti, sa ekaM pRthvIdArakaM bhaNati-Anaya AbharaNAni, sa bhaNati-bhagavan ! ekaM tAvanmamAkhyAnakaM zRNu, tataH pazcAt gRhNIyAH, bhaNati-zRNomi, sa bhaNati-ekaH kumbhakAraH, dasa mRttikA khanana taTyA''krAntaH, sa bhaNati ECCROCOCALCRORSCORRC-RDC CAXCCACANC+CACE // 133 // Jain Education ainelibrary.org anal
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeNa bhikkhaM baliM demi, jeNa posemi nAyae / sA me mahI akkamai, jAyaM saraNao bhayaM // 124 // hai vyAkhyA-'jeNa'tti prAkRtazailyA yayA bhikSAM baliM dadAmi, yathAkramaM bhikSudevebhya iti gamyate, jeNa'tti yayA 4 poSayAmi 'nAyae'tti jJAtIn , sA 'me'tti mAM mahI 'AkrAmati' avaSTanAti 'jAtam' utpannaM, zaraNato bhayam iti | zlokArthaH // 124 // ayamihopanayaH-caurabhayAdahaM bhavantaM zaraNamAgataH, tvaM ca evaM vilumpasi, tatomamApi jAtaM zaraNato bhayam , evamuttaratrApyupanayA bhAvanIyAH, teNaM bhaNNai-aipaMDiyavAito'sitti ghettUNa AbharaNagANi paDiggahe chUDhANi / gao puDhavikAito, iyANiM AukkAo vIo, so'vi akkhANayaM kahei-jahA ego tAlAyaro kahAkahao pADalao NAma, so annayA gaMgaM uttaraMto uvari buTTodaeNa hIrati, taM pAsiUNa jaNo bhaNai bahussuyaM cittakahaM, gaMgA vahai pADalaM / vujjhamANaga! bhadaM te, lava tA kiMci suhAsiyaM // 125 // vyAkhyA-bahuzrutaM' bahuvidhaM 'citrakathaM nAnAkathAkathakaM gaGgA vahati 'pADalaM' pATalanAmakam , uhyamAnaka ! 1 tena bhaNyate-atipaNDitavAdiko'sIti gRhItvA''bharaNAni pratigrahe kSiptAni / gataH pRthvIkAyikaH, idAnImapkAyo dvitIyaH, so'pyAkhyAnakaM kathayati---yathaikastAlAcaraH kathAkathakaH pATalo nAma, so'nyadA gaGgAmuttaran upari vRSTodakena hiyate, taM dRSTvA jano bhaNati Jain Educatio n al For Privale & Personal use only R ainelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIpahAdhyayanam uttarAdhya. 6 bhadraM te, 'lapa' brUhi 'tA' iti tAvadyAvadadyApi dUraM na nIyasa iti bhAvaH, 'kizcit' atyalpaM 'subhApita' sUktami- hai ti zlokArthaH // 125 // so'yAdItbRhadvRttiH jeNa rohaMti bIyANi, jeNa jIyaMti kAsayA / tassa majjhe vivajjAmi, jA0 // 126 // // 134 // __ vyAkhyA-'yena' jalena rohanti' prAdurbhavanti bIjAni, yena 'jIvanti' prANadhAraNaM kurvanti 'karSakAH' kRSIvalAH tasya madhye 'vivajAmi'tti vipadye mriye, jAtaM zaraNato bhayamiti zlokArthaH // 126 // tassavi taheva giNhati / esa AukkAto gato, iyANiM teukAto taito, taheva akkhANayaM kahei-egassa tAvasassa aggiNA uDao daDDo, pacchA so bhaNati jamahaM diyA ya rAo ya, tappemi mahusappisA / teNa meM uDao daDDo, jaa0|| 127 // vyAkhyA-yamahaM divA ca rAtrau ca tarpayAmi' prINayAmi madhusarpiSA, tenArthAdagninA me 'oTajaH' tApasAzramo dagdho, jAtaM zaraNatobhiyamiti zlokArthaH // 127 // athavA 1 tasyApi tathaiva gRhNAti / eSo'SkAyo gataH, idAnIM tejaskAyastRtIyaH, tathaiva AkhyAnakaM kathayati-ekasya tApasasya agninA uTajo dagdhaH, pazcAt sa bhaNati // 134 // Jain Education international For Privale & Personal use only Alinelibrary.org
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagghassa mae bhIeNaM, pAvago saraNaM ko| teNa daI mamaM aNgN,jaa0|| 128 // vyAkhyA-'vagghassa'tti subvyatyayAt 'vyAghrAt' puNDarIkAt mayA bhItena 'pAvakaH' abhiH zaraNIkRtaH, tenAGgaMzarIraM mama dagdhaM, jAtaM zaraNato bhayamiti shlokaarthH|| 128 // tassavi taheva ginnhi| esa teukAo, iyANiM | vAukkAo cauttho, taheva akkhANayaM kaheti-jahA ego juvANo ghaNaniciyasarIro, so pacchA vAehiM gahito, hai anneNa bhaNNati laMghaNapavaNasamattho puvaM hoUNa saMpaI kIsa ? / daMDayagahiyaggahattho vayaMsa ! ko nAmaovAhI ? // 129 // - vyAkhyA-laGghanam-utplutya gamanaM plavanaM-dhAvanaM tatsamarthaH pUrvaM bhUtvA sAmprataM 'kIsa'tti kasmAt 'daNDayagahi|| yaggahatthotti prAkRtatvAt gRhItadaNDAgrahasto, gacchasIti gamyate, tadayaM te vayasya ! kinAmako vyAdhiriti gaathaarthH||129 // sa prAha jiTrAsADhesu mAsesu, jo suho vAi maaruo| teNa me bhajae aMgaM, jaa0|| 130 // 1 tasyApi tathaiva gRhNAti / eSa tejaskAyaH, idAnI vAyukAyazcaturthaH, tathaiva AkhyAnakaM kathayati-yathaiko yuvA ghananicitazarIraH, sa pazcAdvAtena gRhItaH, anyena bhaNyate Jain Education Ic onal For Privale & Personal use only Hinelibrary.org
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 135 // vyAkhyA - jyeSThA pADhayormAsayoryaH zubhazaityAdiguNAnvitatvena zobhano vAti 'mAruto' vAyuH, tena ( me mama ) bhajyate'Gga, tasya meghonnatisambhavatvena vAtaprakopAditi bhAvaH evaM ca jAtaM zaraNato bhayaM gharmArdditAnAM hi | zaraNamayamiti zlokArthaH // 130 // athavA jeNa jIvati sattANi, nirohaMmi anaMtae / teNa me bhajjae aMgaM, jAyaM0 // 131 // vyAkhyA- 'jeNa' ityAdi, yena vAtena jIvanti sattvAni 'nirodhe' prakramAdvAtasya 'ananta' aparimite, tena me bhajyate'GgaM jAtaM zaraNato bhayamiti zlokArthaH // 131 // tassaMvi taheva giNhai / esa vAukkAo gato, iyANiM vaNassaIkAito paMcamo, taheva akkhANaM kaheti, jahA egaMmi rukkhe kesiMpi sauNANa AvAso, tahiyaM pilagANi jAyANi, pacchA rukkhanbhAsAo vallI uTThiyA, rukkhaM vedaMtI uvariM vilaggA, bellIaNusAreNa sappeNa vilaggiUNa te pilagA khaiyA, pacchA sesagA bhaNanti jAva vucchaM suhaM vucchaM, pAdave niruvaddave / mUlAu uTThiyA vallI, jA0 // 132 // 1 tasyApi tathaiva gRhNAti / eSa vAyukAyo gataH, idAnIM vanaspatikAyikaH paJcamaH, tathaivAkhyAnaM kathayati-yathA ekasmin vRkSe keSA - Jcidapi zakunAnAmAvAsaH, tatrApatyAni jAtAni pazcAt vRkSAbhyAsAt vallI utthitA, vRkSaM veSTayantI upari vilagnA, vallyanusAreNa sarpeNa vilagya tAnyapatyAni khAditAni pazcAt zeSA bhaNanti - parISahAdhyayanam 2 | // 135 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ . vyAkhyA-yAvaduSitaM sukhamupitaM pAdapa nirupadrve, idAnIM mUlAdutthitA vallI tato vRkSAdeva tattvato bhayaM, sa 4 dAcoktanItyA zaraNamiti jAtaM zaraNato bhayamiti shlokaarthH|| 132 // P tassavi taheva giNNai / esa vaNassatikAto gato, iyANiM tasakAo chaThTho, taheva akkhANayaM kahei-jahA. ekaM nagaraM paracakkeNa rohiyaM, tattha ya bAhariyAe mAyaMgA, te abhitaraehiM NINNijaMti, bAhiM paracakkeNa gheppaMti, pacchA keNavi anneNa bhaNNati___ abhitarayA khubhiyA, pillaMti (ya) bAhirA jnnaa| disaM bhayaha mAyaMgA !, jA0 // 133 // vyAkhyA-'abhyantarakAH' nagaramadhyavartinaH 'kSubhitAH' paracakrAtrastAH 'prerayanti' niSkAzayanti, mA bhUdanAdikSaya ebhyo vA bhedaH, cazabdo bhinnakramaH, tato 'bAhyAzca' paracakralokA upadravanti, bhavata iti gamyate, nagarasatkA eta iti, ato dizaM bhajata mAtaGgAH!, yato jAtaM zaraNato bhayaM, nagaraM hi bhavatAM zaraNaM, tata eva bhayamiti zlokArthaH // 133 // athavA-egattha nayare sayameva rAyA coro purohio bhaMDiti (Daotti), tato dovi viharaMti, pacchA loo annamannaM bhaNati 1 tasyApi tathaiva gRhNAti / eSa vanaspatikAyiko gataH, idAnIM trasakAyaH SaSThaH, tathaivAkhyAnakaM kathayati-yathaikaM nagaraM paracakreNa ruddhaM, tatra ca bAhirikAyAM mAtaGgAH, te'bhyantarairniSkAzyante, bahiH paracakreNa gRhyante, pazcAtkenApyanyena bhaNyante- 2 ekatra nagare svayameva rAjA |cauraH purohito bhaNDakaH, tato dvAvapi viharataH, pazcAlloko'nyo'nya bhaNati Sain Educati onal For Private & Personal use only nebrar og
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. parISahAdhyayanam bRhadvRttiH // 136 // PAHARANA jattha rAyA sayaM coro, bhaMDio ya purohio| disaM bhayaha nAyariyA !, jAyaM0 // 134 // vyAkhyA-yatra rAjA khayaM cauraH-khapuraM muSNAti, bhaNDakazca purohitaH, ato dizaM bhajata nAgarakA ! jAtaM zaraNato bhayamiti shlokaarthH|| 134 // ___ ahavAM egassa dhijAtiyassa dhUyA, sA ya jovaNatthA, paDirUvadaMsaNijjA, so dhijAtito taM pAsiUNa ajjhovavaNNo, tIse kaeNa atIva dubbalIbhUto, baMbhaNIe pucchito-NibaMdhe kae kahiyaM, tAe bhaNNati-mA adhiI karesu, tahA karemi jahA keNai paoeNa saMpattI havati, pacchA dhUyaM bhaNai-amha puciM dAriyaM jakkhA muMjaMti, pacchA varassa dijai, to tava kAlapakkhacauddasIe jakkho ehI, mA taM vimANesu, mA ya tattha tumaMujoyaMkAhisi, tIevi jakkhakouhaleNa dIvao sarAveNa Thavito nIto, so ya Agato, so taM paribhuMjiUNa rattiM kilaMto pAsutto, 1 athavA ekasya dhigjAtIyasya duhitA, sA ca yauvanasthA, apratirUpadarzanIyA, sa dhigjAtIyastAM dRSTvA'dhyupapannaH, tasyAH kRte atIva durbalIbhUtaH, brAhmaNyA pRSTaH-nirbandhe kRte kathitaM, tayA bhaNyate-mA'dhRti kArSIH, tathA kariSyAmi yathA kenacitprayojanena saMpattirbhaviSyati, pazcAhuhitaraM bhaNati-asmAkaM pUrva dArikA yakSA bhujate, pazcAdvarAya dIyate, tatastvAM kRSNapakSacaturdazyAM yakSa eSyati, mA taM vimaMsthAH, mA ca tatra tvamudyotaM kArSIH, tayA'pi yakSakautUhalena dIpaH zarAveNa sthagito nItaH, sa cAgataH, sa tAM paribhujya rAtrI klAntaH prasuptaH, | // 136 // JainEducation For Private & Personal use only Atnesbrary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ imAe koueNa sarAva pheDiyaM, navaraM pecchai piyaraM, tAe nAyaM-jaM hoi taM hou, icchAe ,jAmi bhoe, pacchA tAI raikilaMtAI uggae sUre na paDibujhaMti, pacchA baMbhaNI mAgahiyaM bhaNai-- airuggayae ya sUrie, ceiyathUbhagae ya vaayse| bhittIgayae ya Ayave, sahi ! suhio hujaNo na bujjhi|| | vyAkhyA-acirodgatake ca sUrye, ko'bhiprAyaH ?-prathamodite ravau, caityastUpagate ca vAyase, anenoce vivakhatItyAha, bhittigate cAtape, anena cocatara iti, sakhi ! sukhito hurvAkyAlaGkAre jano 'na budhyate' na nidrAM jahAti, anenAtmano duHkhitatvaM prakaTayati, sA hi bhartRvirahaduHkhitA rAtrau na nidrAM labdhavatIti mAgadhikArthaH // 135 // pacchA sA tIse dhUyA paDisuNittA paDibhaNati mAgahiyaM-- tuma eva ya amma he! lave,mA hu vimANaya jakkhamAgayojakkhahaDae hutAyae,anniM dANi vimagga taayyN|| | vyAkhyA-tvameva cAmba !-mAtaH he ityAmantraNe 'alApIH' uktavatI zikSAsamaye yathA-'mA hutti maiva vimANaya'tti 4 | 1 anayA kautukena zarAvaM spheTitaM, navaraM pazyati tAtaM, tayA jJAtaM-yadbhavati tadbhavatu, icchayA bhuje bhogAn , pazcAttau ratikvAntau 4 hai udgate sUrye (api) na pratibudhyete, pazcAd brAhmaNI mAgadhikA bhaNati- 2 pazcAttasyAH sA duhitA pratizrutya pratibhaNati mAgadhikAm Jain Educati l lational For Privale & Personal use only Ww.ainelibrary.org
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 137 // | vimaMsthA vimukhaM kRthA yakSamAgataM, yakSAhatako' hu'tti khalu tAtako'nyamidAnIM 'vimArgaya' anveSaya tAtakamiti mAga|dhikArthaH // 136 // paMcchA sA dhijjAiNI bhaNai- navamAsa kucchIi dhAliyA, pAsavaNe pulise ya maddie / dhUyA me gehie haDe, salaNae asalaNae ya me jAyae // 137 // vyAkhyA -nava mAsAn kukSau dhAritA yA prazravaNaM purISaM ca marditaM yasyA iti gamyate, 'dhUya'tti duhitA ca, gamyamAnatvAttayA, 'me' mama 'gehako' bharttA 'hRtaH ' caurito'to hetoH, zaraNakamazaraNakam, apakAritvAnme jAtamiti | mAgadhikArthaH // 137 // ahaMvA egeNa dhijAieNa talAyaM khaNAviyaM, tattheva pAlIe dese deulamArAmo kato, tattha teNa janno pavattio, chagalakA jattha mArijaMti / annayA kayAi so dhijjAito mariUNa chagalako cevAyAo, so ya dhittUNa appaNijehiM puttehiM tassa ceva talAe janne mAriuM Nijati, so ya jAIssaro NijamANo appaNijjiyAe 1 pazcAt sA dhigjAtIyA bhaNati / 2 athavaikena dhigjAtIyena taTAkaM khAnitaM, tatraiva pAlyAM deze devakulamArAmaH (ca) kRtaH, tatra tena yajJaH pravarttitaH, ajA yatra mAryante / anyadA kadAcit sa dhigjAtIyo mRtvA chagalakaJcaivAyAtaH, sa ca gRhItvA''tmIyaiH putraiH tasyaiva taTAke yajJe mArayituM nIyate, sa ca jAtismaro nIyamAna AtmIyayA Jain Education national parISahA dhyayanam 2 // 137 // jainelibrary.org
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ***** bhAsAe bubuyai appaNA ceva soyamANo, jahA mama ceva mae pavattiyaM, evaM so vevamANo sAhuNA atisayaNANiNA egeNa dIsati, teNa bhaNiyaM sayameva ya lukkha loviyA, appaNiA ya viyaDDi khaanniyaa| ovAiyaladdhao ya si, kiM chelA ! bebeti vAsasI ? // 138 // 5 vyAkhyA-khayameva ca-Atmanaiva ca 'rukkha'tti sublopAdRkSA ropitAH, bhavateti gamyate, AtmIyA ca 'viyaDitti | dezIvacanataH taDAgikA khAnitA, yAcitasya-prArthitasya prAptarupari devebhyo deyamupayAcitaM tenaiva labdhaH-avasaraH durApatvenopayAcitalabdhaH sa evopayAcitalabdhako'si tvamiti, kiM chagalaka ! 'bebeti vAsasi ?-ArasasIti maagdhikaarthH||138||tto so chagalako teNa paDhieNaM tuNhikko Thio, teNa dhijjAieNa ciMtiyaM-kiMpi pavaiyageNa paDhiyaM, teNa esa tuNhikko Thio, tao so tavassi bhaNati-kiM bhagavaM! esa chagalako tumbhehiM paDhiyamatte ceva tuNhikko 1 bhASayA bubutkaroti Atmanaiva zocana , yathA mamaiva mayA pravartitam , evaM sa vepamAnaH sAdhunA atizayajJAninA ekena dRzyate, * tena bhaNitaM-12 tataH sa chagalakastena paThitena tUSNIkaH sthitaH, tena dhigjAtIyena cintitaM-kimapi pravrajitakena paThitaM, tenaiSa tUSNIkaH sthitaH, tataH sa tapasvinaM bhaNati-kiM bhagavan ! eSa chagalako yuSmAbhiH paThitamAtre eva tUSNIkaH *52- 34-35 Jain Education I helibrary.org
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 138 // Thio, teNa sAhuNA tassa kahiyaM-jahA esA tumbha piyA, kimabhiNNANaM ?, teNa bhaNiyaM-ahaMpi jANAmi, kiM puNa|| parIpahAeso kahihii. teNa chagalageNa putvabhave putteNa samaM nihANagaM nihiyaM, taM gaMtUNa pAehiM khaDakhaDei, eyamabhinnAra dhyayanam pacchA teNa mukko. sAhusamIve dhammaM souNa bhattaM paJcakkhAeUNa devaloyaM gto| evaM teNa saraNamiti kAuM taDAgArAme jaNNo ya pavattio, tameva asaraNaM jAyaM / evaMvidho'tra samavatAraH-evaM tumhaM amhe gayA saraNaM / iha ca pUrvaka manuSyajAtestrasasya smaraNArthamudAharaNatrayamidaM tu tiryagjAteriti bhAvanIyam / so taheva tassa AharaNagANi cittUNa sigdhaM gaMtuM samADhatto paMthe, NavariM saMjaI pAsati maMDiyaMTiviDiphiyaM, teNa sA bhaNNai kaDae te kuMDale ya te, aMjiyakkhi ! tilayate ya te| pavayaNassa uDDAhakArie! duTThA sehi ! kato'si AgayA ? // 139 // | 1 sthitaH, tena sAdhunA tasmai kathitaM-yathaiSa tava pitA, kimabhijJAnam ?, tena bhaNitam-ahamapi jAnAmi, kiM punareSa kathayiSyati, | tena chagalakena pUrvabhave putreNa samaM nidhAnaM nihitaM, tadgatvA pAdAbhyAM khaTatkArayati, etadabhijJAnaM, pazcAt tena muktaH, sAdhusamIpe dharma zrutvA // 138 // bhaktaM pratyAkhyAya devalokaM gataH / evaM tena zaraNamitikRtvA taTAkArAmo yajJazca pravartitau, ta evAzaraNaM jAtam / evaM yuSmAn vayaM gatAH zaraNaM / sa tathaiva tasyAbharaNAni gRhItvA zIghraM gantuM samAdRtaH pathi, navaraM saMyatI pazyati alaGkAroTAM, tena sA bhaNyate For Privale & Personal use only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-kaTake ca 'te' tava kuNDale ca te ajitAkSi ! tilakazca 'te' tvayA kRtaH, pravacanasya uDDAhakArike ! duSTazikSite kuto'sthAgateti mAgadhikArthaH // 139 // darzanaparIkSArtha ca sAdhvIvikaraNaM / saivamuktA satIdamAhahai rAIsarisavamittANi, parachiddANi pAsasi / appaNo billamittANi, pAsaMto'vi na pAsasi // 14 // PI vyAkhyA--rAjikAsarSapamAtrANi paracchidrANi pazyasyAtmano bilbamAtrANi pazyannapi na pazyasIti zlokA thaiH|| 140 // tathA samaNo'si saMjao asi, baMbhayArI smleddhukNcnne| vehAriyavAaoya te, jiTTaja! kiM te paDiggahe ? 1414 18| vyAkhyA-zramaNo'si saMyato'si bahirvRttyA brahmacArI samaloSThakAJcano vihArikavAtakazca te-yathA'haM vaihArika ityAdirUpo jyeSThArya ! kiM 'te' tava patadgrahaka iti zlokArthaH // 141 // evaM tAe uDDAhito samANo puNo'vi | gacchati, NavaraM pecchati khaMdhAvAramitaM, tassa kira NIvaTTamANo daMDiyasseva savaDahutto gato, teNa hatthikhaMdhA oruhittA vaMdito bhaNio ya-bhayavaM ! aho paramaM maMgalaM nimittaM ca ja sAhU ajja mae diTTho, bhayavaM ! mamANuggahatthaM 1 evaM tayA nirbhatsitaH san punarapi gacchati, navaraM pazyati skandhAvAramAyAntaM, tasmAt kila nivartamAno daNDikasyaiva sapakSaM gataH, | tena hastiskandhAdavatIrya vanditaH bhaNitazca-bhagavan ! aho paramaM maGgalaM nimittaM ca yatsAdhuradya mayA dRSTaH, bhagavan ! mamAnugrahArtha OROSAROOROSAROKAROSSOSIASite uttarAdhya.24 For Privale & Personal use only Wijainelibrary.org
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 139 // SCRECORRMA phAMsuyaesaNijaM imaM moyagAdi saMbalo gheppati, so Nicchai, bhAyaNe AbharaNagANi chUDhANi mAdIsihiMti, teNa parISahAdaMDieNa balA moDiUNa paDiggaho gahio, jAva moyage chuhati tAva pecchai AbharaNayANi, teNa so kharaMTio dhyayanam |uvAladdho ya, puNo'vi saMbohio-jahA na jujjai tumhaM evaM vipariNAmo, majjhaM ca aNAgamaNakAraNaM suNesu-saMketadivapemA visayapasattA'samattakattavA / aNahINamaNuyakajA narabhavamasuhaM na iMti surA // 1 // pacchA divaM devarUvaM kAUNa pddigto| teNa pucviM dasaNaparIsaho nAhiyAsito, pacchA ahiyaasito|| evaM zeSasAdhubhirapi sahanIyo 4 darzanaparISahaH // ihodAharaNopadarzakatvAt prakRtaniryukteH kathaM sUtrasparzakatvamiti yatkaizciducyate, tadayuktaM, sUtrasUcitArthAbhidhAyitvAt tasyAH, tadabhidhAnasya tattvataH sUtravyAkhyAnarUpatvena sUtrasparzakatvAditi / kiM ca-kAlIpavaMgasaMkAse'ityAdinA kSudAdibhiratyantapIDitasyApi yatparISahaNamuktaM, tatra mandasattvasya kasyacidazraddhAnAt samyaktvavicalitamapi sambhavediti tadRDhIkArArtha dRSTAntAbhidhAnamarthataH sUtrasparzakamiti vyaktamevaitat, na ca keSAJci 1 prAsukaiSaNIyamidaM modakAdi zambalo gRhyatAM, sa necchati, bhAjane AbharaNAni kSiptAni mA darzIti, tena daNDikena balAdAmoTya pratigraho gRhItaH, yAvanmodakAn kSipati tAvatpazyati AbharaNAni, tena sa tiraskRtaH upAlabdhazca, punarapi saMbodhitaH-yathA na yujyate yuSmAkamevaM vipariNAmaH, mama cAnAgamanakAraNaM zRNu-saMkrAntadivyapremANo viSayaprasaktAH asamAptakarttavyAH / anadhInamanujakAryA narabhavahai mazubhaM nAyAnti surAH // 1 // pazcAdivyaM devarUpaM kRtvA pratigataH / tena pUrva darzanaparISaho nAdhyAsitaH pazcAt adhyAsitaH // // 139 // Sain Education D onal For Private & Personal use only www.jainelibrary:org
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ dihodAharaNAnAM niyuktikAlAdarvAkkAlabhAvitetyanyoktatvamAzaGkanIyaM, sa hi bhagavAMzcaturdazapUrvavit zrutakevalI kAlatrayaviSayaM vastu pazyatyeveti kathamanyakRtatvAzaGketi // sampratyadhyayanArthopasaMhAramAha ee parIsahA save, kAsaveNa pveiyaa| je bhikkhU Na vihaNNijA, puTTho keNai kaNhui // 46||(suutrm) PI vyAkhyA-'ete' anantaramupadarzitakharUpAH, 'parISahAH' kSudAdayaH 'sarve' dvAviMzatisaMkhyA api na tu kiyanta | hai eva 'kAzyapena' zrImanmahAvIreNa 'praveditAH' prarUpitAH, 'je'tti yAnuktanyAyena jJAtveti zeSaH, 'bhikSuH' yatina / caiva 'vihanyeta' parAjIyeta, ko'rthaH ?-saMyamAtpAtyeta, 'spRSTo' bAdhitaH kenApi prakramAdvAviMzaterekatareNa durjayenApi parIpaheNa 'kaNhui'tti kutracit deze kAle vA iti sUtrArthaH // 46 // itiH parisamAptau, bravImIti sudharmakhAmI jambUkhAminamAha / nayAH pUrvavat / iti zrIzAntisUriviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM dvitIyamadhyayanaM samAptamiti // dvitIyamadhyayanaM samAptam // Jain Education allona For Privale & Personal use only hinelibrary.org
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ ENARIES MINIKMANYTHIMIRMIRE NRNA vAraprasAra uttarAdhyayanaTIkAyAM dvitIyamadhyayanaM samAptam // tAra Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ OSIGUOSTOSKOSLO HOSISUSTUS namaH zrutadevatAyai // uktaM pariSahAdhyayanaM, samprati caturaGgIyamArabhyate, asya cAyamamisambandhaH-ihAnantarAdhyajayane parISahasahanamuktaM, taca kimAlambanamurarIkRtya karttavyamiti praznasambhave mAnuSatvAdicaturaGgadurlabhatvaM tadAlamba namanenocyate ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asya catvAryanuyogadvArANi vyAvarNanIyAni tAvadyAvannAmanipanno nikSepaH, tatra ca caturaGgIyamiti dvipadaM nAma, atazcatvAro nikSeptavyAH aGgaM ca, na caikaM vinA catvAra ityeka eva tAvannikSepamahatIti manvAna Aha niyuktikRtNAmaMThAvaNAdavie mAuyapaya saMgahikkae ceva / pajava bhAve ya tahA sattee ikkagA hu~ti // 142 // vyAkhyA-ihaikakazabdasyaikatra nirdiSTasyApi prakrAntatvena sarvatra sambandhAt, nAmaikakaH sthApanaikako dravyaikakaH, 'mA hai uyapaya'tti supo lopAnmAtRkApadaikakaH saGgrahaikakaH, 'caH' samuccaye, eveti pUraNe, 'pajava'tti prAgvat paryavaikakaH 'bhAve' bhAvakakaH, 'caH' pUrvavat , tatheti zeSANAmapi nirupacaritavRttitayA tulyatvamAha, upasaMhartumAha-'saptaite' anantaroktA ekakA bhavanti, etadvyAkhyA ca dazavakAlikaniyuktAveva niyuktikRtA kRtetyatrodAsitaM, sthAnAzUnyArtha tu taduktameva kiJciducyate-tatra nAmaikako yasyaikaka iti nAma, sthApanaikakaH pustakAdinyasta ekakAGkaH, dravyakakaH sacittAdistridhA-tatra sacitta ekakaH puruSAdirarthaH, acittaH phalakAdiH, mizrI vastrAdivibhUSitaH puruSAdireva, mAtRkApadaikakaH 'uppaNNe i vA vigame i vA dhuve i vA' iti, eSAM mAtRkAvatsakalavAGmayamUlatayA'vasthitAnA-12 SAHARSASSA JainEducation For Private & Personal use only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 14 // manyataradvivakSitam , akArAdyakSarAtmikAyA vA mAtRkAyA ekataro'kArAdiH, saGgrahaikakaH yenaikenApi dhvaninA bahavaHcataraGgIyA saMgRhyante, yathA jAtiprAdhAnye brIhiriti, paryAyaikakaH zivakAdirekakaH paryAyo, bhAvakakaH audayikAdibhAvA dhyayanam nAmanyatamo bhAva iti gAthArthaH // 142 // itthamavinAbhAvitA''kSiptamekakaM nikSipya prastutameva catuSkaM nikSepnumAha NAmaM ThavaNA davie khitte kAle ya gaNaNa bhAve y| nikkhevo ya cauNhaM gaNaNasaMkhAi ahigAro // 14 // | vyAkhyA-tatra nAmasthApane kSuNNe, 'dravye vicArye sacittAcittamizrANi dravyANi catuHsaGkhyatayA vivakSitAni, kSetre' catuHsaGkhyAparicchinnA AkAzapradezA yatra vA catvAro vicAryante, 'kAle ca' catvAraH samayAvalikAdayaH kAlabhedAH yadA vA amI vyAkhyAyante, gaNanAyAM catvAra eko dvau trayazcatvAra ityAdigaNanAntaHpAtino, bhAve ca catvAro mAnuSatvAdayo'bhidhAsyamAnA bhAvAH, eSAM madhye kenAdhikAraH ?, ucyate, gaNanAsaGkhyayA'dhikAraH, kimuktaM bhavati ?-gaNanAcaturbhiradhikAraH, taireva vakSyamANAnAmaGgAnAMgaNyamAnatayA teSAmevopayogitvAditi gaathaarthH||143|| idAnImaGganikSepamAha-- // 14 // | NAmaMgaM ThavaNaMgaM davaMgaM ceva hoi bhAvaMgaM / eso khalu aMgassA Nikkhevo cauviho hoi // 144 // Jain Educat i onal For Privale & Personal use only www.ainelibrary.org
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-nAmAjhaM sthApanAGgaM dravyAGgaM caiva bhavati bhAvAGgam , etat khalu 'aGgassA' iti prAkRtatvAt aGgasya nikSepazcaturvidho bhavatIti gAthAsamAsArthaH // 144 // atra ca nAmasthApane prasiddhatvAdanAdRtya dravyAGgama-15 nidhitsurAha gaMdhaMgamosahaMgaM majAujaMsarIrajuddhaMgaM / etto ikvikapi ya NegavihaM hoi NAyatvaM // 145 // vyAkhyA-gandhAGgam ' auSadhAGgam , 'majAujaMsarIrajuddhaMgaM'ti bindoralAkSaNikatvAdaGgazabdasya ca pratyekamabhisambandhAt madyAgamAtodyAcaM zarIrAGgaM yuddhAGgamiti SavidhaM dravyAGgam , 'ettotti suvyatyayAdeSu-gandhAGgAdiSu madhye ekaikamapi ca anekavidhaM bhavati jJAtavyamiti gAthAkSarArthaH // 145 // bhAvArtha tu vivakSurAcAryo 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyamAzritya gandhAGgaM pratipAdayannAhajamadaggijaDA hareNuasabaraniyaMsaNiyaM spinniyN| rukkhassa ya bAhitayA malliyavAsiya koDI agghai osIrahariberANaM palaM palaM bhaddadAruNo kriso| sayapupphANaM bhAgo bhAgo ya tamAlapattassa // 147 // evaM pahANaM evaM vilevaNaM esa ceva par3avAso / vAsavadattAi kao udayaNamabhidhArayaMtIe // 148 // SAHASRHAR For Private & Personal use only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhapRttiH // 142 // SAEESOMEONSECRELESSESAS vyAkhyA-tatra 'jamadagnijaTA' vAlakaH 'hareNukA' priyaGguH 'zavaranivasanakaM' tamAlapatraM, 'sapiNiyaMti pinni-pi- caturaGgIyA nikA dhyAmakAkhyaM gandhadravyaM tayA saha sapinnikaM, vRkSyasya ca bAhyA tvak cAturjAtakAGgaM pratItaiva 'malliyavAsiyaMti dhyayanam mallikA jAtistadvAsitamanantaroktadravyajAtaM, cUrNIkRtamiti gamyate, koTim 'agghei'tti arhati, koTimUlyAhaM bhavati, mahArghatopalakSaNaM caitat // 146 // tathA 'osI' prasiddhaM, 'hIbero' vAlakaH, palaM palamanayoH, tathA 'bhadradAroH' devadAroH karSaH, 'sayapupphANaM'ti vacanavyatyayAt zatapuSpAyA bhAgo, bhAgazca tamAlapatrasya, bhAga iha palikAmAtram // 147 // asya mAhAtmyamAha-etat lAnametadvilepanameSa caiva paTavAsaH 'vAsavadattayA' caNDapradyotaduhitrA 'kRto' vihitaH 'udayanaM' vINAvatsarAjam 'abhidhArayanyA' cetasi vahantyA, anena paracittAkSepakatvamasya mAhAtmyamuktamiti sutrArthaH // 148 // auSadhAGgamAha dunni ya rayaNI mAhiMdaphalaM ca tiNNi ya samUsaNaMgAI / sarasaM ca kaNayamUlaM esA udagaTThamA guliaa||2 5 esA u harai kaMDaM timiraM avaheDayaM sirorogaM / teijjagacAutthiga mUsagasappAvaraddhaM ca // 150 // | // 142 // | vyAkhyA-'dve rajanyau' piNDadAruharidre 'mAhendraphalaM ca' indrayavAH, trINi ca samUSaNaM-trikaTukaM tasyAGgAni-11 suNThIpippalImaricadravyANi, 'sarasaMca' AI 'kanakamUlaM' bilvamUlameSA 'udakASTame'tyudakamaSTamaM yasyAM sA tathA, 8 Jain Educati For Privale & Personal use only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'guTikA' vaTikA, asyAH phalamAha-epA tu hanti kaNDaM timiram 'avaheDaya'nti arddhazirorogaM samastazirovyathaM. teijjagacAutthiga'tti sublope tAttIyIkacAturthiko, rUDhyA jvaro, 'mUSakasoparAddham' undarAdidaSTaM, caH samuccaya 4 iti gAthAdvayArthaH // 149-150 // madyAGgamAha solasa dakkhA bhAgA cauro bhAgA ya dhaaugiipupphe| ADhagamo uccharase mAgahamANeNa majaMgaM // 15 // 8| vyAkhyA-poDaza drAkSA bhAgAzcatvAro bhAgAzca 'dhAtakIpuSpe' dhAtakIpuSpaviSayAH 'ADhagamotti ApatvAdA''- | TU DhakakaH 'ikSurase' ikSurasaviSaye, ADhakaH iha kena mAnenetyAha-'mAgadhamAnena' do asatI pasatI u' ityAdirUpeNa 'mathAGgaM' madirAkAraNaM bhavatIti gAthArthaH // 151 // AtodyAGgamAha___ ega muguMdA tUraM egaM ahimArudAruyaM aggI / egaM sAmalIpuMDaM baddhaM Amelao hoi // 152 // vyAkhyA-'ekamukundA tUryam' iti ekaiva mukundA vAdinavizeSo gambhIrakharatvAdinA tUryakAryakAritvAt tUryam , anenAsyAviziSTamAtodyAjatvamevAha, kimevekaiva mukundA tUryam ?, sopaskAratvAdyathaikamabhimArasya vRkSavizeSasya dArukaMkASThamabhimAradArukam 'agniH' vizeSato'gnijanakatvAd, yathA vA 'ekaM zAlmalIpoNDaM' zAlmalIpuSpaM baddhamAmoDako 1 dve asatyau prasRtistu ORECASTESCRENCE CHEMESSURESAMACHAR (ESCESCALCARR For Private & Personal use only ne-brary.org
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 143 // | bhavati, AmoDakaH puSponmizro vAlabandhavizeSaH, sphAratvAdasya, itthaM dRSTAntAbhidhAyitayedaM vyAkhyAyate, prasaGgato | vA'bhyaGgAmoDakAGgayorapyabhidhAnamiti sUtrArthaH // 152 // zarIrAGgamAha sIsaM uro ya udaraM piTTI bAhA ya dunni UrU ya / ee khalu aTuMgA aMgovaMgAi sesAI // 153 // vyAkhyA- 'zirazca uraH, caH prAgvad, udaraM 'piTThi'tti prAkRtatvAtpRSThaM bAhU dvau urU ca etAnyaSTAGgAni, prAgvali - GgavyatyayaH, 'khaluH' avadhAraNe, etAnyevAGgAni, aGgopAGgAni 'zeSANi' nakhAdIni upalakSaNatvAdupAGgAni ca karNAdIni, yata uktam - " hoMti uvaMgA kaNNA NAsacchI jaMgha hattha pAyA ya / gaha kesa maMsu aMguli oTThA khalu aMguvaMgAI // 1 // " iti gAthArthaH // 153 // sAmprataM yuddhAGgamAha jANAvaraNapaharaNe juddhe kusalattaNaM ca nII a / dakkhattaM vavasAo sarIramAroggayA ceva // 154 // vyAkhyA- ' jANAvaraNapaharaNe'tti yAnaM ca-hastyAdi, tatra satyapi na zaknotyabhibhavituM zatrum ata AvaraNaM-kavacAdi, satyapyAvaraNe praharaNaM vinA kiM karotIti praharaNaM ca khaGgAdi, yAnAvaraNapraharaNAni, yadi yuddhe kuzalatvaM nAsti kiM yAnAdinA ? iti 'yuddhe' saGgrAme 'kuzalatvaM ca' prAvINyarUpaM, satyapyasminnItiM vinA na zatrujayanam 1 bhavantyupAGgAni karNau nAsA'kSiNI jo hastau pAdau ca / nakhAH kezAH zmazrUNi aGgulaya oSThau khalvaGgopAGgAni // 1 // Jain Educationtional caturaGgIyA dhyayanam // 143 // jainelibrary.org
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ ato 'nItizca' apakramAdilakSaNA, satyAmapi cAsyAM dakSatvAdhIno jayaH tato 'dakSatvam' AzukAritvaM, satyapyasminirvyavasAyasya kuto jaya iti 'vyavasAyo' vyApAraH, tatrApi yadi na zarIramahInAGgaM tato na jaya iti zarIramarthAta pariprarNAjhaM. tatrApyArogyameva jayAyeti 'Aroggaya'tti arogatA, caH samuccaye, evo'vadhAraNe, tataH samuditAnAmevaiSAM yuddhAGgatvamiti sUtrArthaH // 154 // bhAvAGgamAha bhAvaMgapi ya duvihaM suamaMgaM ceva nosuyaMgaM ca / suyamaMgaM bArasahA cauvihaM nosuaMgaM ca // 155 // PI vyAkhyA-bhAvAGgamapi ca dvividhaM 'suyamaGgaM ceva'tti zrutAGgaM caiva nozrutAGgaM ca, zrutAGgaM dvAdazadhA-AcArAdi, bhAvAGgatA cAsya kSAyopazamikabhAvAntargatatvAt , uktaM-hi-"bhAve khaovasamie duvAlasaMgapi hoi suyaNANaM'ti, dA'caturvidham' catuSprakAraM nozrutAGgaM tu, nozabdasya sarvaniSedhArthatvAt azrutAhaM punaH, makArazca savetrAlAkSaNika iti| gAthArthaH // 155 // etadevAhamANussaM dhammasuI saddhA tavasaMjamaMmi viriaM ca / ee bhAvaMgA khalu dullabhagA huMti saMsAre // 156 // __vyAkhyA-'mAnuSyam' manujatvam , asya cAdAvupanyAsa etadbhAva eva zeSAGgabhAvAt , 'dharmazrutiH' arhatpraNIta-15 1 bhAve kSAyopazamike dvAdazAGgamapi bhavati zrutajJAnamiti Jain Educati o nal For Privale & Personal use only ainelibrary.org
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 144 // en RIPARARISHASHISHAMISARICH! dadharmAkarNanaM, 'zraddhA' dharmakaraNAbhilASaH, tapaH-anazanAdiH tatpradhAnaH saMyamaH-paJcAzravaviramaNAdistapaHsaMyamaH, madhya- caturaGgIyA padalopI samAsaH, tapazca saMyamazca tapaHsaMyamamiti samAhAro vA tasmin , 'vIrya ca' vIryAntarAyakSayopazamasamutthA * dhyayanam zaktiH, asya ca dviSThasyApyekatvena vikSitatvAnoktasaGkhyAvirodhaH, etAni bhAvAGgAni, 'khalu' nizcitam durlabhakAni bhavanti saMsAre, liGgavyatyayazca prAkRtatvAd , etaccAnuktAvapi sarvatra bhAvanIyamiti gAthArthaH // 156 // iha dravyAGgeSu zarIrAGgaM bhAvAGgeSu ca saMyamaH pradhAnamiti tadekArthikAnyAha aMga dasabhAga bhee avayavA'sagala cuNNa khaMDe a|des paese pave sAha paDala pajjavakhile a||157|| 8 dayA ya saMjame lajjA, duguJchA'chalaNA ia| titikkhA ya ahiMsA ya, hiri egaTThiyA payA // 158 // | vyAkhyA-aGgaM dazabhAgo bhedo'vayavo'sakalacUrNaH khaNDo dezaH pradezaH parva zAkhA paTalaM paryavakhilaM ceti zarIrAGga-4) paryAyA iti vRddhaaH| vyAkhyAnikastu avizeSato'mI aGgaparyAyAH, tathA dazabhAga iti dazA bhAga iti ca bhinnAveva paryAyAvityAha / caH samuccaye, sUtratvAca supaH kvacidazravaNamiti // saMyamaparyAyAnAha-dayA ca saMyamo lajjA jugupsA'chalanA, itizabdaH kharUpaparAmarzakaH paryante yokSyate, titikSA cAhiMsA ca hIzcetyekArthikAni-abhinnAbhidheyAni padAni subantazabdarUpANi, paryAyAbhidhAnaM ca nAnAdezajavineyAnugrahArthamiti gAthAdvayArthaH // 157-158 // // 144 // kSetrAdidurlabhatvopalakSaNaM ceha mAnuSyatvAdidurlabhatvAbhidhAnamityabhiprAyeNAha BREASONIPASSANOM Jain dan For Privale & Personal use only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | mANussa khitta jAI kula ruvArogga AuyaM buddhI / savaNuggaha saddhA saMjamo a logaMmi dulahAI // 159 // vyAkhyA- 'mAnuSyam ' manuSyabhAvaH 'kSetram ' Arya 'jAtiH' mAtRsamutthA 'kulaM' pitRsamuttham 'rUpam ' anyUnAGgatA 'ArogyaM' rogAbhAvaH 'AyuSyaM' jIvitaM 'buddhi:' paralokapravaNA 'zravaNaM' dharmmasambaddham 'avagrahaH' tadava - dhAraNam, athavA zravaNAH - tapakhinaH teSAmavagrahaH - sundarA eta ityavadhAraNaM zravaNAvagrahaH, zraddhA saMyamazca prAgvat, | etAni loke durlabhAni, prAk caturNI durlabhatvamuktam, iha tu mAnuSatvaM kSetrAdInAmAyuSkaparyantAnAmupalakSaNaM, zravaNaM ca buddhyavagrahayoH, punazca mAnuSatvAdInAmihAbhidhAnaM viziSTakSetrAdiyuktAnAmevaiSAM muktyaGgatvamiti khyApanArtham, kecidetatsthAne paThanti " indiyaladdhI nivattaNA ya pajjatti niruvahaya khemaM / dhANAroggaM saddhA gAhaga uvaoga aTTho ya // 1 // " 'indriyalabdhiH ' paJcendriyaprAptiH 'nirvarttanA ca' indriyANAmeva niSpAdanA 'paryAptiH' samastaparyAsitA 'Niruvahaya'tti nirupahatam, upahaterabhAvAt, sA ca garbhasthasya kujatvAdibhirjAtasya ca bhittyAdibhiH, 'kSemam' dezasausthyam ' ghrANam' subhikSaM vibhavo vA 'Arogyam' nIrogatA 'zraddhA' uktarUpA 'grAhakaH' zikSayitA guruH 'upayogaH' svAdhyAyAdyupayuktatA 'artha' dharmmaviSayamarthitvam, etAni durlabhAnIti gamyate, iha ca punaH | zraddhAgrahaNaM tanmUlatvAdazeSakalyANAnAM tasyA durlabhataratvakhyApanArthamiti gAthArthaH // 159 // yaduktaM - ' manuSyAdi - - bhAvAGgAni durlabhAni' iti, tatra mAnuSyAGgadurlabhatvasamarthanAya dRSTAntamA (tAnA ) ha - inelibrary.org
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. cullaga pAsaga dhanne jUe rayaNe a sumiNa cakke ya / camma juge paramANU dasa diTuMtA maNualaMbhe // 160 // caturaGgIyA dhyayanam bRhadattiH HI vyAkhyA-'colagaM' paripATIbhojanam , pAzako dhAnyaM dyUtaM ratnaM ca 'sumiNa'tti khapnaH cakraM ca carma yugaM paramA-13 gurdaza dRSTAntA 'maNuyalambhe'tti bhAvapradhAnatvAnirdezasya manujatvaprAptAviti gAthAsamAsArthaH // 160 // vyAsArthastu | // 145 // vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam | "baMbhadattassa ego kappaDito ola [ya] ggato bahusu AvaIsu avatthAsu ya savattha sahAto Asi, soya rajaM patto, bArasasaMvaccharito ahiseto, kappaDio tattha aliyApi na lahai, tato aNeNa uvAto ciMtito-uvAhaNAu parvagheUNa dhayavAhehiM samaM pahAvito, raNNA diTTho, uiNNeNaM avagRhito, anne bhaNaMti-teNa dArapAlaM sevamANeNa bArasame saMvacchare rAyA diTTho, tAhe rAyA taM daNaM saMbhaMto, imo so varAto mama suhadukkhasahAyago, ettAhe karemi vitti, tAhe bhaNai-kiM demitti ?, sovi bhaNati-dehi karacollae ghare ghare jAva sabaMmi bharahe NiDiyaM, tAhe puNo'vi 1 brahmadattasyaikaH kArpaTiko'valagako bahISvApatsu avasthAsu ca sarvatra sahAya AsIt , sa ca rAjyaM prAptaH, dvAdazasAMvatsariko'bhiSekaH, kArpaTikastatrAzrayaNamapi na labhate, tato'nenopAyazcintitaH-upAnahaH prabadhya dhvajavAhakaiH samaM pradhAvitaH, rAjJA dRSTaH, avatIrNenAvagUDhaH // 145 // anye bhaNanti-tena dvArapAlaM sevamAnena dvAdaze varSe rAjA dRSTaH, tadA rAjA taM dRSTvA saMbhrAntaH, ayaM sa varAkaH mama sukhaduHkhasahAyaH, adhunA hai TAkaromi vRtti, tadA bhaNati-kiM dadAmIti ?, so'pi bhaNati-dehi karabhojanaM gRhe gRhe yAvatsarvasmin bharate niSThitaM (bhavati ), tadA punarapi For Private&Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ tumha ghare ADhaveUNa bhuMjAmi, rAyA bhaNai-kiM te eeNa ?, desaM te demi, to suhaM chattacchAyAe hathikhaMdhavaragato hiMDihisi, so bhaNai-kiM mama edaheNa AuTTeNa ?, tAhe se diNNo collago, tao paDhamadivase rAyANo ghare jimito, teNa se juvalayaM dINAro ya diNNo, evaM so parivADIe susajjesu rAulesu battIsAe rAyavarasahassesu, tesiM khaddhA bhoiyA, tattha ya NayarIe aNegAo kulakoDIo, Nagarassa ceva so kayA aMtaM kAhI?, tAhe gAmesu, tAhe puNo bhArahavAsassa / avi so vaceja aMtaM, Na ya mANusattaNAo bhaTTo puNo mANusattaNaM lahai 1 // __ 'pAsaga'tti cANakassa suvaNNaM Natthi, tAhe keNavi uvAeNa viDhavijA suvaNNaM, tAhe jaMtapAsayA kayA, keI bhaNaMti-varadigNayA, tato ego dukkho puriso sikkhavito, dINArathAlaM bhariyaM, so bhaNai-yadi mamaM koi jiNai hai 1 tava gRhAdArabhya bhuje, rAjA bhaNati-kiM te etena ?, dezaM tubhyaM dadAmi, tataH sukhaM chatracchAyayA hastivaraskandhagato hiNDiSyase, ThAsa bhaNati-kiM mamaitAvatA''kuThUna ?, tadA tasmai dattaM karabhojanaM, tataH prathamadivase rAjJo gRhe jimitaH, tena tasmai yugalakaM dattaM dInArazca, evaM dasa paripATyA susajeSu rAjakuleSu dvAtriMzati vararAjasahasreSu, tairatizayena bhojitaH, tatra ca nagaryAmanekAH kulakoTyaH, nagarasyaiva sa kadA antaM kariSyati ?, tadA grAmeSu, tadA punarbharatavarSasya / api sa brajedantaM, na ca mAnuSyASTaH punarmAnuSyaM labhate 1 // pAzakA iti, cANakyasya suvarNa nAsti, tadA kenApyupAyena arjanIyaM suvarNa, tadA yatrapAzakAH kRtAH, kecidbhaNanti-varadattAH, tata eko dakSaH puruSaH | zikSitaH, dInArasthAlaH bhRtaH, sa bhaNati-yadi mAM ko'pi jayati Jain Educatio n al For Privale & Personal use only elibrary.org
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgIyA dhyayanam uttarAdhya. to thAlaM giNhau, to aha ahaM jiNAmi to egaM dINAraM jiNAmi, tassa icchAe jaMtaM paDati ato na tIrai jiNiuM, jaha so Na jippai evaM mANusalaMbho'vi / avi NAma so jippeja Na ya mANusAo bhaTTo puNo mANusattaNaM 2 // bRhaddhRttiH | "dhaNNe'tti jattiyANi bharahe dhaNNANi tANi savANi piMDiyANi, ettha pattho sarisavANa chUDho, tANi savANi // 14 // ayAliyANi, tatthegA juNNA therI suppaM gahAya te viNejA, puNo'vi patthaM pUrejA ?, avi sA divapasAeNa pUreja, na vi mANusattaNaM 3 // hai 'jUe' jahA egorAyA, tassa sabhA aTTottarakhaMbhasayasanniviTTA, jattha atthANiyaM dei, ekekko ya khaMbho aTThasayaMsito, tassa raNNo putto rajakaMkhI ciMtei-thero rAyA, mAreUNaM rajaM geNhAmi, taM cAmacceNa NAyaM, teNa raNNo siTuM, tao | 1 tadA sthAlaM gRhNAtu, atha ahaM jayAmi tadA dInAramekaM jayAmi, tasyecchayA yatraM patati, ato na zakyate jetuM, yathA sa na jIyate evaM mAnuSyalAbho'pi / api nAma sa jIyeta na ca mAnuSyAvaSTaH punarmAnuSyam 2 // dhAnyAnIti, yAvanti bharate dhAnyAni tAni sarvANi piNDitAni, atra prasthaH sarSapANAM nikSiptaH, tAni sarvANi mizritAni, tatraikA vRddhA sthavirA sUrpa gRhItvA tAni pRthakkuryAt , punarapi prasthaM pUrayet ?, api sA divyaprasAdena pUrayet naiva mAnuSyam 3 // dyUtam-yathaiko rAjA, tasya sabhA aSTottarastambhazatasanniviSTA, yatra AsthAnikAM karoti, ekaikazca stambho'STazatAMtrikaH, tasya rAjJaH putro rAjyakAGkI cintayati-sthaviro rAjA, mArayitvA rAjyaM gRhAmi, taccAmAyena jJAtaM, tena rAjJe ziSTaM, tato // 146 // For Privale & Personal use only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyAM taM puttaM bhaNati-amhaM jo Na sahai aNukkama so jUyaM khelai, jo jiNai rajaM se dijai, kahaM puNa jiNiyavaM?. ubhaM ego Ato, avasesA amhaM AyA, jai tumaM egeNa AeNa aTThasayassa khaMbhANaM ekvekaM aMsiyaM aTThasayavArA jiNasira hai to tujjJa rajaM, avi devayA vibhAsA 4 // | rayaNe' jahA ego vANiyao vuDDo, rayaNANi se asthi, tattha ya mahe anne vANiyayA koDipaDAgAto unbheti. so| dANa ubbhaveti, tassa puttehiM there pautthe tANi rayaNANi videsIvaNiyANa hatthe vikkIyANi, varaM amhe'vi koDipaDAgA o umbhaveMtA, te'vi vANiyagA samaMtato paDigayA pArasakUlAINi, thero Agato, suyaM jahA vikkIyANi, te aMbADei, lahuM rayaNANi ANeha, tAhe te sabato hiMDiumADhattA, kiM te sagharayaNANi piMDijA?. avi ya devappabhAveNa'vi ya vibhAsA 5 // 1 rAjA taM putraM bhaNati-asmAkaM ( vaMze ) yo na sahate anukramaM sa dyUtaM krIDati, yo jayati rAjyaM tasmai dIyate, kathaM punarjetavyaM ?, tavaikara AyaH avazeSA asmAkaM AyAH, yadi tvamekenAyena aSTazatasya stambhAnAmekaikamasrimaSTazatavArAn jayasi tatastava rAjyam / api devatA vibhASA| |4 // ratnAnIti, yathaiko vaNik vRddhaH, ratnAni tasya santi, tatra ca mahe anye vaNijaH koTIpatAkA Urdhvayanti, sa nordhvayati, tasya putraiH| sthavire proSite tAni ratnAni videzavaNijAM haste vikrItAni, varaM vayamapi koTIpatAkA UrdhvayantaH, te'pi vaNijaH samantataH pratigatAH pArasa-| kUlAdIni, sthavira AgataH, zrutaM yathA vikrItAni, tAn tiraskurute laghu ratnAni Anayata, tadA te sarvato hiNDitumArabdhAH, kiM te| sarvaratnAni piNDayeyuH ? api ca devaprabhAveNApi ca vibhASA 5 // Jain Educat n ational For Privale & Personal use only W w.jainelibrary.org
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 147 // 'suviNae'tti egeNa kappaDieNa suviNate caMdo gilito, kappaDiyANa ya kahiyaM, te bhAMti - saMpuNNacaMda maMDalasa - risaM poliyaM lahesi, laddhA gharachAiNiyAe, aNNeNAvi diTTho, so pahAUNa pupphaphalANi gahAya suviNayapADhayassa kahei, teNa bhaNiyaM-rAyA bhavissasi / io ya sattame divase tattha rAyA mato aputto, so ya niviNNo accha | jAva Aso ahivAsito Agato, teNa taM daddUNaM hisiyaM payakkhiNIkato ya, tao ya bilaio paTTe, evaM so rAyA jaato| tAhe so kappaDio suNei, jahA teNavi diTTho eriso suviNato, so AesaphaleNa kira rAyA jAto, so ciMtei - vaccAmi jattha goraso, taM pivettA suyAmi, jAva puNo'vi taM sumiNaM pecchAmi, avi puNo so pecchejA Na mANusAto 6 // 1 svapna iti, ekena kArpaTikena svapne candro gilitaH, kArpaTikebhyazca kathitaM, te bhaNanti - saMpUrNacandramaNDalasadRzIM polikAM lapsyase, labdhA gRhacchAdanikayA, anyenApi dRSTaH, sa snAtvA puSpaphalAni gRhItvA svamapAThakAya kathayati, tena bhaNitaM- rAjA bhaviSyasi / itazca saptame divase tatra rAjA mRto'putraH, sa ca nirviNNastiSThati yAvadazvo'dhivAsita AgataH tena taM dRSTvA heSitaM pradakSiNIkRtazca, tatazca vilagitaH pRSThe, evaM sa rAjA jAtaH / tadA sa kArpaTikaH zRNoti, yathA tenApi dRSTa IdRzaH svapnaH, sa Adezaphalena kila rAjA jAtaH, sa cintayati - vrajAmi yatra gorasam, tat pItvA svapimi, yAvatpunarapi svapnaM taM pazyAmi api punaH sa pazyet na mAnuSAt 6 // Jain Education national caturaGgIyA dhyayanam 3 // 147 // www.jaintelibrary.org
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'cakaM ti dAraM, iMdapuraM nAma nayaraM, iMdadatto nAma rAyA, tassa iTThANaM varANaM devINaM bAvIsaM puttA, anne bhaNaMtiekAe ceva devIe puttA, rAiNo pANasamA, annA ekkA amacadhUyA, sA paraM pariNeteNa diThiliyA, annayA kayAti riuNhAyA samANI acchai, rAyaNA diThThA, kassa esatti, tehiM bhaNiyaM-tumha devI esA, tAhe so tAe samaM eka-| se rattiM vasito, sA ya riuNhAyA, tIse gabbho laggo, sA ya amacceNa bhaNilliyA-jayA tume gabbho AhUto hoi tayAra mama sAhejasu, tAhe tassa kahiyaM, divaso muhutto jaM ca rAeNa ullavio sAyaMkAro, teNa taM pattae lihiyaM, so| sAravei, NavaNhaM mAsANaM dArato jAto, tassa dAsaceDANi taddivasaM jAyANi, taMjahA-aggiyato pacaito bahuliyA 4 sAgaro ya, teNa sahajAyagANi, teNa kalAiriyassa uvaNIto, teNa lehAiyAto gaNiyappahANAto kalAo gAhi 1 cakramiti dvAram , indrapura nAma nagaram , indradatto nAma rAjA, tasyeSTAnAM varANAM devInAM dvAviMzatiH putrAH, anye bhaNanti-1 | ekasyA eva devyAH putrAH, rAjJaH prANasamAH, anyaikA'mAtyaduhitA, sA paraM pariNayatA dRSTA, anyadA kadAcitusnAtA satI tiSThati, rAjJA | dRSTA, kasyaiSeti, tairbhaNitaM-tava devyeSA, tadA sa tayA samamekarAtramuSitaH, sA ca RtusnAtA, tasyA garbho lagnaH, sA cAmAtyena bhaNitA''sIt | | yadA tava garbha utpanno bhavati, tadA mahyaM kathayeH, tadA tasmai kathitaM, divaso muhUrttazca yacca rAjJA''laptaH satyaGkAraH, tena tat patrake likhitaM, |sa gopayati, navasu mAseSu dArako jAtaH, tasya dAsaceTAstaddivase jAtAH, tadyathA-agnikaH parvato bAhula: sAgarazca, tena sahajAtAH, tena kalAcAryAyopanItaH, tena lekhAdikA gaNitapradhAnAH kalA grAhitaH, Jain Education Lonal For Privale & Personal use only M inelibrary.org
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ R uttarAdhya. bRddhRttiH caturaGgIyA dhyayanam to, jAhe tAo gAheti AyariyA tAhe tANi kahiti viulaMti ya, puvaparicaeNaM tANi roliMti, teNa tANi ceva Na gaNiyANi, gahiyAto klaato| te anne bAvIsaM kumArA gAhijaMtA AyariyaM piTuMti, avayaNANi ya bhaNaMti, jati so Airito piddeti tAhe gaMtUNa mAUNaM sAhiti, tAhe tAo AyariyaM khisaMti-kIsa AhaNasi ?, kiM sul||148|| bhANi puttajammANi ?, ato te Na sikkhiyaa| io ya mahurAe jiyasattU rAyA, tassa suyA nivvuInAma dAriyA, sA haraNo alaMkiyA uvaNIyA, rAyA bhaNai-jo te royai bhattAro, totAe NAyaM-jo sUro vIro vikaMto so mama bhattAro hoi, so puNa rajaM dijA, tAhe sA balaM vAhaNaM gahAya gayA iMdapuraM nayaraM, tassa iMdadattassa raNNo bahave puttA, iMda tuTTo ciMtei-NUNaM annehiMto rAIhi laTTayaro, AgayA, tato teNa UsiyapaDAyaM nayaraM kAriyaM, tattha egaMmi | 1 yadA tAn grAhayati AcAryastadA te karSayanti vyAkulayanti ca, pUrvaparicayena te luThanti, tena te naiva gaNitAH, (na) gRhItAH kalAH / te'nye dvAviMzatiH kumArA grAhyamANA AcArya piTTayanti, avacanAni ca bhaNanti, yadi sa AcAryaH piTTayati tadA gatvA mAtRbhyaH kathayanti, tadA tA AcArya khisanti-kathamAhaMsi ?, kiM putrajanmAni sulabhAni ?, ataste na zikSitAH / itazca mathurAyAM jitazatrU rAjA, tasya sutA nirvRtinAmnI dArikA, sA rAjJo'laGkRtopanItA, rAjA bhaNati-yastubhyaM rocate (sa) bhartA, tatastayA jJApitaM--yaH zUro vIro vikrAntaH sa mama bhartA bhavati, sa punA rAjyaM dadyAt , tadA sA balaM vAhanaM (ca) gRhItvA gatA indrapura nagaraM, tasyendradattasya rAjJo bahvaH putrAH, indradattastuSTazcintayati-nUnamanyebhyo rAjabhyo laSTataraH, AgatA, tatastenocchritapatAkaM nagaraM kAritaM / tatraikasmi AMMERCENSUSMALS // 148 // Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ akkhe aTu cakkANi, tesiM purao TiyA ghIulliyA, sA acchimi viMdhiyanvA, tao iMdadatto rAyA saMnaddho niggao saha puttehiM, sAvi kaNNA savAlaMkAravibhUsiyA egaMmi pAse acchA, so raMgo rAyANo te ya daMDabhaDabhoiyA jAriso dovaIe, tattha raNNo jeTThaputto sirimAlI nAma kumAro, so bhaNio-putta ! esA dAriyA rajjaM ca ghettavaM, ato vidhehi | putaliyaMti, tAhe so akayakaraNo tassa samUhassa majjhe dhaNuM ceva giNhiuM na tarai, kahavi NeNa gahiyaM, teNa jao vaccau tao vacau tti mukko saro, so cakke abhiDiUNa bhaggo, evaM kassati egaM aragaM volINo kassati doNNi, annesiM bAhireNa ceva NIi, tAhe rAyA addhitiM pakato - aho ! ahaM eehiM dharisitotti, tato amaceNa bhaNito kIsa | adhiraM karesi ?, rAyA bhaNai - eehiM ahaM appahANo kato, amaJco bhaNai - asthi anno tumha putto mama dhUyAe 1. nnakSe'STa cakrANi, teSAM purataH sthitA zAlabhaJjikA, sA akSNi vedhdhavyA, tata indradatto rAjA sannaddho nirgataH saha putraiH, sA'pi kanyA sarvAlaGkAravibhUSitA ekasmin pArzve tiSThati, sa raGgo rAjAnaH te ca daNDabhaTabhojikA yAdRzo draupadyAH, tatra rAjJo jyeSThaputraH zrImAlI nAma kumAraH, sa bhaNitaH putra ! eSA dArikA rAjyaM ca grahitavyam, ato vidhya puttalikAmiti, tadA so'kRtakaraNastasya samUhasya dhanureva grahItuM na zaknoti, kathamapi anena gRhItaM, tena yato vrajatu tato vrajatviti muktaH zaraH, sa cakre AsphAlya bhagnaH, evaM kasyacit | ekamarakaM vyatikrAntaH, kasyacihnau, anyeSAM bAhya eva nireti, tadA rAjA'dhRtiM pragataH - aho ahametaiH gharSita iti, tato'mAtyena bhaNita:kathamadhRtiM karoSi ?, rAjA bhaNati - etairahaM apradhAnaH kRtaH, amAtyo bhaNati - asti anyastava putro mama duhitu-- madhye Jain Education tional ainelibrary.org
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 149 // taNato, suriMdadatto nAma, so samattho vidhiuM, abhiNNANANi ya se kahiyANi, kahiM ?, so darasito, tato rAiNA | avagUhito bhaNNati- juttaM tava aTTha rahacake bhettUNa puttaliyaM acchimi vidhettA rajjaM sukalattaM nivvuI dAriyaM saMpAvittae, tao kumAro jahA ANavehitti bhaNiUNa ThANaM ThAiUNaM dhaNuM geNhati, tANi'vi dAsaruvANi cAuddisiM ThiyANi roDaMti, anne ya ubhayapAsiM gahiyakhaggA do jaNA, jai kahavi lakkhassa cukai tato sIsaM chiMdeya vaMti so'vi ujjhAto pAse Thito bhayaM dei - mArijasi jai cukkasi, te bAvIsaMpi kumArA mA eso vidhissaitti te visesaluMThaNANi vigdhANi kareMti, tao tANi cattAri te ya do purise bAvIsaM ca kumAre agaNito tANaM aTThaNhaM rahaca - kANaM aMtaraM jANiUNa taMmi lakkhe niruddhAe diTThIe annaM mayaM akuNamANeNa sA dhIulliyA vAme acchimi viddhA, 1. stanayaH surendradatto nAma, sa samartho vyaddhum abhijJAnAni ca tasmai kathitAni, ka ?, sa darzitaH, tato rAjJA'vagUDho bhaNyateyuktaM tavASTa rathacakrANi bhittvA puttalikAmakSNi viddhA rAjyaM sukalatraM nirvRtiM dArikAM saMprAptuM tataH kumAro yathA''jJApayatIti bhaNitvA sthAnaM sthitvA dhanurgRhNAti te'pi dAsAzcatasRSu dikSu sthitA vighnaM kurvanti, anyau cobhayapArzvayoH gRhItakhaGgau dvau janau, yadi kathamapi lakSAt skhalati tataH zIrSa chettavyamiti, so'pyupAdhyAyaH pArzve sthito bhayaM dadAti - mArayiSyase yadi skhalasi, te dvAviMzatirapi kumArA mA eSa | vyatsyatIti te vizeSaluNThanAni vighnAn (ca) kurvanti, tataste catvAraH tau ca dvau puruSau dvAviMzatiM ca kumArAnagaNayan teSAmaSTAnAM rathacakrANAmantaraM jJAtvA tasmin lakSe niruddhayA dRSTyA anyat mataM ( manaH ) akurvatA sA putalikA vAme'kSiNa viddhA, caturaGgIyA dhyayanam 3 // 149 // ainelibrary.org
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ to logeNa okiTikalaNAyakalayalommisso sAhukAro kato, jahA taM cakkaM dukkhaM bhenuM evaM mANussattaNaMti 7 // __ 'camme'tti ego daho joyaNasayasahassavicchinno cammAvaNaddho, egaM se majhe chidaM, jattha kacchabhassa gIvA mAyai, tattha kacchabho vAsasae gae gIvaM pasArei, teNa kahavi gIvA pasAriyA, jAva teNa chiDeNa gIvA niggayA, teNa joisa 6 diTTa komuIe pupphaphalANi ya, so gato, sayaNijagANaM dAemi, ANittA sabao ghulati, Navi pecchati, avi : so mANusAto 8 // | 'juge'tti puvaMte hoja jugaM avarate tassa hoja samilA u| jugachiDaMmi paveso iya saMsaio maNuyalaMbho // 1 // / 1 tato lokenotkRSTikalanAdakalakalonmizraH sAdhukAraH kRtaH / yathA taccakraM duHkhaM bhettumevaM mAnuSatvamiti 7 // carmeti, eko hRdo 4 yojanazatasahasravistIrNazcarmAvanaddhaH, ekaM tasya madhye chidraM, yatra kacchapasya grIvA mAti, tatra kacchapo varSazate gate grIvAM prasArayati, tena * kathamapi grIvA prasAritA, yAvattena chidreNa grIvA nirgatA, tena jyotirdRSTaM kaumudyAM puSpaphalAni ca, sa gataH, svajanAn darzayAmi, AnIya sarvato bhrAmyati, naiva prekSate, api sa mAnuSAt 8 // yugamiti, pUrvAnte bhavedU yugamaparAnte tasya bhavet samilA tu / yugacchidre praveza iti saMzayito mAnuSyalAbhaH // 1 // Jain Educat i onal For Privale & Personal Use Only Sillainelibrary.org
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 150 // | jehi samilA panbhaTThA sAgarasalile aNorapAraMmi / pavisejjA jugachiDaM kahavi bhramaMtI bhamaMtammi // 2 // sA caMDavAyatrIIpaNoliyA avi labhejja jugachiDuM / Na ya mANusAu bhaTTho jIvo paDimANusaM lahai // 3 // iti gAthAbhyo jugodAharaNamavaseyam // iyANiM paramANU, jahA ego khaMbho mahappamANo, so deveNa cuNNeUNaM avibhAgimANi khaMDANi kAUNa Nali - yAe pakkhitto, pacchA maMdaracUliyAe ThAUNa phUmito, tANi gaTThANi, atthi ko'vi ?, tehiM caiva puggalehiM tameva khaMbhaM Nivattejja ? No iNamaTThe samaTThe, esa abhAvo, evaM bhaTTho mANusAto Na puNo / ahavA sabhA aNegakhaMbhasayasaMniviTThA, sA kAlaMtareNa jhAmiyA paDiyA, asthi puNa ko'vi ?, tehiM caiva poggalehiM karejA ?, Notti, evaM mANusa saM dullabhaM || laddhe'vi mAnuSyatve zrutirapi durlabheti darzayannAha - 1 yatra (di) samilA prabhraSTA sAgarasalile'narvAkpAre / pravizedyugacchidraM kathamapi bhrAmyati bhrAmyantI // 2 // sA caNDavAtavIcipraNoditA'pi labheta yugacchidram / na ca mAnuSAddhaSTo jIvaH pratimAnuSaM labhate // 3 // idAnIM paramANuH yathaikaH stambho mahApramANaH, sa | devena cUrNayitvA avibhAgAn khaNDAn kRtvA nalikAyAM prakSiptaH, pazcAnmandara cUlikAyAM sthitvA phUtkRtaH, te naSTAH, asti ko'pi ?, taireva pudgalaistameva stambhaM nirvarttayet, na eSo'rthaH samarthaH, eSo'bhAvaH, evaM bhraSTo mAnuSAnna punaH / athavA sabhA anekastambhazatasanniviSThA, sA kAlAntare dhmAtA patitA (ca), asti punaH ko'pi ?, taireva pudgalaiH kuryAt ? neti, evaM mAnuSaM durlabhaM // labdhe'pi caturaGgIyA dhyayanam // 150 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya.26 Jain Educati Alassa moha'vannA thaMbhA kohA pamAya kiviNattA / bhaya sogA annANA vakkheva kuUhalA ramaNA // 160 // eehiM kAraNehiM laddhUNa sudullAhaMpi mANussaM / na lahai suiM hiakariM saMsAruttAriNi jIvo // 169 // " vyAkhyA- 'AlasyAt' anudyamakharUpAt, na dharmAcAryasakAzaM gacchati na zRNoti ca iti sarvatra zeSaH, 'mohAt' | gRhakarttavyatAjanitavaicityAtmakAt heyopAdeyavivekAbhAvAtmakAdvA, 'avajJAto' yathA kimamI muNDazramaNA jAna - nti ? iti 'avarNAdvA' sAdhvazlAghAtmakAt yathA'mI maladigdhadehAH sakalasaMskArarahitAH prAkRtaprAyavayasa ityA - dirUpAt 'stambhAt' jAtyAdisamutthAdahaGkArAt kathamahaM prakRSTatarajAtirenamupasarpAmItyAdirUpAt 'krodhAd' | | aprItirUpAt AcAryadiviSayAt, mahAmohopahato hi kazcidAcAryAdibhyo'pi kupyati, 'pramAdAt nidrAdirUpAt, kazciddhi nidrAdipramatta evA''ste, 'kRpaNatvAt ' dravyavyayAsahiSNutvalakSaNAt, yadyahamamISAmanti ke gamiSyA- 4 myavazyaMbhAvI dravyavyaya iti varaM dUrata eSAM parihAra iti, 'bhayAt' kadAcinnarakA divedanAzravaNotpannasAdhvasAt, niHsattvo hi narakAdibhayamAvedayantItyamI iti bhayAnna punaH zrotumicchati, 'zokAd' iSTaviyogotthaduHkhAt, kazciddhi priyapraNayinImaraNAdau zocannevAste, 'ajJAnAt' mithAjJAnAt- 'na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune' ityAdirUpAt 'vyAkSepAdU' idamidAnIM kRtyamidaM ca idAnImiti bahukRtyavyAkulatAtmakAt, 'kutUhalAdU' indrajA mational lainelibrary.org
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 15 // -COLORCAMOROLOR lAdyavalokanagocarAt , 'ramaNAt' kurkuTAdikrIDAtmakAt, kvacitsupo'zravaNaM prAgvat, prakrAntArthanigamanAyAha-lAcaturaGgIyA 'ebhiH' anantaroktakharUpaiH 'kAraNaiH' AlasyAdihetubhiH 'laddhRNa sudulahaMpi' tti aperbhinnakramatvAlabdhvA'pi 'sudurlabham / dhyayanam atizayadurApaM 'mAnuSyaM manujatvaM 'na labhate' na prApnoti zruti' dharmAkarNanAtmikAM, kIdRzIm ?-'hitakarIma' iha paratra ca tathyapathyavidhAyinIm , ata eva saMsArAduttArayati-muktiprApakatvena nistArayati iti saMsArottAraNI tAM 'jIvaH' jantuH iti gAthArthaH // 160-161 // itthaM dharmazrutidurlabhatvamabhidhAya tallAbhe'pi zraddhAdurlabhatvamAhamicchAdiTThI jIvo uvaiTuM pavayaNaM na sadahai / saddahai asabbhAvaM uvaiTuM vA aNuvaiTuM // 162 // sammadiTrI jIvo uvaiTeM pavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM aNabhogA guruniogA vA // 163 // vyAkhyA-mithyA iti-viparItA dRSTiH-buddhirasyeti mithyAdRSTiH, jIvaH 'upadiSTaM' gurubhirAkhyAtaM 'pravacanam' AgamaM 'na zraddhatte' idamitthamiti na pratipadyate, kadAcittadviparItamapi na zraddadhAtItyAha-'zraddhatte' tatheti pratipadyate, kiM tadityAha-avidyamAnAH santaH-paramArthasanto bhAvA-jIvAdayo'bhidheyabhUtA yasmin tadasadbhAvam , sarvavyApyAdirUpAtmAdipratipAdakaM kupravacanamiti gamyate, 'upadiSTaM' pareNa kathitaM, vAzabdasya bhinnakramatvAt // 15 // anupadiSTaM vA-khayamabhyUhitamiti gAthArthaH // 162 // itthaM zraddhAdurlabhatvamabhidhAya sAmprataM labdhAyA apyupaghAtasambhavamAha-saMma' gAhA, tathA samyak iti-prazaMsArtho'pi nipAtaH, yadvA samaJcati-jIvAdInavaiparItyenAva Jain Education Lional For Privale & Personal use only mainelibrary.org
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchati iti samyak tathA dRSTiH asyeti samyagdRSTiH jIva upadiSTaM pravacanaM, tuzabdo mithyASTitaH samyagdRSTervizeSamAha, zraddhatte' niHzaGkha pratipadyate, tatkimasau pravacanameva zraddhatte ityAha-zraddhatte 'asadbhAvam' uktakharUpam 'anAbhogAt' ajJAnAt , tathA 'guravaH' dharmAcAryAsteSAM niyogaH-vyApAraNaM guruniyogastasmAdvA, kazciddhi samyagdRSTivizeSato jIvAdikharUpAnavagamAd gurupratyayAcAtattvamapi tattvamiti pratipadyate / tadevaM prathamagAthayA mithyAtvahetukatvamazraddhAnasyoktam, dvitIyagAthayA punastadabhAve'pyanAbhogaguruniyogahetukatvaM, tathA ca mithyAtvAditaddhetUnAM vyApitvAdazraddhAnabhUyastvena zraddhAnadurlabhatoktA bhavatIti gAthAdvayaparamArthaH // 163 // nanu kimevaMvidhA api kecidatyantamRjavaH sambhaveyuH ? ye khayamAgamAnusArimatayo'pi gurUpadezato'nyathApi dApratipadheran , evametat , tathAhi-jamAliprabhRtInAM nihnavAnAM ziSyAstadbhaktiyuktatayA khayamAgamAnusArimatayopi gurupratyayAdviparItamathe pratipannAH, uktaM hi-"tae NaM tassa jamAlissa aNagArassa evamAikkhamANassa evaM bhAsaMtassa |evaM paNNavamANassa evaM parUvemANassa asthi egayayA samaNA jiggaMthA eyama, sahati pattiyati royati" ityAdi dake punaramI asadbhAvaM pratipannA ityAha 1 tatastasya jamAleranagArasya evamAkhyAyata evaM bhASamANasya evaM prajJApayata evaM prarUpayataH santyeke zramaNA nigrenthAH (ya) enamaya zraddadhati pratiyanti rocante / EIN For Private & Personal use only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH caturaGgIyA dhyayanam // 152 // bahurayapaesaavattasamuccha dugatigaabaddhigA ceva / eesiM niggamaNaM vucchAmi ahANupubIe // 164 // vyAkhyA-'vyAkhyAnato vizeSapratipattiH' iti nyAyAt bahuSu-kriyAniSpattiviSayasamayeSu ratAH, ko'rthaH ?bahuSu eva samayeSu kriyAniSpattirityasadbhAvaM pratipannAH 1, 'paesi' ti sUcakatvAdasya antyapradezajIvavAdinaH antya eva pradezo jIva ityabhyupagatAH 2, avyaktAH-'satyA satyabhAme tivat avyaktavAdinaH, na atra vyaktyA yatigyamayatirvA ityAdirUpatayA vastu vijJAtuM zakyaM, tataH sarvamavyaktameveti pratijJAvantaH 3, 'samuccha' tti sUtratvAt sAmucchedAH, tatra samiti-sAmastyena niranvayAt uditi-UrdhvaM kSaNAdupari bhavanAt chedo-nAzaH samucchedastaM vidanti tattvadhiyA sAmucchedAH, eSAM dvandve bahuratapradezAvyaktasAmucchedAH, dvikaM-kriyAviSayamekasamayamanubhUyamAnamiha gRhyate, tatpratijJAtAro'pyupacArAt dvikAH, evaM trikaM-jIvAjIvanojIvarAzitrayaM tadabhyupagantAro'pi tathaiva trikAH, baddhaM-jIvapradezairanyo'nyAvibhAgena saMpRktaM na baddham-avaddham , arthAtkarma, tadabhyupagamavipayameSAmastIti abaddhikAH, eSAM dvandve vikatrikAvaddhikAH, caH samuccaye, eveti pUraNe / atra kaH kasya ziSya ityAzaGkA'pohArthametannirgamAbhidhitsayA sambandhamAha-eesiM' eteSAmanantaramupadarzitAnAM, nirgamanaM-yasya yata utpattiH tadAtmakaM 'vakSyAmi' paribhASiSye, 'artha'tyAnantarye AnupUrvyA krameNeti gAthArthaH // 164 // pratijJAtamevAha // 152 // For Privale & Personal use only hjainelibrary.org
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuraya jamAlipabhavA jIvapaesA ya tiisguttaao|avttaa''saaddhaao sAmuccheyA''samittAo // 165 // gaMgAe dokiriyA chalugA terAsiANa uppattI / therA ya guTThamAhila puTThamabaddhaM parUviti // 166 // vyAkhyA-'bahuratAH' uktarUpAH, jamAleH prabhavaH-etattIrthApekSayA prathamataH upalabdhireSAM, na punaH sarvathotpattireva, prAgapyevaMvidhAbhidhAyisambhavAt , te amI jamAliprabhavAH, 'jIvapaesA ya' tti prastAvAtpradeza ityantyapradezo jIvo yeSAM te pradezajIvAH, prAkRtatvAcca vyatyayaH, te ca tiSyaguptAt , 'avyaktAH' avyaktavAdinaH ASADhAt , sAmucchedA azvamitrAt , 'gaGgAt' iti gaGgAcAryAt , dve kriye vadanti dvekriyAH, 'chaluga' tti SaTpadArthapraNayanAdulUka-2 gotratvAca SaDulUkastasmAt , tribhI rAzibhirdIvyanti-jigISantIti trairAzikAsteSAmutpattiH, "sthavirAzca' sthirIkaraNakAriNaH 'goThThAmAhila'tti goSThamAhilAH 'spRSTam' kaJcukavat chusam 'abaddhamna kSIranIravadanyo'nyAnugataM, karmeti gamyate, 'parUpayanti' prajJApayanti, tatkAlApekSayA laT, bahuvacanaM ca pUjyatvAt , taca sthaviratvaM ca pUrvaparyAyApekSayA, anena ca goSThamAhilAdabaddhikAnAmutpattirityuktaM bhavati iti gAthAdvayArthaH // 165-166 // yathA| bahuratA jamAliprabhavAH tathA cAhajiTTA sudaMsaNa jamAli aNuja sAvatthi tiNdugujaanne|pNc sayA ya sahassaM DhaMkeNa jamAli muttUNaM // 16 // vyAkhyA-akSarArthaH sugamaH, navaram , 'aNuja' tti anavadyAGgI // 167 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sacAyam Jain Educat i onal For Privale & Personal use only S inelibrary.org
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgIyA dhyayanam MCALCHAR * uttarAdhya. teNaM' kAleNaM teNaM samaeNaM kuMDapuraM nayaraM, tattha sAmissa jeThA bhagiNI sudaMsaNA nAma, tIe putto jamAlI, so| bRhadvRttiH sAmissa mUle pacaio paMcahiM saehiM samaM, tassa ya bhajA sAmiNo dhUyA aNujaMgInAmA bIyaM NAmaM piyadaMsaNA, sAvi tamaNu pacatiyA sahassaparivArA, tahA bhANiyacaM jahA paNNattIe, ekArasa aMgA ahIyA, sAmiNA annu||15|| 6NNAto sAvatthiM gato paMcasayaparivAro, tattha ya tiMdugujANe kohage cetite samosaDho, tattha se aMtatehiM rogo uppaNNo, Na tarai baiTTato acchiuM, tAhe so samaNe bhaNai-mama sejjAsaMthAragaM kareha, tehiM kAumAraddho, puNo 4 adharo bhaNati-kato ? kajati ?, te bhaNaMti-na kao, ajjavi kajati, tAhe tassa ciMtA jAyA-jaNNaM samaNe , bhagavaM. Aikkhati 'calamANe calie udIrijamANe udIrie jAba nijarijamANe nijiNNe' taM ca micchA, / 1 tasmin kAle tasmin samaye kuNDapuraM nagaraM, tatra svAmino jyeSThA bhaginI sudarzanA nAma, tasyAH putro jamAliH, sa svAmino mUle prabajitaH paJcabhiH zataiH samaM, tasya ca bhAryA svAmino duhitA'navadyAGgInAmnI dvitIyaM nAma priyadarzanA, sA'pi tamanu prabajitA sahasraparivArA, | tathA bhaNitavyaM yathA prajJaptI, ekAdazAGgAnyadhItAni, svAminA'nujJAtaH zrAvastI gataH paJcazataparIvAraH, tatra ca tindukodyAne koSThake caitye samavasRtaH, tatra tasya antaprAntai roga utpannaH, na zaknoti upaviSTaH sthAtuM, tadA sa zramaNAn bhaNati-mama zayyAsaMstArakaM kuruta, taiH rata, kartumArabdhaH, punaradhIro bhaNati-kRtaH ? kriyate ?, te bhaNanti-na kRtaH, adyApi kriyate, tadA tasya cintA jAtA-yat zramaNo bhagavAn AkhyAti-calat calitamudIryamANamudIrNa yAvannirjIryamANaM nirjIrNa, tacca mithyA, // 15 // * Jain Educatio n al For Privale & Personal Use Only ranajainelibrary.org
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ A R EERRORSCIRC- imaM paJcakkhameva dIsati-sejjAsaMthArae kajjamANe akaDe, saMtharijamANe asaMtharie, jamhA NaM evaM tamhA calaNamANe'vi acalie udIrijamANevi aNudIrie NijarijjamANevi aNijiNNe, evaM saMpehei, evaM saMpehittA niggaMthe saddAvei, hai sahAvittA evaM vayAsI-jaMNaM samaNe bhagavaM mahAvIre evamAikkhai-calamANe calie, udIrijamANe udIrie, jAva NijarijamANe Nijarie, taM NaM micchA, imaM paJcakkhameva dIsai-sijAsaMthArae kajamANe akaDe, jAva tamhA hoNaM aNijiNNe / tae NaM jamAlissa evamAikkhamANassa atthegatiyA NiggaMthA eyamaTuM saddahaMti, atthegaiyA no sadahaMti, je saddati te NaM jamAliM ceva aNagAraM uvasaMpajittA NaM viharaMti, tatra ye na zraddadhati te evamAhuH-bhagavan ! bhavato'yamAzayaH-yathA ghaTaH paTonaiva, paTo vA na ghaTo ythaa| kriyamANaM kRtaM naiva, kRtaM na kriyamANakam // 1 // prayogazca-yau nizcitabhedau na tayorakyaM, yathA ghaTapaTayoH, nizcitabhede ca kRtakriyamANake, atra cAsiddho hetuH, 1 idaM pratyakSameva dRzyate-zayyAsaMstArakaH kriyamANo'kRtaH, saMstIryamANo'saMstIrNaH, yasmAdevaM tasmAt calapi acalitamudIrya|mANamapi anudIrNa nirjIryamANamapyanirjINam , evaM saMprekSate ( vicArayati ), evaM saMprekSya nirgranthAna zabdayati, zabdayitvA evamavAdIta-16 yadU zramaNo bhagavAna mahAvIra evamAkhyAti-calat calitamudIryamANamudIrNa yAvat nirjIyamANaM nirjIrNa, tat mithyA, idaM pratyakSameva dRzyate-zayyAsaMstArakaH kriyamANo'kRtaH, yAvattasmAt anirjIrNam / tato jamAlerevamAkhyAyataH santyekakA nirgranthA enamarthaM zraddadhati, santyekakA na zraddadhati, ye zraddadhati te jamAlimevAnagAramupasampadya viharanti, For Private & Personal use only M inelibrary.org R
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ CRE uttarAdhya. bRhadvRttiH // 154 // tathAhi-kRtakriyamANake kimekAntena nizcitabhede ? atha kathaJcid ?, yadyekAntena tatkiM tadaikye sato'pi karaNapra- caturaGgIyA saGgataH 1 uta kriyAnuparamaprApte 2 rAhokhitU prathamAdisamayeSvapi kAryopalambhaprasakte 3 ratha kriyAvaiphalyA''pa- dhyayanam tito 4 dIrghakriyAkAladarzanAnupapattervA 51, tatra na tAvatsato'pi karaNaprasaGgata iti yuktam , asatkaraNe hi khapuSpAdereva karaNamApadyata iti kathaJcitsata eva karaNamasmAbhirabhyupagataM, na cAbhyupagatArthasya prasaanaM yujyate 1, nApi kriyAnuparamaprAsaH, yata iha kriyA kimekaviSayA bhinnaviSayA vA?, yadyakaviSayA na kazciddoSaH, tatra hi yadi kRtaM kriyamANamucyate tadA tanmatena niSpannameva kRtamiti tasyApi kriyamANatayA kriyAnuparamaprAptilakSaNo doSaH | syAt , na tu kriyamANaM kRtamityukto, tatra kriyA''vezasamaya eva kRtatvAbhidhAnAt , uktaM hi-"kriyAkAlaniSThAkAlayorakya"miti, athaivamapi kRtakriyamANayorakye kRtasya sattvAt sato'pi karaNe tadavasthaH prasaGgaH, tadasat , pUrva hi labdhasattAkasya kriyAyAmayaM prasaGgaH syAt , na tu kriyAsamakAlasattAvAptau, atha bhinnaviSayA kriyA tadA siddhasAdhanaM, pratisamayamanyAnyakAraNatayA vastuno'bhyupagamena bhinnaviSayakriyAnuparamasyAsmAkaM siddhatvAt 2, ath| prathamAdisamayeSvapi kAryopalambhaprasakteriti pakSaH, kriyamANasya hi kRtatve prathamAdisamayeSvapi sttvaaduplmbhH|NIR15|| prasajyata iti, tadapi na, tadA hi zivakAdInAmeva kriyamANatA, te copalabhyante eva, uktaM ca-"annArambhe annaM 1 anyArambhe'nyat kathaM dRzyatAM yathA ghaTaH paTArambhe ? / zivakAdayo na kumbhaH kathaM dRzyatAM sa tadaddhAyAm // 1 // JainEducafied . For Privale & Personal Use Only Ranetbrary.org
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaha dIsau? jaha ghaDo pddaarmbh| sivakAdato Na kumbho kaha dIsau so tadaddhAe // 1 // " ghaTagatAbhilASatayA| ca mUDhaH zivakAdikaraNe'pi ghaTamahaM karomIti manyate, tathA cAha-"paIsamayakajakoDIniravekkho ghaDagayAbhilAso'si / paisamayakajakAlaM thUlamai ghaDaM milAesi // 1 // " 3, nApi kriyAvaiphalyA''pattito, yataH prAgeva prApta sattAkasya karaNe kriyAvaiphalyaM syAt , na tu kriyamANakRtatve, tatra hi kriyamANaM kriyApekSamiti tasyAH sAphalyacha meva, anekAntavAdinAM ca kenacidrUpeNa prAk sattve'pi rUpAntareNa karaNaM na doSAya 4, dIrghakriyAkAladarzanAnupapa tterityapi na yuktaM, yataH zivakAdyuttarottarapariNAmavizeSaviSaya eva dIrghakriyAkAlopalambho na tu ghaTakriyAviSayaH, | uktaM hi- "paIsamauppaNNANaM paropparavilakkhaNANa subahaNaM / dIho kiriyAkAlo jai dIsai kiMtha kuMbhassa ? // 1 // " 5 / atha kathaJcinizcitabhede kRtakriyamANe, tattIrthakRduktameva, nizcayavyavahArAnugatatvAt tadvacasaH, tatra ca nizcayanayA''zrayeNa kRtakriyamANayorabhedo, yaduktam-"kriyamANaM kRtaM dagdha, dahyamAnaM sthitaM gatam / tiSThacca dagamyamAnaM ca, niSThitatvAt pratikSaNam // 1 // " vyavahAranayamatena tu nAnAtvamapyanayoH, tathA ca kriyamANaM hA 1 pratisamayakAryakoTInirapekSo ghaTagatAbhilASo'si / pratisamayakAryakAlaM sthUlamatirghaTaM melayasi (ghaTe gRhNAsi ) // 1 // 2 pratisamayotpannAnAM parasparavilakSaNAnAM subahUnAm / dIrghaH kriyAkAlo yadi dRzyate kimatha kumbhasya ? // 1 // Jain Educa t ional For Privale & Personal use only M inelibrary.org
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 155 // CSCANCICILLAGA.COCCC kRtameva, kRtaM tu syAkriyamANaM kriyAvezasamaye, kriyoparame punarakriyamANamiti uktaM, ca-teNeha kajamANaM niyameNa caturaGgIyA kayaM kayaM tu bhynnijN| kiJcidiha kajamANaM uvarayakiriyaM va hojAhi // 1 // kiJca bhavato matiH-kriyA- dhyayanam ntyasamaya evAbhimatakAryabhavanaM, tatrApi prathamasamayAdArabhya kAryasya kiyatyapi niSpattireSTavyA, anyathA kathamakasmAdantyasamaye sA bhaved ?, uktaM ca- Adyatantupraveze ca, notaM kiJcidyadA paTe / antyatantupraveze ca, notaM syAnna pttodyH||1|| tasmAdAyadvitIyA''ditantuyogAtpratikSaNam / kiJcitkiJcidutaM tasya, yadutaM tadutaM nanu // 2 // " iha prayogaH-yadyasyAH kriyAyAH Adyasamaye na bhavati tattasyA antyasamaye'pi na bhAvi, yathA ghaTakriyAdisamaye'bhavanpaTaH, na bhavati ca kRtakriyamANayorbhede kriyAdisamaye kAryam , anyathA ghaTAntyasamaye'pi paTotpattiH syAt , evaM ca-'yathA vRkSo dhavazceti, na viruddhaM mitho dvayam / kriyamANaM kRtaM ceti, na viruddhaM tathobhayam // 1 // prayogazca-yadyenAvinAbhUtaM na tattata ekAntena bhidyate, yathA vRkSatvAddhavatvaM, kRtatvAvinAbhUtaM ca kriyamANatvamiti / sakalalokaprasiddhatvAca ghaTapaTayoH tadAzrayeNaivamuktaM saMstArakAdAvapi yojyaM, tat pratipadyakha bhagavan ! 'calamANe calie' ityAdi tIrthakRddhaco'tyantamavitathamiti / sa caivamucyamAno'pi na pratipannavAn , tatazca-16 // 155|| 1 teneha kriyamANaM niyamena kRtaM kRtaM tu bhajanIyam / kiJcidiha kriyamANamuparatakriyaM vA bhavet // 1 // Jain Educati For Privale & Personal use only bor.jainelibrary.org
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAhe Na hAti tAhe te NiggaMthA jamAlissa aMtiAto jahA paNNattIe jAva sAmi upasaMpajittA NaM vihrNti|| sA'vi ya NaM piyadasaNA DhaMkassa kumbhakArassa ghare ThiyA, sA AgayA ceiyavaMdiyA tAhe pavaMdiyA, taMpi paNNavei, sAvi vippaDivaNNA tassa nehANurAgeNa, pacchA AgayA ajANaM parikahei, taM ca DhaMka bhaNati, so jANai-jahA , esA vippaDivannA nAhacateNaM, tAdhe so bhaNati-ahaM Na yANAmi evaM visesayara, evaM tIse annayA kayAi sajjhAya|porisiM kareMtIe teNaM bhAyaNANi uccattaMteNaM tato hutto iMgAlo chUDho, jahA tIse saMghADI egadesaMmi daDDA, sA bhaNai-imA aja ! saMghADI dahA, tAhe so bhaNati-tubbhe ceva paNNaveha-jaha DajjhamANamaDajhaM, keNa tujhaM saMghADI daDDA ?, jato ujusuyaNayamayAto vIrajiNiMdavayaNAvalaMbINaM jujeja DajjhamANaM DajhaM vottuM Na tujhaMti, tato tahatti 1 yadA na tiSThati tadA te nirgranthA jamAlerantikAt yathA prajJaptau yAvat svAminamupasaMpadya viharanti / sA'pi ca priyadarzanA DhaGkasya kumbhakArasya gRhe sthitA, sA AgatA caityavandikA tadA pravandikA, tAmapi prajJApayati, sA'pi vipratipannA tasya snehAnurAgeNa, pazcAdAgatA AryAbhyaH parikathayati, taM ca DhakaM bhaNati, sa jAnAti-yathaiSA vipratipannA nAthatvena, tadA sa bhaNati-ahaM na jAnAmi enaM vize Savyatikaram , evaM tasyA anyadA kadAcit svAdhyAyapauruSIM kurvantyAstena bhAjanAnyudvartayatA tataH sakAzAt aGgAraH kSiptaH, yathA tasyAH * saMghATI ekadeze dagdhA, sA bhaNati-iyamArya ! saMghATI dagdhA, tadA sa bhaNati-yUyameva prajJApayata-atha dahyamAnamadagdhaM, kena yuSmAkaM saMghATI dagdhA, yata RjusUtranayamatAt vIrajinendravacanAvalambinA yujyeta dahyamAnaM dagdhaM vaktuM na yuSmAkamiti, tatastatheti in Ede For Private & Personal use only IAPILtional nibrary.org
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49054-- uttarAdhya. paDisuNeti, icchAmo ajo! samma paDicoyaNA, tAhe sA gaMtUNa jamAliM paNNaveti, so jAhe Na giNhati, tAhe saha- caturaGgIyA ssaparivArA sAmi uvasaMpajittA NaM vihri| imo'vi tato lahuM ceva gato caMpaM NayariM, sAmissa adUrasAmaMte ThicA dhyayanam bRhaddhattiH sAmi bhaNati-jahA NaM devANuppiyANaM bahave aMtevAsI samaNA NiggaMthA chaumatthA bhavittA chaumatthAvakkamaNeNaM // 156 // avakaMtA, No khalu ahaM tahA chaumattho bhavittA chaumatthAvakkamaNeNaM avakate, ahaM NaM uppaNNaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevaliavakkamaNeNaM avakate, tae NaM bhagavaM goyamo jamAliM evaM vayAsI-No khalu jamAlI ! kevalissa NANe vA daMsaNe vA selaMsi vA thaMbhaMsi vA jAva karhisi Avarijai vA nivArijati vA, jadi NaM tumaM jamAlI! uppaNNaNANadaMsaNadhare toNaM imAiMdo vAgaraNa vAgarehi-sAsae loe ? asAsae?, sAsae jIve asAsae ?, tae the| 1 pratizRNoti, icchAma Arya ! samyak praticodanA, tadA sA gatvA jamAliM prajJApayati, sa yadA na gRhNAti tadA sahasraparivArA Tra svAminamupasaMpadya viharati / ayamapi tato lakSveva gatazcampA nagarI, svAmino'dUrasamIpe sthitvA svAminaM bhaNati-yathA devAnupriyANAM bahavo'ntevAsinaH zramaNA nirgranthAH chadmasthA bhUtvA chadmasthAvakramaNenAvakrAntAH, no khalvahaM tathA chadmastho bhUtvA chadmasthAvakramaNenAvakrAntaH, ahamutpannajJAnadarzanadharo'hana jinaH kevalI bhUtvA kevalyakkramaNenAvakrAntaH, tato bhagavAn gautamo jamAlimevamavAdIt-no khalu jamAle ! // 156 // kevalino jJAnaM vA darzanaM vA zaile (na) vA stambhe (na)vA yAvatvacidapi Atriyate vA nivAryate vA, yadi jamAle! tvamutpannajJAnadarzanadharastadA ime dve vyAkaraNe vyAkuru-zAzvato loko'zAzvataH ?, zAzvato jIvo'zAzvataH ?, tataH X-2CC Jain Educatio n al For Privale & Personal use only Allnelibrary.org
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ CROCESCARRORSCORESEX se jamAlI bhagavayA goyameNaM evaM vutte samANe saMkie kaMkhie jAva No saMcAeti bhagavato goyamassa kiMciti pamokkhamakkhAittaetti tusiNIe saMcikRti, jamAlitti samaNe bhagavaM mahAvIre jamAliM evaM bayAsI-asthi NaM| jamAlI ! mama bahave aMtevAsI chaumatthA jeNaM paha eyaM vAgaraNaM vAgarittae, jahANaM ahaM, no ceva NaM eyappayAraM bhAsaM bhAsittae, jahA NaM tuma, sAsae loe jamAlI!, janna kayAi NAsIna kayAi Na bhavai na kayAi na bhavissai bhuvaM ca bhavai bhavissai ya dhuve jAva Nice, asAsae loe jamAlI!. jaNaM ussappiNI bhavittA osappiNI bhavai osappiNI bhavittA ussappiNI bhavai. sAsae jIve jamAlI!, jaMNa kayAi nAsI jAva Nice, asAsae, jaNaM Naratite bhavittA tirikkhajoNie bhavati. tirikkhajoNie bhavittA maNusse bhavati, maNusse bhavittA joNIe deve / 1 sa jamAlibhaMgavatA gautamenaivamuktaH san zahitaH kAhito yAvanna zaknoti bhagavato gautamasya kizcidapi pramokSamAkhyAtumitira tUSNIkaH saMtiSThate, jamAle ! iti zramaNo bhagavAna mahAvIro jamAlimevamavAdIt-santi jamAle ! mama bahavo'ntevAsinazchadyasthA ye prabhava etabyAkaraNaM vyAkartuM, yathA'haM, no caiva etatprakArAM bhASAM bhASituM, yathA tvaM, zAzvato loko jamAle !, yat na kadAcinnAsIt na kadAcinna 4 bhavati na kadAcinna bhaviSyati, babhUva ca bhavati bhaviSyati ca bhuvo yAvannityaH, azAzvato loko jamAle !, yat utsarpiNI bhUtvA avasarpiNI bhavati avasarpiNI bhUtvA utsarpiNI bhavati, zAzvato jIvo jamAle !, yat na kadAcinnAsIt yAvannityaH, azAzvato, yat nairayiko bhUtvA tiyegyoniko bhavati, tiryagyoniko bhUtvA manuSyo bhavati, manuSyo bhUtvA yonyA devo JainEducation international For Privale & Personal Use Only K anetbrary.org
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 157 // bhavati, tate NaM se jamAlI sAmissa evaM AikkhamANassa eyama8 No saddahati, asaddahaMte sAmissa aMtiyAto caturaGgIyA avakkamati, avakkamettA bahUhiM asambhAvughbhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggAhemANe / dhyayanam uppAemANe bahUI vAsAI sAmaNNapariyAyaM pAuNati, bahUhi chaTamAdIhiM bhAveti, bhAvittA addhamAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhosei, jhosittA tIsaM bhattAI aNasaNayAe chedeti, chedittA tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMto 4 kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamaTTitikesu devesu devakibbisesu devesu devattAe uvavaNNe / evaM jahA paNNattIe, jAva aMtaM kAhiti / eyAe diTThIe bahue jIve rayA teNa bahurayatti bhaNNati, ahavA bahusu samayesu kajasiddhiM paDuca rayA-sattA bahurayA iti / yathA jIvapradezAstiSyagupsAt tathA''ha 1 bhavati, tataH sa jamAliH svAmina evamAkhyAyata enamartha na zraddhatte, azraddadhat svAmino'ntikAt apakrAmyati, apakramya bahubhirasadbhAvodbhAvanAbhirmithyAtvAbhinivezaizcAtmAnaM ca paraM ca tadubhayaM ca vyubAhayan vyutpAdayan bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, bahubhiH SaSThASTamAdibhirbhAvayati, bhAvayitvA ardhamAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM kSapayati, kSapayitvA triMzataM bhaktAni anazanitayA // 157 // chedayati, chittvA tasya sthAnasya anAlocitApratikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe trayodazasAgaropamasthitikeSu deveSu devakibikeSu deveSu devatayotpannaH / evaM yathA prajJaptau yAvadantaM kariSyati / etasyAM dRSTau bahavo jIvA ratAstena bahurata iti bhaNyate, athavA 4|bahuSu samayeSu kAryasiddhiM pratIya ratAH-saktA bahuratA iti / Weibo Jain Educati For Privale & Personal Use Only o na
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSORSCORMACADAR rAyagihe guNasilae vasu caudasapuvi tiisguttaao|aamlkppaa nayari mittasirI kUrapiMDAdi // 16 // | vyAkhyA-akSarArthaH kSuNNo // 168 // bhAvA'rthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam bIto sAmiNo solasavAsAtiM uppADiyaNANassa to uppnnnno| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe guNasile cetie vasU NAma bhagavaMto AyariyA coddassapucI samosaDhA, tassa sIso tIsagutto NAma, so AyappavAyapuve imaM / AlAvagaM ajjhAei-'ege bhaMte ! jIvapaese jIvetti vattavaM siyA ?, No iNamahe samaDhe, evaM do jIvappaesA tiNNi |saMkhejA asaMkhejA vA jAva egapaesUNe'vi ya NaM jIve No jIvetti vattavaM siyA, jamhA kasiNe paDipuNNalogAgA-[2] sappaesasamatullappaese jIvetti vattava'mityAdi, ettha so vipaDivanno, jadi sabe jIvappaesA egappaesahINA jIvavavaesaMNa lahaMti to NaM so ceva ege jIvappaese jIvatti, tadbhAvabhAvitvAt jIvavavaesassatti, sa caivaM vivadamAnaH / 1 dvitIyaH svAmina utpATitajJAnAt SoDazavarSANi tadotpannaH / tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhe guNazIle caiye vasavo nAma bhagavanta AcAryAzcaturdazapUrviNaH samavasRtAH, teSAM ziSyastiSyagupto nAma, sa AtmapravAdapUrve imamAlApakamadhyeti 'eko bhadanta ! jIvapradezo jIva iti vaktavyaM syAt ?, naiSo'rthaH samarthaH, evaM dvau jIvapradezau trayaH saMkhyeyA asaMkhyeyA vA, yAvadekapradezono'pi ca jIvo no jIva iti vaktavyaM syAt , yasmAt kRtsnaH pratipUrNalokAkAzapradezasamatulyapradezo jIva iti vaktavyamityAdi, atra sa vipratipannaH, yadi sarve | jIvapradezA ekapradezahInA jIvavyapadezaM na labhante tadA sa caiva eko jIvapradezo jIva iti, jIvavyapadezasyeti Jain Educ a tional For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 158 // sthavirairabhANi - bhadra ! bhavato'yamAzayaH - yathA saMsthAna evAsti, ghaTastena tadAtmakaH / tadantyadeza evAsti, jIvastena | tadAtmakaH // 1 // prayogazca yasminneva sati yadbhavati tattadAtmakaM, yathA saMsthAna eva sati bhavan ghaTastadAtmakaH, antyadeza eva ca sati bhavatyAtmA, atrAsiddho hetuH, tathAhi -- kathamAtmano'ntyapradeze eva sati bhAvaH ?, atha zeSapradezeSu satsu apyasau nAstIti, tatkimasya zeSapradezAnAM ca kazcidvizeSo'sti na vA ?, nAsti cetkiM na zeSapradezabhAve'pyasya sadbhAvaH, athAsti cet, sa kiM pUraNatva 1 mupakAritva 2 mAgamAbhihitatvaM 3 vA 1, yadi pUraNatvaM tatkiM vastuto | vivakSAto vA ? vastutathetkimasyaiva pUraNatvaM ? na zeSapradezAnAm, athAsyaiva antyatvAd, antyatvamapyAtmapradezApekSaM tadavaSTabdhAkAzapradezApekSaM vA ?, na tAvadAtmapradezApekSam, AtmapradezAnAM kathaJcitpAthovadAvarttamAnatvenAnavasthitA - nAmayamantyo'nantyazcAyamiti vibhAgAbhAvAt, ye punaraSTau sthirAH te madhyavarttina eva, nApi tadavaSTabdhAkAzapradezApekSaM, teSAmazeSadikSu paryantasambhavenaikasyaivAntyatvAbhAvAt, dezAntarasaMcAre cAnavasthitatvAt na ca vastuto'ntyasyaiva pUraNatvaM, dvitIyAdInAmapi pUraNatvAd, anyathA tathA tathA vyapadezAnupapatteH, vivakSAto'pi na, yato'sau khasyAzeSapuruSANAM vA ?, yadyazeSapuruSANAM neyaM niyatA, na hi sarva eva bhavadabhimatamekaM pUraNamAcakSate, nApi khasya, yato'syA api kuto niyatatvam ?, athAntyatvAd etadapi kuto niyatam ?, 'ege bhante ! jIvappaese jIvatti vattavaM siyA ! ityAdinirUpaNAyAM paryantabhavanAt, tanniyamo'pi kuto ?, vivakSAniyamAt, evaM sati cakrakAkhyo doSaH, tathAhi - vivakSAnaiyatya caturaGgIyA dhyayanam 3 // 158 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantyatvAt , tannaiyatyaM ca nirUpaNAyAM paryantabhavanAt, tanniyamo'pi vivakSAniyamAditi, evaM sati cakravat punaH / punarAvarttate iti, yadi ca pUraNatvamantyasya vizeSaH tadA taccheSapradezApekSamevetyanyAvinAbhAvitve tadavinAmAvitvamapi / balAdApatatIti sakalapradezAvinAbhAvitvAttadAtmakatvasiddhiH, nApyupakAritvaM vizeSaH, yatastadanyeSAmapi kathaM na ?, kimAtmapradezA eva na te ?, yadvA''tmapradezatve'pyekakA iti ?, na tAvadAdyaH pakSaH, azeSANAmAtmapradezatvena vAdipra tivAdinoriSTatvAt , athAtmapradezatve'pyekakA iti, ekatvaM tvanmatAntyapradezasahAyakAbhAvAt parasparasAhAyakavi6 rahato vA?, yadi tvanmatAntyapradezasahAyakAbhAvAt zeSapradezAnAmanupakAritvaM, tvanmatasyAntyasyApi tatsAhAyakA sattvAt tadastu, yuktaM ca bahUnAmupakAritvam , ekasya tu tadabhAvo, yaduktam-"jutto ya taduvayAro desUNe Na u paesamettaMmi / jaha taMtUNaMmi paDe paDovayAro na taMtumi // 1 // " nApi parasparasahAyakAsattvAt , yatastatkiM tvatkalpitAntyapradezato nyUnatve tadabhAve kA?, yadi nyUnatve tatkiM zaktito'vagAhanAto vA ?,na tAvacchaktitaH, ekapaTatantUnAmivaikAtmapradezAnAM tanyUnatvAyogAt , nApyavagAhanAtaH, sarveSAmapyamISAmekaikAkAzapradezAvagAhitvena tulyatvAt , tadabhAvapakSe cAntyapradezasyeva zeSapradezAnAmapyAtmopakAritvaM siddhameva, AgamAbhihitatvaM ca vizeSakamucyamAnaM tadanyatAmeva sUcayati, yataH sphuTamevAgamavacanaM "kasiNe paDipuNNe logAgAsapaesatullapaese jIvatti vattavaM siya" ti, tatazca 1 yuktazca tadupacAro dezone na tu pradezamAtre / yathA tantUne paTe paTopacAro na tantau // 1 // Jain Education cional For Privale & Personal use only Yllainelibrary.org
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgIyA dhyayanam uttarAdhya. || bhavansarvakhadezeSu, paTo yadvattadAtmakaH / bhavansarvakhadezeSu, tadvadAtmA tadAtmakaH // 1 // prayogazca-yo yAvatkhapradezA- bRhadvRttiH vinAbhAvI sa tadAtmako, yathA ghaTaH, sakalakhapradezAvinAbhAvI ca jIva iti, evaM ca prajJApyamAno'pi jAhe na ThAi, tAhe se kAussaggo kato, evaM so vahUhiM asambhAvabhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya appANaM paraM ubhayaM // 159 // ca buggAhemANo gato AmalakappaM nayariM, tattha aMvasAlavaNe Thito. tattha mittasirInAma samaNovAsato, tappamuhA |ya aNNe'vi NiggayA AgayA sAhuNotti, so'vi jANati-jahA ee NiNhagatti, pacchA so paNNaveti, so'vi jANati, tathAvi mAiTTANeNaM gato dhamma suNati, so te Na viroheti paNNavehAmi NaM, evaM so kamma paDicchaMto jAva tassa saMkhaDI viulA vicchiNNA jAyA, tAhe te nimaMtiyA, tunbhe ceva mama ghare pAdAdyAkramaNaM kareha, evaM te AgayA, tAhe tassa NiviTThassa taM viulaM khajjayaM NINiyaM, tAhe so ekkekAto khaMDaM khaDaM ca deti, kUrassa| 1 yadA na tiSThati, tadA tasya kAyotsargaH kRtaH, evaM sa bahubhirasadbhAvabhAvanAbhirmithyAtvAbhinivezaizcAtmAnaM paramubhayaM ca vyudAhayan gata AmalakalpAM nagarI, tatrAmrazAlavane sthitaH, tatra mitrazrI ma zramaNopAsakaH, tatpramukhAzcAnye'pi nirgatA AgatAH sAdhava iti, so'pi jAnAti-yathA ete nihavA iti, pazcAtsa prajJApayati, so'pi jAnAti, tathApi mAtRsthAnena (mAyayA) gato dharma zRNoti, sa tAn na virodhayati prajJApayiSyAmi etAn , evaM sa karma pratIcchan yAvattasya saMkhaNDI vipulA vistIrNA jAtA, tadA te nimazritAH, yUyameva mama gRhe pAdAvadhAraNaM kuruta, evaM te AgatAH, tadA tebhyo niviSTebhyaH tadvipulaM khAdyamAnItaM, tadA sa ekaikasmAt khaNDaM khaNDaM ca dadAti, kUrasya GORAKHAND // 159 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ kusaNassa vatthassa, te jANaMti-esa pacchA puNo dAhiti, pacchA pAesu paDito, sayaNaM ca bhaNati-vaMdeha, sAhU paDilAbhiyA, aho ahaM dhanno ! jaM tumbhe mamaM ceva gharamAgayA, tAhe bhaNaMti-kiha dharisiyA ? amhe, tAhe so bhaNati-NaNu tumbhaM siddhaMto pajaMtavayavamettato'vayavI, yadi sacamiNaM to kA vihaMsaNA? micchamiharA u, tumbhe mae sasiddhateNa paDilAbhiyA, jadi Navari vaddhamANasAmissa taNaeNa siddhateNa to paDilAbhemi, ettha saMbuddhA, icchAmo ajjo ! saMmaM paDicoyaNA, tAhe pacchA sAvaeNa paDilAbhiyA, micchAdukkaDaM ca NaM kayaM, evaM te sacce saMbohiyA Alo iyapaDikaMtA viharaMti // yathA avyaktA ASADhAttathA''hahaisiyaviyapolAsADhe joge tadivasahiyayasUle ya / sohammi naliNagumme rAyagihe puri ya balabhadde 169/4 vyAkhyA-akSarArthaH sugamaH // 169 // bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam 1 sUpasya vastrasya, te jAnanti-epa pazcAt punardAsyati, pazcAt pAdayoH patitaH, svajanaM ca bhaNati-vandadhvaM, sAdhavaH pratilambhitAH, aho ahaM dhanyo yadyUyaM mamaiva gRhamAgatAH, tadA bhaNanti-kiM dharSitA vayaM ?, tadA sa bhaNati-nanu yuSmAkaM siddhAntaH paryantAvayavamAtro'vayavI, yadi satyamidaM tadA kA vidharSaNA ?, mithyAduSkRtamitarathA tu, yUyaM mayA svasiddhAntena pratilambhitAH, yadi navaraM vardhamAnasvAminaH satkena siddhAntena tadA (yuSmAna ) pratilambhayAmi, atra saMbuddhAH, icchAma Arya! samyak praticodanA, tadA pazcAt zrAvakeNa pratilambhitAH, 6 midhyAduSkRtaM ca kRtam , evaM te sarve saMbodhitA AlocitapratikrAntA viharanti / JainEducation For Privale & Personal use only wronaw.jainelibrary.org
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 160 // kANaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavato do vAsasayANi codasuttarANi siddhiM gayassa, tato tatito uppanno / seyaviyA NayarI, polAsaM ujjANaM, tattha ajjAsADhA NAma AyariyA vAyaNAyariyA ya, tesiM ca bahave sIsA AgA| DhajogapaDivannayA ajjhAyaMti, tesiM rattiM visUiyA jAyA, NiruddhA vAeNa, Na de (ce) va koi uvaTThavito jAva kAlagayA, sohamme NaliNigumme vimANe ubavaNNA, ohiM paraMjaMti, jAva pecchati taM sarIragaM, te ya sAhuNo AgADhajogapaDivaNNagA, ee'vi Na jANaMti, tAhe taM caiva sarIraM aNupaviTTho, pacchA uTuventi, verattiyaM pakareha, evaM teNa tesiM divappabhAveNaM lahuM caiva samANiyaM, pacchA NipphaNNesu tesu bhaNaMti-khamaha bhaMte ! jamettha mae asaMjaeNa vaMdA| viyA, ahaM amugadivasa kAlagatilato, evaM so khAmettA gato, te'vi taM sarIragaM chaDDeUNa ime eyArUve anbhatthie 1 tasmin kAle tasmin samaye zramaNAdbhagavataH dve varSazate caturdazottare siddhiM gatAt, tadA tRtIya utpannaH / zvetAmbI nagarI, polAsammudyAnaM, tatra AryASADhA nAma AcAryA vAcanAcAryAzca teSAM ca bahavaH ziSyA AgADhayogapratipannA adhIyante teSAM rAtrau visUcikA jAtA, niruddhA (niruddhaceSTA) vAtena, naiva ko'pyutthApitaH yAvatkAlagatAH, saudharme nalinIgulme vimAne utpannAH, avadhiM prayuJjanti, yAvatprekSante taccharIrakaM, tAMzca sAdhUna AgADhayogapratipannAn, ete'pi na jAnanti tadA tadeva zarIramanupraviSTAH, paJcAdutthApayanti, vairAtrikaM prakuruta, | evaM tena teSAM divyaprabhAveNa laghveva samApitaM, pazcAt niSpanneSu teSu bhaNanti-kSamadhvaM bhagavantaH ! yadatra mayA'saMyatena vandanaM dApitAH, aha| mamukasmin dine kAlagata: ( AsIt ), evaM sa kSamayitvA gataH, te'pi taccharIrakaM tyaktvA imAn etadrUpAn abhyarthitAn ( saMkalpAn ) Jain Educaticational caturaGgIyA dhyayanam 3 // 160 // jainelibrary.org
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ sidhevi paDivannA - ecciraM kAlaM asaMjato vaMdiotti, tAhe avattabhAvaM bhAveMti, jahA sarva avattaM bhaNejAha, saMjato'vi vA devo'vi vA, mA musAvAo bhavejjA asaMjayanaMdaNaM ca jahA tumaM mamaM Na pattiyasi, jaha saMjato Na vA ?, tumaMpi evaM bhANiyaco, evaM saMjatI devI vA, evaM vibhAsA / evaM te asabbhAveNaM appANaM paraM ubhayaM ca buggA| hemANA viharaMti / anuzAsitumArabdhAzca sthaviraiH - yathA devAnAMpriyA ! idaM yuSmAkamAkUtaM yasmAnna zakyate karttu, | kacijjJAnena nizcayaH / tasmAdavyaktamevAstu, vastutattvAvinizcayAt // 1 // prayogazca yat jJAnaM na tannizcayakAri, yathedamAcAryagocaraM jJAnaM jJAnaM cedaM yatyAdiviSayaM vedanam, anizcayakAritve ca jJAnasya nizcayAdhInatvAt vastuvyakteravyaktatvasiddhiH, nanu cedamanumAnaM jJAnameva, tatazcaitadapi nizcayakAri na vA ?, yadi nizcayakAri tarhi yathA'sya jJAnatve'pi | nizcayakAritA tathA jJAnAntarANAmapIti viparyayasAdhanAt viruddho hetuH, atha na nizcayakAri vRthA'sya prayogaH, sva| sAdhyanizcayAkaraNAt zeSajJAnAnAM cAniSiddhaiva nizcayakAritA, kiJca - yajjJAnaM na tannizcayakArIti pratijJAyAM sarvathA nizcayakAritvAbhAvaH sAdhyate kathaJcidvA ?, yadi sarvathA tadA zrutajJAnasyApi jJAnatvAdanizcayakAritve svargA - 1 sarve'pi pratipannAH, iyacciraM kAlamasaMyato vandita iti, tadA'vyaktabhAvaM bhAvayanti, yathA sarvamavyaktaM bhaNeta, saMyato'pi vA devo'pi vA, mA mRSAvAdo bhavet asaMyatavandanaM ca yathA tvaM mAM na pratyeSi-yathA saMyato na vA ?, tvamapyevaM bhaNitavyaH, evaM saMyatI devI vA, evaM vibhASA, evaM te asadbhAvenAtmAnaM paramubhayaM ca vyuddhAyanto viharanti Jain Educationtional *x*x*x nelibrary.org
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgIyA dhyayanam uttarAdhya. pavargasAdhakatvena tadupadarziteSu tapaHprabhRtiSvapyanizcayAt kathaM na ziroluJcanAderAnarthakyam ?, atha tasya khayamanizcayabRhadvRttiH / kAritve'pi tadvaktari tIrthakRti pratyayAttasyApi nizcayakAriteti na doSaH, tarhi kiM na tata evAlayavihArAdidarzanena yatyAdiSvapi tadbhAvanizcayAdvandanAvidhiH, uktaM ca-"jaI jiNamayaM pamANaM muNitti tA bajjhakaraNasaMsuddhaM / devapi // 16 // vaMdamANo visuddhabhAvo visuddho u // 1 // " sarvathA nizcayakAritvAbhAve ca jJAnasya pratidinopayogini bhaktapAnA dAvapi bhakSyAbhakSyAdivibhAgAbhAva eva prApto, yata uktam-'ko jANai kiM bhattaM kimato kiM pANayaM jalaM mjN?| kimalAvU mANikaM kiM sappo cIvaraM hAro?' // 1 // ko jANati kiM suddhaM kimasuddhaM kiM sajIvamajIvaM? kiM bhakkhaM kimabhakakhaM ? pattamabhakkhaM tato savaM // 2 // " atha kathaJcideva nizcayakAritvAbhAvaH sAdhyate, yataH pratisamayamanyAnyasUkSmapariNAmarUpeNa bhaktAdi na nizcetuM zakyaM, sthirasthUlarUpatayA ca nizcIyata eveti noktadoSaH, evaM sati yatyAdiSvapyAntarapariNAmarUpeNAnizcayo bahirveSAdirUpeNa tu nizcaya evAstu, atha yatyAdiSu prakRtAcAryavat anyathAtvamapi sambhavati, etadariSTA''divazato bhaktAdiSvapi samAnam , yadi ca nizcayanayena nizcayasya kartumazakyatvAddha| 1 yadi jinamataM pramANaM muniriti tAbAhyakaraNasaMzuddham / devamapi vandamAno vizuddhabhAvo vizuddha eva // 11 // 2 ko jAnAti kiM bhaktaM kRmayaH kiM jalaM pAnakaM madyam / kimalAbu mANikyaM kiM sarpazcIvaraM hAra: ? // 1 // ko jAnAti kiM zuddhaM kimazuddhaM kiM sajIvamajIvam / kiM bhakSya kimabhakSyaM ? prAptamabhakSyaM tataH sarvam // 2 // MINCREMARCHCARROCEROSCANAS // 16 // For Privale & Personal use only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ huzo dRSTisaMvAdaM bhaktAdijJAnaM vyavahArato nizcayakAri, tarhi yatyAdijJAnamapi tata eva tathA'stu, yuktaM caitat , chadmasthAvasthAyAM vyavahAranayAzrayatvAt sarvapreSThAnAm , anyathA hi tIrthocchedaprasaGgaH, taduktam-"cheumatthasamayacajA vavahAraNayANusAriNI savA / taM taha samAyaraMto sujjhai sabovi suddhmii(mnno)||1|| jai jiNamayaM pavajaha tA mA vavahAraNicchae muyaha / vavahAraNaucchee titthuccheo jato'vassaM // 2 // " tatazca-bahuzo dRSTisaMvAdaM, satyaM saMvya-3 vahArataH / bhaktAdiSviva vijJAnaM, vastu vyaktaM tadiSyatAm // 1 // prayogazca-yat jJAnaM bahuzo dRSTisaMvAdaM tatsatyaM, yathA bhaktAdijJAnaM, bahuzo dRSTisaMvAdaM ca yatyAdijJAnam , ityAdyanuziSyamANA api yadA tu na guruvacanamiSTavantaH tohe aNicchantA ya bArasaviheNaM kAurasaggeNaM ugghADiyA, jAhe rAyagiha NayariM gayA, tattha moriyavaMsappasUto bala-131 bhaho nAma rAyA samaNovAsato, teNa te AgamiyA-jahA ihaM Agamiyatti, tAhe teNaM gohA ANattA-baccaha guNa | 1 chadmasthasamayacaryA vyavahAranayAnusAriNI sarvA / tAM tathA samAcaran zudhyati sarvo'pi zuddhamatiH (vizuddhamanAH ) // 1 // yadi jinamataM prapadyadhvaM tadA mA vyavahAranizcayau muzcata / vyavahAranayocchede tIrthocchedo yato'vazyam / 2 tadA anicchantazca dvAdazavidhena kAyo tsargeNa udghATitAH, yadA rAjagRhaM nagaraM gatAH, tatra mauryavaMzaprasUto balabhadro nAma rAjA zramaNopAsakaH, tena te jJAtAH, yathehAgatA iti matadA tenArakSakA AjJaptAH,-vrajata guNa Jain Educativation For Privale & Personal use only arjainelibrary.org
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 162 // silae pavatiyagA, te ihaM ANeha, tA tehiM ANIyA bhaNiyA ya-lahuM kaDagamaddeNa mahaha, tAhe hatthIhiM kaDaehi caturaGgIyA ya ANiehiM bhaNaMti-amhe jANAmo jahA tumaM sAvato, so bhaNati-kahiMtha sAvato ?, tubbhe'tha kevi corANa dhyayanam cArigA Nu abhimarA Nu ?, te bhaNaMti-amhe samaNA niggaMthA, so bhaNati-kiha tumbhe samaNA ?, tumbhe avattA, tumbhe |samaNA vA cArigA vA, ahaMpi samaNovAsato vA Na vA, tamhA paDivajaha vavahAraNayaM, tato te saMbuddhA lajiyA|8| paDivaNNA-NissaMkiyA samaNA NiggaMthA motti, tAhe aMbADiyA, kharehi ya mauehi ya mae tumha saMbohaNaTTA kayaM, mukkA khAmiyA y|| yathA sAmucchedA azvamitrAttathA''hamihilAe lacchighare mahagiri koDinna Asamitto a|nneunnmnnuppvaae rAyagihe khaMDarakkhA y||17|| ___ vyaakhyaa-sugmaa||170|| etadbhAvArthAbhivyaJjakastu sampradAyo'yam-'sAmisse do vAsasayANi vIsuttarANi | 1 zIle pravrajitAH, tAnihAnayata, tatastairAnItA bhaNitAzca-laghu kaTakamaddena mardayata, tadA hastiSu kaTakeSu cAnIteSu bhaNanti-vayaM jAnImo yathA tvaM zrAvakaH, sa bhaNati-kutrAtra zrAvakaH ?, yUyamatra ke'pi caurA nu cArikA nu abhimarA nu ?, te bhaNanti-vayaM zramaNA | nimranthAH, sa bhaNati-kathaM yUyaM zramaNAH ?, yUyamavyaktAH, yUyaM zramaNA vA cArikA vA ?, ahamapi zramaNopAsako vA na vA, tasmAt | // 16 // pratipadyadhvaM vyavahAranayaM, tataste saMbuddhA lajjitAH pratipannAH-nizzaGkitAH zramaNA nirgranthAH sma iti, tadA tiraskRtAH, kharaizca mRdubhizca mayA | yuSmAkaM saMbodhanArthAya kRtaM, muktAH kSAmitAzca / 2-svAminaH dve varSazate viMzatyuttare Jain Educat i onal For Private & Personal use only ainelibrary.org
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 siddhiM gayassa, to cauttho uppaNNo, mihilAnayarIe lacchIgihaM ceiyaM, mahAgirI AyariyA, tattha tersi sIso koDinno, tassavi Asamitto sIso, so puNa aNuppavAe puve uNiyavatthu, tattha chiNNacheyaNayavattavayAe AlAvato jahA-save paDuppannasamayaNeraiyA vocchijissaMti, evaM jAva vemANiyatti,' evaM tassa taMmi vitigicchA jAyA-jahA satve saMjayA vocchijissaMti, evaM savesiM samucchedo bhavissaitti, tAhe tassa tattha thiraM cittaM jAyaM, bhaNyate cAcAryairyathA-bhadra ! tavAyamAzayaH-asti kAraNamutpAde, vinAze nAsti kAraNam / utpattimantaH sarve'pi, vinAze niytaasttH||1||pryogshc-ye yadbhAvaM pratyanapekSAste tadbhAvaniyatAH, yathA antyA kAraNasAmagrI khakAryajanane, anapekSAzca vinAzaM prati bhAvAH, atra ca vinAzanaiyatyaM bhAvAnAM kiM vaizrasikaM vinAzamAzritya : sAdhyate prAyogikaM vA ?, yadi vaizrasikaM kiM sarvathA kathaJcidvA?, kathaJcitpakSe siddhasAdhanaM, sarastaraGgavatsatatamudayavyayavattvena keSAJcitparyAyANAM tadrapeNa vastaSa vaizrasikavinAzanayatyasya siddhatvAd, atha sarvathA vinAzaH sAdhyate 1 siddhigatAt , tadA caturtha utpannaH, mithilAnagaryA lakSmIgRhaM caityaM, mahAgiraya AcAryAH, tatra teSAM ziSyaH koNDinyaH, tasyApyazvamitraH ziSyaH, sa punaranupravAde pUrva nipuNaM vastu, tatra chinnacchedanakavaktavyatAyA AlApako yathA-sarve pratyutpannasamayanairayikA vyucchetsyanti, evaM yAvadvaimAnikA iti, evaM tasya tasmin vicikitsA jAtA-yathA sarve saMyatA vyucchetsyanti, evaM sarveSAM samucchedo bhaviSyatIti, tadA tasya tatra sthiraM cittaM jAtaM, uttarAdhya.28 Jain EducatiaNP For Privale & Personal use only Pljainelibrary.org
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarhi pratyakSanirAkRtaH pakSo, dravyarUpeNAvasthitasyaiva vastuno darzanAt, anyathA dvitIyAdisamayeSu vastuno'bhAvaprasaGgaH, caturaGgIyA uttarAdhya. vastvantarotpattaradoSa iti cet kiM na tadbhedena pratibhAti ?, atha mAya golakavatsAdRzyAt , tanna, pratyakSeNaikatvagrahA dhyayanam bRhadvRttiH deva bhedApratibhAsAt, atha bhrAntamevaikatvagrAhi pratyakSam, evaM ca sati cakrakAkhyo doSaH, ekatvagrAhiNo hi pratyakSasya // 163 // bhrAntatvaM prakRtAnumAnaprAmANye, taca sAdRzyAdbhedApratibhAse, sa caikatvagrAhiNaH pratyakSasya bhrAntatve, tadapi prakRtAnumAnaprAmANya iti tadevAvartate, aihikAmuSmikavyavahAravilutizca sarvathA nAze, tathA cAha-"tittI samo kilAmo sArikkha vipakkhapacayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAvaNA ya kA savaNAsammi? // 1 // annanno paigAsaM bhottA annonnasodAvi kA tittI? / gantAdaovi evaM iya sNvvhaarvocchittii||2||" atha santAnAzrayo vyavahAraH,santAno'pi santAjAnibhyaH kiM bhinno na vA?, yadi bhinno vastusanna vA ?, yadi na vastusan , kiM tena zazaviSANeneva kalpitena ?, vastu sattve'pi kSaNiko'kSaNiko vA ?, yadyakSaNikastenaiva prakRtAnumAnavyabhicAraH, kSaNikatve ca tadavasthaiva vyavahAraviluptiH, athAbhinnaH, tathAhi-sadRzAparAparakSaNapravandhaH santAnaH, sa ca santAnina eva, tadasat , yataH sarvathocchede prAgbhAvitvameva kAraNasya kAraNatvaM, taca visadRzakSaNApekSayA'pi samAnamiti kathaM sadRzakSaNasyaivotpattiH? yena tatprabandhaH 1 tRptiH zramaH lamaH sAdRzyaM vipakSaH pratyayAdIni / adhyayanaM dhyAnaM bhAvanA ca kA sarvanAze ? // 1 // anyo'nyaH pratiprAsaM bhoktA'nyo|'nyaH kA tRptiH ? / gAdayo'pyevamiti saMvyavahAravyucchittiH // 2 // 2 ante na so'vi (vi0) JainEducation htional
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ santAna ucyate, atha sadRzakSaNasyaivotpattidRSTA, tarhi vastu kathaMcit sthitimadapi dRSTamiti tathaivAstu, sajAtIyeta-18 ravyAvRttavastuvAdinAM ca na kiJcittAtvikaM sAdRzyam , atAttvikaM ca khapuSpamiva na tattvavicAropayogi, pUrvAparaviniluMThitaikakSaNAbhyupagame ca santAnino'pyasanta evetyayuktastato bhedAbhedavicAraH, atha prAyogikaM vinAzamAzritya bhAvAnAM vinAzayatyaM sAdhyate, tarhi tasya hetvanvayavyatirekAnuvidhAyitvenAnapekSatvamasiddham , tathAhitatkiM vinAzahetUnAmasAmarthyAdatha vaiyarthyAtkRtakatve vinAzasthApi vinAzaprasaGgato vA ?, yadyasAmarthyAttatkiM vinAzasya tuccharUpatayA kartumazakyatvena vastvantarotpAdavyApRtatvena vA ?, tatrAdyapakSe vinAzasya tuccharUpatvamasiddhaM, yato janAnAmuttarAvasthotpAda eva pUrvAvasthApracyutirnAnyA, yaduktam-"kapAlAnAM tu u(samu)tpAdaH, sa eva ca ghaTavyayaH / anyo na dRzyate nAzo, madhye kumbhkpaalyoH||1||" na cAnayorekatve virodho, nimittabhedodayatvAd, yaduktama-"ekatve'pi viruddhatvaM, na cotpAdavinAzayoH / nimittabhedabhUtatvAnnaptRputrapitRtvavat // 1 // " siddhe cekatve pUrvavinAzAbhUta evottarotpAda ityanayostulya eva hetuvyApAraH, tato bhAvAntarotpAdavyApRtatvenetyapi pratyuktam , uktaM ca-"anyaduttarasambhUtiH, pUrvanAzAvinAkRtA / nAvinAzya tataH pUrva, prakuryAddheturuttaram // 1 // " atha vaiya-31 Ata khayaM hi vinazcarakhabhAvo bhAva iti kiM tasya vinAzahetunA ?, nanvevaM nAzakhabhAvatvAdvastuna utpAda eva na| syAt , nAzotpAdayorviruddhatvena tvayA'bhyupagatatvAd , aviruddhatAbhyupagame vA jainamatAnupravezaH, yadapi-kRta "anyaduttarasambhUtiH tasya vinAzahetunA', nantAnapravezaH, yadarpita For Privale & Personal use only jainelibrary.org
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ CSC uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 16 // katve vinAzasyApi vinAzaprasaGga' iti, tadapyata eva na doSAya, tathAhi-kapAlotpAdasyaiva kapAlatvaM, kapAlotpA-caturaGgIyA dazca kapAlebhyo nAnya iti teSAmeva vinAzaH, sa cobhayasammata eva, na ca kRtanAvazyaM vinaSTavyaM, samyagdarzanA- dhyayanam dikRtatve siddhatvAdiparyAyANAmavinAzitvAd , avinAzitvaM ca sAdyaparyavasitatvAtteSAm , ubhaye hi paryAyAH|sthirA asthirAzca, yaduktam-"sthiraH kAlAntarasthAyI, paryAyo'kSaNabhaGguraH / kSaNikazca kSaNAdUrddhamatiSThannasthiro mataH M // 1 // " tatazca-yasmAnAzo'pi janmeva, kAdAcitkaH shetukH| tasmAnna sarvathaivAmI, bhAvAH kSaNavinazvarAH 5||1||pryogshc-ytkaadaacitkN tatsahetukaM, yathotpAdaH, kAdAcitkatvaM ca vinAzasya utpattikSaNAnantarameva bhAvAt , samakAlabhAvitve ca vinAzAghrAtatvenotpAdAbhAve sarvazUnyatApatteH, iha vinAzasya kAdAcitkatvamApAdya tadvalena sahetukatvamApAditaM, taca paraprasiddhAneva hetUnapekSya, khaprasidhA tu na kiJcidahetukaM nAma, dravyAdicatuSTayApekSatvena sarvasya taddhetukatvAt , tat pratipadyakha paryAyanayAGgIkArataH kathaJciducchedi vastu, dravyArthikanayAzrayaNAca kathaJcinnityamiti, tathA ca pUjyA:-"jamaNaMtapajavamayaM vatthaM bhavaNaM ca cittapariNAmaM / ThItibhavabhaMgarUvaM NicANiccAI to'bhimataM ||1||sukhdukkhbNdhmokkhaa ubhayanayamayANuvattiNo juttaa| egayaraparicAe iya (ha) saMvava- // 16 // 1 yadanantaparyAyamayaM vastu bhavanaM ca citrapariNAmam / sthitibhavabhaGgarUpaM nityAnityAni tato'bhimatAni // 1 // sukhaduHkhabandhamokSA ubhayanayamatAnuvRtteryuktAH / ekataraparityAge iti (ha) saMvyavahAravyucchittiH // 2 // JainEducationa tional For Private & Personal use only linelibrary.org
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROSC haarvocchittii||2||" evaM prajJApyamAno'pi yato necchati tato'sau nihavotti NAUNa ugghADito, so samucche yaNavAyaM vAgaraMto hiMDeti jahA-suNNo logo bhavissati, asabbhAvabhAvaNAhiM bhAvito rAyagihaM gato, tattha / / 6 khaMDarakkhA ArakkhiyA samaNovAsayA, te ya suMkavAlA, te ya AgamilliyA, tehiM mAriumAraddhA, tAhe te bhIyA bhaNaMti-amhahiM suyaM jahA tumme saDDA tahAvi ettie asaMjae saMjae mAreha, te bhaNaMti-je te paJcaigA te vocchiNNA anne corA vA cAriyA vA jAva sayameva viNassihiha, ko tunbhe viNAseti ?, tumbhaM ceva siddhaMto, jai paraM sAmissa siddhaMteNa te ceva tumbhe, tehiM ceva amhahiM viNAsejaha, jato taM ceva vatthu kAlAdisAmaggiM pappa paDhamasamayikatteNa vocchijai dusamayakatteNa uppajati, evamAi, tisamayaNeraiyA vocchijaMti causamayA uppajaMti, evaM paMcasamayaga-| 1 nihnava iti jJAtvodghATitaH, sa sAmucchedanavAdaM vyAkurvan hiNDate, yathA-zUnyo loko bhaviSyati, asadbhAvabhAvanAbhirbhAvayan rAjagRhaM gataH, tatra khaNDarakSA ArakSakAH zramaNopAsakAH, te ca zulkapAlAH, te ca jJAtavantaH, tairmArayitumArabdhAH, tadA te bhItA bhaNantiasmAbhiH zrutaM yathA yUyaM zrAddhAstathApIyataH asaMyatAna (iva) saMyatAn mArayata, te bhaNanti-ye te pravrajitAste vyucchinnA anye caurA vA cArikA vA, yAvat svayameva vinajhyatha, ko yuSmAn vinAzayati ?, yuSmAkameva siddhAntaH, yadi paraM svAminaH siddhAntena ta eva yUyaM taizcaivAsmAbhirvinAzyante, yatastadeva vastu kAlAdisAmagrI prApya prathamasAmayikatvena vyucchidyate dvitIyasAmayitvenotpadyate, evamAdi, trisamayanai. rayikA vyucchidyante catuHsAmayikA utpadyante, evaM paJcasamayagatA ARROROSCORN Jain Educat i onal For Privale & Personal use only libraryong
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. caturaGgIyA dhyayanam bRhadvRttiH // 165 // yAvi, etthaM so vitigicchaMto khaNigavAyaM paNNavei, ettha te saMbuddhA bhaNaMti-icchAmo ajo! samma paDicoyaNA evamevaM tahatti, evaM te saMbohiyA mukkA khAmiyA paDivaNNA ya // yathA gaGgAd dvikriyAstathA cAhanaikheDajaNava ullaga mahagiri dhaNagutta ajagaMge y| kiriyA dorAyagihe mahAtavo tIramaNinAe // 17 // vyAkhyA-kSuNNA // 171 // sampradAyazvAyam sAMmissa aTThavIsAiM dovAsasayAI siddhiM gayassa to paMcamato uppaNNo, ullugA nAma NaI, tIse tIre ullugatIraM 2 nagaraM, bIe tIre kheDatthAma, (granthAnam 4000) tattha mahAgirINaM AyariyANaM sIsodhaNagutto nAma, tassa sIso gaMgadevo NAma Ayarito, so puzvime taDe ullugatIre Nayare, AyariyA se avarime taDe, tAhe so saradakAle AyariyaM vaMdato uccalito, so ya uvarito khallIDo, tassa ullugaM NaiM uttaraMtassa sA khallI uNheNa Dajjhati, heTThA ya sIyaleNa pANieNa | 1 api, atra sa vicikitsayana kSaNikavAdaM prajJApayati, atra te saMbuddhA bhaNanti-icchAma Arya ! samyak praticodanA, evamevaM tatheti, evaM te saMbuddhA muktAH kSAmitAH pratipannAzca / 2 svAmino'STAviMzati* varSazate ca siddhigatAt tadA paJcama utpannaH, ullukAnAmnI nadI, | tasyAstIra ullukatIraM nagaraM, dvitIye tIre kheTasthAma, tatra mahAgirINAmAcAryANAM ziSyo dhanagupto nAma, tasya ziSyo gaGgadevo nAmAcAryaH, sa paurastye taTe ullukatIre nagare, AcAryAstasya pAzcAtye taTe, tadA sa zaratkAle AcAryANAM vandanAya uccalitaH, sa copari khalvATaH, tasyollukanadImuttarataH sA khalatiruSNena dahyate, adhastAcca zItalena pAnIyena // 165 // - - - Jain Educatio For Privale & Personal use only Lateibrary.org
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIyaM, tAhe so ciMteti-jahA sutte bhaNiyaM-egA kiriyA veijati-sIyA usiNA vA, ahaM do kiriyAto veemi, to dido kiriAo egasamaeNa veijaMti, tAhe AyariyANa sAhai, tehiM bhaNiyaM-mA ajo ! paNNavehi, Natthi eyaMja: egasamaeNa do kiriAo veijaMti, tathAhi tavAzayaH-tathA pratIyamAnatvAt taM zvetatayA yathA / yogapadyena kiM neSTamupayogadvayaM tthaa?||1|| prayogazca--yadyathA pratIyate tattathA'sti, yathA zvetaM zvetatayA, pratIyate ca yogapadyenopayogadvayaM, nanvatra yogapadyenopayogadvayapratItiH kiM kramAnupalakSaNamAtreNa yadvaikatropayuktasyAnyatrApyupayoganizcayena ?, yadi kramAnupalakSaNamAtreNa, tadA'naikAntiko hetuH, utpalapatrazatavyatibhedAdiSu pratIyamAnasyApi yogapadyasyAbhAvAt , atha tatra sUcyAH sUkSmatvenAzusaJcAritvena ca samayAdigata eva kramaH, sa ca samayAdisaumyAnna lakSyata iti yogapadyAbhimAnaH, evaM satyatrApi manaso'tIndriyatvena sUkSmatvAdatyantAsthiratayA''zusaJcAritvAcca zirazcaraNagatatvagindriyadezayoH saJcaraNakramaH samayAdisaumyAna lakSyate, tata upayogayogapadyAbhimAna ityastu, uktaM ca-"suhRmAsucalaM cittaM"ti, tathA "samaiyAdisuhumayAto manasi jugavaMpi bhiNNakAlaMpi / uppaladalasayavehaM va jaha va tamalAyacati // 1 // " 1zItaM, tadA sa cintayati-yathA sUtre bhaNitam-ekA kriyA vedyate-zItA uSNA vA, ahaM dve kriye vedayAmi, tato dve kriye ekasamayena vedyete, tadA AcAryAn kathayati, tairbhaNitaM-mA Arya ! prajJApaya, nAstyetat yat ekasamayena dve kriye vedyate / 2 sUkSmamAzucalaM cittamiti / / 3 samayAdisaukSmyAt manyase yugapadapi bhinnakAlamapi / utpaladalazatavedhamiva yathA vA tadalAtacakramiti // 1 // SCRENCircMAMMOCRArt Jain Education ional For Privale & Personal Use Only library.org
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. caturaGgIyA dhyayanam bRhaddhRttiH // 16 // yAta AgamasiddhacAsya bahubahuvidhAdigrahaNaM kiM sAmAnyAzayANAM, tathA capANAM vyAvRttipaH, ACCORDAR kica-yatrendriyapaJcakamapi saJcaranmanodurlakSaM, ata eva dIrghA zuSkAM tilazakulikA bhakSayato buddhasya paJca jJAnAni samutpannAnIti kaizciducyate, tatraikendriyasya dezAnmanaH saJcaraMllakSiSyata iti durAzayam , iha ca saJcaraNamupayogagamanam , anyathA zarIravyApinaH tasya saJcArAyogAt , athAtrAnumAnasiddhaH krama iti yogapadyAbhAvaH, tathAhi-yat kriyAvat tat krameNaiva dezAntaraskandi, yathA''dityaH, kriyAvacca sUcyAdi, idamapi samAnamatrApi, yo dUradezau na tayoyugapadekasya saJcAro yathA himavadvindhyazikharayodevadattasya, dUradezau ca zirazcaraNagatatvagindriyadezAvityanumAnena manasaHkramasacArasiddheH, syAdetad-AgamasiddhamupayogayogapadyaM, na ca tad yugapanmanasaH saJcAraM vineti na manasaH kramasaJcArasAdhakAnumAnotthAnam , AgamasiddhatA cAsya bahubahuvidhAdigrAhitvAbhidhAnenAvagrahAdInAmanekagrahaNasya tatroktatvAt , tadabhidhAnAca yugapadanekopayogatA'pyuktaiveti, nanvatrAnekagrahaNaM kiM sAmAnyavizeSANAM grahaNamapekSya kevalavizeSANAM |vA ?, na tAvadAdyaH pakSo yato'nuvRttivyAvRttirUpeNa vilakSaNatvaM sAmAnyavizeSANAM, tathA cAha-'ya ekatra grahaNa-| pariNAmaH sa nAnyatre ti kathaM yugapatsAmAnyavizeSagrahaNam ?, atha dvitIyaH pakSaH, uktaM hi-"vizeSANAM vyAvRttirUpeNAvilakSaNatvAt yugapadbahUnAmapi grahaNam , tanna, viruddhatvAdasya, tathAhi-vizeSAzcAvilakSaNAzceti parasparaviruddhaM vacaH, atha bhinneSvapi vizeSeSvabhinnaM sAmAnyamiti tadrUpeNa teSAM grahaNam , idamasmadiSTameva, uktaM ca-"usiNeyaM sIyeyaM Na vibhAgeNovaogadgamiTTa / hojjA samadugagahaNaM sAmannaM veyaNAmettaM // 1 // " na caivamanekagrahaNaM yugapadanekopayo 1 uSNeyaM zIteyaM na vibhAgenopayogadvayamiSTam / bhavet samakaM dvikagrahaNaM sAmAnyaM vedanAmAtram // 1 // // 166 // Jain Educat i onal For Privale & Personal use only atelibraryong
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo gitvAvinAbhAvi yena tadabhidhAnAttadapyuktaM bhavet , tathA ca pUjyAH-"bahubahuvihAigahaNe NaNUvaogabahuA sue'bhihiyaa| tamaNegaggahaNaM ciya uvaogANegayA Natthi // 1 // " athaikatropayuktasyAnyatrApyupayoganizcayeneti pakSaH, so'pi na, yasmAdyadyanyatropayuktamapi mano'nyatrApyupayujyamAnaM nizcIyeta tadA kvacit vyAkSiptamanAH puraH sannihitapadArthAntare'pyupayogaM lakSayet , na caivaM, taduktam-"annaviNiuttamannaM viNitogaM lahati jai maNo teNaM / hatthiM ThiyaMpi purato kimannacitto na lakkhei ? // 1 // " tatazca sthitametat-gavAvahitacittasya, nopayogo yathA gaje / zItopayuktahai cittasya, nopayogastathA''tape ||1||pryogshc-y ekatrAvahitacitto na so'nyasya grAhako, yathA gavAhitacitto hai hastinaH, zItAvahitacittazca zItavedanAkAle jIvaH, itthaM saMjhyupayogamAzrityoktaM, sAmAnyena tu-kAraNaM pariNAmyekopayuktanijazaktikam / tadaivAzaktamanyasminnapayuktaM(yoktuM) mRdaadivt||1||pryogshc-ytprinnaami kAraNamekatropayuktazaktikaM na tadaiva tadanyatropayujyate, yathA ghaTopayuktA mRt zarAvAdiSu, zItavedanopayuktazca tatkAle jIvaH, uktaM ca"uvaogamato jIvo uvaujai jeNa jaMmi taM kAlaM / so tammaovaogo hoi jahiMdovaogammi ||1||so tadu 1 bahubahuvidhAdiprahaNe nanUpayogabahutA zrute'bhihitA / tadanekagrahaNameva upayogAnekatA nAsti // 1 // 2 anyaviniyuktamanyaM viniyogaM labhate yadi manastena / hastinaM sthitamapi purataH kimanyacitto na lakSayati ? // 1 // 3 upayogamayo jIva upayujyate yena yasmin tasmin kAle / sa tanmayopayogo bhavati yathendropayoge // 1 // sa tadu For Private & Personal use only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 167 // ogamettovauttasattitti tassamaMtto ya / atyaMtarovaogaM jAu kahaM keNa vaMseNa ? // 2 // " evaM prajJApyamAno'pi asaMha- caturaGgIyA haMto asabbhAvabhAvaNAe appANaM paraM ubhayaM ca buggAheti, sAhuNo paNNaveti, paraMpareNa suyaM AyariehiM, vArio, dhyayanam jAhe Na hAi tAhe ugghADito, so hiMDaMto rAyagihaM gato, mahAtakotIrappabhe pAsavaNe, tattha maNiNAgo NAma | NAgo, tassa ceie ThAi so, tattha ya parisAmajjhe kaheti-jahA evaM khalu jIvA egasamaeNa do kiriyA veeMti, tAhe teNa NAgeNa tIse ceva parisAe majjhe bhaNito-mA eyaM paNNavaNaM paNNavehi, Na esA paNNavaNA suTTa duhu sehA !, ahaM eciraM kAlaM vaddhamANasAmissa mUle suNAmi-jahA egA kiriyA vedijai, tumaM visiTTatarAto jAto?, KI 1. payogamAtropayuktazaktiriti tatsamAptazca / arthAntaropayogaM yAtu kathaM kena vAM'zena ? // 2 // 2 tassamaM ceva (vi)| 3 azraddadhat || asadbhAvabhAvanayA AtmAnaM paramubhayaM ca vyudbhAhayati, sAdhUna prajJApayati, paramparakeNa zrutamAcAryaiH, vAritaH, yadA na tiSThati tadodghATitaH, sa hiNDamAno rAjagRhaM gataH, mahAtapastIraprabhaM prasravaNaM, tatra maNinAgo nAma nAgaH, tasya caiye tiSThati saH, tatra ca parSanmadhye kathayati-yathaivaM khalu jIvA ekasamayena dve kriye vedayanti, tadA tena nAgena tasyA eva paiSado madhye bhaNitaH--mA etAM prajJApanAM // 16 // prajijJapaH, naiSA prajJApanA sundarA duSTazaikSa !, ahamiyacciraM kAlaM vardhamAnasvAminaH mUle'zRNavaM-yathaikA kriyA vedyate, tvaM viziSTatarako jAtaH Sain Educatio n al For Private & Personal use only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - to chaha evaM vAyaM, mA te doseNa sehAmi, eyaM te Na suMdaraM, bhagavayA ettha ceva samosarieNa vAgariyaM, evaM so paNNavito abhuvagato, uvaDhio bhaNati-micchAmi dukkaDaM // yathA paDulUkAt trairAzikAnAmutpattistathA''hapurimaMtaraMji bhuyaguha balasiri sirigutta rohagutte ya / parivAya puTTasAle ghosaNa paDisehaNA vAe // 172 // __vyAkhyA-spaSTA // 172 // sampradAyastvayam| paMcasayA coyAlA siddhiM gatassa vIrassa to terAsiyadiTTI uppaNNA, aMtaraMjiyA NAma NayarI, tattha bhUyaguhaMNAma ceiyaM, tattha siriguttA nAma AyariyA ThiyA, tattha balasirINAma rAyA, tesiM puNa siriguttANaM therANaM saDDI (seho) 4||ya rohagutto nAma, so puNa annagAme Thiyallato, pacchA tatto eti / tattha ya ego parivAyago porTa lohapaTTeNa baMdhe UNa jaMbusAhaM ca gahAya hiMDati, pucchio bhaNati-NANeNaM poTTaM phuTTati, to lohapaTTeNa baddhaM, jaMbUsAlA ya jahA | 1 tatastyajainaM vAdaM, mA tava doSeNa zikSayAmi, etattava na sundaraM, bhagavatA'traiva samavasRtena vyAkRtam , evaM sa prajJApito'bhyupagatavAn , Kupasthito bhaNati-mithyA me dusskRtm| 2 paJcasu zateSu catuzcatvAriMzadadhikeSu siddhiM gatAbIrAt tadA trairAzikadRSTirutpannA, antarajikA nAma nagarI, tatra bhUtaguhaM nAma caityaM, tatra zrIguptA nAma AcAryAH sthitAH, tatra balazrI ma rAjA, teSAM punaH zrIguptAnAM sthavirANAM zaikSazca rohagupto nAma, sa punaranyagrAme sthitaH, pazcAt tata AyAti / tatra caikaH paribAda udaraM lohapaTTena baddhavA jambUzAkhAM ca gRhItvA hiNDate, pRSTo bhaNati-jJAnenodaraM sphuTati, tato lohapaTTena baddhaM, jambUzAlA ca yathA'tra - - Jain Education a l For Privale & Personal use only melainelibrary.org
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgIyA dhyayanam uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 16 // etthaM jabaMdIve Natthi mama paDivAdI, tAhe teNa paDahato NINAvito, jahA suNNA parappavAyA, tassa ya logeNaM poTTa- sAloNAmaM kayaM, pacchA teNa rohagutteNa vAriyaM-mA vAeha paDahayaM, ahaM se vAyaM demi, evaM so paDisehitA gato AyariyANaM Aloeti, evaM me paDahago khobhito, AyariyA bhaNaMti-duTTa kayaM, so vijAbaliovAe parAjiovi vijAhiM uTTeti, Aha cavicchya sappe mUsaga migI varAhI ya kAgi poyaaiN| eyAhiM vijAhiM sou parivAyago kusalo // 173 // | vyAkhyA-sugamA // 173 // so bhaNai-kiM sakkA ettAhe NilokkiuM ?, tAhe tassa AyariyA imAto vijAto |siddhilliyAto diti tassa paDivakkhAmoriya nauli virAlI vagghI sIhI ya ulugi ovAi / eyAo vijjAo giNha privaaymhnniio||17|| | 1 jambUdvIpe nAsti mama prativAdI, tadA tena paTaho dApitaH-yathA zUnyAH parapravAdAH, tasya ca lokena podRzAlo nAma kRtaM, pazcAttena rohaguptena vAritaM, mA vIvadaH paTaham , ahametasmai vAdaM dadAmi, evaM sa pratiSidhya gata AcAryebhya Alocayati, evaM mayA paTahaH kSobhitaH, AcAryA bhaNanti-duSTu kRtaM, sa vidyAbaliko vAde parAjito'pi vidyAbhiruttiSThate, sa bhaNati-kiM zakyamadhunA nilAtuM, tadA tasmai AcAryA imA vidyAH siddhA dadati tasya pratipakSAH, ra // 16 // Sain Educati o nal
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya.29 vyAkhyA - sugamA // 174 // rayaharaNaM ca se abhimaMtiUNa dinnaM, jai annaMpi uTTheti tato rayaharaNaM bhamADejAhi, ajajo hohisi, iMdeNa'vi Na sakkA jeuM, to eyAto vijjAto gahAya gato sabhaM, bhANiyaM caNeNaM-esa kiM jAti ?, eyasseva putrapakkho hou, parivAyato ciMteti - ee NiuNA, ato eyANa ceva siddhataM geNhAmi, | jahA mama do rAsI- jIvarAsI ajIvarAsI ya, tAhe iyareNa tinni rAsI kayA, so jANai - jahA eeNa mama siddhaMto gahito, teNa tassa buddhiM paribhUya tinni rAsI ThaviyA - jIvA ajIvA NojIvA ya, jIvA-saMsAratthAI ajIvA | -ghaDAI NojIvA - gharakoliyAcchinnapucchAI, dito daMDo, jahA daMDassa Adi majjho aggaM ca, evaM savabhAvAvi tivihA, evaM so teNa NippiTThapasiNavAgaraNo kato, tAhe so parivAyago ruTTho vicchue muyati, tAhe paDimale more 1 rajoharaNaM ca tasmai abhimatrya dattaM yadyanyadapyuttiSThate tato rajoharaNaM bhrAmayeH, ajayyo bhaviSyasi, indreNApi na zakyo jetuM tata etA vidyA gRhItvA gataH sabhAM bhANitaM cAnena - eSa kiM jAnAti ?, etasyaiva pUrvapakSo bhavatu, parivrAT cintayati -- ete nipuNAH, ata eteSAmeva siddhAntaM gRhNAmi, yathA mama dvau rAzI- jIvarAzirajIvarAzizca tadA itareNa trayo rAzayaH kRtAH, sa jAnAti yathaitena mama siddhAnto gRhIta:, tena tasya buddhiM paribhUya trayo rAzayaH sthApitA:- jIvA ajIvA nojIvAzca, jIvAH - saMsArasthAdayaH ajIvAH - ghaTAdayaH nojIvAHgRhakokilAcchinnapucchAdayaH, dRSTAnto daNDo, yathA daNDasya AdirmadhyamagraM ca, evaM sarvabhAvA api trividhAH, evaM sa tena niSpRSTapraznavyAka - raNaH kRtaH, tadA sa paritrAd ruSTo vRzcikAn muJcati, tadA pratimallAn mayUrAn ional nelibrary.org
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. caturaGgIyA dhyayanam bRhadvRttiH // 169 // mubai, tehiM vicchuehiM haehiM pacchA sappe muyai, tAhe tesiM paDighAyae Naule muyati, tAhe uMdare tesiM majAre, tAhe mige tesiM vagghe, tAhe sUyare tersi siMhe, tAhe kAge tesiM ulUge, tAhe poyAgiM, poyAgI sauliyA, tIse saMpAtI-olAvI, evaM jAhe Na tarai tAhe gaddabhI mukkA, teNa ya sA rayaharaNeNa AhayA, tAhe tasseva paricAyagassa uvari charittA gayA, tAhe so parivAyago hIlijjato NicchUDho, evaM so teNaM parivAyago parAjito, tAhe Agato Ayariyassa sagAse, Aloei, tAhe AyariehiM bhaNiyaM-kIsa te uhieNa Na bhaNiyaM -Natthi tinni rAsI, eyassa buddhiM paribhUya mae paNNaviyA, tA iyANipi gaMtuM bhaNAhi, so Necchati, mA umbhAvaNA hohitti Na paDisuNei, puNo puNo bhaNio bhaNai-ko va ettha doso ?, kiM ca jAyaM? jai tiNNi rAsI bhaNiyA, asthi ceva tinni, 1 muJcati, tairvRzcikepu hateSu pazcAt sarpAn muJcati, tadA teSAM pratighAtAya nakulAn muJcati, tadA mUSakAn teSAM mArjArAn , tadA 4 mRgAn teSAM vyAghrAn , tadA zUkarAna teSAM siMhAn , tadA kAkAn teSAmulUkAn , tadA zakunikAH, (potAkyaH zakunikAH ) tAsAM ullA(ulA)vakAn , evaM yadA na zaknoti tadA gardabhI muktA, tena ca sA rajoharaNenAhatA, tadA tasyaiva parivrAjakasyopari haditvA gatA, tadA sa parivrAT hIlyamAno niSkAzitaH, evaM sa tena parivrAT parAjitaH, tadA Agata AcAryasya sakAze, Alocayati, tadA AcAryairbhaNitaM-13 kathaM tvayottiSThatA na bhaNitaM-na santi trayo rAzayaH, etasya buddhiM paribhUya mayA prajJApitAH, tat idAnImapi gatvA bhaNa, sa necchati, mA. apabhrAjanA bhUditi na pratizRNoti, punaH punarbhaNito bhaNati-ko vA'tra doSaH ?, kiM ca jAtaM ? yadi trayo rAzayo bhaNitAH, sanyeva trayo| // 169 // membrary.org
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAsI, ajjo ! asambhAvo titthayarANa ya AsAyaNA, tahAvi Na paDivajati, evaM so AyariehiM samaM saMpalaggo, tAhe AyariyA rAyaulaM gayA, bhaNaMti-teNa mama sIseNa avasiddhaMto bhaNito, amhaM duve ceva rAsI, iyANiM so vipaDivaNNo, to tubbhe amhaM vAyaM suNejAha, taM paDisuNaMti, tattha rAyasabhAe majjhe raNNo purato AvaDiyaM // tatastaM zrIguptagururavocat-bhadrAbhidhatva, pratyuvAca-'yasmAdajIvavajIvAnojIvo'pi vibhidyate / tathaivAdhyakSagamyatvAdastu rAzitrayaM ttH||1||pryogshc-ydyto vilakSaNaM tattato bhinnaM, yathA jIvAdajIvo, vilakSaNazca jIvAnojIvaH, tatazca jIvAjIvoM dvau nojIvazceti rAzitrayasiddhiH, gururAha-asiddho'yaM hetuH, yasmAjIvAnojIvasya vailakSaNyaM lakSaNabhedena dezabhedena vA ?, na tAvalakSaNabhedena jIvalakSaNAnAM sphuraNAdInAM tvadabhimate nojIve'pi jIvadeze gRhaloki(koli)kAtruTitapucchAdAvabhedena darzanAt, nApi dezabhedena, sa hi jIvAt pRthagbhAve bhavedanyathA vA ?, yadi pRthagbhAve sa kiM vizrasAtaH prayogato vA ?, vizrasAtazcet pudgalAnAmiva nojIvAnAM khatazcaTanavicaTanadharmatvenAnyasambandhi | 1 rAzayaH, Arya ! asadbhAvaH tIrthakarANAM cAzAtanA, tathApi na pratipadyate, evaM sa AcAryaiH samaM saMpralagnaH, tadA AcAryA rAjakulaM gatAH, bhaNanti-tena mama ziSyeNApasiddhAnto bhaNitaH, asmAkaM dvAveva rAzI, idAnIM sa vipratipannaH, tato yUyamasmAkaM vAdaM zRNuta, tat pratizRNoti, tatra rAjasabhAyA madhye rAjJaH purata ApatitaM Jain Education Manmational For Privale & Personal use only Sinelibrary.org
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgIyA dhyayanam // 170 // uttarAdhya. nAmanyatra saJcArataH sukhaduHkhAdyAtmadharmasaGkIrNatApattiH, taduktam-"aha khaMdho iva saMghAyabheyadhammA sa to'vi sa to'vi savesiM / avaropparasaMcAre suhAiguNasaMkaro ptto||1||" tathAtve ca kRtanAzAkRtAbhyAgamo, atha prayogatastanna, bRhadvRttiH amUrtadravyatvAdibhirnabhasa iva jIvasya khaNDazo vinAzayitumazakyatvAt , tathAtve vA sarvanAzAdidoSaprasaGgaH, uktaM ca"devAmuttattA kayabhAvAdavikAradarisaNAto ya / aviNAsakAraNehiM nabhasoca na khaMDaso nnaaso||1||nnaase ya sabanAso jIvassa Na so ya jinnmycaato| tatto ya aNimmokkho dikkhAvephalladoso ya // 2 // " kiJca-ayaM kuto nizcIyate ?, atha gRhakolikAcchinnapucchazarIrAntarAle jIvasyAsattvAt , tadasattvaM ca tadagrahaNAt , tarhi tattadagrahaNamaudArikazarIdararUpeNa sarvathA vA ?, na tAvadAdyaH pakSo, yato na jIvasyaudArikamevaikaM zarIraM yena tadagrahaNena tadasattvanizcayaH syAt, dvitIyapakSe punaranaikAntikamagrahaNaM, dIparazmInAmiva bhittyAdikamantareNa vinodArikazarIramazarIrasya sUkSmazarIrasya vA sato'pi jIvasyAgrahaNAt , tathA coktam-"gajjhAmottigayAto NAgAse jaha pdiivrssiito| taha jIvalakkha 1 atha skandha iva saMghAtabhedadharmA sa tadApi sarveSAm / aparAparasaMcAre sukhAdiguNasAMkarya prAptam // 1 // 2 amUrttadravyatvAt akutakatvAt avikAradarzanAcca / avinAzakAraNatvAcca nabhasa iva na khaNDazo nAzaH // 1 // nAze ca sarvanAzo jIvasya na sa ca jinamatatyAgaH / tatazcAnirmokSo dIkSAvaiphalyadoSazca // 2 // 3 grAhyA mUrtigatatvAt na AkAze yathA pradIparazmayaH / tathA jIvalakSa // 17 // Sain Educatie For Privale & Personal use only LADhinelibrary.org
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ GARLSODENDRAMA NAI dehe Na tayaMtarAlaMmi // 1 // deharahiyaM na giNhai Niratisato NAtisuhumadehaM c|nn ya se hoi vivAhA jIvassa bhavaMtarAle va // 2 // " athAnyatheti pakSaH, tatra cApRthagabhUto'pi bhinnadeza iti pucchAdi nojIvo jIvAdvilakSaNaH, ucyate, ihApi pucchAde!jIvatvaM svalpatarapradezatvena samabhirUDhanayAzrayaNena vA?, yadyalpatarapradezatvena tadA pucchavat zeSAvayavAnAmekaikazo nojIvatA ajIvAvayavAnAM ca noajIvateti rAzibahutvam , atha yathA jIvAjIvAnAM bahutve'pi jAtyAzrayaNAt na rAzibahutvaM tathA tadekadezAnAmapi, tathApi rAzicatuSTayApattiH, uktaM ca-"evaM ca rAsato te Na tiNNi cattAri saMpasajaMti / jIvA tahA ajIvA NojIvA NoajIvA ya // 1 // " athAbhinnalakSaNatvA-1Y dajIvAnoajIvo na bhidyate iti na doSaH, tarhi tadvadeva jIvAnojIvo'pi na bhetsyatIti rAzidvayasiddhiH, yattu samabhirUDhanayAzrayaNeneti ta(tta)nmatAnabhijJenoktaM, sa hi jIvadezaM nojIvamicchannapi na rAzibhedamicchati, sarvanayAnAmapi nAcakamatyamatrArthe, sarvanayamatatve ca jinamatasya kimekataranayamatena ?, taduktam ,-"Na ya rAsibheyamicchati tumaM vaNo-18 jIvamicchamANo'vi / annovi Nato Necchai jIvAjIvAhiyaM kiMci // 1 // icchau va samabhirUDho desaM NojIvamegaNa 1 NAni dehe na tadantarAle // 1 // deharahitaM na gRhNAti niratizayaH nAtisUkSmadehaM ca / na ca tasya bhavati vibAdhA jIvasya bhavAntarAla iva // 2 // 2 evaM ca rAzayaste na trayazcatvAraH saMprasajyante / jIvAstathA ajIvA nojIvA noajIvAzca // 1 // 3 na ca rAzibhedamicchati tvamiva nojIvamicchannapi / anyo'pi nayo necchati jIvAjIvAdhikaM kiJcit / / 1 // icchatu vA samabhirUDho dezaM nojIvamekana Jain Education rational For Privale & Personal use only +Mainelibrary.org
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. iyaM tu / micchattaM saMmattaM sabanayamayAvarohaNaM // 2 // " tatazca-sahAjIvena taddezo, yathaiko lkssnnaikytH| saha jIvena caturaGgAyA dhyayanam bRhadvRttiH hani taddezaH, tathaiko lkssnnaikytH||1|| prayogazca-yadyenaikalakSaNaM na tattato bhinnaM, yathA ajIvAnoajIvaH, ekalakSaNazca / nojIvo jIveneti, evaM samyag gurubhiH sahoktipratyuktikayA, jahA egadivasaM tahA chammAsA gayA, tAhe rAyA bhaNai / // 17 // -mama rajaM sIyati, tAhe AyariehiM bhaNiyaM-icchAe mae eciraM kAlaM dharito, ittAhe NaM pAsaha kalaM divase Agate samANe NiggahAmi, tAhe pabhAe bhaNai-kuttiyAvaNe parikkhijau, tattha sabadavANi atthi, ANeha-jIve ajIve nojIve, tAhe devayAe jIvA ajIvA dinnA, nojIve Nasthiti bhaNati, ajIve vA puNo deti, evamAdigANaM coyAlasaeNa pucchANa Niggahito, Nayare ya ghosiyaM-jayai mahai mahA baddhamANasAmitti, so ya nivisao kao, pacchA NiNhatotti kAUNa ugghADito, chaTTato eso, teNa vesesiyasuttA kayA, chaulUgo ya gotteNaM, teNa chalUotti 1yika tu| mithyAtvaM samyaktvaM sarvanayamatAvarodhena // 2 // 2 yathaiko divasastathA SaNmAsA gatAH, tadA rAjA bhaNati-mama rAjyaM sIdati, * tadA''cArbhaNitam-icchayA mayaitAvaJciraM kAlaM dhRtaH, adhunA pazyata kalye divasa Agate sati nigRhAmi, tadA prabhAte bhaNati-kutrikApaNe parIkSyatAM, tatra sarvadravyANi santi, Anaya-jIvAna ajIvAna nojIvAna , tadA devatayA jIvA ajIvA dattAH, nojIvA na santIti bhaNati, // 17 // da ajIvAnvA punardadAti, evamAdibhizcatuzcatvAriMzadadhikazatena pRcchAbhinigRhItaH, nagare ca ghoSitaM-jayati mahAtimahAn vardhamAnasvAmIti, sa ca nirviSayaH kRtaH, pazcAnnihnava itikRtvA udghATitaH, SaSTha eSaH, tena vaizeSikasUtrANi kRtAni, SaDulUkazca gotreNa, tena SaDulUka iti Jain Educa t ional For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAto. coyAlasayaM puNa ima-teNa cha mUlapayatthA gahiyA, taMjahA-davaguNakammasAmaNNavisesasamavAyA, tattha davaM NavahA, taMjahA-puDhavI AU teU vAU AgAsaM kAlo disA jIvo maNaM, guNA sattarasa, taMjahA-rUvaM raso gaMdho phAso saMkhA parimANaM puhuttaM saMjogo vibhAgo parattaM aparattaM buddhI suhaM dukkhaM icchA doso payatto, kammaM paMcahAukkhevaNaM vakkhevaNaM AuMTaNaM pasAraNaM gamaNaM ca, sAmaNNaM tivihaM -mahAsAmannaM sattAsAmannaM, sAmanavisesasAmaNNaM / tatra mahAsAmAnyaM SaTsvapi padArtheSu padArthatvabuddhikAri, sattA sAmAnyaM tripadArthasaddhaddhividhAyi, sAmAnya vizeSasAmAnyaM dravyatvAdi, anye tu vyAcakSate-tripadArthasatkarI sattA, sAmAnyaM dravyatvAdi, sAmAnyavizeSaH pRthivItvAdiH, viseso egaviho, evaM samavAo'vi, anne bhaNaMti-sAmannaM duvihaM-paramaparaM ca, viseso duviho-aMtaviseso / 1 jAtaH, catuzcatvAriMzadadhikaM zataM punaridam-tena SaT mUlapadArthA gRhItAH, tadyathA-dravyaM guNaH karma sAmAnyaM vizeSAH sama-4 vAyaH, tatra dravyaM navadhA, tadyathA-pRthvI ApaH tejo vAyurAkAzaM kAlo dig jIvo manaH, guNAH saptadaza, tadyathA-rUpaM raso gandhaH sparzaH saGkhyA parimANaM pRthaktvaM saMyoga vibhAgaH paratvamaparatvaM buddhiH sukhaM duHkhamicchA dveSaH prayatnaH, karma paJcadhA-utkSepaNamapakSepaNamA|kuJcanaM prasAraNaM gamanaM ca, sAmAnyaM trividhaM-mahAsAmAnyaM sattAsAmAnyaM sAmAnyavizeSasAmAnyaM (ca), vizeSa ekavidhaH, evaM samavAyo'pi / anye bhaNanti-sAmAnyaM dvividhaM-paramaparaM ca, vizeSo dvividhaH-antyavizeSazca Jain Education Bonal For Privale & Personal use only B elibrary.org
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgIyA dhyayanam uttarAdhya. ya aNaMtaviseso ya, ete chattIsaM, ekekami cattAri vigappA, puDhavI apuDhavI nopuDhavI NoapuDhavI, evamabAdiSvapi, 6 tattha puDhaviM dehatti maTTiyA deti, apuDhaviM dehatti toAi, NopuDhavI dehatti na kiMci deti, puDhavivairittaM vA puNo bRhadvRttiH hai dei, no apuDhaviM dehitti na kiMci deti, evaM jahAsaMbhavaM vibhAsA // sthavirAzca goSThamAhilAH spRSTamabaddhaM prruup||17|| yanti yathA tathA''ha dasapuranagarucchughare ajarakkhiya pusamittatiyagaM ca / guTThAmAhila nava aTTha sesapucchA ya viMjhassa 175/ | vyAkhyA-asyAH saMskAraH sukaraH // 175 // arthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAvazyakacUrNiNato'vagantavyaH, navaramihopayogi kiJciducyate paMcasayA culasIyA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / abaddhiyANa diTThI, dasapuranayare samuppaNNA // 1 // te deviM-| 1 anantyavizeSazca, ete patriMzat , ekaikasmiMzcatvAroM vikalpA:-pRthvI apRthvI nopRthvI noapRthvI, tataH pRthvI dehIti mRttikA *dadAti, apRthvI dehIti toyAdi, nopRthvI dehIti na kiJciddadAti, pRthvIvyatiriktaM vA punardadAti, noapRthvI dehIti na kiJciddadAti, 4 evaM yathAsaMbhavaM vibhASA / 2 paJca zatAni caturazItyadhikAni tadA siddhigatAt vIrAt / abaddhikAnAM dRSTidazapuranagare samutpannA // 1 // te deve // 172 // Jan Education International For Private & Personal use only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ devaMdiyA rakkhijA dasapuraM gayA, mahurAe akiriyavAI , ; jahA Natthi mAyA Natthi piyA evamAdiNAhiyavAdI, tattha saMghasamavAto kato, tattha puNa vAdI patthi, tAhe imesi payaTTiyaM, ime ya jugappahANA, tAhe AgayA, tesiM sAheti, te ya mahallA, tAhe tehiM goTThAmAhilo payaTTio, tassa ya vAyaladdhI atthi, so gato, so teNa vAe parAjito, so'vi tAva tattha saDDhehiM AbhaTTho varisAratte Thito acchati, tato AyariyA samikkhaMti, ko gaNaharo havejA?, tAhe dubbaliyApUssamitto samikkhito, jo puNa tesiM sayaNavaggo so bahuo, tesiM goThAmAdahilo vA phaggurakkhito vA aNumato, goTTAmAhilo AyariyANa mAulao, tattha AyariyA save saddAvittA dilaiM taM kareMti-NipphAvakuDo tellakuDo ghayakuDoya. te puNa heTrAhottA kayA NipphAvA satve Neti, tellamavi Neti | 1ndravanditA rakSitAryA dazapuraM gatAH, mathurAyAmakriyAvAdI utthitaH-yathA nAsti mAtA nAsti pitA evamAdinAstikavAdI, tatra saGghasamavAyaH kRtaH, tatra punarvAdI nAsti, tadA'mIbhyaH pravartitam , ime ca yugapradhAnAH, tadA AgatAH, tebhyaH kathayati, te ca mahAntaH, tadA tairgoSThamAhilaH preSitaH, tasya ca vAdalabdhirasti, sa gataH, tena sa vAde parAjitaH, so'pi tAvattatra zrAddhairvijJaptaH varSArAtre sthito'bhUt , tata AcAryAH samIkSante--ko gaNadharo bhavet ?, tadA durbalikApuSpamitraH samIkSitaH, yaH punasteSAM svajanavargaH sa bahuH, teSAM goSThamAhilo vA phalgurakSito vA'numataH, goSThamAhila AcAryANAM mAtulaH, tatrAcAryAH sarvAn zabdayitvA dRSTAntaM kurvanti-niSpAvakuTaH tailakuTo ghRtakuTazca, te punaravAGmukhIkRtA niSpAvAH sarve niryanti, tailamapi nireti NEEDSCAMERCE FOCCAR-CROSCAR Jain Education wition For Privale & Personal use only MDinelibrary:org
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. caturaGgIyA dhyayanam bRhaddhattiH // 173 // tattha puNa avayavA laggati, ghayakuDe bahuM ceva laggati, evamevAhamajo! dubaliyApUsamittaM pai suttatthatadubhaesu NipphAvakuDasamANo jAto, phaggurakkhiyaM pati telakuDasamANo, goDAmAhilaM pai ghayakuDasamANo, evamesa|4 satteNa attheNa ya uvaveto tumbhaM Ayarito hou, tehiM savaM paDicchiyaM, iyaro'vi bhaNito-jahA'haM vadvito| phaggurakkhiyassa goTAmAhilassa tahA tumbhehivi vaTTiyacaM, tANivi bhaNiyANi-jahA tumbhe mamaM vaTTiyAiM tahA eyassavi vade'jAha, aviya-ahaM kae vA akae vA Na rUsAmi esa Na khamihitti, evaM dovi vagge appAhettA bhattaM pacakkhAya kAlagayA devalogaM gayA, iyareNavi suyaM-jahA AyariyA kAlagayA, tAhe Agato pucchai-ko gaNaharo Thavito?, kuDagadidaMto ya suto, tAhe vIsuM paDissae ThAiUNa pacchA Agato, tAhe tehiM savehiM abbhu 1 tatra punaravayavA laganti, ghRtakuTe baDheva lagati, evamevAhamAryA! durbalikApuSpamitraM prati sUtrArthatadubhayeSu niSpAvakuTasamAno jAtaH, phalgurakSitaM prati tailakuTasamAnaH, goSThamAhilaM prati ghRtakuTasamAnaH, evameSa sUtreNArthena copapeto yuSmAkamAcAryoM bhavatu, taiH sarvaM pratI-| psitam , itaro'pi bhaNito-yathA'haM vRttaH phalgurakSite goSThamAhile tathA yuSmAbhirapi vartitavyaM, te'pi ca bhaNitAH--yathA yUyaM mayi vRttAstathaitasminnapi varttayeta, api ca-ahaM kRte vA akRte vA nAruSameSa na. kSamiSyate iti, evaM dvAvapi vau~ saMdizya bhaktaM pratyAkhyAya kAlagatA devalokaM gatAH, itareNApi zrutaM-yathA''cAryAH kAlagatAH, tadA''gataH pRcchati-ko gaNadharaH sthApitaH ?,kuTadRSTAntazca zrutaH, tadA viSvapratizraye sthitvA pazcAdAgataH, tadA taiH sarvairabhyu // 173 // Jain Education anal For Privale & Personal use only inelibrary.org
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ hito, iha ceva ThAha, tAhe Necchai, so'vi bAhiMThito annANi buggAheti, tANi na sakkei / ito ya AyariyA atthaporisiM kareMti, so Na suNai, bhaNai-tubbhettha NipphAvakuDA kaheha, tesu udvitesu viMjho aNubhAsati, aTThame kammappavAe puve kammaM paNNavijati, jIvassa ya kammassa ya kaha baMdho ?, tattha te bhaNaMti-baddhaM puDhe NikAIyaM, baddhaM jahA suikalAvo, puDhe jahA ghaNaNiraMtarAto kayAo, NikAIyaM jahA tAveUNa piTTiyA, evaM kammaM rAgadosehiM jIvo paDhama baMdhai, pacchA taM pariNAma amuMcaMto puTaM kareti, teNeva saMkiliTThapariNAmeNa taM amuMcaMto kiMci NikAeti, NikAIyaM Niruvakkama, udaeNa Navari veijai, annahA taM Na veijjati, tAhe so goDAmAhilo vAreti, ettiyaM Na bhavati, aNNayAvi amhehiM suyaM-jai ettiyaM kammaM baddhaM puDhaM NikAciyaM evaM bho mokkho Na bhavissati, to khAi kiha bajjhai ?, bhaNai-suNeha 1tthitaH, iha caiva tiSThata, tadA necchati, so'pi bahiHsthito'nyAn vyudAyati, tAnna zaknoti / itazcAcAryA arthapauruSI kurvanti, sa na zRNoti, bhaNati-yUyamatra niSpAvakuTAH kathayata, tetthiteSu vindhyo'nubhASate, aSTame karmapravAde pUrve karma prajJApyate, jIvasya ca karmaNazca kathaM bandhaH ?, tatra te bhaNanti-baddhaM spRSTaM nikAcita, baddhaM yathA sUcIkalApaH, spRSTaM yathA ghanena nirantarAH kRtAH, nikAcitaM yathA tApayitvA piTTitAH, evaM karmApi rAgadveSAbhyAM jIvaH prathamaM badhnAti, pazcAttaM pariNAmamamuJcana spRSTaM karoti, tenaiva saMkliSTapariNAmena tamamuJcan kiJci* nikAcayati, nikAcitaM nirupakramam , udayena navaraM vedyate, anyathA tanna vedyate, tadA sa goSThamAhilo vArayati, etAvat na bhavati, anyadA'pya smAbhiH zrutaM-yadyetAvat karma baddhaM spRSTaM nikAcitam evaM bho mokSo na bhaviSyati, tadA kathaya kathaM badhyate ?, bhaNati-zaNuta Jain Educati o n For Privale & Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 174 // Jain Education jahA aba kaMcuiNaM kaMcuo samannei / evaM puTumabaddhaM jIvaM kammaM samannei // 176 // vyAkhyA - jahA so kaMcukiNaM purisaM phusati, Na uNa so kaMcuo sarIreNa samaM baddho, evaM caiva kammaMpi puDhaM, Na uNa baddhaM jIvapaesehiM samaM, jassa baddhaM tassa kammasaMsAravucchittI Na bhavissati, tAhe so bhaNati - ettiyaM AyariehiM amhaM bhaNiyaM, eso Na yANati, tAhe so saMkito samANo pucchato gato, mA mae annahA gahiyaM havejjA, tAhe | pucchiyA AyariyA, tairuktam - yathA tasyAyamAzayaH - yato yadbhetsyate tena, spRSTamAtraM tadiSyatAm / kaJcukI kaJcukeneva, | karma bhetsyati cAtmanaH // 1 // prayogaH - yadyena bhaviSyatpRthagbhAvaM tattena spRSTamAtraM, yathA kaJcukaH kaJcukinA, bhaviSyatpRtha| gbhAvaM ca karmma jIvena, atra praSTavyo'yam - kaJcukavatspRSTamAtratA karmmaNaH kimekaikajIvapradezapariveSTanena sakalajIvapradezapracayapariveSTanena vA ?, yadyekaikajIvapradezapariveSTanena tatkimidaM pariveSTanaM mukhyamaupacArikaM vA 1, yadi mukhyaM siddhAntavirodhaH, mukhyaM hi parikSepaNameva pariveSTanam evaM ca bhinnadezasya karmaNo grahaNaM, siddhAnte tu ytraakaashdeshe| 1 yathA sa kaJcukinaM puruSaM spRzati, na punaH sa kaJcukaH zarIreNa samaM baddhaH, evameva karmApi spRSTaM na punarbraddhaM jIvapradezaiH samaM yasya baddhaM tasya karmasaMsAravyucchittI na bhaviSyataH, tadA sa bhaNati - etAvadAcAryairasmabhyaM bhaNitam, eSa na jAnAti, tadA sa zaGkitaH san pracchako gataH, mA mayA'nyathA gRhItamabhaviSyat (bhUtU ), tadA pRSTA AcAryAH telnational caturaGgIyA dhyayanam 3 // 174 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtmapradezo'vagADhaH tena tatraivAvagADhaM karma gRhyate ityuktam , ata evAha zivazarmAcAryaH-"egapaesogADhaM savapaesehi kammuNo jogaM / geNhai jahuttaheU sAIyamaNAiyaM vAvi // 1 // " athaupacArikaM yathA hi kakSukI kaJcakenevAvaSTabdhazcAvRtazca, evaM jIvapradezA api karmapradezairiti mukhyapariveSTanAbhAve'pi teSAM tatpariveSTanamucyate, tarhi sphuTaivAsmadiSTabandhasiddhiH, asmAkamapyanantakarmANuvargaNAbhirAtmapradezAnAmuktarUpapariveSTanasyaiva bandhatveneSTatvAt , 6 AgamazcAtra-"egemege Ayapaese aNaMtANaMtAhiM kammavaggUhiM AveDhiyapariveDhiyatti,' tatazca viparyayasAdhanAdvi ruddho hetuH, sakalajIvapradezapracayapariveSTanenetyasminnapi pakSe bhinnadezakarmagrahaNena tathaiva siddhAntavirodhaH, tathA tatra bahiH pradezabandha eva karmaNaH sambhavati, tatazca malasyeva na tasya bhavAntarAnuvRttiH, evaM ca punarbhavAbhAvaH, siddhAnAM vA punarbhavA''pattiH, na ca malasya zarIreNa spRSTatayA dRSTAntavaiSamyaM, zarIrAtmapradezAnAmanyo'nyamavibhAgenAvasthAnAd , anyathA hi mRNAlasparzAdyanubhavAbhAvaprasaGgaH, kiJca-iyaM dehAntaH sAtAdivedanA sanivandhanA nirnibandhanA vA ?, nirnibandhanA cekiM na siddhAnAmapi ?, sanibandhanatve ca kiM payaHpAnAdidRSTahetukaiva yadvA karmanibandhanA'pi ?, yadA''dyaH pakSastarhi bahirvedanApi dRSTA vAhyahetukaiveti kiM karmakalpanayA ?, atha karmahetukA'pi tarhi 1 ekapradezAvagADhaM sarvapradezaiH karmaNo yogyam / gRhAti yathoktahetoH sAdikamanAdikaM vA'pi // 1 // 2 ekaika Atmapradezo'ntAnantAbhiH karmavargaNAbhirAveSTitapariveSTita iti // uttarAdhya.30 Sain Education International For Privale & Personal use only Sainelibrary.org
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. caturaGgIyA dhyayanam tatkiM yatraiva sthitaM tatraiva vedanAnibandhanamutAnyatrApi ?, yadi tatraiva tarhi tvanmatena bahirevaitadavasthitamityantaH sAtA divedanocchedaprasaGgaH, athAnyatrApi tadvedanAnibandhanaM tarhi kiM naikAtmasthitaM sarvAtmakhapi, uktaM ca-"jai vAvi bRhadvRttiH bhinnadesapi veyaNaM kuNai kammamevaM te / kaha annasarIragayaM Na veyaNaM kuNati annassa ? // 1 // " tathA ca kRtnaashaak||175|| tAbhyAgamaprasaGgaH, atha yenaiva kRtaM tasyaiva tannivandhanaM, tathApi pAdavedanAyAM zirovedanA''pattiH, atha saJcAri tvAttasyAntarapyavasthAnamiti nAntaH sAtAdivedanocchedaprasaGgaH, evaM tarhi na kaJcakatulyatA, tasya bahireva niyatatvAt , yugapadubhayatra vedanA'bhAvaprasaGgazca, yathA ca bahiHsthamantaHsaJcAritayA vedanAheturevamantaHsthitaM bahiHsaJcAritayA taddheturiti viparyayakalpanA'pi kiM na ?, niyAmakAbhAvAt , saJcAritve ca karmaNo vAyoriva na bhavAntarAnuvRttiH, taduktam-"Na bhavaMtaramaNNeI sarIrasaMcArato tadaNilo dha"tti, kiJca-kAJcanopalayorapi pRthagbhAvo'sti vA na vA ?, na tAvannAsti pratyakSatastaddarzanAt , astitve ca yathA bhaviSyatpRthagbhAvitve'pi tayoravibhAgAvasthAnena spRSTamAtratA tathA jIvakarmaNorapi syAt, na ca kAJcanasattaiva tatra pUrva nAsti, cAkacikyadarzanAtpratyakSataH, tathA yatra yannAsti na tasya tata utpAdaH, sikatAbhya iva tailasyetyanumAnatazca tatsiddheH, tatazca-'yatra yadvedanAhetuH, kamme | 1 yadi vA'pi bhinnadezamapi vedanAM karoti karma evaM te / kathamanyazarIragataM na vedanAM karotyanyasya ? // 1 // 2 na bhavAntaramanveti di zarIrasaJcAratastadanila iva / 156450525345%2595 // 175 // For Privale & Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ MSRAEL tatrasthameva tat / sarvatra vedanAhetuH, karma sarvatragaM ttH||1|| prayogazca- patra yadvedanAnimittaM karma tatrasthameva tad , anyathA darzitanyAyenAtiprasaGgAd, vedanAhetuzca sarvatrAtmapradezeSu karma ityAdyAcAryoktaM teNe gaMtUNa siTuM, ettiyaM / habhaNiyaM AyariehiM, evaM puNaravi so saMlINo acchai, samappau tato khobhehAmi / annayA Navame puve pacakkhANe sAhUNaM jAvajIvAe tivihaM tiviheNa pANAtivAyaM pacakkhAmi, eyaM paJcakkhANaM vaNijai, tAhe sA bhaNatiavasiddhaMto, Na hoti evaM puNa, kahaM kAyacaM ,suNeha__ paJcakkhANaM seyaM aparimANeNa hoi kAyavaM / jesiM tu parImANaM taM duTuM hoi AsaMsA // 177 // vyAkhyA-savaM paJcakkhAmi pANAivAyaM aparimANAe tivihaM tiviheNaM, evaM savaM AvakahiyaM, kiM nimittaM pari-1 mANaM na kIrati ?, jo so AsaMsAdoso so Niyattito bhavati, jAvajIvAe puNa bhaNaMteNa parimANeNa abbhuvagayaM 8 bhavati, jahA'haM haNissAmi pANAI, etannimittaM aparimANAe kAyavaM // sa caivaM vadanvindhyenAbhidadhe-yathA'yaM | 1 tena gatvA ziSTam-etAvat bhaNitamAcAryaiH, evaM punarapi sa saMlInastiSThati, samApyatAM tataH kSobhayiSyAmi / anyadA navame : pUrve pratyAkhyAne sAdhUnAM yAvajjIvatayA trividhaM trividhena prANAtipAtaM pratyAkhyAmi, etat pratyAkhyAnaM varNyate, tadA sabhaNati-apasiddhAntaH, na bhavatyevaM punaH, kathaM karttavyaM ?, zaNuta / sarva pratyAkhyAmi prANAtipAtamaparimANatayA trividhaM trividhena, evaM sarva yAvatkathika, kiM nimittaM 5 parimANaM na kriyate ?, yaH sa AzaMsAdoSaH sa nivartito bhavati, yAvajIvatayA punarbhaNatA parimANenAbhyupagataM bhavati, yathA'haM hanipyAmi prANAdIn , etannimittamaparimANena karttavyaM SCHOOL JainEducation For Private & Personal use only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bhavadAzayaH-sAvadhi syAdabhiSvani, gRhiNAmitvaraM ythaa| pratyAkhyAnaM tathA cedaM, yAvajIvaM yaterapi ||1||pryo caturaGgIyA gaH-yatparimANavat pratyAkhyAnaM tatsAbhiSvaGgaM, yathA gRhiNAmitvarapratyAkhyAnaM, parimANavacca yaterapi yAvajIvaM sarvabRhaddhRttiH dhyayanam sAvadhapratyAkhyAnamityayamanaikAntiko hetuH, tathAhi-kimatra parimANavattvamAtreNa sAbhiSvaGgatA sAdhyate uta aashN||176|| sayApi ?, prathamapakSe kiM yateraddhApratyAkhyAnamasti na vA ?, yadyasti kiM pauruSyAdipadopetamitarathA vA 1, yadi tApauruSyAdipadopetaM kiM na pariNAmavattvena sAbhiSvaGgatA', atha na samatAsthitatvAt tarhi parimANavattvamanaikAnti kam , athAnabhimatameva tatra pauruSyAdipadopAdAnam , evaM sati pravrajyAdina evAnazanApattiH, tathA ca-"NipphAdiyA ya sIsA dIho parivAlito ya pariyAto' ityAdyAgamavirodhaH, na cAddhApratyAkhyAnaM nAstyeva yateriti pakSaH, aNAgatamaikaMta' ityAgamena tasyAbhidhAnAt , dvitIyapakSe tu naivamasyAzaMsA-yathA bhavAntare sAvadhamahaM seviSye, yena | sAbhiSvaGgatA syAt, yadapi yAvajjIveti padocAraNaM tadapi vratabhaGgabhayAdeva, taduktam-"vayabhaMgabhayAu ciya jAvajIvaMti NiTiM" kiJca-pariNAmavattvena sAbhiSvaGgatAM sAdhayatastavAkUtamaparimANaM pratyAkhyAnamiti, tatra ca naJA parimANAbhAvamAtramucyate vastvantaravidhirvA ?, yadi parimANAbhAvamAnaM tadA tasyAbhiSvaGgahetutvenaiva niSedhaH, taddhetutvaM // 176 // 1 niSpAditAzca ziSyAH dIrghaH paripAlitazca paryAyaH / 2 anAgatamatikrAntaM / 3 vratabhaGgabhayAdeva yAvajjIvamiti nirdiSTam // For Private & Personal use only rwww.janesbrary.org
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca tasyAnaikAntikamanantaramevoktamiti kiM tanniSedhena ?, atha vastvantaravidhistatra vastvantaraM zaktiranAgatAddhA vA ?, yadi zaktistatra kiM yAvacchaktistAvanmama pratyAkhyAnam atha yAvati viSaye zaktistAvatIti ?, prathamapakSe zakanakriyAparimANaparimitatvAt pratyAkhyAnasya parimANavattvamevoktaM bhavatIti khavacanavirodhaH, pratyAkhyAnAnavasthA caivaM, zakteraniyatatvAt, tathA cAtIcArAsattvaM tadasattve ca prAyazcittAbhAvaH, dvitIyapakSe tu prANavadhAdyanyataraviratAvapi saMyatatvApattiH, zaktyapekSatvAttaddhetupratyAkhyAnasya, uktaM ca - " aittiyamettI sattitti NAtiyAro Na yAvi pacchittaM / Na ya savvavyayaniyamo egeNa ya saMjayattanti // 1 // " athAnAgatAddhA tatrApi kiM bhAvaH pratyAkhyAnaM vyaJjanaM vA 1, na tAvad vyaJjanaM khapnAdAvapi taduccAraNe pratyAkhyAnaprasaGgAt pramAdataH zaktivaikalyato vA vyaJjanaskhalane tadabhAvApattezca tataH prathamapakSa evAvaziSyate, tatra ca sadA sAvadyamahaM na seviSye iti tasya bhAva uta kadAciditi ?, yadi | AdyapakSastadA mRtasyApi tatsevAyAmaparipUrNapratijJatvena vratabhaGgaprasaGgaH, tathA siddhAnAmapi saMyatatvApattiH, sakalAnAgatAddhApratyAkhyAnadhAritvAt / evaM ca 'siMddhe no cArittI no acArittI' ityAgamavirodhaH, atha dvitIyapakSastatra kiM yathA bhAvastathA vyaJjanamathAnyathA ?, yadi yathA bhAvastathA vyaJjanam evaM sati vijJAtaviSayAdereva pratyAkhyAna1 etAvanmAtrA zaktiriti nAtIcAro na cApi prAyazcittam / na ca sarvatrataniyama ekenApi saMyatatvamiti // 1 // 2 siddhA no cAritriNo no acAritriNaH // Jain Educationational ainelibrary.org
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 177 // " 39 manyathA tadbhaGgaprasaGgaH, tatazca jIvannahaM sAvadyaM na seviSye mRtasya tu karmodayakhAbhAvyAdavazyaMbhAvinyaviratirityayameva tasya bhAvaH tathA ca yathAbhAvaM vyaJjanoccAraNe balAdApatitaM yAvajjIveti, tathA ca jIvanAvadhitvAdaparimANatvahAniH, anyathA vyaJjanoccAraNamiti pakSe ca parisphuTaiva mRSAbhASitA, jJAtvA anyathAbhidhAnAt uktaM ca- " jo puNa avyayabhAvaM muNamANo'vassabhAviNaM bhaNati / vayamaparimANamevaM paJcakhaM so musAvAI // 1 // tatazca - 'nAzaMsAto yatastasya, yAvajjIveti paThyate / kintu bhaGgabhayAdeva, tasmAdastu yathAsthitam // 1 // prayogazca - yatra nAzaMsA na | tatsAvadhitve'pi sAbhiSvaGgaM, yathA kAyotsargo, na vidyate ca yatipratyAkhyAne yAvajjIveti pade'pyAzaMseti, ityAdi jahA AyariehiM bhaNiyaM tahA sabai bhaNati, jahA ettiyaM bhaNiyaM Ayariehi, je'vi anne therA bahussuyA annagacchelA te'vi pucchiyA, ettiyaM ceva bhaNaMti, tAhe bhagati-tubbhe kiM jANaha ?, titthayarehiM ettiyaM bhaNiyaM, tehiM bhaNiyaM - tumaM na jANasi, jAhe Na TThAi tAhe saMghasamavAto kato, devayAe kAussaggo kato, jA saDDiyA sA 1 yaH punaravratabhAvaM muNan avazyabhAvinaM bhaNati / vratamaparimANamevaM pratyakSaM sa mRSAvAdI // 1 // 2 yathA AcAryairbhaNitaM tathA sarve bhaNanti, yathaitAvadbhaNitamAcAryaiH, ye'pi anye sthavirA bahuzrutA anyagacchIyAste'pi pRSThAH, etAvadeva bhaNanti, tadA bhaNati - yUyaM kiM jAnItha ?, tIrthakarairetAvat bhaNitaM, tairbhaNitaM tvaM na jAnISe, yadA na tiSThati tadA saMghasamavAyaH kRtaH, devatAyai kAyotsargaH kRtaH, yA zrAddhA sA Jain Education heational caturaGgIyA dhyayanam 3 // 177 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgayA, bhaNai-saMdisahatti, tAhe bhaNiyA-baca titthayaraM puccha, kiM?, goDAmAhilo bhaNai taM sacaM ?, dubbaliyAppamuho saMgho jaM bhaNai taM sacaM, tAhe sA bhaNati-mama aNubalaM deha, kAussaggo dinno, tAhe sA gayA, titthayaro pucchito, tehiM vAgariyaM-jahA saMgho sammAvAI, iyaro micchAvAdI, niNhavo esa sattamo. tAhe| AgayA, bhaNio-ossAreha, saMgho sammAvAdI, esa micchAvAdI niNhavo, tAhe so bhaNati-esA appiDiyA varAI. kA eyAe sattI gaMtUNa 1, tIse'vi Na saddahati, tAhe pUsamittA bhaNaMti-jahA ajo! paDivajau. mA ugghADijihisi, Necchati, tAhe so saMgheNaM bajjhokato bArasaviheNaM saMbhoeNaM, taMjahA-'uvahi 1 saya 2 bhattapANe 3 aMjalIpaggahe ti ya 4 / dAyaNA ya 5 NikAe ya 6 abbhuTANetti Avare 7 // 1 // kiikammassa ya | 1 AgatA, bhaNati-saMdizateti, tadA bhaNitA-gaccha tIrthakaraM pRccha, kim ?, yadgoSThamAhilo bhaNati tatsatyam ? durbalikApramukhaH saMgho yadbhaNati tatsatyam ?, tadA sA bhaNati-mamAnubalaM datta, kAyotsargo dattaH, tadA sA gatA, tIrthakaraH pRSTaH, tairvyAkRtaM-yathA saGghaH | samyagvAdI, itaro mithyAvAdI, nihnava eSa saptamaH, tata AgatA, bhaNita:-utsArayata, saMghaH samyagvAdI, eSa mithyAvAdI nivaH, tadA sa bhaNati-eSA'lpardhikA varAkI, kaitasyAH zaktirgantuM ?, tasyA api na zraddadhAti, tadA puSpamitrA bhaNanti-yathA Arya ! pratipadyatAM, mA | udghATiSThAH, necchati, tadA sa saMghena bAhyaH kRto dvAdazavidhAt saMbhogAt , tadyathA-upadhiHzrutaM bhaktapAne akhalipragraha iti ca / dAnaM ca |nikAcanA ca abhyutthAnamiti cAparam // 1 // kRtikarmaNazca karaNaM Jain Education later For Privale & Personal use only Ww.jainelibrary.org
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALOG caturaGgIyA dhyayanam bRhadvRttiH uttarAdhya. 15 karaNe 8 yAvaJcakaraNe iya 9 / samosaraNasannisejA 10 kahAe ya 11 nimaMtaNA 12 // 2 // ' esa bArasaviho, sattarabheto jahA paMcakappe // ityuktA alpataravisaMvAdino nihavAH, prasaGgata eva bahutaravisaMvAdinaM boTikamAha rahavIrapuraM nayaraM dIvagamujANa ajakaNhe a| sivabhUissuvahiMmi pucchA therANa kahaNA ya // 178 // // 178 // | vyAkhyA akSarArthaH sugamaH // 178 // bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam chavAsasaehiM Nayottarehi siddhiM gayassa vIrassa / to boDiyANa dihI rahavIrapure samuppannA // 1 // teNaM kAleNaM | teNaM samayeNaM rahavIrapuraM kabbaDaM, tattha dIvagaM NAma ujANaM, tattha ajakaNhA AyariyA samosaDhA / tattha ego sivabhUI NAma sAhassimallo, so rAyANaM uvagato, tuma olaggAmitti, jA parikkhAmitti, rAyAe annayA bhaNito vaca mAighare susANe kiNhacauddasIe baliM dehi, surA pasuto dinno, anne ya purisA bhaNiyA-eyaM bIhAvijAha, / 1 vaiyAvRtyakaraNa iti / samavasaraNasanniSadyA kathA ca nimantraNA // 2 // eSa dvAdazavidhaH, saptadazabhedo yathA pnycklpe|2 SaTsu varSazateSu navottareSu siddhiM gatAt vIrAt / tadA boTikAnAM dRSTI rathavIrapure samutpannA // 1 // tasmin kAle tasmin samaye rathavIrapuraM karbarTa,tatra dIpakaM nAmodyAnaM, tatra AryakRSNA AcAryAH samavamRtAH / tatraikaH zivabhUtinAmA sahasramallaH, sa rAjAnamupagataH, tvAmavalagAmIti, yAvatparIkSa iti, rAjJA'nyadA bhaNitaH-vraja mAtRgRhe zmazAne kRSNacaturdazyAM baliM dehi, surA pazuzca dattau, anye ca puruSA bhaNitAH-enaM bhApayadhvaM, // 17 // Eden wrwww.amesbrary.org For Private & Personal use only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ ***-ASEARSAWAIRS so gaMtUNa mAibaliM dAUNa chuhiomitti tattheva susANe taM pasuM paolittA khAi, te ya gohA sivArasiehiM / samaMtA bhairavaM ravaM kareMti, tassa romumbheo'vi na kajai, taA abhuDio gato, tehiM siTuM, vittI dinnA / annayA - so rAyA daMDe ANaveti-jahA mahuraM geNhaha, te sababaleNaM uddhAIyA, tato adUrasAmaMteNaM gaMtUNa bhaNaMti-amhe Na, pucchiyaM-kayaraM mahuraM vaccAmo, rAyA ya aviNNavaNijo, te guMguyaMtA acchaMti, sivabhUI Agato bhaNati8 kiM bho! acchaha ?, tehiM siTuM, to bhaNati-do'vi giNhAmo samaM ceva, te bhaNaMti-Na sakA, do bhAgiehiM eke-4 kAe bahU kAlo hotitti, so bhaNati-jaMdujayaM taM mama deha, bhaNito jANijAi, bhaNai-sUre tyAgini viduSi ca vasati janaH sa ca janAdguNI bhavati / guNavati dhanaM dhanAcchI zrImatyAjJA tato rAjyam // 1 // evaM bhaNittA 1 sa gatvA mAtRbaliM dattvA bubhukSito'smIti tatraiva zmazAne taM pazu paktvA khAdati, te ca puruSAH zivArasitaiH samantAddhairavaM vaM kurvanti, tasya roMmodbhedo'pi na kriyate, tadA'bhyutthito gataH, taiH ziSTaM, vRttirdattA / anyadA sa rAjA daNDikAn AjJApayati-yathA mathurAM gRhIta, te sarvabalenoddhAvitAH, tato'dUrasAmante gatvA bhaNanti-asmAbhirna pRSTaM-katarAM mathurAM bajAmaH, rAjA cAvijJapyaH, te kAndizIkAstiSThanti, zivabhUtirAgato bhaNati-kiM bhostiSThata ?, taiH ziSTaM, tato bhaNati-dve api gRhImaH samakameva, te bhaNanti-na zakye, dvibhAgikaiH ekaikasyAH (mahaNe) bahuH kAlo bhavatIti, sa bhaNati-yA durjayA tAM mahyaM datta, bhaNito yAvanniryAti, bhaNati-evaM bhaNitvA Jain Educati o nal For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACE% bRhadvRttiH uttarAdhya. pahAvito paMDamaharateNaM, tattha pacaMtANi tAviumArato. dugge Thito, evaM tAva jAva NagarasesaM jAyaM, pacchA Naga-18|caturaGgIyA ramavi gahiyaM ovaittA, tato NiveiyaM teNa raNo, tuTTeNa bhaNiyaM-kiM demi?, so ciMtiyaM bhaNati-jaM mae dhyayanam 4 gahiyaM taM sugahiyaM, jahicchato bhavissAmi, evaM houtti / evaM so ya bAhiM ceva hiMDato aDDaratte Agacchati // 179 // vA Na vA, tassa bhajjA tAva Na jemei suyati vA jAva NAgato bhavati, sAvi NiviNNA / annayA mAyaraM sA baDe-1 ti-tumha putto divase 2 aDaratte eti, ahaM jaggAmi, chuhAtiyA acchAmi, tAhe tAe bhaNai-mA dAraM dejAhi, ahaM aja jaggAmi, so dAraM maggati, iyarIya aMbADito, bhaNito ya-jattha imAe velAe ugghADiyANi tattha havacca, tassa bhaviyavayAe teNa maggaMteNa ugghADito sAhupaDissato diho, tattha gato, vaMdati, bhaNai-pavAveha mae, 1 pradhAvitaH pANDumathurAdhvanA, tatra pratyantAMstApayitumArabdhaH, durge sthitaH, evaM tAvadyAvat nagarazeSaM jAtaM, pazcAnnagaramapi gRhItamavatIrya, tato niveditaM tena rAjJe, tuSTena bhaNitaM- kiM dadAmi ?, sa cintitaM (cintayitvA) bhaNati-yanmayA gRhItaM tatsugRhItaM, yAdRcchiko bhavipyAmi, evaM bhavatviti / evaM sa ca bahireva hiNDamAno'rdharAtra Agacchati vA na vA, tasya bhAryA tAvanna jemati svapiti vA yAvannAgato bhavati, sA'pi nirviNNA / anyadA mAtaraM sA kalayati-yuSmAkaM putro divase divase ardharAtre AyAti, ahaM jAgarmi, kSudhA" tiSThAmi, tadA // 179 // tayA bhaNyate-mA dvAraM dAH, ahamadya jAgarmi, sa dvAraM mArgayati, itarayA nirbhatsitaH, bhaNitazca-yatrAsyAM velAyAmudghATitAni (dvArANi) tatra vraja, tasya bhavitavyatayA tena mArgayatA udghATitaH sAdhupratizrayo dRSTaH, tatra gato, vandate, bhaNati-pravrAjayata mAM, ACCORROCKC ACANCCCCCCCCCCC Jan Eduara For Privale & Personal use only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ necchati, sayaM loo kato, tAhe se liMgaM dinnaM, te vihariyA / puNo'vi AgayANaM raNNA kaMbalarayaNaM se dinnaM, AyarieNa- kiM eeNa jaINaM ?, kiM gahiyaMti bhaNiUNa tassa aNApucchAe phAliyaM, NisejjAto kayAto, tato sa kasA ito / aNNayA jiNakappiyA vaNijaMti jahA - jiNakappiyA ya duvihA pANIpAyA paDiggahadharA ya / pAuraNamapAuraNA ekkekkA te bhave duvihA // 1 // ityAdi, so bhaNai - kiM esa evaM Na kIrai ?, tehiM bhaNiyaM - esa vocchinno, mamaM Na vocchijaitti so ceva paraleogatthiNA kAyaco // tatrApi sarvathA niSparigrahatvameva zreyaH, sUribhiruktam - dharmopakaraNamevaitat, na tu parigrahastathA // jantavo bahavassanti, durdarzA mAMsacakSuSAm / tebhyaH smRtaM dayArtha tu, rajoharaNadhAraNam // 1 // Asane zayane sthAne, nikSepe grahaNe tathA / gAtrasaGkucane ceSTaM tena pUrva pramArjanam | // 2 // tathA - santi sampAtimAH sattvAH, sUkSmAzca vyApino'pare / teSAM rakSAnimittaM ca vijJeyA mukhavastrikA | // 3 // kiMca - bhavanti jantavo yasmAdannapAneSu keSucit / tasmAtteSAM parIkSArtha, pAtragrahaNamiSyate // 4 // aparaM 1 necchanti, svayaM locaH kRtaH, tadA tasmai liGgaM dattaM, te vihRtAH / punarapyAgateSu rAjJA kambalaratnaM tasmai dattaM, AcAryeNa - kimetena yatInAM ?, kiM gRhItamiti bhaNitvA tamanApRcchaya sphATitaM, niSadyAH kRtAH, tataH sa kaSAyitaH / anyadA jinakalpikA varNyante, yathAjinakalpikAzca dvividhAH pAtrapANayaH pratigrahadharAzca / saprAvaraNA aprAvaraNA ekaikAste bhaveyurdvividhAH // 1 // sa bhaNati - kimeSa evaM na kriyate ?, tairbhaNitam-epa vyucchinnaH, mama na vyucchiyate iti sa eva paralokArthinA karttavyaH / Jain Educationtional elainelibrary.org
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vRhadRttiH // 18 // ca-samyaktvajJAnazIlAni, tapazcetIha siddhye| teSAmupagrahArthAya, smRtaM cIvaradhAraNam // 5 // zItavAtAtapai- caturaGgIyA dazairmazakaizcApi kheditH| mA samyaktvAdiSu dhyAnaM, na samyaka saMvidhAsyati // 6 // tasya tvagrahaNe yat syAt , dhyayanam kSudraprANivinAzanam / jJAnadhyAnopaghAto vA, mahAn doSastadaiva tu // 7 // yaH punaratisahiSNutayaitadantareNApi na dharmabAdhakastasya naitadasti, tathA cAha-"ya etAn varjayeddoSAn , dhrmopkrnnaarte| tasya tvagrahaNaM yuktaM, yaH syAjina iva prbhuH||1||" sa ca prathamasaMhanana eva, na cedAnIM tadastItyAdikayA prAguktayA ca yuktyocyamAno'sau | kammodayeNa cIvarAiyaM chahettA gato, tassa uttarA bhaiNI, ujANe Thiyassa vaMdiyA gayA, taM ca daTTaNa tIevi cIva-10 rAtiyaM savaM chaDiyaM, tAhe bhikkhAe paviTTA, gaNiyAe diTTA, mA amha logo virajihitti ure se potI baddhA, sA Necchati, teNa bhaNiyaM-acchau esA tava devyaadinnaa| teNa ya do sIsA pavAviyA-koDiNNo koTTavIro ya, tao sIsANa paraMparaphAso jaato|| etadarthopasaMhArike bhASyagAthe // 18 1 karmodayena cIvarAdikaM tyaktvA gataH, tasyottarA bhaginI, udyAne sthitaM vandikA gatA,tacca dRSTvA tayA'pi cIvarAdikaM sarva tyaktaM, tadA bhikSAyai praviSTA, gaNikayA dRSTA, mA'smAsu loko viraDDIt iti urasi tasyAH potikA baddhA, sA necchati, tena bhaNitaM-tiSThatu eSA taba devatAdattA / tena ca dvau ziSyau pratrAjitau-kauNDinyaH koTTavIrazca, tataH ziSyANAM paramparAsparzo jaatH|| For Privale & Personal use only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASACROSCORRESS uhAe pannattaM boDiyasivabhUiuttarAhi imaM / micchAdasaNamiNamo rahavIrapure samuppannaM // 1 // boDiyasivabhUIo boDiyaliMgassa hoi uppattI / koDiNNakoTTavIrA paraMparAphAsamuppannA // 2 // vyAkhyA-'UhayA' khavitarkAtmikayA 'prajJaptaM' prarUpitaM, boTikazcAsau cAritravika latayA muNDamAtratvena zivabhatizca boTikazivabhUtiH sa cottarA ca tadbhaginI boTikazivabhUtyuttare tAbhyAm 'idam' anantaroktaM, yatrAsyotpattistadAha-mithyAdarzanam 'iNamotti ArSatvAdidaM rathavIrapure samutpannam // boTikazivabhUteoTikaliGgasya bhavatyutpattiH, paThyate ca-'boDiyaliGgassa Asi uppattI,' tatra ca kauNDinyakoTTavIro paramparA-avyavacchinnazipyapraziSyasaMtAnalakSaNA tasyAH sparzo yatra tatparamparAsparza yathA bhavatyevamutpannau, anena kauNDinyakovIrAbhyAM boTikasantAnasyotpattiktA bhavatIti gAthAdvayArthaH // 1-2 // iyatA granthena zraddhAdurlabhatvamuktam , asthAzca samyaktvarUpatvAt samyaktvapUrvakatvAca saMyamasya tasyApyanenaiva durlabhatvamuktameveti bhAvanIyaM / tathA catvArItyaGgamityasya ca vyAkhyAne caturaGgebhyo hitaM tatsvarUpavyAvarNanena caturaGgIyamiti vyutpattiH sujJAnaiveti niyuktikRtA nopadarzitA / gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccacattAri paramaMgANi, dulhANiha jNtunno| mANusattaM suI saddhA, saMjamaMmi ya vIriyaM // 1 // (sUtram)| vyAkhyA-'catvAri' catuHsaGkhyAni paramANi ca tAni pratyAsannopakAritvena aGgAni ca muktikAraNatvena paramAGgA uttarAdhya.31 For Privale & Personal use only Mulinelibrary.org
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgIyA / dhyayanam uttarAdhya. bRhadvRttiH // 18 // ni 'durlabhAni' duHkhena labhyanta itikRtvA duSprApANi 'iha' asminsaMsAre, kassa ?-jAyata iti jantustasya dehina da ityarthaH, paThyate ca-'dehina' iti, kAni punastAni ?-manasi zete mAnuSaH, athavA manorapatyamiti vAkye "manorjAtAvayatau puk ca" (pA04-1-161) ityatri pratyaye SugAgame ca mAnuSastadbhAvaH mAnuSatvaM-manujabhAvaH, 'zravaNaM' zrutiH, sA ca 'arthaprakaraNAdibhyaH sAmAnyazabdA api vizeSe'vatiSThante' iti nyAyAddharmaviSayA, zraddhA'pi tata eva dharmaviSayA, 'saMyame' AzravaviramaNAdyAtmani, caH samuccaye bhinnakramaH, tato vizeSeNerayati-pravartayati AtmAnaM tAsu tAsu kriyAkhiti vIryya ca-sAmarthyavizeSa iti sUtrArthaH // 1 // tatra yathA mAnuSatvaM durlabhaM tathA darzayitumAha samAvaNNANa saMsAre, NANAgottAsu jaaisu| kammA NANAvihA kaTu, puDho vissaMbhiyA payA ||2||(suutrm) hai| vyAkhyA-'sam' iti samantAt ApannAH-prAptAH samApannA NaM iti vAkyAlaGkAre, ketyAha-saMsAre, tatrApi ka?-nAnA ityanekArthaH, gotrazabdazca nAmaparyAyaH, tato nAnAgotrAsu-anekAbhidhAnAsu jAyante jantava Akhiti jAtayaH-kSatriyAdyAH tAsu, athavA jananAni jAtayaH tato jAtiSu-kSatriyAdijanmasu nAnA-hInamadhyamottamabhedenAnakaM gotraM yAsu tAstathA tAsu, atra hetumAha-kriyanta iti karmANi-jJAnAvaraNIyAdIni 'nAnAvidhAni' anekaprakArANi 'kRtvA' nivartya 'puDho'tti pRthaga bhedena, kimuktaM bhavati ?-ekaikazaH, 'vissaMbhiya'tti vindoralAkSaNikatvAd // 18 // Jain Education For Private & Personal use only Rainelibrary.org
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvaM-jagad vibhrati-pUrayanti kvacitkadAdidutpattyA sarvajagadvyApanena vizvabhRtaH, uktaM ca-"katthi kira so paeso loe vAlaggakoDimitto'pi / jammaNamaraNAbAhA jattha jiehi na saMpattA // 1 // " idamuktaM bhavati-avApyApi mAnupatvaM khakRtavicitrakarmAnubhAvataH pRthagrajAtibhAginya eva bhavanti, kAH-'prajAH' janasamUharUpAH, tadanena prAptamAnu| SatvAnAmapi karmavazAdvividhagatigamanaM manuSatvadurlabhatve heturuktaH, yadvA saMsAre karmANi nAnAvidhAni kRtvA pRthagiti bhinnAsu nAnAgotrAsu-anekakulakoyuTpalakSitAsu jAtiSu-devAdyutpattirUpAsu samApannAH-samprAptA vartanta | iti gamyate, Neti prAgvat, 'vizrambhitAH' sAtavizrambhAH satyaH prakramAtkarmakheva tadvipAkadAruNatvAparijJAnAt kAH ?-prajAyante iti prajAH-prANina iti sambandhaH, tadanena prANinAM vividhadevAdibhavabhavanaM mUlata eva manujatvadurlabhatve kAraNamuktamiti suutraarthH||2|| amumevArtha bhAvayitumAhaegayA devaloesu, naraesu'vi egyaa| egayA Asure kAye, AhAkammehiM gacchai // 3 // (sUtram) vyAkhyA-'ekadA' ityekasmin zubhakarmAnubhavakAle dIvyantIti devAH teSAM lokAH-utpattisthAnAni devagatyAdipuNyaprakRtyudayaviSayatayA lokyanta itikRtvA teSu devalokeSu, narAn kAyanti-yogyatayA''hvayantIti narakAH teSu ratnaprabhAdiSu nArakotpattisthAneSu, apizabdasya cArthatvAtteSu ca, 'ekadA' azubhAnubhavakAle, tathA 'ekadA' tathAvi 1 nAsti kila sa pradezo loke vAlAprakoTImAtro'pi / janmamaraNAbAdhA yatra jIvairna saMprAptAH // 1 // Jain Education Scional For Privale & Personal use only Aklainelibrary.org
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. dhabhAvanAbhAvitAntaHkaraNAvasare, asurANAmayamAsurastam-asurasambandhinaM, cIyata iti kAyastaM, nikAyamityarthaH, caturaGgIyA bAlatapaHprabhRtibhirapi tatprAptiriti darzanArtha devalokopAdAne'pi punarAsurakAyagrahaNam , athavA devalokazabdasya dhyayanam bRhadvRttiH saudharmAdiSu rUDhatvAttadupAdAnamuparitanadevopalakSaNam , idaM cAdhastanadevopalakSaNamiti na paunaruktyam , 'aahaakmme||182|| hiMti AdhAnam-AdhAkaraNamityarthaH, tadupalakSitAni karmANyAdhAkarmANi taiH, kimuktaM bhavati ?-khayaMvihitaireva sarAgasaMyamamahArambhAsurabhAvanAdibhirdevanArakAsuragatihetubhiH kriyAvizeSaiH yathAkarmabhirvA-tattadgatyanurUpaceSTitaiH hai gacchati' yAti, iti sUtrArthaH // 3 // tathA egayA khattio hoi, tao cNddaalbukkso| tao kIDapayaMgo ya, tao kuMthU piviiliyaa||4||(suutrm)| | vyAkhyA-'ekadeti manuSyajanmAnurUpakarmaprakRtyudayakAle 'khattiya'tti 'kSaNa hiMsAyAM' kSaNanAni kSatAni tebhyaistrAyata iti kSatriyo-rAjA bhavati, 'tata' iti tadanantaraMtako vA prANI caNDAlaH' pratItaH, yadi vA zUdreNa brAhmaNyAM jAtazcaNDAlaH, 'vokaso' varNAntarabhedaH, tathA ca vRddhAH-"baMbhaNeNa suddIo jAto NisAutti vucati, baMbhaNa vesIe jAto aMbaTotti vucati, tattha NisAeNaM jo aMbaTTIte jAto so bukkaso bhaNNati" iha ca kSatriyagrahaNAduttamajAtayaH 1 brAhmaNena zUdrayAM jAto niSAda ityucyate, brAhmaNena vaizyAyAM jAto'mbaSTha iti ucyate, tatra niSAdena yo'mbaSTayAM jAtaH sa bukkaso bhaNyate, // 182 // Sain Education national For Privale & Personal use only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ caNDAlagrahaNAnnIcajAtayo bukkasagrahaNAcca saGkIrNajAtaya upalakSitAH, 'tato' mAnuSatvAduddhRtyeti zeSaH, 'kITa' pratItaH / / 'pataGgaH' zalabhaH, caH samuccaye, tatastako vA 'kunthU pipIlikatti, cazabdasya luptanirdiSTatvAt kunthuH pipIlikA ca,8 bhavatIti sarvatra sambadhyate, zeSatiryagbhedopalakSaNaM caitaditi sUtrArthaH // 4 // kimitthaM paryaTantaste nirvidyante na vetyAhaevamAvadRjoNIsuM, pANiNo kmmkivisaa| Na NivijaMti saMsAre, sabaDhesu va khattiyA ||5||(suutrm) kammasaMgehi saMmUDhA, dukkhiyA bahuveyaNA / amANusAsu joNIsu, viNihammati pANiNo ||6||(suutrm)| | vyAkhyA-'evam' amunoktanyAyena Avartanam AvataH-parivartta iti yo'rthI, yuvanti-mizrIbhavanti kArmaNa-3 zarIriNa audArikAdizarIrairAsu jantavo jupante sevante tA iti vA yonayaH, aavtoplkssitaa yonayaH AvarttayonayaH tAsu, 'prANinaH' jantavaH, karmaNA-uktarUpeNa kilbiSAH-adhamAH karmakilbiSAH, prAkRtatvAdvA pUrvAparanipAtaH, kilbiSANi-kliSTatayA nikRSTAnyazubhAnuvandhIni karmANi yeSAM te kilbiSakarmANaH, 'na nirvidyante' kadaitadvimuktiriti nodvijante, ka yA AvartayonayaH? ityAha-'saMsAre bhave, keSviva ke na nirvidyante? ityAha-sarve ca te arthyanta ityarthAzca-manojJazabdAdayo dhanakanakAdayo vA sarvArthAsteSviva 'kSatriyAH' rAjAnaH, kimuktaM bhavati ?-yathA manojJAn | zabdAdIn bhuAnAnAM teSAM to'bhivardhate, evaM tAsu tAsu yoniSu punaH punarutpattyAM satyAM kalaMkalIbhAvamanubhava JainEducat onal i Mil For Private & Personal use only iainelibrary.org
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. caturaGgIyA dhyayanam bRhadvRttiH // 18 // tAmapi bhavAbhinandinA prANinAmiti, kathamanyathA na tatpratighAtArthamudyaccheyuriti bhAvaH / pAThAntaraM vA-'sabaha |iva khattiya'tti ivo bhinnakramaH, tataH sarvaiH zayanAdibhirarthaH-prayojanamasyeti sarvArthaH kSatriyaH, sa cArthASTarAjyaH tadvat , tato yathA'sau na nirvidyate, arthAtsarvArthAn prArthayamAnaH, tathaite'pi prANinaH sukhAnyabhilaSanto'nirvidyamAnAzca, karmabhiH-jJAnAvaraNIyAdibhiH saGgAH-sambandhAH karmasaGgAstaiH, yadvA karmANi-uktarUpANi tattakriyAvizepAtmakAni vA, tathA sajyante'mISu jantava iti saGgAH-zabdAdayo'bhiSvaGgaviSayAH, tatazca karmANi ca saGgAzca karmasaGgAH taiH sam iti bhRzaM mUDhAH-vaicittyamupAgatAH sammUDhAH, 'duHkham' asAtAtmakaM jAtameSAmiti dukhitAH, kadAcittanmAnasameva syAdata Aha-'bahuvedanAH' bahayo vedanAH-zarIravyathA yeSAM te tathA, manuSyANAmimA mAnuSyA na tathA'mAnuSyAH, tAsu-narakatiyegAbhiyogyAdidevadurgatisambandhinISu 'yoniSu' abhihitarUpAsu 'vinihanyante' vizeSeNa nipAtyante, arthAtkarmabhiH, ko'rthaH ?-na tata uttAraM labhante 'prANinaH' jantavaH, tadanena satyapyAvarte nirvedAbhAvAt karmasaMgasaMmUDhAH duHkhahetunarakAdigatyanuttaraNena prANino manujatvaM na labhanta ityuktamiti sUtradvayArthaH // 5-6 // kathaM tarhi tadavAptiH ? ityAhakammANaM tu pahANAe, ANupubbI kayAi u| jIvA sohimaNuppattA, AyayaMti maNussayaM ||7||(suutrm) vyAkhyA-karmaNAM' manujagativibandhakAnAm 'tuH' pUrvasmAdvizeSadyotakaH 'pahANAe'tti prakRSTaM hAnam-apagamaH // 18 // For Privale & Personal use only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ prahANaM tasyAyo-lAbhaH prahANAyaH tasmin , yadvA sUtratvAt prahANau prahAnyA vA tadvibandhakAnantAnuvandhyAdikarmasu prahINeSu, kutazcidIzvarAnugrahAdestadaprApteH, anyathA hi tadvaiphalyApattiH, etena-'anyo janturanIzo'yamAtmanaH sukhadU duHkhyoH| Izvaraprerito gacchet , zvabhraM vA khargameva vA // 1 // ' ityapAstaM bhavati, atha kathaM punasteSAM prahANirityAha'AnupUrvyA krameNa na tu jhagityeva, tayApi 'kayAi utti tuzabdasyaivakArArthatvAtkadAcideva na sarvadA, 'jIvAH' prANinaH 'zuddhim' kliSTakarmavigamAtmikAm anu-tadvighAtikarmApagamasya pazcAtprAptAH 'Adadate' svIkurvanti manuSyatAM, pAThAntaratazca 'jAyante maNussayaM(sattayaM) ti subavyatyayAnmanuSyatAyAM, tadaiva tannivartakamanujagatyAdikarmodayAditi bhAvaH, anena manujatvavivandhakakarmApagamasya tathAvidhakAlAdisavyapekSatvena durApatayA manuSatvadurlabhatvamuktamiti sUtrArthaH // 7 // kadAcidetadavAptau zrutiH sulabhaiva syAdata AhamANussaM viggahaM lar3e, sutI dhammassa dullhaa| jaM soccA paDivajaMti, tavaM khaMtimahiMsayaM ||8||(suutrm) ra vyAkhyA-'mANussaM'ti sUtratvAnmAnuSyakaM manuSyasambandhinaM vizeSeNa gRhyate AtmanA karmaparatantreNeti vigrahastaM 3 * manujagatyAdhupalakSitamaudArikazarIraM 'laTuMti apergamyamAnatvAt labdhvApi, 'zrutiH' AkarNanaM, kasya ?-dhArayati / durgatau nipatato jIvAniti dharmaH, tathA ca vAcaka:-"prAgulokabindusAre srvaakssrsnnipaatpriptthitH| dhRJ dharaNA'rthoM dhAtustadarthayAgAdbhavati dhrmH||1|| durgatibhayaprapAte patantamabhayakaradurlabhatrANe / samyak carito yasmA Jain Education anal For Privale & Personal use only lainelibrary.org
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 184 // | dvArayati tataH smRto dharmaH // 2 // tasya - evamanvarthanAmno dharmasya 'durlabhA' durApA prAguktAlasyAdihetutaH, sa ca - 'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, bhaktaM madhye pAnakaM cAparA / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArdharAtre, mokSazcAnte zAkyaputreNa | dRSTaH ||1||' ityAdigatAdikalpito'pi syAd atastadapohAyAha-yaM dharmaM zrutvA 'pratipadyante' aGgIkurvanti ' tapaH ' | anazanAdi dvAdazavidham ' kSAnti' krodhajayalakSaNAM mAnAdijayopalakSaNaM caiSA, 'ahiMsayanti' ahiMsratAm-ahiMsanazIlatAm, anena ca prathamatratamuktam, etacca zeSavratopalakSaNam, etatpradhAnatvAtteSAm, etadvRttitulyAni hizeSa - vratAni, evaM ca tapasaH kSAntyAdicatuSkasya mahAvratapaJcakasya cAbhidhAnAddazavidhasyApi yatidharmmasyAbhidhAnam, iha ca yadyapi zruteH zAbdaM prAdhAnyaM tathApi tattvato dharma eva pradhAnaM, tasyA api tadarthatvAditi, sa eva yacchabdena parAmRzyate, athavA kAkkA nIyate -'yad' yasmAt zrutvA pratipadyante tapaHprabhRti nAzrutvA 'sucAM jANati kallANaM, socA jANati pAvagaM ' ityAdyAgamAt tata evamatimahArthatayA durApeyamiti sUtrArthaH // 8 // zrutyavAptAvapi | zraddhA durlabhatAmAha Ahacca savaNaM lahuM, saddhA paramadulahA / soccA NeyAuyaM maggaM, bahave paribhassai // 9 // (sUtram ) vyAkhyA--'Ahacca' iti kadAcit 'zravaNam' prakramAddharmAkarNanam, upalakSaNatvAnmanuSyatvaM ca labdhyeti, api1 zrutvA jAnAti kalyANaM zrutvA jAnAti pApakam caturaGgIyA dhyayanam 3 // 184 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ NOCRAVACHAR zabdasya gamyamAnatvAt labdhvApi-avApyApi 'zraddhA' rucirUpA prakramAddharmaviSayaiva 'paramadurlabhA' atizayadurApA, kutaH punaH paramadurlabhatvamasyA ityAha-'zrutvA' AkarNya nyAyena carati-pravartate naiyAyikaH, nyAyopapanna ityarthaH, taM 'mArgam' samyagdarzanAdyAtmakaM muktipathaM bahavaH naika eva, pari iti sarvaprakAraM 'bhassai'tti bhrazyanti-cyavante prakramAnnaiyAyikamArgAdeva, yathA jamAliprabhRtayo, yaca prAptamapyapaiti tacintAmaNivat paramadurlabhameveti bhAvaH / ihaiva kecinnivavaktavyatAM vyAkhyAtavantaH, ucitaM caitadapyAsta(pyasti) iti sUtrArthaH // 9 // etattrayAvApsAvapi saMyamavIryadurlabhatvamAha-- suiM ca laddhaM saddhaM ca, vIriyaM puNa dullahaM / bahave royamANA'vi, No ya NaM paDivajai // 10 // (sUtram) vyAkhyA-zrutiM cazabdAnmanuSyatvaM ca 'laDhuMti prAgvallubdhyApi, zraddhAM ca vIrya prakramAt saMyamaviSayaM, punaHzabdasya vizeSakatvAdvizeSeNa durlabhaM, yataH bahavaH naika eva rocamAnA api-na kevalaM prAptamanuSyatvAH zRNvanto vetya-|| pizabdArthaH, zraddadhAnA api, no ceti cazabdasyaivakArArthatvAnnaiva 'Na'miti vAkyAlaGkAre athavA 'No ya Na'nti sUtra-18 tvAnno etaM 'paDivajati'tti tata eva pratipadyante cAritramohanIyakamrmodayataH, satyakizreNikAdivanna kartumabhyupagacchajantIti sUtrArthaH // 10 // samprati durlabhasyAsya caturaGgasya phalamAha SainEducatidNK. For Private & Personal use only aineibrary.org
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. * mANusattami AyAo, jo dhamma socca sadahe / tavassI vIriyaM laddhaM, saMvuDo niddhaNe rayaM ||11||(suutrm)/ caturaGgIyA dhyayanam bRhadvRttiH 1 vyAkhyA-'mAnuSatve' manujatve 'AyAtaH' AgataH, kimuktaM bhavati ?-mAnuSatvaM prApto, ya ityanirdiSTakharUpo ya eva kazciddhamma zrutvA 'saddahe'tti zraddhatte-rocayate 'tapakhI' nidAnAdivirahitayA prazasyataponvitaH, kathaM ? // 185 // 'vIrya' saMyamodyogaM labdhvA 'saMvRtaH' sthagitasamastAzravaH, sa kimityAha-NiTuNe'tti nirdhanoti-nitarAmapanayati rajyate anena khacchasphaTikavacchuddhakhabhAvo'pyAtmA'nyathAtvamApAdyata iti rajaH-karma badhyamAnakaM vaddhaM ca, tadapanayanAca muktiM prApnotIti bhAvaH, ubhayatra lipsyamAnasiddhau ce (pA. 3-3-7) ti laTU, iha ca zraddhAnena samyaktvamuktaM, tena ca jJAnamAkSiptaM,pradIpaprakAzayoriva yugapadutpAdAttayoH, tathA ca 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' (tattvA0 hai a. 1-sU. 1 ) iti na virudhyata iti sUtrArthaH // 11 // itthamAmuSmikaM muktiphalamuktam , idAnImihaiva phalamAha sohI ujubhUyassa, dhammo suddhassa ciTThati / NivANaM paramaM jAi, ghayasitteva pAvae // 12 // (sUtram) __ vyAkhyA-'zuddhiH' kapAyakAluSyApagamo, bhavatIti gamyate, 'RjubhUtasya' caturaGgaprAptyA muktiM prati praguNIbhUtasya, // 185 // tathA ca 'dharmaH' kSAntyAdiH 'zuddhasya' zuddhiprAptasya tiSThati' avicalitatayA''ste iti, azuddhasya tu kadAcitkapAyodayAttadvicalanamapi syAdityAzayaH, tadavasthitau ca 'nirvANaM' nitinirvANaM svAsthyamityarthaH 'paramaM prakRSTam SCREELSCREESASEASESEX Sain Education International For Privale & Personal use only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ; 'egaMmAsa pariyAe samaNe baMtariyANaM teyallesaM vIIvayati' ityAdyAgamenoktaM 'naivAsti rAjarAjasya tatsukha' mityAdinA ca vAcakavacanenAnUditaM 'yAti' prApnoti, ka iva ? - ' ghayasitteva' tti ivasya bhinnakramatvAt ghRtena sikto ghRtasiktaH punAtIti pAvaka:- agniH, lokaprasiddhyA, samayaprasiddhyA tu pApahetutvAtpApakaH tadvat sa ca na tathA tRNAdibhidIpyate yathA ghRtenetyasya ghRtasiktasya nirvRtiranugIyate, tato vizeSeNAsya dRSTAntatvenAbhidhAnamiti bhAvanIyaM, yadvAnirvANamiti jIvanmuktiM yAti - 'nirjitamadamadanAnAM vAkkAya manovikArarahitAnAm / vinivRttaparAzAnAmihaiva mokSaH suvihitAnAm // 1 // ' iti vacanAt kathaMbhUtaH san ? - ghRtasiktapAvaka iva - tapastejasA jvalitatvena ghRtatapitAziramAna iti sUtrArthaH // 12 // paThanti ca nAgArjunIyAH - "cauddhA saMpayaM ladhuM, iheva tAva bhAyate / teyate tejasaMpanne, ghayasitteva pAvae // 1 // tti" tatra caturdhA - catuSprakArAM saMpadAM - sampattiM prakramAnmanuSyatvAdiviSayAM labdhvA ihaiva loke tAvad, AstAM paratra, 'bhrAjate' jJAnazriyA zobhate, 'tejate' dIpyate tejasA - arthAttapojanitena sampanno- yuktastejaH sampannaH, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 12 // itthamAmuSmika maihikaM ca phalamupadArtha ziSyopadezamAha - | vigiMca kammuNo heuM, jasaM saMciNu khaMtie / pADhavaM sarIraM hiccA, uDDuM pakkamatI disaM // 13 // (sUtram ) vyAkhyA-'vigiJca'tti vevigdhi pRthak kuru 'karmmaNaH' prastAvAnmAnuSatvAdivibandhakasya ' hetum' upAdAnakA 1 ekamAsaparyAyaH zramaNo vyantarANAM tejolezyAM vyatitrajati / inelibrary.org
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACCESSASCE caturaGgIyA dhyayanam uttarAdhya. raNaM-mithyAtvAviratyAdikaM, tathA yazohetutvAdyazaH-saMyamo vinayo vA, yaduktam-"evaM dhammassa viNao, mUlaM para *mo se mokkho| jeNa kittiM suyaM sigdhaM, NIssesaM cAbhigacchai // 1 // " iti, tat 'saJcinu' bhRzamupacitaM kuru, bRhaddhRttiH kayA ?-kSAntyA, upalakSaNatvAnmArdavAdibhizca, tataH kiM syAdityAha-pADhavaM' ti pArthivamiva pArthivaM shiitossnnaadi||186|| pariSahasahiSNutayA samaduHkhasukhatayA ca pRthivyAmiva bhavaM, pRthivI hi sarvasahA, kAraNAnurUpaM ca kAryamiti bhAvo, yadi vA pRthivyA vikAraH pArthivaH, sa ceha zailaH, tatazca zailezIprAyapekSayAtinizcalatayA zailopamatvAtparaprasiddhayA vA pArthiva zarIraM' tanuM 'hitvA' tyaktvA Urdhva dizamiti sambandhaH, 'prakrAmati' prakarSaNa gacchati yena bhavAniti upaskAro, yadvA sopaskAratvAt sUtrANAmevaM nIyate-yata evaM kurvan bhavyajanturUvaM dizaM prakrAmati tatastvamatidRDhacetA itthamitthaM ca kurvityupadizyate, prakrAmatIti vartamAnasAmIpye vartamAna nirdeza AsannaphalAvAptisUcaka iti sUtrArthaH // 13 // itthaM yeSAM tadbhava eva muktyavAptistAn pratyuktaM, yeSAM tu na tathA tAnpratyAhavisAlisehiM sIlehi, jakkhA uttara uttraa| mahAsukkA va dippaMtA, mannaMtA apuNoccayaM ||14||(suutrm) appiyA devakAmANaM, kAmarUvaviuviNo / uhUM kappesu ciTuMti, puvA vAsasayA bahU // 15 // (sUtram) 1. evaM dharmasya vinayo mUlaM paramo'sau mokSaH / yena kIti zrutaM zIghra niHzreyasaM cAdhigacchati // 1 // % // 186 // % For Privale & Personal use only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-'visAlisehiti mAgadhadezIyabhASayA visadRzaiH-khakhacAritramohanIyakarmakSayopazamApekSayA vibhinnaiH / zIlaiH' vratapAlanAtmakairanuSThAnavizeSaiH, kim ?-ijyante pUjyanta iti yakSAH, yAnti vA tathAvidharddhisamudaye'pi kSayamiti yakSAH, Urca kalpeSu tiSThantIti uttareNa sambandhaH, 'uttarottarA' uttarottaravimAnavAsinaH, uttaro vA uparitanasthAnavayuttaraH-pradhAno yeSu te'mI uttarottarAH 'mahAzuklA' atizayojavalatayA candrAdityAdayaH, ta iva 'dIpyamAnAH' prakAzamAnAH, anena zarIrasampaduktA, sukhasampadamAha-'manyamAnA' manasi avadhArayantaH zabdAdiviSayAvAsisamutpannaratisAgarAvagADhatayA'tidIrghasthititayA vA, kim ?-na punazcavanam apunazcayavastam-adhastiyeMgAdiSUtpattyabhAvaM, yaduktaM 'manyamAnA apunazyavamiti, tatroktameva hetuM sUtrakRdAha-'appiyA' ityAdinA, 'arpitAH' prAkRtasukRtena DhaukitA iva, keSAm ?-kAmyante-abhilapyante iti kAmA devAnAM kAmA devakAmAH-divyAGganAGgasparzAdayaH, 'kAmarUvaviuviNo'tti sUtratvAtkAmarUpavikaraNA-yatheSTarUpAbhinirvartanazaktisamanvitAH, kurvanti hi te uttaravaikriyANi samavasaraNAgamanAdiSu tathA tatheti, ye'pi prayojanAbhAvAnna kurvanti teSAmapi zaktirastyevetyevamucyate, 'Urdhva kalpoparivartiSu veyakeSvanuttaravimAnakeSu ca kalpeSu saudhAdiSu yadi vA-Urdhvam-upari kalpyante viziSTapuNyabhAjAmavasthitiviSayatayeti saudharmAdayA graiveyakAdayazca sarve'pi kalpA eva teSu 'tiSThanti 4 AyaHsthitimanapAlayanti pUrvANi-varSasaptatikoTilakSaSaTpaJcAzatkoTisahasraparimitAni bahUni, jaghanyato'pi palyo For Privale & Personal use only MEmelibrary.org
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. pamasthititvAt , tatrApi ca teSAmasaGkhayeyAnAmeva sambhavAt , evaM varSazatAnyapi bahUni, pUrvavarSazatAyupAmeve caraNa- caturaGgIyA bRhadvRttiH yogyatvena vizeSato deza naucityamiti khyApanArthamitthamupanyAsa iti suutraarthH||14-15|| tatkimeSAmetAvadeva dhyayanam phlmityaashngkyaah||187|| tattha ThiccA jahAThANaM, jakkhA Aukkhae cuyaa| uti mANusaMjoNiM, se dasaMge'bhijAyai ||16||(suutrm) | vyAkhyA-tatra' teSUktarUpotpattisthAneSu 'sthitvA' ityAsitvA yathAsthAnam' iti yadyasya khAnuSThAnAnurUpaM 8 yadindrAdipadaM tasmin yakSAH 'AyuHkSaye' khajIvitAvasAne 'cyutAH' bhraSTAH 'uventi'tti upayanti manuSANAmiyaM mAnuSI tAM 'yonim' utpattisthAnaM, tatra ca 'se' iti sa sAvazeSakuzalakarmA kazcijantuH dazAGgAni bhogopaka5raNAni vakSyamANAnyasyeti dazAGgaH abhijAyate, ekavacananirdezastu visadRzazIlatayA kazciddazAGgaH kazcinnavAGgAdi-14 rapi jAyata iti vaicitryasUcanArthaH, yadvA 'se' iti sUtratvAt teSAM dazAnAmaGgAnAM samAhAro dazAGgI, prAkRtatvAcca puMsA nirdezaH, 'abhijAyate' upabhogyatayA''bhimukhyenotpadyata iti sUtrArthaH // 16 // kAni punardazAGgAnItyAha khittaM vatthu hiraNaM ca, pasavo dAsaporusaM / cattAri kAmakhaMdhANi, tattha se uvavajjai // 17 // mittavaM nAivaM hoi, uccAgotte ya vaNNavaM / appAyaMke mahApanne, abhijAya jaso bale // 18 // (sUtram)! // 187 // RECER-CHACHERSONNECRUCIX For Privale & Personal use only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-'kSi nivAsagatyoH' kSiyanti nivasantyasminniti kSetraM-grAmArAmAdi setuketUbhayAtmakaM vA, tathA vasahantyasminniti vAstu-khAtocchitobhayAtmakaM 'hiraNyaM suvarNam, upalakSaNatvAt rUpyAdi ca, 'pazavaH' azvAdayaH, dAsyate-dIyate ebhya iti dAsAH-poSyavargarUpAste ca porusaMti-sUtratvAtpauruSeyaM ca-padAtisamUhaH dAsapauruSeyaM, 'catvAraH' catuHsaGkhyAH, atra hi kSetraM vAstviti caiko hiraNyamiti dvitIyaH pazava iti tRtIyo dAsapauruSeyamiti caturthaH, ete kimityAha-kAmyatvAt kAmAH-manojJazabdAdayaH, taddhetavaH skandhAH pudgalasamUhAH tataH kAmaskandhAH, hai yatra bhavantIti gamyate, prAkRtatvAcca napuMsakanirdezaH, 'tatra' teSu kuleSu 'se' iti sa 'upapadyate' jAyate / anena hai caikamaGgamuktaM, zeSANi tu navAGgAnyAha-mitrANi-sahapAMzukrIDitAdIni santyasyeti mitravAn , jJAtayaH-khajanAH 15 santyasyeti jJAtimAn bhavati, ucaiH-lakSmyAdikSaye'pi pUjyatayA gotraM-kulamasyetyuJcairgotraH, caH samuccaye, varNaH-14 zyAmAdiH snigdhatvAdiguNaiH prazasyo'syeti varNavAn , 'alpAtakaH' AtaGkavirahito nIroga ityarthaH, mahatI prajJA'syeti mahAprajJaH-paNDitaH, 'abhijAtaH' vinItaH, sa hi sarvajanAbhigamanIyo bhavati, durvinItastu zeSaguNA|nvito'pi na tatheti, ata eva ca 'jaso'tti yazasvI, tathA ca sati 'bale'tti balI kAryakaraNaM prati sAmarthyavAn , ubhayatra sUtratvAnmatvarthIyalopaH, ekaiko'pi hi mitratvAdiguNastattatkAryAbhinivartanakSamaH, kiM punaramI samuditAH?, zarIrasAmarthyAceha balIti // 17-18 // tatkimevaMvidhaguNasampatsamanvitaM mAnuSatvameva tatphalamityAha SASARANASA LARAKES in Education in For Privale & Personal use only Brinelibrary.org
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 188 // bhoccA mANussae bhoe, appaDirUve ahaauyN| putviM visuddhasaddhamme, kevalaM bohi bujhiyaa||19||(suutrm) | caturaGgIyA | vyAkhyA-bhuktvA' Asevya 'mAnuSyakAn' manuSyasambandhinaH bhujyanta iti bhogAH-manojJazabdAdayastAn , dhyayanam avidyamAnaM pratirUpamatiprakarSavattvenAnanyatulyameSAmityapratirUpAH tAn , 'yathAyuH' AyuSo'natikrameNa pUrva nmavizuddho nidAnAdirahitatvena 'saddharmaH(1) zobhano dharmo'syeti vizuddhasaddharmA, kevalatvAca dharmAdanic kevalA'diti (pA05-4-124 ) ityanica bhavati, 'kevalAm ' akalAM 'bodhi' jinapraNItadharmaprAptilakSaNAM 'buvA' anubhUya prApyetiyAvat // 19 // tato'pi kimityAhacauraMgadullabhaM maccA, saMjamaM pddivjiyaa| tavasAdhutakammaMse, siddhe bhavati sAsae ||20||tibemi (sUtram) vyAkhyA--caturNAmaGgAnAM samAhArazcaturaGgI tAmabhihitakharUpAM 'durlabhAM' duSprApAM 'matvA' jJAtvA 'saMyama' / sarvasAvadyayogaviratirUpaM 'pratipadya' Asevya, 'tapasA' bAhyenAntareNa ca dhutam-apanItaM, kammaMsitti-kAmagranthikaparibhASayA satkarmAneneti dhutakarmAzaH, tadapanayanAca bandhAdInAmapyarthato'panayanamuktameva, yadvA dhutAH karmaNo'zA-bhAgA yena sa tathAvidhaH, kimityAha-siddho bhavati, sa ca kimAjIvikamataparikalpitasiddhavat 4 punarihaiti uta netyata Aha--'zAzvataH' zazvadbhavanAt , zazvadbhavanaM ca punarbhavanibandhanakarmabIjAtyantikocchedAt , tathA cAha-"dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati naangkurH| karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkurH||1||" 4I For Privale & Personal use only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** iti, iha punastasyehAgamanakalpanamatimohavilasitaM, tathA ca stutikRt-"dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANa-4 mapyanavadhAritabhIraniSThaH / muktaH svayaMkRtabhavazca parArthazUrastvacchAsanapratihateSviha moharAjyam // 1 // " iti sUtrArthaH // 20 // itiH parisamAptau, bravImi praagvditi| ukto'nugamaH, samprati nayAH, te'pi prAgvadeva / iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM tRtIyamadhyayanaM samAptamiti // **** SSSSSSSS **** ALE tRtIyamadhyayanaM samAptam // ****** Jain Education For Privale & Personal use only library.org
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANTARVAS ke uttarAdhyayanaTIkAyAM tRtIyamadhyayanaM samAptam // wrwww.ininelibrary.org
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ HOME-LASSAGE - FASH // OM namaH // uktaM tRtIyamadhyayanam , adhunA caturthAvasaraH, tasya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane catvAri manuSyatvAdInyAni durlabhAnyuktAni, iha tu tatprAptAvapi mahate doSAya pramAdo mahate ca guNAyApramAda iti manyamAnaH pramAdApramAdau heyopAdeyatayA''ha / ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi prAgvad vyAvarNanIyAni tAvad yAvannAmaniSpanne nikSepe pramAdApramAdamiti nAma, tatazca pramAda ityapramAda iti ca nikSeptavyamityubhayanikSepapratipipAdayiSayA''ha niyuktikRt nAmaMThavaNapamAo dave bhAve ya hoi nAyavo / emeva appamAo cauviho hoi nAyavo // 179 // ___ vyAkhyA-'NAmaMThavaNapamAe'tti, pramAdazabda ubhayatra sambadhyate, tatazca nAmapramAdaH sthApanApramAdaH, 'do'iti | dravyapramAdaH 'bhAve ya'ti bhAvapramAdazca bhavati jJAtavyaH, 'evameveti nAmasthApanAdravyabhAvabhedata eva apramAdazcatu|vidho bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // 179 // iha ca nAmasthApane pratIte ityanAdRtya dravyabhAvapramAdAvabhidhitsurAhamajaM visaya kasAyA nidA vigahA ya paMcamI bhnniyaa| iapaMcaviho eso hoi pamAo ya apamAo 180 vyAkhyA--mAdyanti yena tat madyaM, yadvazAgamyAgamyavAcyAvAcyAdivibhAgaM jano na jAnAti, ata evAha"kAryAkArye na jAnIte, vAcyAvAcye tathaiva ca / gamyAgamye ca yanmUDho, na peyaM mdymitytH||1||" viSIdanti-dharmaprati CROScor RECASSE Jain Educati o nal For Privale & Personal use only desbrary.org
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 19 // notsahanta eteSviti viSayAH, yadvA''sevanakAle madhuratvena pariNAme cAtikaTukatvena viSasyopamA yAntIti viSayAH, asaMskatA. ata evAvivekilokA''sevitA vivekilokaparityaktAzca, taduktam-"ApAtamAtramadhurA vipAkakaTavo viSoSamA & vissyaaH| avivekijanA''caritA vivekijanavarjitAH pApAH // 1 // " kaSyate'smin prANI punaH punarAvRttibhAvamanubhavati kaSopalakaSyamANakanakavaditi kaSaH-saMsArastasmin A-samantAdayante-gacchantyebhirasumanta iti kaSAyAH, yadvA kaSAyA iva kaSAyAH, yathA hi tuvarikAdikaSAyakaluSite vAsasi majiSThAdirAgaH zliSyati ciraM cAvatiSThate tathaitatkaluSita Atmani karma sambadhyate ciratarasthitikaM ca jAyate, tadAyattatvAt tasthiteH, uktaM hi zivazarmaNA3"jogA payaDipaesaM ThitiaNubhAgaM kasAyao kuNaI"ityAdi, etaduSTatA ca niruktyaiva bhAvitA, 'Nidda'tti nitarAM drAnti-gacchanti kutsitAmavasthAmihAmutra cAnayeti nidrA, tadvazAddhi pradIpanakAdiSu vinAzamihavAnubhavanti, dharmakAryeSvapi zUnyamAnasatvAnna pravartante, tathA cAha-"jAMgariyA dhammINaM ahamINaM ca suttayA seyaa| vacchAhivabhagiNIe akahiMsu jiNo jayaMtIe // 1 // " virUpA strIbhaktacaurajanapadaviSayatayA'sambaddhabhASitayA ca kathA vikathA, tatprasakto hi paraguNadoSodIraNAdibhiH pApamevopArjayati, ata evAha vAcakaH--"yAvat paraguNadoSaparikIrtane // 19 // 1 yogAt prakRtipradezau sthityanubhAgau kaSAyataH karoti / 2 jAgrattA dharmiNAmadharmiNAM ca suptatA shreysii| vatsAdhipabhaginya acakathat jino jayantyai // 1 // For Privale & Personal use only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-% vyApRtaM mano bhavati / tAvadvaraM vizuddhe dhyAne vyagraM manaH kartum // 1 // " iha ca cUrNikRtendriyANyeva paJcamapramAdatayA : vyAkhyAtAni, tatra ca viSayagrahaNe'pi punarindriyagrahaNaM viSayeSvapIndriyavazata eva pravartanta iti teSAmevAtiduSTatAkhyApaka, mahAsAmA api khetadvazAdupaghAtamApnuvanti, Aha ca vAcaka-"iha cendriyaprasaktA nidhanamupajagmuH, tadyathA-gAyaH satyaki karddhiguNaM prApto'nekazAstrakuzalo'nekavidyAvalasampanno'pI"tyAdi / ete ca tattatpudgalopacitadravyarUpatayA vivakSyamANA dravyapramAda Atmani ca rAgadveSapariNatirUpatayA vivakSitA bhAvapramAda iti hRdayam , ata eva na bhAvapramAdaH pRthaguktaH / upasaMhAramAha-'itI'tyanantaramupadarzitaH paJcavidhaH-paJcaprakAraH 'eSa' iti | | ihaivocyamAnatayA pratyakSata upalabhyamAno 'bhavati' vidyate prakarSaNa mAdyantyaneneti pramAdaH apramAdazca tadabhAvarUpaH paJcavidho, bhAvasya caikatve'pi pratiSedhyApekSayA paJcavidhatvamiti gAthArthaH // 180 // prastutayojanAmAhapaMcaviho apamAo ihamajjhayaNami appamAo yAvaNNijjae u jamhA teNa pamAyappamAyaMti // 181 // ___ vyAkhyA-paJcavidhaH cazabdastadgatabhedasUcakaH pramAdaH 'iha'asminnadhyayane apramAdazca paJcavidho vayete, tuzabdo'nyAdhyayanebhyo vizeSa dyotayati, yasmAddhetostena pramAdApramAdamityetaducyata iti gAthArthaH // 181 // ityavasito nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, taccedam ESSAGARMSAX Jain Education For Privale & Personal use only Jainelibrary.org
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ dattarAdhya. asaMskRtA. bRhadvRttiH // 19 // ACCESCARRACRECORRECORRECRk asaMkhayaM jIviya mA pamAyae, jarovaNIyassa hu natthi tANaM / evaM viyANAhi jaNe pamatte, kannU vihiMsA ajayA garhiti ? // 1 // (sUtram) vyAkhyA-saMskriyata iti saMskRtaM na tathA zakrazatairapi sato varddhayituM truTitasya vA karNapAzavadasya sandhAtumazakyatvAt , kiM tat ?-'jIvitaM' prANadhAraNarUpaM, tataH kimityAha-mA pramAdIH, kimuktaM bhavati ?-yadIdaM kathaJcit saMskartuM zakyaM syAt caturaGgyavAptAvapi na pramAdo doSAyaiva syAt , yadA tvidamasaMskRtaM tadaitatparikSaye pramAdinastadatidurlabhamiti mA pramAdaM kRthAH, kutaH punarasaMskRtam ?-jarayA-vayohAnirUpayA upanItasya-prakramAnmRtyusamIpaM prApitasya, prAyo hi jarAnantarameva mRtyurityevamupadizyate, hurhetau, yasmAnna asti-vidyate trANaM-zaraNaM yena mRtyuto rakSA syAt , uktaM ca vAcakaiH-"maGgalaiH kautukogairvidyAmatraistathauSadhaiH / na zaktA maraNAt trAtuM, sendrA devagaNA api // 1 // " yadvA syAdetat-bA ke dhamma vidhAsyAmItyAzaGkayAha-jarAmupanItaH-prApito gamyamAnatvAt svakarmabhirjaropanItastasya nAsti trANaM, putrAdayo'pi hi na tadA pAlayanti, tathA cAtyantamavadhIraNAspadasya na dharma prati zaktiH zraddhA vA bhAvinI, yadvA trANaM yenAsAvapanIyate punayauvanamAnIyate na tArakaraNamasti, tato yAvadasau (tvAM) nAsAdayati tAvaddhamma mA pramAdIH, uktaM hi-"tadyAvadindriyabalaM jarayA rogarne bAdhyate SHRSS // 19 // For Privale & Personal use only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECORDCASASURESCRECOLOR prasabham / tAvaccharIramUchauM tyaktvA dharme kuruSva matim // 1 // " jaropanItasya ca trANaM nAstItyatrAdRNo dRSTAntaH,18 tatra ca sampradAya:| ujjeNI nayarI jiyasattU rAyA, tassa aTTaNo malo, savarajesu ajeto| ito ya samahataDe sopArayaM NayaraM, tattha siMhagirI rAyA, so ya mallANaM jo jiNati tassa bahuM davaM deti, so ya aTTaNo tattha gaMtaNa varise varise paDAgaM harati, rAyA ciMtei-esa annAo rajjAo AgaMtUNa paDAgaM harati, esA mamaM ohAvaNatti paDimalaM maggati, teNa macchito ego diho vasaM piyaMto, balaM ca se vinnAsiyaM, NAUNa posito, puNaravi aTTaNo Agato, soya kira malajuddhaM hohititti aNAgate ceva sagAto jayarAto appaNo patthayaNassa bayallaM bhareUNaM avAbAheNaM eti, saMpatto sopArayaM, juddhe parAjio macchiyamalleNaM, gato sayaM AvAsaM ciMtei-eyassa vuDDI taruNassa mama hANI, annaM maggai malaM, 1 ujjayinI nagarI jitazatrU rAjA, tasyATTano mallaH, sarvarAjyeSu ajeyH| itazca samudrataTe sopArakaM nagaraM, tatra siMhagirI rAjA, sa ca te mallAnAM yo jayati tasmai bahu dravyaM dadAti, sa cATTanastatra gatvA varSe varSe patAkAM harati, rAjA cintayati-eSo'nyasmAt rAjyAdAgatya patAkA harati, eSA mamApabhrAjaneti pratimallaM mArgayati, tena mAtsyika eko dRSTaH vasAM pibana , balaM ca tasya jijJAsitaM, jJAtvA poSitaH, punarapyaTTanaH AgataH, sa ca kila mallayuddhaM bhaviSyatIti anAgata eva svasmAt nagarAt AtmanaH pathyadanasya balIvarda bhRtvA avyAbAdhenAyAti, saMprAptaH | sopArakaM, yuddhe parAjito mAtsyikamallena, gataH svakamAvAsaM cintayati-etasya vRddhistaruNasya mama hAniH, anyaM mArgayati mallaM, Sain Educan ternational For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. ka bRhadvRttiH // 192 // suNeti suravAe atyitti, eteNaM bharukacchaharaNIgAme dUrelakUviyAe karisato diTTho, ekkeNaM hattheNaM halaM vAhei, asaMskRtA. ekeNaM phalahIto uppADeti, taM daTTaNa Thito, pecchAmi tAva se AhAreti, AvallA mukkA, bhajA ya se bhattaM gahAya AgayA, patthiyA, kUrassa ubbhajiya ghaDato pecchati, jimito saNNAbhUmigato, tattha parikkhai, savaM saMvaiDiM, sa veyAliyaMmi vasahiM tassa ghare maggati, dinaa| ito ya saMkahA ya, pucchai-kA jIvikA ?, teNa kahie bhaNati-ahaM aTTaNo tuma issaraM karemitti, tIse mahilAe kappAsamolaM dinnaM, sA ya uvaleddA, ujeNie gayA, teNavi vamaNavireyaNANi kayANi, posito NijuddhaM sikkhAvito, puNaravi mahimAkAle teNeva vihiNA Agato, paDhamadivase phalahiyamallo, macchiyamallovi, juddhe ekko ajito ekko aparAjito, rAyAvi bIyadivase hohiitti atigato 1 zRNoti surASTrAyAmastIti, etena bhRgukacchadharaNIgrAme dUra kUpikAyAH karSako dRSTaH, ekena hastena halaM vAhyati, ekena kAsAnutpATayati, taM dRSTvA sthitaH, prekSe tAvadasyAhAramiti, balIvadauM muktI, bhAryA ca tasya bhaktaM gRhItvA''gatA, prasthitA, kUrasya saMpUrNa(udbhidya) ghaTaM prekSate jimitaH saMjJAbhUmiM gataH, tatra parIkSate, sarva saMvRttaM, savaikAlike vasatiM tasya gRhe mArgayati, dttaa| itazca saMkathA ca, pRcchati-kA jIvikA ?, tena kathite bhaNati-ahamaTTanastvAmIzvaraM karomIti, tasyai mahilAyai karpAsamUlyaM dattaM, sA ca saMtuSTA, ujjayinyAM gatA (sA balIvAna // 19 // praguNayyojayinIM gatA ), tenApi vamanavirecanAni kRtAni, poSito niyuddhaM zikSitaH, punarapi mahimakAle tenaiva vidhinA AgataH, prathamadivase karpAsa (phalahI) mallo, mAtsyikamallo'pi, yuddhe eko'jitaH eko'parAjitaH, rAjA'pi dvitIyadivase bhaviSyatIti atigataH 2 harella0 3. TiavallI / 4 uvallA savalehA / uvlddhaa| . . Jain Education c onal For Privale & Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ imevi sae 2 Alae gayA, aTTaNeNa phalahiyamallo bhaNito-kahehi puttA ! jaMte dukkhAviyaM,teNa kahiyaM, makkhi-/ ttA malito seeNaM puNaNNavIkato, macchiyassavi raNNA saMmaddagA visajiyA, bhaNai-ahaM tassa piuNo'pi Na bIhemi, so ko varAo?, bIyadivase samajuddhA, taIyadivase aMbappahAro NIsaho vaisAhaM Thito macchito, aTTaNeNa bhaNito-phalahitti, teNa phalihaggaheNa kahito sIse kuMDikAgAheNa, sakArito gato ujjeNiM / tattha ya vimukkajujjhadavAvAro acchati, so ya mahallottikAuM paribhUyae sayaNavaggeNaM, jahA-ayaM saMpayaM Na kassai kajjassa khamotti, pacchA so mANeNaM tesiM aNAucchAe kosaMbie Nayarie gato, tattha varasamettaM uvaregamatigato rasAyaNaM uvajIveti, so baliho jAto, juddhamahe pavatteti, rAyamallo NiraMgaNo NAma, taM NihaNati, pacchA rAyA maNNuito-mama mallo 4 1 imAvapi svasmin svasmin Alaye gatau, aTTanena phalahimallo bhaNita:-kathaya putra ! yatte duHkhitaM, tena kathitaM, nakSitvA marditaH sekena / punarnavIkRtaH, mAtsyikAyApi rAjJA saMmardakA visRSTAH, bhaNati-ahaM tasya piturapi na bibhemi, sa ko varAkaH ?, dvitIya divase samayuddhau, tRtIyadivase prahArArho nissahaH vaizAkhaM sthito mAtsyikaH, aTTanena bhaNitaH-phalahiriti, tena pANigrAheNa kRSTaH zIrSe kuNDikAprAheNa, | satkRto gata ujjayinI / tatra ca vimuktayuddhavyApArastiSThati, sa ca vRddha itikRtvA paribhUyate svajanavargeNa, yathA'yaM sAmprataM na kasmaicit kAryAya kSama iti, pazcAtsa mAnena tAnanApRcchaya kauzAmbyAM nagaryA gataH, tatra varSamAtramupareka(nirvyApAratA )matigato rasAyanamupajIvati, sa baliSTho jAtaH, yuddhamahe pravarttate, rAjamallo niraJjano nAma, taM nihanti, pazcAd rAjA manyuyito mama malla uttarAdhya.33 JainEducatINI For Privale & Personal use only x w .dainelibrary.org
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. asaMskRtA. bRhadvRttiH // 19 // AgaMtUNA vihaNitotti Na pasaMsaI, rAyANe ya apasaMsaMte sabo raMgo tuhikko acchati, itoya aTTaNeNa rAiNo jANaNavANimittaM bhaNNati-'sAhaha vaNa! sauNANaM sAhaha bho sauNigA sunnigaannN| Nihato NiraMgaNo aTTaNeNa NikkhittasattheNaM // 1 // ' evaM bhaNiyamette rAiNA esa aTTaNottikAuM tuTeNa pUjito, davaM ca se pajattiyaM AmaraNaMtiyaM diNNaM, sayaNavaggo ya se taM souM tassa sagAsamuvagato, pAyavaDaNamAIhiM pattiyAveuM davalobheNaM aliyAvito, pacchA so ciMtei-mama ete davalobheNa alliyAveMti, puNo'vi mama paribhavissaMtitti, jarAparigato ahaMNa puNo sumahalleNAvi payatteNa sakissaM |juvattaM kAuM, taM jAva'jjavi saceTo tAva paccayAmitti saMpahAreuM pavatito // evaM jaropanItasyAhanasyevAnyasyApi dAna trANaM-bandhubhiH pAlanaM jarAto vA rakSaNam , 'eva' mityevaM prakAraM pAThAntarataH-enaM vA-anantaroktamartha 'vijAnI hi' vizeSeNa vividhaM vA avabudhyaskha, tathaitaca vakSyamANaM jAnIhi, yathA 'janAH' lokAH 'pramattAH' pramAdaparAH, / 1 Agantukena vihata iti na prazaMsati, rAjJi cAprazaMsati sarvo raGgastUSNIkastiSThati, itazcATTanena rAjJo jJApananimittaM bhaNyate-kathaya vana ! zakunebhyaH kathayata bhoH zakunikAH ! zakunikAn / nihato niraJjano'nena nikSiptazastreNa // 1 // evaM bhaNitamAtre rAjJA eSo'TTana itikRtvA tuSTena pUjitaH, dravyaM ca tasmai paryAptamAmaraNAntikaM dattaM, svajanavargazca tasya tat zrutvA tasya sakAzamupagataH, pAdapatanAdibhiH pratyAyya dravyalobhenAzritaH, pazcAtsa cintayati-mAmete dravyalobhenAzrayanti, punarapi mAM parAbhaviSyantIti, jarAparigato'haM na puna: sumahatA'pi prayatnena zakSyAmi yauvanaM kartu, tadyAvadadyApi saceSTastAvatpravrajAmIti saMpradhArya pravrajitaH / // 19 // Jain Education For Private & Personal use only www.joinelibrary.org
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ubhayatra sUtratvAdekavacanaM, 'kam' artha prakramAt trANaM, nu iti vitarke, vividham-anekadhA hiMsrA-hiMsanazIlAH, ArSatvAdvA vIti-vizrabdhAn kheSu kheSutpattisthAneSvanAkulamavasthitAn jantUn hiMsantIti vihiMsAH, tathA ayatAHtattatpApasthAnebhyo'nuparatAH 'gahinti'tti sUtratvAd gamiSyanti, grahISyanti vA-khIkariSyanti, kimuktaM bhavati ?| evametepramattAdivizeSaNAnvitA janAH khakRtarIdagbhiH karmabhirnarakAdikameva yAtanAsthAnaM gamiSyanti grahISyanti vA, yadvaivaM nIyate-asaMskRtaM jIvitamiti mA pramAdIrityAdi (dau) guruNokte kadAcicchiSyo vadet-bahurayaM janaH pramattaH, tadvadahamapi bhaviSyAmItyAzaGkaya gururAha-bhadra ! evaM jAnIhi janaH pramatto vihiMsro'yataH 'kanna'tti kAmapyavaktavyAM narakAdigatimaso gamiSyati grahISyati vA, ataH kiM tava vivekina evaMvidhajanavyavahArAzrayaNena 1, sUtratvAccai katve'pi bahuvacana miti sUtrArthaH // 1 // asaMskRtaM jIvitamityuktam , atastadU vyAcikhyAsurAha niyuktikRthai uttarakaraNeNa kayaM jaM kiMcI saMkhayaM tu nAyavaM / sesaM asaMkhayaM khallu asaMkhayassesa nijjuttI // 182 // ___ vyAkhyA-mUlataH khahetubhya utpannasya punaruttarakAlaM vizeSAdhAnAtmakaM karaNamuttarakaraNaM tena kRtaM-nivartitaM, 'yatkiJcidi'tyavivakSitaghaTAdi, yattadornityamabhisambandhAt tat saMskRtaM, tuH avadhAraNe, sa caivaM yAjyate-yaduttarakaraNakRtaM tadeva saMskRtaM jJAtavyaM, 'zeSam' ato'nyatsaMskArAnucitaM vidIrNamuktAphalopamamasaMskRtameva, khaluzabdasyaivakArArthatvAt , asaMskRtamityasya sUtrAvayavasya 'eSA' vakSyamANalakSaNA niyuktiH, bahuvaktavyatayA ca pratijJAnam, Jain Education For Private & Personal use only inelibrary.org
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 194 // athavA yathA''cArapaJcamAdhyayanasya 'AvantI' tyAdAnapadena nAma tathA asyApyasaMskRtamiti nAma, tatazcAsaMskRtanAno'syaivAdhyayanasyaiSA nAma niSpanna nikSepaniryuktistatprastAva eva vyAkhyAtavyeti gAthArthaH // 182 // samprati saMskRta - pratiSedhAdasaMskRtaM vijJAyata iti saMskRtazabdasya nikSepo vAcyaH, tatra ca yadyapi samityupasargo'pyasti tathA'pi dhAtvarthadyotakatvAttasya karaNasyaiva cAtra dhAtvarthAttadeva nikSesumAha niyuktikRt -- nAmaMThavaNAkaraNaM khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu karaNaMmI Nikkhevo chaviho hoi // 183 // vyAkhyA - nAma sthApanA dravyaM kSetraM kAlaH 'tathaive 'ti tenaiva vasturUpatAlakSaNena prakAreNa 'bhAve ya'ti bhAvazca, eSa eva - anantaroktaH, khaluzabdasyaivakArArthatvAt 'karaNe' karaNaviSaye 'nikSepo' nyAsaH SaDvidho bhavati, kimuktaM bhavati ? - nAmakaraNAdibhedena nikSipyamANaM paDvidhameva karaNaM bhavatIti gAthArthaH // 183 // tatra ca nAmakaraNaM samiti nAmaiva nAno vA karaNaM nAmakaraNaM priyaGkarazubhaGkarAdyabhidhAnAdhAnaM, yadivA nAmataH karaNaM nAmakaraNaM, yatpUjyanAmApekSayA pUjAdividhAnaM, sthApanAkaraNam-akSanikSepAdi, yo vA yasya karaNasyAkAraH, tathA ca bhASyakRt - "NAmaM NAmassa va NAmato ya karaNaMti NAmakaraNaMti / ThavaNAkaraNaM nAso karaNAgAro ya jo jassa // 1 // " dravyakaraNaM tu dravyameva kriyata iti karaNaM, kRtyalyuTo'pyanyatrApIti ( kRyalyuTo bahulam pA0 3-3-133 ) karmmaNyapi 1 nAma nAmno vA nAmatazca karaNamiti nAmakaraNamiti / sthApanAkaraNaM nyAsaH karaNAkArazca yo yasya // 1 // Jain Education Bional 6 asaMskRtA. 4 // 194 // inelibrary.org
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ lyuTo darzanAt, bhAvasAdhanapakSe tu dravyeNa dravyasya dravye vA yathAsambhavaM kriyAtmakaM karaNaM, tathA cAha-"taM teNaM tassa tami va saMbhavato u kiriyA mayA karaNaM / davassa va daveNa va davami va dabakaraNaMti // 1 // " taccAgamanoAgamabhedato dvidhA, tatrAgamato jJAtA tatra cAnupayukto, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAtridhA, tatra jJazarIrabhavyazarIradravyakaraNe pratIte evetyanAdRtya tadvyatiriktamAhadavakaraNaM tu duvihaM sannAkaraNaM ca noya sannAe / kaDakaraNamaTakaraNaM velUkaraNaM ca sannAe // 184 // ___ vyAkhyA-dravyakaraNaM, tuzabdo noAgamata idamiti vizeSadyotakaH, 'dvividhaM' dviprakAraM saMjJAkaraNaM ca haiNo ya saNNAe'tti karaNamiti prakramAt , cazabdo bhinnakramaH, tatazca nosaMjJAkaraNaM ca / tatra saMjJAkaraNamAhaPI kaTakaraNaM' kaTanivartakaM citrAkAramayomayaM pAilagAdi, 'arthakaraNam' arthAbhinivartakamadhikaraNyAdi yena dammAdi niSpAdyate. arthArtha vA karaNamarthakaraNaM yatra rAjJo'rthAzcintyante, artha eva vA taistairupAyaiH kriyata dAityarthakaraNaM, velukaraNaM ca rUtapUNikAnirvartakaM citrAkAramayaM veNuzalAkAdi, 'saMjJAyAM' saMjJAkaraNe, Aha-nAmakara saMjJAkaraNayoH kaH prativizeSo ?. na hi nAmasaMjJAzabdayorathAntaraviSayatvamutpazyAmaH, ucyate, iha nAmakaraNaM karaNamityabhidhAnamAtraM, saMjJAkaraNaM tu yatrAnvartho'sti, saMjJAkaraNeSu hi kaTakaraNAdipu kriyate'neneti karaNami 1 tattena tasya tasminvA saMbhavatastu kriyA matA karaNam / dravyasya vA dravyeNa vA dravye vA dravyakaraNamiti // 1 // NAGARose CCC CASACROSSACA CROC Jan For Private & Personal use only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMskRtA. uttarAdhya. tyanugato'rthaH pratIyate, dravyarUpANi caitAni, karaNamitirUDhyA tu saMjJAkaraNAnyucyante, Aha ca bhASyakRt "sannA nAmaMti maI taNNo NAmaM jamahihANaM // jaMvA tayatthaviyale kIrati davaM tu davaNapariNAmaM / pelukaraNAdi bRhadvRttiH na hi taM tayatthasunnaM Na vA saho // 1 // jai Na tadatthavihINaM to kiM dabakaraNaM?. jato teNaM / davaM kIrati. snnaa||195|| karaNaMti ya karaNarUDhIo // 2 // " nosaMjJAkaraNaM tu yatkaraNamapi sanna tat saMjJayA rUDhaM, uktaM hi-NosannAkaraNaM puNa hai dacassArUDhakaraNasannaMpI"ti gAthArthaH // 184 // etadeva bhedato'bhidhAtumAha- . nosannAkaraNaM puNa paogasA vIsasA ya boddhavaM / sAIamaNAIaM duvihaM puNa vissasAkaraNaM // 185 // | vyAkhyA-nosaMjJAkaraNaM punaH 'paogasA vIsasA yatti sUtratvAt prayogato vizrasAtazca boddhavyaM, tatra prayogaHjIvavyApAraH taddhetukaM karaNaM prayogakaraNaM, uktaM ca-"hoI paogo jIvavAvAro teNa jaM viNimmANaM / sajIvamajIvaM vA paogakaraNaM tayaM bahuhA // 1 // " etadviparItaM tu vizrasAkaraNaM, tatra pazcAduktamapyalpavaktavyamiti vizrasAkaraNa-18 / 1 saMjJA nAmeti matistanno nAma yadabhidhAnam // yadvA tadarthavikale kriyate dravyaM tu dravaNapariNAmam / veNukaraNAdi naiva tat tadarthazUnyaM na vA zabdaH // 1 // yadi na tadarthavihInaM tadA kiM dravyakaraNaM ?. yatastena / dravyaM kriyate. saMjJAkaraNamiti ca karaNarUDhitaH // 2 // 2 nosaMjJAkaraNaM punadravyasyArUDhakaraNasaMjJamapi / 3 bhavati prayogo jIvavyApAraH tena yadvinirmANam / sajIvamajIvaM vA prayogakaraNaM takat bahudhA // 1 // -CROSAROSALAMA For Privale & Personal use only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAha-sahAdinA vartate sAdikaM tato'nyattvanAdikamiti bhedato dvividhaM, punariti mUlabhedApekSayA, vizrasAkaraNamuktarUpamiti gaathaarthH|| 185 // tatrAnAdikaM vaktumAhadhammAdhammAgAsA evaM tivihaM bhave aNAIyaM / cakhuacakhupphAse eyaM duvihaM tu sAIyaM // 186 // vyAkhyA-dharmAdharmAkAzAnAmanyo'nyasaMvalanena sadA'vasthAnamanAdikaraNaM, na hi tatkadAcinnAsInnAsti na bhaviyati vA, uktaM hi-"dhammAdhammaNahANaM aNAisaMhAyaNAkaraNaM" na ca karaNamanAdi ca viruddhamiti vAcyaM, yato'trAnyo'nyasamAdhAnaM karaNamabhipretaM, na tvanyo'nyanivartanam , Aha ca-"anno'nnasamAhANaM jamihaM karaNaM Na NivattI" iha ca dharmAdharmAkAzAnAM karaNamiti vaktavye kathaJcikriyAkriyAvatorabhedadarzanArthamanukUlitakriyatvakhyApanArtha vA dharmAdharmAkAzAH karaNamityuktam , 'etad anantaroktaM 'trividhaM triprakAraM bhavet' syAt anAdikaM, karaNamiti prkrmH| itthamanAdikaM pazcAnirdiSTamapi pazcAnupUrvyapi vyAkhyAGgamiti khyApanAya uktaM, samprati tu sAdikamAha-'cakkhumaca khupphAse'tti sparzazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tatazcakSuSA spRzyate-gRhyamANatayA yujyata iti cakSuHsparza-sthUlaparigatimatpudgaladravyam ato'nyadacakSuHsparzam , 'eyaM duvihaM tu'tti etadvividhameva, tuzabdasyaivakArArthatvAt sAdikamiti gAthArthaH // 186 // idameva dvitayaM vyaktIkartumAha 1 dharmAdharmanabhasAmanAdisaMghAtanAkaraNam / 2 anyo'nyasamAdhAnaM yadiha ( tat ) karaNaM na nivRttiH // Jain Education IXIonal For Privale & Personal use only ainelibrary.org
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8- 09 G uttarAdhya. khaMdhesu a dupaesAiesu abbhesu abbhrukkhesuN| NipphaNNagANi davANi jANi taMvIsasAkaraNaM // 187 // asaMskRtA. bRhadvRttiH vyAkhyA-'skandheSu ca' paramANusaJcayAtmakeSu dvipradezAdikeSu AdizabdAstripradezAdiparigrahaH, paramANavazcA-4 tinenaivopalakSitAH, 'abhreSu' pratIteSu 'abhravRkSeSu' tadvizeSeSveva vRkSAkAreSu, upalakSaNaM caitadindradhanurAdInAM, tathA ca / // 196 // sampradAyaH-cakkhupphAsiyaM jaM cakkhusA dIsai, taM puNa abbhA abbharukkhA evamAi' / dRzyate ca 'abbhesu vijamAdIsutti, tatra ca yadi vidyutpratItaiva gRhyate tadA tasyAH sajIvatvAttaccharIrasya caudArikazarIrakaraNAkhyaprayogakaraNatvaprasaktiH, atha vidyotanta iti vidyunti tAni AdiryeSAM tAni vidyudAdInyabhrANi teSvityabhravizeSaNatayA vyAkhyAyate, AdizabdAca dhUmrAdiparigraha iti, tadA noktadoSaH, paramaprAtItika, sAmAyikaniyuktau cAbhrAdInyeva vizrasAkaraNamuktaM, tadyathA-"cakkhusamacakkhusaMpi ya sAdiyaM rUvivIsasAkaraNaM / abbhANuppabhitINaM bahuhA saMghAyaibheyakayaM ||1||"ti, neha tattvanizcayaH, teSu dvipradezAdiSvabhrAdiSu vA kimityAha-niSpannAnyeva niSpannakAni, jIvavyApAra vinaiva bhedasaGghAtAbhyAM labdhasattAkAni dravyANi tadvizrasAkaraNaM sAdi, cAkSuSamacAkSuSaM veti prakramaH, dvipradezAdikaraNAni hi saGghAtAd bhedAt saGghAtabhedAbhyAM ca vinApi jIvaprayogaM niSpadyante, niSpannAnyapi ca na cakSuSA // 196 // | 1 cakSuHsparza yaccakSuSA dRzyate, tatpunarabhrANi abhravRkSA evamAdyAH / 2 cAkSuSamacAkSuSamapi ca sAdikaM rUpivizrasAkaraNam / abhrANuprabhRtInAM bahudhA saMghAtabhedakRtam // 1 // ROINEESHOROSAROSAROKAR Jain Education-MIRE For Privale & Personal use only mudrainelibrary.org
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SASARAMESSAGAR vIkSyante ityacAkSuSaM vizrasAkaraNam , abhrAdikaraNAni tu khayaM niSpadhante cakSuSA ca vIkSyanta iti cAkSuSaM vizrasAkaraNam , atra ca pazcAduddiSTasyApi yadacAkSuSasya prathamamabhidhAnaM tatAAgvatpazcAnupUyeti gAthArthaH // 187 // samprati prayogakaraNamAha| duvihaM paogakaraNaM jIvetara mUla uttaraM jIve / mUle paMcasarIrA tisu aMgovaMgaNAmaM ca // 188 // vyAkhyA-'dvividhaM dvibhedaM-prayogakaraNaM 'jIvatti' jIvaprayogakaraNam 'iyare'tti ajIvaprayogakaraNaM, tatra jIvenaupayogalakSaNena yadaudArikAdizarIramabhinirvaya'te tajIvaprayogakaraNaM, tacca dvidhA-mUlakaraNamuttarakaraNaM ca, tatra 'mUla' iti mUlakaraNe vicAryamANe 'paJca' iti paJcasaGkhyAvacchinnAni vizIyante-utpattisamayataHprabhRti pudgalavicaTanAdvinazyantIti zarIrANi-audArikavaikriyAhArakataijasakArmaNAni, iha ca viSayaviSayiNorabhedopacAreNa karaNaviSayatvAccharIrANyapi karaNamuktaM, mUlatvaM cottarottarAvayavavyaktyapekSayA, tatazca yadavayava vibhAgavirahitamaudArikazarIrANAM prathamamabhinirvartanaM tat mUlakaraNaM, 'tisu aMgovaMgaNAmaM ceti, cazabdaH prakRtamanukarSati, taceha prakramAduttarakaraNamevAnukRpyate, tatazca triSu-audArikavaikriyAhAreSu taijasakArmaNayostadasambhavAdaGgopAGganAmaivottarakaraNamiti samvandhaH, atra cAGgopAGganAmazabdenAGgopAGganAmakarmanivartitAnyaGgopAGgAni gRhyante, kArye kAraNopacArAt, Aha ca bhASyakRta-"sajIvaM| 1 sajIvaM mUlottarakaraNaM mUlakaraNaM yadAdau / paJcAnAM dehAnAmuttaramAditrikasyaiva // 1 // Jain Education For Private&Personal use only. inelibrary.org
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 197 // mUluttarakaraNaM mUlakaraNaM jamAdIe / paMcaNhaM dehANaM uttaramAdItiyasseva // 1 // " iti gAthArthaH // 188 // kAni | punastAnyaGgAnItyAha murorapaTTI do bAhU a huMti UrU a / ee aTuMgA khalu aMgovaMgAi~ sesAi~ // 189 // ugA kaNA nAcchI jaMgha hattha pAyA ya / aMgovaMgA aMgulinahakesAmaMsu emAi // 190 // vyAkhyA-- tatrAdyA prAgvat, navaram aGgopAGgAni upalakSaNatvAdupAGgAni ca zeSANi tAni vakSyanta iti zeSaH, tatropAGgAni karNau nAse akSiNI jase hastau pAdau ca aGgopAGgAni aGgulayo nakhAH kezAH smazru 'evamAdIni' evaMprakArANyuttara karaNaM, vRddhAstvaGgAnyapi mUlakaraNamiti manyante, ApekSikatvAcca mUlottaratvayorubhayathA'pyavirodha iti gAthAdvayArthaH // 189 - 190 // idamevAnyathA''ha-- tesiM uttarakaraNaM boddhavaM kaNNakhaMdhamAIyaM / iMdiyakaraNA tANi ya uvadhAyavisohio huMti // 199 // vyAkhyA- 'teSAm ' AdyAnAM trayANAM zarIrANAmuttarakaraNaM 'boddhavyam' avagantavyaM, 'kaNNasaMdhamAdIyaM' ti | tatraiaudArikasya karNayovRddhyApAdanaM skandhasya ca mardanAdinA dRDhIkaraNam, AdizabdAddantarAgAdikaraNaparigrahaH, evaM | vaikriyasyApi, AhArakasya tu nAstyeva, gamanAdinA vA tasyApyuttarakaraNamiti grAhyaM / tathA indriyANAM cakSurAdInAM Jain Educationtional asaMskRtA. 4 // 197 // ainelibrary.org
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In karaNAni - avasthAntarApAdanAni indriyakaraNAni tAni ca 'upaghAtavizuddhitaH' upaghAtAt vizuddhezca bhavanti, tatropaghAtAdvipAdyabhyavahArato 'ndhabadhiratAdyApAdanAni vizuddhitazca brAhmIsamIrAJjanAdinA spaSTatAdyApAdanAnyuttarakaraNaM bhavati, paThyate ca - 'iMdiyakaraNaM ca taha'ti atra caikavacanAntatayA sarva vyAkhyeyamiti gAthArthaH // 191 // | athavA'nyathA karaNamucyate-- | saMghAyaNaparisADaNaubhayaM tisu. dosu natthi saMghAo / kAlaMtarAi tinhaM jaheva suttaMmi niddiTTaM // 192 // vyAkhyA - 'saMghAyaNe 'ti saMhanyamAnAnAM - saMyujyamAnAnAmaudArikA dipudgalAnAM taijasakArmaNapudgalaiH saha yadAtmanastattatpudgalagrahaNAtmikAsu tadanukUlakriyAsu varttanAtmakaM prayojakatvaM sA saGghAtanA, tathA pariH samantAcchaTatAM| pRthagbhavatAmaudArikAdipudgalAnAM yadAtmanastAnprati tattaccharIravimokSAtmakaM prayojakabhavanaM sA parizATanA, ubhAva|bhihitAvavayavAvasyeti ubhayaM - saGghAtanAparizATanAkaraNaM / kimidaM trayamapi paJcasvapyaudArikAdiSu athAnyathetyAha| triSvAdyeSu, kimuktaM bhavati ? - audArikavaikriyAhArakeSu, 'dvayoH ' taijasakArmmaNayoH, kimityAha - 'nAsti' na vidyate, | ko'sau ? - saGghAtaH, tadabhAvAcca saGghAtanApi nAstIti bhAvaH, sA hi prathamata utpadyamAnasya jIvasya tailabhRtataptatApikApra| kSiptApUpavat tailasadRzAnaudArikA dipudgalAnAdadAnasyaivaudArikAdiSvapi varNyate na ca taijasakArmaNayoH prathamata upAdA|nasambhavaH, anAdisaMhatimatvAttayoH, parizATanA tu zailezIcaramasamaye, pratisamayaM saGghAtanA parizATanobhayaM ca sambha inelibrary.org
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. 18 vatyeva, kAlAntarAdi trayANAmityasyAyamarthaH-trayANAM saGghAtanAparizATanobhayeSAM kAla:-kiyatkAlaM saGghAtanA pari-14 asaMskRtA. zATanobhayaM cetyevamAtmakaH antaraM ca saGghAtanAyAH sakRdavAptau punaH kiyatA kAlenAvAptirevaMrUpam , evaM parizATanAyA ubhayasya ca, AdizabdAt sAditvAnAditve ca, kimityAha-'yathaiveti yenaiva prakAreNa 'sUtre' sAmAyikAdhyayane // 198 // 'nirdiSTA' iti ArSatvAt 'nirdiSTaM' pratipAditamiti gAthArthaH // 192 // etaccAtidiSTamapi niyuktikRtA vineyAnugrahArthaM sampradAyata ucyate, sa cAyameyoNi tinnivi karaNANi kAlato maggijaMti-tatthorAliyasaMghAyakaraNaM egasamaiyaM, jaM paDhamasamaovavannagassa, jahA telle ogAhimato chUDho tappaDhamayAe Aiyati, evaM jIvo'vi uvavajaMto paDhame samaye geNhati orAliyasarIharapAoggAI davAiM, na puNa muMcati kiMcivi, parisADaNAvi samao, maraNakAlasamae egaMtato muMcati na giNhati, majjhimakAle kiMci geNhai kiMci muMcati, jahaNNaNaM khuDDAgaM bhavaggahaNaM tisamaUNaM, ukkoseNaM tinni paliovamAI 1 etAni trINyapi karaNAni kAlato mRgyante-tatraudArikasaMghAtakaraNamekasAmayika, yatprathamasamayotpannasya, yathA taile'vagAhakaH kSiptasta- // 198 // prathamatayA''datte, evaM jIvo'pi utpadyamAnaH prathame samaye gRhNAti audArikazarIraprAyogyANi dravyANi, na punarmuJcati kiJcidapi / parizATanA'pi samayaH(m), maraNakAlasamaye ekAntato muJcati na gRhNAti, madhyakAle kiJcidgRhNAti kiJcinmuJcati, jaghanyena kSullakabhavagrahaNaM trisamayonam , utkRSTena trINi palyopamAni For Privale & Personal use only Ww.jainelibrary.org
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaUNANi,-do viggahami samayA samao saMghAyaNAya tehUNaM / khuDDAgabhavaggahaNaM sacajahanno ThitIkAlo // 1 // ukkoso samaUNo jo so sNghynnaasmyhiinno| kiha Na dusamayavihINo sADaNasamae vihINaMmi! // 2 // bhaNNati bhavacarimaMmivi samae saMghAyasADaNA ceva / parabhavapaDhame sADaNamato tadUNo Na kAlotti // 3 // jai parapaDhame sADo Niviggahato ya taMmi sNghaato| NaNu savasADasaMghAyaNAto samae viruddhAto // 4 // AcArya Aha-jamhA vigacchamANaM vigayaM uppajamANamuppannaM / to parabhavAdisamae mokkhAdANANa Na viroho // 5 // cutisamae Nehabhavo iha-* dehavimokkhato jhaatiito| jai parabhavovi Na tahiM to so ko hou saMsArI ? // 6||nnnnu jaha viggahakAle | dehAbhAve'vi parabhavaggahaNaM / taha dehAbhAmivi hojehabhayo'vi ko doso ? // 7 // ciya viggahakAlo 3 1 samayonAni-dvau vigrahe samayau samayaH saMghAtanAyAH tairUnam / kSullakabhavagrahaNaM sarvajaghanyaH sthitikAlaH // 1 // utkRSTaH samayonaH yaH sa saMghAtanAsamayahInaH / kathaM na dvisamayavihInaH zATanasamaye vihIne ? // 2 // bhaNyate bhavacarame'pi samaye saMghAtazATane eva / / parabhavaprathame zATanamatastadUno na kAla iti // 3 // yadi parabhavaprathame zATo nirvigrahatazca tasmin saMghAtaH / nanu sarvazATasaMghAtane | samaye viruddhe // 4 // yasmAdvigacchadvigatamutpadyamAnamutpannam / tataH parabhavAdisamaye mokSAdAnayorna virodhaH // 5 // cyutisamaye nehabhava, ihadehavimokSato yathA'tIta: / yadi parabhavo'pi na tatra tata: sa ko bhavatu saMsArI ? // 6 // nanu yathA vigrahakAle dehAbhAve'pi parabhavagrahaNam / tathA dehAbhAve'pi bhavedihabhavo'pi ko doSaH // 7 // yata eva vigrahakAlaH ****Gong *K*KKTing Liu Xiao 44-Yan TAYS uttarASya.34 JainEducation For Privale & Personal use only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 19 // dehobhAve'vi to parabhavo so| cutisamae uNa deho na viggaho jai sa ko hou ? // 8 // idANiM aMtaraM asaMskRtA. saMghAyaMtarakAlo jahaNNayaM khuDDayaM tisamaUNaM / do viggahaMmi samayA taiyo saMghAyaNAsamao / / 9 // tehUNaM khuDabhavaM dhariu parabhavamaviggaheNaM vA / gaMtUNa paDhamasamae saMghAyayato sa viNNeo // 10 // idANiM saMghAyaparisADaMtaraM-ubhayaMtaraM jahaNNaM samao NiviggaheNa saMghAe / paramaM satisamayAtiM tettIsaM udahiNAmAI // 11 // aNubhaviuM devA-2 disu tettIsamihAgayassa ttiyNmi| samae saMghAyayato duvihaM sADaMtaraM vocchN|| 12 // khuDu(DA)gabhavaggahaNaM jahaNNamukosayaM ca tettIsaM / taM sAgarovamAiM saMpuNNA pucakoDI ya // 13 // Aha-iha kSulakabhavagrahaNaM pUrNamaudArikasarvazATayojaghanyamantaramuktaM, taca 'parabhavapaDhame sADo' iti vacanAtsamayonameva prApnotIti kathaM na virodhaH 1, ucyate, nizcayanayamatamidaM 'parabhavapaDhame sADo'tti, sadyuttaraparyAyotpAdameva pUrvasya vinAzamevAha vigacchadeva ca vigatamutpa 1 dehAbhAve'pi tataH parabhavaH saH / cyutisamaye tu na deho na vigraho yadi sa ko bhavatu // 8 // idAnImantaraM-saMghAtAntarakAlo jadhanyaM kSullakastrisamayonaH / dvau vigrahe samayau tRtIyaH saMghAtanAsamayaH // 9 // tairUnaM kSullakabhavaM dhRtvA parabhavamavigraheNa vA / gatvA prathamasamaye saMghAtayataH sa vijJeyaH // 10 // idAnIM saMghAtaparizATAntaram-ubhayAntaraM jaghanyaM samayo nirvigraheNa saMghAte / paramaM satrisa|mayAtrayastriMzadudadhayaH // 11 // anubhUya devAdipu trayastriMzatamihAgatasya tRtIye / samaye saMghAtayato dvividhaM zATAntaraM vakSye // 12 // kSullakabhavagrahaNaM jaghanyamutkRSTaM ca trayastriMzat / tat sAgaropamANi saMpUrNAni pUrvakoTI ca // 13 // // 19 // ainesbrary.org JainEducatioIPI
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ dyamAnameva cotpannaM yata uktam- "jamhA vigacchamANaM vigaya" mityAdi, tathA cAsya ya evottarabhavotpAdaH sa eva pUrvabhavaparityAgaH, evaM ca yadevottarabhavaudArikapudgalAnAM saGghAtastadaiva pUrvabhavaudArikapudgalAnAM zATa iti parabhavaprathama - | samaya evaitadabhiprAyeNa zATaH, vyavahAranayamatena tvanya evottarasyotpAdaH anya eva ca pUrvasya vinAzo vinaSTasyaiva |ca vinaSTatA utpannasyaiva cotpannatA, tato na ya evottarabhavotpAdaH sa eva pUrvabhavaparityAgaH, evaM cAnyadevottarabhavau| dArikapudgalAnAM saGghAto'nyadaiva ca pUrvabhavaudArikapudgalAnAM zATaH, tato nAsya parabhavaprathamasamaya eva saGghAtazATI, kintu pUrvabhavAntyasamaya eva zATaH uttarabhavAdyasamaya eva saGghAtaH, tathA ca nizcayavyavahAranayAtmakatvAjinama| tasya yadA'sau kSullakabhava utpadyate tadA vyavahAranayasyAzrayaNAtpUrvabhavAntyasamaya eva zATo vivakSyate, yadA tu tata udvarttate tadA nizcayanayAGgIkaraNAtparabhavaprathamasamaya evotpAda iti paripUrNameva kSullakabhavagrahaNamaudArikasarvazATayorjaghanyamantaramiti na kazcidvirodhaH / IdANiM viuciyassa -- veuviya saMghAto samato so puNa viuccaNAdIto / orAliyANa ahavA devAdINAigahaNaMmi // 1 // ukkoso samayadugaM jo samaya viucchiuM mato vitie / samae suresu 1 idAnIM vaikriyasya- vaikriyasaMghAtaH samayaH sa punarvikurvaNAdeH / audArikANAmathavA devAdInAmAdigrahaNe // 1 // utkRSTaH samayadvikaM yaH samayaM vikurvya mRto dvitIye / samaye sureSu Jain Educationlational Aainelibrary.org
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. asaMskRtA. bRhadvRttiH // 20 // vacai Niviggahao ya jaMtassa // 2 // ubhayaggahaNaM samato so puNa dusamayaviuviyamayassa / paramatarAI saMghAyasamayahINAI tettIsaM // 3 // veubviyasarIraparisADaNakAlo'vi samayato ceva // idANiM aMtaraM-veubviyasarIrasaMghAyaMtaraM jahaNNeNaM egaM samayaM, sovi ya paDhamasamae ghiubviya mayassa viggaheNaM taie samae veuviesu devesu saMghAyaMtassa bhavati, ahavA tatiyasamae viuviya mayassa aviggaheNaM devesu saMghAyaMtassa saMghAyaparisADaMtaraM jahaNNeNaM samaya eva, so puNo'cira viuviya mayassa aviggaheNaM saMghAyaMtassa bhavati / sADassa aMtaraM-jahannaNaM aMtomuhuttaM / |tiNhavi etesiM ukkoseNaM aNaMtaM kaalN-vnnssikaalo| idANiM AhArayassa-AhAre saMghAo parisADo ya samayaM samo hoi / ubhayaM jahaNNamukkosayaM ca aMtomuhuttaM tu // 1 // baMdhaNasADubhayANaM jahannamaMtomuhuttamaMtaraNaM / ukko 1 vrajati nirvigrahatazca gacchataH // 2 // ubhayagrahaNaM samayaH sa punadvauM samayau vikurvya mRtasya / paramatarANi saMghAtasamayahInAni trayastriMzat // 3 // vaikriyazarIraparizATanakAlo'pi samaya eva / idAnImantaraM-vaikriyazarIrasaMghAtAntaraM jaghanyenaikaH samayaH, so'pi ca prathamasamaye vikuLa mRtasya vigraheNa tRtIye samaye vaikriyeSu deveSu saMghAtayato bhavati, athavA tRtIyasamaye vikuLa mRtasyAvigraheNa deveSu saMghAtayataH saMghAtaparizATAntaraM jaghanyena samaya eva, sa punaraciraM vikuLa mRtasya avigraheNa saMghAtayato bhavati / zATasyAntaraM-jaghanyenAntarmuhUrtta / trayANAmapyeteSAmutkRSTenAnantaH kAlo-vanaspatikAlaH / idAnImAhArakasya-AhArake saMghAtaH parizATazca samayaH samo bhavati / ubhayaM jaghanyamutkRSTaM cAntarmuhUrtameva // 1 // bandhanazATobhayAnAM jaghanyamantarmuhUrtamantaram / utkR // 20 // Jain Educa 2 t For Privale & Personal use only ional .jainelibrary.org
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ seNamavarlDa poggalapariyaTTa desUNaM // 2 // teyAkammANaM puNa saMtANANAdito Na saMghAto / bhavANa hoja sADo selesIcarimasamayaMmi // 3 // gataM jIvamUlaprayogakaraNam , uttaraprayogakaraNamAha itto uttarakaraNaM sarIrakaraNaM pognipphnnN| taM bheyA'NegavihaM cauvihamiNaM samAseNaM // 193 // saMghAyaNA ya parisADaNA ya mIse taheva pddiseho| paDasaMkhasagaDathUNA uDkRtiricchANa karaNaM ca // 194 // ___ vyAkhyA-'ita' iti mUlaprayogakaraNAdanantaram 'uttarakaraNa'miti uttaraprayogakaraNam , ucyate iti gamyate, tatkataradityAha-zarIraM ca tatkaraNaM ca tAM tAM kriyAM prati sAdhakatamatvena zarIrakaraNaM tasya prayogaH-vIryAntarAyakSayopazamajajIvavIryajanito vyApAraH tena niSpannaM zarIrakaraNaprayoganiSpannam , ata eva zarIraniSpattyapekSayA'syottaratvamiti bhAvanIyaM, 'tat' ityuttarakaraNaM 'bhedAt' iti bhedamAzritya 'anekavidham' anekaprakAram , idamatra tAtparyam-saMsAriNAM kAryANi visazarUpANi bahani dRSTAni, atastatsAdhanairapi karaNairbahubhireva bhavitavyaM, taSTenApArdhaH pudgalaparAvartoM dezonaH // 2 // taijasakArmaNayoH punaH saMtAnAnAdito na saMghAtaH / bhavyAnAM bhavet zATaH zailezIcaramasamaye // 3 // I[ ubhayaM anAdiNihaNaM saMtaM bhavvANa hoja kesiMci / antaramanAdibhAvAdacantavijogato na yasiM // 4 // ] ubhayamanAdinidhanaM sAntaM bhavyAna |bhavetkeSAJcit / antaramanAdibhAvAdatyantAviyogato naivAnayoH // 4 // Jain Ede For Privale & Personal use only holn.jainelibrary.org
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 201 // na ca tAni vistarato vaktuM zakyAni ata Aha-- 'caturvidhaM' catUrUpam, 'idam' ityuttarakaraNaM, samAsena, ucyata iti zeSaH, tadevAha - 'saGghAtanA ca' saMghAtanAkaraNaM 'parizATanA ca' parizATanAkaraNaM 'misse 'ti mizraM saGghAtanApa| rizATana karaNaM tathaiva 'pratiSedhaH' iti saGghAtanA parizATanAzUnyam, amISAM codAharaNAni darzayannAha - paTe saGghAtanaiva tantusaGghAtaniSpannatvAttasya, zaGkha parizATanaiva parizATyamAnatvAdevAsya, zakaTe ubhayaM yatastatra kiJcitsaGgAtyate | kIlikAdi kiJcicca parizAyyate'dhikatvagAdi, sthUNAnAmubhayAbhAvaH tathA ca 'uDDatiricchANaM 'ti bhAvapradhAnatvAdasyordhvatiryaktvayoH karaNaM, cazabdAnnamanonnamanAdi ca tatrottarakaraNaM ca na tu saGghAtanAparizATanA ca, Aha| idamapyajIvAnAM kriyata ityajIvakaraNameva, tatkathamasya jIvakaraNatvenopanyAsaH 1, ucyate, jIvena kriyata iti vidhakSayA jIvakaraNatvenedamuktamityadoSa iti gAthArthaH // 193 - 194 // ajIvaprayogakaraNamAhaajiyappaogakaraNaM dave vaNNAiyANa paMcanhaM / cittakara (NaM) kusuMbhAIsu vibhAsA u sesANaM // 195 // vyAkhyA - asyAkSarArthaH sugamaH // 197 // bhAvArthastvayaM-jaM jaM NijjIvANaM kIras jIvappaogao taM taM / vaNNAdi rUvakammAdi vAvi tadajIvakaraNanti // 1 // uktaM dravyakaraNaM, kSetrakaraNamAhaNa viNA AgAseNaM kIrai jaM kiMci khittamAgAsaM / vaMjaNapariAvannaM ucchukaraNamAiaM bahuhA // 196 // 1 yadyannirjIvAnAM kriyate jIvaprayogatastattat / varNAdi rUpakarmAdi vA'pi tadajIvakaraNamiti // 1 // Jain Educationtional asaMskRtA. 4 // 201 //
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-Aha-nityatvAtkSetrasya karaNaM na saMgacchate tatkathaM kSetrakaraNasambhavaH ?, ucyate, na vinA''kAzena 'kriyate' nirvaya'te 'yaditi yasmAt 'kiJcidapi' alpamapi dyaNukaskandhAdi, atastatprAdhAnyAd dravyakaraNamapi kSetrakaraNamucyate ityupaskAraH, nanu yadyAkAzena vinA na kiJcit kriyate tadA''kAzakaraNataivAstu kathaM kSetrakaraNatA ?, ucyate, 'kSetram' iti kSetrazabdavAcyamAkAzaM, tathA ca paryAyazabdatvAdanayoritthamabhidhAnamaduSTameveti bhAvaH, taca vyaJjanaM-zabdastasya paryAyaH-anyathA ca bhavanaM vyaJjanaparyAyaH tamApannaM-prApta vyaJjanaparyAyApannam , 'ucchukaraNamAiyaMti prakramAnmakArasya cAgamikatvAdikSukSetrakaraNAdikaM 'bahudhA' bahuprakAram , ekatve'pi kSetrasyekSukSetrakaraNAdirUpeNAbhilApasya bahuprakAratvAt , tathA ca sampradAyaH-vaMjaNapariyAvannaM NAma jaM khettaMti abhilappati taMjahA-18 ucchakhettakaraNaM sAlikhettakaraNaM tilakhittakaraNaM evamAdi' athavA yasmin kSetre karaNaM kriyate vaya'te vA tat kSetrakaraNamiti gAthArthaH // 196 // idAnIM kAlakaraNamAhakAlo jo jAvaio jaM kIrai jaMmi jaMmi kaalNmi| oheNa nAmao puNa havaMti ikkaarskrnnaa||197|| vyAkhyA-kAlo 'yaH' samayAdiryAvatparimANaH yatkaraNaniSpattAvapekSAkAraNatvena vyApriyate, kimuktaM bhavati?yasya bhojanAdevitA ghaTikAdvayAdinA kAlena niSpattistasya sa eva kAlaH karaNaM, tasyaiva tatra sAdhakatamatvena 1 vyajanaparyAyApannaM nAma yatkSetramityabhilapyate, tadyathA-ikSukSetrakaraNaM zAlikSetrakaraNaM tilakSetrakaraNamevamAdi / national T Jain Educat For Private&Personal Use Only v.jainelibrary.org
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhattiH // 202 // vivakSitatvAt , yadi vA yatkaraNaM 'kriyate' niSpAdyate yasmin yasmin kAle tasya sa eva kAlaH karaNaM kAlakaraNam , asaMskRtA. atrAdhikaraNasAdhanatvena vivakSitatvAtkaraNazabdasya, 'oghene ti nAmAdivizeSAnapekSametatkAlakaraNaM, tathA ca vRddhAH'kAlakaraNaM jaM jAvatieNa kAleNa kIrati, jaMmi vA kAlaMmi'tti, ihApi kAlasyAkRtrimatvena karaNAsambhavAditthamupanyAsaH, nAmataH punarbhavantyekAdaza 'karaNAni' kAlavizeSarUpANi caturyAmapramANAni, karaNatvaM caiSAM tattakriyAsAdhakatamatvAditi gAthArthaH // 197 // kAni punastAnItyAha| bavaM ca bAlavaM ceva, kolavaM thiiviloannN| garAi vaNiyaM ceva, viTThI havai sattamI // 198 // sauNi cauppayaM nAgaM, kiMsugdhaM karaNaM thaa| ee cattAri dhuvA, sesA karaNA calA satta // 199 // vyAkhyA-bavaM ca bAlavaM caiva kaulavaM strIvilocanaM garAdi vaNijaM caiva viSTirbhavati saptamI / zakuni catuSpadaM nAgaM kiMstughnaM karaNaM tathA, 'etAnIti zakunyAdIni catvAri 'dhruvANI'tyavasthitAni, zeSANi karaNAni 'calAni'anavasthitAni sapteti zlokadvayArthaH // 198-199 // kasya punaH ka dhruvatvamityAha M202 // kiNhacauddasirattiM sauNiM paDivajae sayA krnnN| itto ahakkama khalu cauppayaM nAga kiMchagdhaM // 20 // 1 kAlakaraNaM yadyAvatA kAlena kriyate, yasminvA kAla iti / Jain Educatio n For Privale & Personal use only hinelibrary.org
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ B vyAkhyA-kRSNacaturdazyA rAtrI zakuniH pratipadyate, kharUpamiti zeSaH, kiM kadAcidevetyAha-'sadA' sarvakA lam , anenAsyAvasthitatvamAha, karaNaM prAgvad , ata UrdU 'yathAkrama' yathAparipATi 'khaluH' avadhAraNe tato yathAkramameva, catuSpadaM nAgaM kiMstughnamiti, tatrAmAvAsyAyAM dine catuSpadaM rAtrau nAgaM pratipadi ca dine kiMstughnamiti gAthArthaH // 200 // saptavidhakaraNAnayanopAyapratipAdikeyaM pUrvAcAryagAthA-"pakkhatihito duguNiyA durUvahINA ya sukapakkhaMmi / sattahie devasiyaM taM ciya rUvAhiyaM rattiM // 1 // esA'ttha bhAvaNA-abhimayadiNami karaNajANaNatthaM pakkhatihito duguNiyatti-ahigayatihiM paDaca atIyAto duguNijaMti, jahA suddhacautthIe duguNA aTTa havaMti, |'duruvahINaM'ti, sattahie devasiyaM karaNaM havai, ettha ya bhAgA chacceva, tao bavAiyakameNa cauppahariyakaraNabhAveNa cautthie divase to vaNiyaM havai, taM ciya rUvAhiyaM rattiti rattIe viTThI, kaNhapakkhe dorUvA Na pADijaMti, evaM | 1 pakSatithayo dviguNitA dvirUpahInAzca zuklapakSe / saptahate daivasikaM tadeva rUpAdhikaM rAtrau // 1 // eSA'tra bhAvanA--amimatadine karaNajJAnArtha pakSatithayo dviguNitA iti-adhikRtatithiM pratItyAtItA dvirguNyante, yathA zuklacaturthyA dviguNA aSTa bhavanti, dvirUpahInamiti saptahRte daivasikaM karaNaM bhavati, atra ca bhAgAH SaDeva, tato bavAdikrameNa catuSpAharikakaraNabhAvena caturthyA divase tadvaNija karaNaM bhavati, hai tadeva rUpAdhikaM rAtrAviti rAtrau viSTiH / kRSNapakSe dve rUpe na pAtyete, evaM Sain E l amational For Private & Personal use only M i nelibrary.org
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMskRtA. uttarAdhya. savattha bhAvaNA kAyacA, bhaNiyaM ca-"kiNhanisitaIyadasamI sattami cAuddasIsu aha viTThI / sukkacautthikkArasi |Nisi aTThamI puNNimA ya divA // 1 // " laukikA apyAhuH-"kRDherA sadivA dara bhUtadivA, zucarASTadivaikarapUrNabRhadvRttiH |divA / yadi candragatizca tithizca samA, iti viSTiguNaM pravadanti budhAH // 2 // " "suddhassa paDivai nisi pNcmi||20|| diNi aTTamIeN rAI tu / divasassa bArasI puNNimAya rattiM bavaM hoti // 1 // bahulassa cautthIe divA ya taha sattamIeN ratiMpi / ekkArasIe divase bavakaraNaM hoi nAyacaM // 2 // " iti sampradAyArthaH // prAguddiSTaM |bhAvakaraNamAhabhAvakaraNaM tu duvihaM jIvAjIvesu hoi nAyatvaM / tattha u ajIvakaraNaM taM paMcavihaM tu nAyava // 201 // vyAkhyA-bhAvaH-paryAyaH tasya karaNaM bhAvakaraNaM, tatpunaH tuzabdasya punararthatvAt 'dvividhaM dvibhedaM, kathamityAha 1 sarvatra bhAvanA karttavyA, bhaNitaM ca (vANija) kRSNanizi tRtIyAdazamIsaptamIcaturdazISvatha viSTiH / zuklacaturyukAdazIrAjyoH aSTamIpUrNimayordivA // 1 // 2 kriti kRSNapakSe triti tRtIyAtithau reti rAtrau seti saptamyAM diveti divase deti dazamyAM reti rAtrau bhUteti | hAcaturdazyAM diveti divase zviti zuklapakSe ceti caturthyAM reti rAtrau aSTetyaSTamyAM diveti divase eketi ekAdazyAM reti rAtrI pUrNeti pUrNimAyAM divA / 3 zuddhasya pratipadi nizi paJcamIdine aSTamyAM rAtrau tu / divase dvAdazyAH pUrNimAyA rAtrau bavaM bhavati // 1 // kRSNamma caturdhyA | divA ca tathA saptamyA rAtrAvapi / ekAdazyA divase bavakaraNaM bhavati jJAtavyam / // 20 // For Privale & Personal use only www.ainelibrary.org
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIveSu bhavati 'jJAtavyam' avaboddhavyaM, kimuktaM bhavati ?-jIvaviSayamajIvaviSayaM ca, tatrAlpavaktavyatvAdajIvabhAvakaraNamevAdAvupadarzayati-tattha jamajIvakaraNaM'ti tatra-tayoIyormadhye yadajIvakaraNaM tat 'paJcavidhaM tu' paJcaprakArameva 'jJAtavyam' avaseyamiti gAthArthaH // 201 // etadeva spaSTayitumAha vaNNarasagaMdhaphAseM saMThANe ceva hoi nAyavaM / paMcavihaM paMcavihaM duviha'TavihaM ca paMcavihaM // 202 // | vyAkhyA-varNarasagandhasparza saMsthAne caiva, ubhayatra viSayasaptamI, tato varNAdiviSayaM bhavati jJAtavyam, ajIvakara-18 6Namiti prakramaH, tatra varNaH paJcavidhaH-kRSNAdiH, rasaH paJcavidhastiktAdiH, gandho dvibhedaH-surabhiritarazca, sparzo'STa-16 vidhaH-karkazAdiH, saMsthAnaM paJcavidhaM-parimaNDalAdi, etadbhedAtkaraNamapyetadviSayametAvadbhedameva, ata evAha-'paJca-* vidha'mityAdi, nanu dravyakaraNAtko'sya vizeSaH ?, ucyate, iha paryAyApekSayA tathAbhavanamabhipretaM, dravyakaraNe tu dravyasyaiva tathA tathotpAdo dravyAstikamatApekSayeti vizeSaH, uktaM ca-"aparappaogajaM (o) jaM ajIvarUvAdi pajayAvatthaM / tamajIvabhAvakaraNaM tappajAappaNAvekhaM // 1 // ko davavissasAkaraNAu viseso imassa ? nanu 1 aparaprayogajaM (to) yadajIvarUpAdi paryAyAvastham / tadajIvabhAvakaraNaM tatparyAyAtmano'pekSayA // 1 // ko dravyavizrasAkaraNAdvizeSo'sya ?.| nanu bhaNitam / iha paryAyApekSayA dravyArthikanayamataM tacca // 2 // Jain Education tional For Privale & Personal use only Olainelibrary.org
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bhaNiyaM / iha pajaya'vekkhAe davaTTiyanayamayaM taM ca // 2 // " iti gAthArthaH // 202 // uktamajIvabhAvakaraNaM, sAmprataM asaMskRtA. jIvabhAvakaraNamAhabRhadvRttiH jIvakaraNaM tu duvihaM suyakaraNaM caiva no ya suyakaraNaM / baddhamavaddhaM ca suaMnisIhamanisIhabaddhaM tu // 20 // // 204 // | vyAkhyA-jIvabhAvakaraNaM punaH, tuzabdasya punararthatvAt , 'dvividha' dviprakAraM, zrutasya karaNaM zrutakaraNaM, bhAvakara-18 dANatvaM cAsya zrutasya kSAyopazamikabhAvAntargatatvAt , caiveti pUraNe, 'No ya suyakaraNaM'ti cazabdasya vyavahitasamba ndhatvAt nozrutakaraNaM ca / tatrAdyamabhidhitsurAha-'baddhaM' grathitam 'abaddhaM ca' etadviparItaM 'zrute' zrutaviSayaM, karaNamiti prakramaH, tatra ca 'NisIhamaNisIhabaddhaM tu'tti baddhaM dvividha-nizIthamanizIthaM ca, tuzabdazcAnayorabaddhasya ca laukikalokottarabhedasUcakaH, tatazca nisIthaM rahasi yatpaThyate vyAkhyAyate vA, tacca lokottaraM nizIthAdi laukikaM| bRhadAraNyakAdi, anizIthametadviparItaM, taca lokottaramAcArAdi laukikaM purANAdi, abaddhamapi laukikalokottarabhedena dvibhedameva, tatra lokottaraM yathaikA marudevyatyantasthAvarA siddhA svayambhUramaNe matsyapadmayovalayavarjAni sarvasaMsthAnAni santi, viSNukumAramaharyojanalakSapramANazarIravikaraNaM kuruDavikuruDau kuNAlAyAM sthitAvativRSTayA ca 204 // tannAzaH tayozcAzubhAnubhAvAtsaptamanarakapRthivIgamanaM kuNAlAnAzAca bhagavato vIrasya trayodazyAM samAyAM kevalajJAnotpattirityAdi anekaprakAramAcAryaparamparAyAtaM, laukikaM tvabaddhaM dvAtriMzahaDDikAH SoDaza karaNAni paJca sthAnAni, Jain Educat i onal For Private & Personal use only N inelibrary.org
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadyathA - AlIDhaM pratyAlIDhaM vaizAkhaM maNDalaM samapadaM ca tatrAlIDhaM dakSiNaM pAdamagrataH kRtvA vAmapAdaM pRSThataH sAra - yati, antaraM dvayorapi pAdayoH paJca padAni, etadviparItaM tu pratyAlIDhaM, vaizAkhaM punaH pANI abhyantarataH kRtvA samazreNyA vyavasthApayati, agrimatalau bahirbhUtau kAryoM, maNDalaM dvAvapi pAdau dakSiNavAmato'vasArya UrU AkuJcati, yathA maNDalaM bhavati, antaraM catvAri pAdAni, samapadaM punaH sthAnaM dvAvapi pAdau samau nairantaryeNa sthApayati, etAni paJca sthAnAnyavaddhAni, zayanakaraNaM ca SaSThamiti gAthAkSarArthaH // 203 // uktaM zrutakaraNamadhunA nozrutakaraNamAhanosuyakaraNaM duvihaM guNakaraNaM taha ya juMjaNAkaraNaM / guNa tavasaMjamajogA juMjaNa maNavAyakAe ya 204 vyAkhyA - iha ca nozabdasya sarvaniSedhAbhidhAyitvAt zrutakaraNaM yanna bhavati tannozrutakaraNaM, taca dvedhA-guNakaraNaM 'tathA ca ' tainaiva nAzrutatvalakSaNena prakAreNa yojanAkaraNaM ca etatkharUpamAha - 'guNa'tti prakramAd guNakaraNaM, kimityAha - tapazca saMyamazca tapaHsaMyamau tayorAtmaguNayoryogAH- tatkaraNarUpA vyApArAstapaH saMyamayogAH, kimuktaM |bhavati ? - tapaHkaraNam - anazanAdi saMyamakaraNaM ca paJcAzravaviramaNAdi guNakaraNamucyate, guNatvaM ca tapaHsaMyamayoH karmanirjarAhetutvenAtmopakAritvAt, 'jaMjaNa' tti yojanA karaNaM 'maNavayaNakAe ya'tti cazabdo'vadhAraNe, viSayasaptamI ceyaM, tato manovAkkAyaviSayameva, tatra manoviSayaM satyamanoyojanAkaraNAdi caturdhA, vAgviSayamapi satyavAgyojanAkaraNAdi catudhaiva, kAyaviSayaM tvaudArikakAyayojanAkaraNAdi saptadhA, tatazca dvAbhyAM catuSkAbhyAM saptakena ca mIli - ww.jainelibrary.org
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. tena paJcadazavidha yojanAkaraNaM, yojayati hyetatpaJcadazavidhamapi karmaNA sahAtmAnamiti, Aha ca-"maNavayaNakAya- asaMskRtA. kiriyA pannarasavihA u jhuMjaNAkaraNa"miti gAthArthaH // 204 // yena karaNenAtra prakRtaM tadAhabRhadvRttiH kammagasarIrakaraNaM AuakaraNaM asaMkhayaM taM tu / teNa'higAro tamhA u appamAo carittaMmi // 205 // // 205 // B vyAkhyA-'karmakazarIrakaraNaM' kArmaNadehanivarttanaM, tadapi jJAnAvaraNAdibhedato'nekavidhamityAha-'AyuHkara-2 haNam' iti AyuSaH-paJcamakarmaprakRtyAtmakasya karaNaM-nirvartanamAyuHkaraNaM, tatkimityAha-'asaMkhayaM taM tu'tti tatpu narAyuHkaraNamasaMskRtaM-nottarakaraNena truTitamapi paTAdivatsandhAtuM zakyaM, yataH-"phuTTA tuTTA va ihaM paDamAdI saMdhayaMti NayaNiuNA / sA kAvi Natthi NII saMdhijai jIviyaM jIe // 1 // " evaM ca 'kharUpato hetuto viSayatazca vyAkhyeti | kharUpato hetutazca 'uttarakaraNeNa kaya mityAdinA granthena vyAkhyAtam , anena tvAyuSkakaraNasyAsaMskRtatvopadarzanena viSayataH, idAnIM tUpasaMhAramAha-'teNa'higArotti 'tene'tyAyuHkarmaNA'saMskRtenAdhikAraH, 'tamhA utti tasmAt tuzabdo'vadhAraNArthaH, tasya ca vyavahitaH sambandhaH, tato'yamarthaH-yasmAdasaMskRtamAyuHkarma tasmAt 'apramAda eva' pramAdAbhAva eva, 'caritra' iti caritraviSayaH kartavya iti gAthArthaH // 207 // evaM ca vyAkhyAtaM saMskRtam, // 205 // 1 manovacanakAyakriyA paJcadazavidhaM tu yojanAkaraNam / 2 sphuTitAkhaTitA vA iha paTAdayaH saMdadhati nayanipuNAH / sA kAAcanAsti nItiH saMdhIyate jIvitaM yayA // 1 // r For Private & Personal use only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educati | etadviparItaM cAsaMskRtamiti / samprati sUtramanuzriyate tatra cAsaMskRtaM jIvitamiti jaropanItasya na trANamiti ca mA pramAdIrityukte'rthasyApi puruSArthatayA sakalaihikAmuSmikaphalanibandhanatayA ca tadupArjanaM pratyapramAdo vidheya iti keSAJcitkadAzayaH, yata Aha- " dhanairduSkulInAH kulInAH kriyante, dhanaireva pApAtpunarnistaranti / dhanibhyo viziSTo na loke'sti kazciddhanAnyarjayadhvaM dhanAnyarjayadhvam // 1 // " iti, tanmatamapAkartumAha je pAvakamme hi dhaNaM maNussA, samAyayaMtI amatiM gahAya / pahAya te pAsa paryaTTie nare, verANubaddhA narayaM uvaiti // 2 // (sUtram ) vyAkhyA- 'ya' iti ye kecanAvivakSitakharUpAH 'pApakarmabhiH' iti pApopAdAnahetubhiranuSThAnaiH 'dhanaM' dravyaM 'manuSyAH' manujAH, teSAmeva prAyastadarthopAyapravarttanAditthamuktaM, 'samAdadate' svIkurvanti, 'amatim' iti prAgvannaJaH kutsAyAmapi darzanAt kumatim uktarUpAM 'gahAya'tti gRhItvA sampradhArya, paThyate ca- 'amayaM gahAye 'ti azobhanaM matamamataM - nAstikAdidarzanam, athavA amRtamivAmRtam - Atmani paramAnandotpAdakatayA tacca prakramAddhanaM 'pahAya'tti 1 dantyasakAravAn syAt, syAdvA saMjJApUrvako vidhiranitya iti nyAyamAzritya nAmisaMjJoddezena guNavidhAnAt guNAbhAvAt Atmanepade evaM dhAturvA divAdAvAtmanepadI kasyacinmate syAt tudAdau vA, karmaNi prayogAttu na tatkalpanaM / lational lainelibrary.org
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH prakarSaNa tanmadhyAdalpasyApyagrahaNAtmakena hitvA-tyaktvA 'tAniti dhanakarasikAn pazya' avalokaya, vineyamevAha, uttarAdhya. asaMskRtA. 'payaTTie'tti ApatvAta khata evAzubhAnubhAvataH pravRttAn pravartitAnyA, prakramAtpApakarmopArjitadhanenaiva, mRtyumukha miti gamyate, 'narAn' puruSAn , punarupAdAnamAdarakhyApakamekAntakSaNikapakSanirAsArtha vA, ekAntakSaNikapakSe hi na // 206 // yaireva dhanamupArjitaM teSAmeva pravartanaM, tathA ca bandhamokSAbhAvazceti bhAvaH, etaca pazya vairaM-karma 'vere' vaje ya kamme ya' iti vacanAt tena anubaddhAH-satatamanugatAH 'narakaM' ratnaprabhAdikaM nArakanivAsam 'upayAnti' tadbhavabhAvitayA disAmIpyena gacchanti, ta eva mRtyumukhapravRttA iti prakramaH, yadi vA pAzA iva pAzAH-syAdayasteSu pravRttAstaivoM pravartitAH pAzapravRttAH pAzapravarttitA vA narakamupayAntIti sambandhaH, te hi dravyamupAyaM syAdiSvabhiramante, tadabhiratyA ca narakagatibhAja eva bhavantIti bhAvaH, zeSa prAgvat / tadanena sUtreNa dhanamihaiva mRtyuhetutayA paratra ca narakaprApakatvena tattvataH puruSArtha eva na bhavatIti tattyAgato dharma prati mA pramAdIrityuktaM bhavati, narakaprAptilakSaNazcA-18 pAyo na pratyakSeNAvagamyate (myata itI) haiva mRtyulakSaNApAyadarzanamudAharaNaM, tatra ca vRddhasampradAyaH-aigaMmi nayare ego 206 // coro, so rattiM vibhavasaMpaNNesu gharesu khattaM khaNiuM subahuM daviNajAyaM ghettuM appaNo gharegadese kUvaM sayameva khaNittA 1 vairaM vane ca karmaNi ca / 2 ekasminnagare ekazcauraH, sa rAtrau vibhavasaMpanneSu gRheSu kSatraM khanitvA subahu dravyajAtaM gRhItvA''tmano gRhaikadeze kUpaM svayameva khanitvA GREACHERSONAKSSSC O Jain Education nelibrary.org For Privale & Personal Use Only vidonal
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatthaM daviNajAyaM pakkhivai, jahicchiyaM ca sukaM dAUNa kaNNagaM vivAheuM pasUyaM saMti rattiM uddavettA tatthevAgaDe pakkhivai, mA me bhajjA ceDarUvANi ya parUDhapaNayANi hoUNa rayaNANi parassa payAsessaMti, evaM kAlo baccati / aNNayA teNegA kaNNayA vivAhiyA atIva rUvassiNI, sA pasUyA saMtA teNa Na mAriyA, dArago ya, so aTTavariso jAo, teNa ciMtiyaM-aiciraM kAlaM vidhAriyA, eyaM puvaM uddaveuM pacchA dArayaM uddavissaMti, teNa sA uddave agaDe pakkhittA, teNa ya dArageNa gihAo niggacchiUNa dhAdhAkayA, logo milio, teNa bhaNNai-eeNa mama mAyA mAriyatti, rAyapurisehiM suyaM, tehiM gahito, diTTo kRvo davabharito, aTTANi ya subahUNi, so baMdhiUNa rAyasameM samuvaNIto jAyaNApagArehi, savaM davaM davAveUNa kumAreNa maarito|| evamanye'pi dhanaM pradhAnamiti tadartha | 1 tatra dravyajAtaM prakSipati, yathepsitaM ca zulkaM dattvA kanyakAM vivAhya prasUtAM santImapadrAvya rAtrau tatraivAvaTe prakSipati, mA mama bhAryAzveTarUpANi ca prarUDhapraNayAni bhUtvA ratnAni parasmai pracIkazanniti, evaM kAlo brajati / anyadA tenaikA kanyakA vivoDhA atIva rUpavatI, sA| prasUtA santI tena na mAritA, dArakazca, so'STavarSo jAtaH, tena cintitam-aticiraM kAlaM vidhRtA, enAM pUrvamapadrAvya pazcAddArakamapadroSyAmIti, tena sA'padrAvyAvaTe prakSiptA, tena ca dArakeNa gRhAt nirgatya hAhAravaH (kRtaH), loko militaH, tena bhaNyate-etena mama mAtA mAriteti, rAjapuruSaiH zrutaM, taigRhItaH, dRSTaH kUpo dravyabhRtaH, arthAzca subahvaH, sa baddhA rAjasabhAM samupanIto yAtanAprakAraiH, sarva dravyaM dApayitvA kumAreNa mAritaH Jain Education For Privale & Personal use only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvattiH // 207 // pravarttamAnAstadapahAyehaivAnarthAvApattito narakamupayantIti sUtrArthaH // 2 // idAnI karmaNAmavandhyatAmabhidadhat , asaMskRtA. prakRtamevArtha draDhayitumAha teNe jahA saMdhimuhaM gahIe, sakammuNA kiccai paavkaarii| evaM payA piccha ihaM ca loe, kaDANa kammANa na mokkho atthi // 3 // (sUtram) vyAkhyA-'stanaH' cauraH yatheti dRSTAntopadarzane sandhiH-kSatraM tasya mukhamiva mukhaM-dvAraM tasmin 'gRhItaH' aattH| 'svakarmaNA' AtmIyAnuSThAnena, kim ?-'kRtyate' chidyate, 'pApakArI' pAtakanimittAnuSThAnasevI, kathaM punarasau kRtyata iti ced-atrocyate sampradAyaH| egaMmi nayare ego coro, teNa abhijato gharagassa phalagaciyassa pAgArakavisIsagasaMnihaM khattaM khaNiyaM, khattANi aNegAgArANi-kalasAgiI naMdAvattasaMThiyaM paumAgiI purisAgiI ca, so ya taM kavisIsagasaMThiyaM khattaM khaNaMto gharasAmie NiveIo, tato teNa addhapaviTTho pAesu gahito, mA paviTTo saMto paharaNeNa paharissatitti, pacchA 1 ekasminnagare ekazcauraH, tenAbhedyasya gRhasya citaphalakasya prAkArakapizIrSakasaMnibhaM kSatraM khAtaM, kSatrANyanekAkArANi-kalazAkRti nandAvartasaMsthitaM padmAkRti puruSAkRti ca, sa ca tat kapizIrSakasaMsthitaM kSatraM khanan gRhasvAminA nivittaH, tatastenAdhaMpraviSTaH pAdayogRhItaH, |mA praviSTaH san praharaNena prahArSIditi, pazcA // 207 // Jain EducatITOIL For Privale & Personal use only jainelibrary.org
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ coraNavi vAhiratyeNa hatthe gahio, so tehiM dohivi balavaMtehiM ubhayahA kaDDijamANo sayaMkiyapAgArakavisIsa| gehiM phAlijamANo attANo vilavitti // evamamunavodAharaNadarzitanyAyana 'prajAH' he prANinaH ! 'pecchatti prekSadhvaM, prAkRtatvAdvacanavyatyayaH, etaca yatrApi nocyate tatrApi bhAvanIyam , 'iha' asmin 'loke' janmani, AstAM paraloka ityapizabdArthaH, 'kRtAnAM' svayaMviracitAnAM 'karmaNAM' jJAnAvaraNAdInAM 'na mokSaH' na muktiH, IzvarAderapi tadvimocanaM pratyasAmarthyAd , anyathA sakalasukhitvAdyApatteH, idamuktaM bhavati-yathA'sAvarthagrahaNavAJchayA pravRttaH khakRtenaiva kSatrakhananAtmakopAyena kRtyate, na tasya svakRtakarmaNo vimuktiH, evamanyasyApi tattadanuSThAnato'zubhakAriNo 4 na tato vimuktiH, kintu tadihApi vipacyata eveti, paThyate ca-'evaM payA peca ihaM ca'tti, ihApi kRtyata iti sambadhyate, kRtyata iva kRtyate tathAvidhavAdhAnubhavanena, kA'sau ?-prajA, ka-pretya' parabhave, 'ihaM ceti ihaloke, kimiti pretyetyucyate-yAvatA iha kRtamihaivApagatamata Aha-yat 'kRtAnAM karmaNAM mokSo nAsti // (granthAgram 5000) iha paratra vA vedyamevAvazyaM karmeti, ahavA 'evaM payA pecca ihaMpi loe, Na kammuNo pIhati to kayAtI' evaM prajA! AmantraNapadametat , pretyeha loke ca yataH prANinaH kRtyante 'tA' iti tato hetoH 'kadAcit' kasmiM 10 caureNApi bAhyasthena haste gRhItaH,sa tAbhyAM dvAbhyAmapi balavadbhayAmubhayataH kRSyamANaH svayaMkRtaprAkArakapizIrSakaiH pATyamAno'trANo vilapatIti / Sain Educa t ional For Private Personal use only ainelibrary.org
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya.||zcitkAle 'ne'ti niSedhe 'kammuNo'tti karmaNe prastAvAt kutsitAnuSThAnAya spRhayet-nAbhilApamapi kuryAd AstAM / asaMskRtA. .. tatkaraNamityAkUtaM, tadabhilaSaNasyApi bahudoSatvAt , tathA ca vRddhAHbRhadvRttiH | egaMmi nayare egeNa coreNa rattiM duravagADhe pAsAe AroDhuM vimaggeNa khattaM kayaM, subahuM ca dabajAyaM NINiyaM, // 208 // nANiyagharaM ca'NeNa saMpAviyaM / pahAyAe rayaNIe hAya samAladdha suddhaM vAso tattha gato, ko kiM bhAsatitti jANa jANatthaM, jai tAvaja logo meM Na yANissai tA puNovi puvaTiie corissAmItti saMpahAriUNa taMmi ya khattaTTANe gao, tattha ya logo bahU milito saMlavati-kahaM durArohe pAsAe AroDhuM vimaggeNa khattaM kayaM ? kahaM ca khuDDalaeNaM khattaduvAreNaM paviTTo?, puNo ya saha daveNa Niggaotti / so suNeuM harisito ciMtei-sacameyaM, kiha'haM eeNa niggatotti ?, appaNo udaraM ca kaDiM ca paloeuM khattamuhaM paloeti / so ya rAyaniuttehiM purisehiM kusalehiM jANito, | 1 ekasmin nagare ekena caureNa rAtrau duravagADhaM prAsAdamAruhya vimArgeNa kSatraM kRtaM, subahu ca dravyajAtaM nItaM, nijagRhaM cAnena saMprA|pitaM / prabhAtAyAM rajanyAM snAtvA samAlabhya zuddhaM vAsastatra gataH, kaH kiM bhASata iti jJAnArtha, yadi tAvadadya loko mAM na jJAsyati tadA punarapi pUrvasthityA corayiSyAmIti saMpradhArya tasmiMzca kSatrasthAne gataH, tatra ca bhuloko militaH saMlapati-kathaM durArohaM prAsAdamAruhya // 208 // dU vimArgeNa kSatraM kRtaM ?, kathaM ca kSullakena kSatradvAreNa praviSTaH ?, punazca saha dravyeNa nirgata iti / sa zrutvA hRSTazcintayati-satyametat, kathama hametena nirgata iti ?, Atmana udaraM ca kaTIM ca pralokya kSatramukhaM pralokayati / sa ca rAjaniyuktaiH puruSaiH kuzalaitiH , Jain Educ a tional For Privale & Personal use only T ainelibrary.org
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ %- C IAADGOOG rAyaNo uvaNIto sAsito ya // evaM pApakarmaNAmabhilaSaNamapi sadoSamiti na vidadhIteti sUtrArthaH // 3 // iha kRtAnAM karmaNAmavandhyatvamuktaM, tatra ca kadAcit khajanata eva tanmuktirbhaviSyati, amuktau vA vibhajyaivAmI dhanAdivad bhokSyanta iti kazcinmanyeta ata Aha saMsAramAvanna parassa aTTA, sAhAraNaM jaM ca kareti kmm| kammassa te tassa u veyakAle, na baMdhavA baMdhavayaM uveMti // 4||(suutrm ) vyAkhyA-pAThAntare'pi pApakarmaspRhaNaM sadopamiti niSiddhaM, tatastatrApi syAdetat-yatheha sarva sAdhAraNaM tathA'muSminnapi bhaviSyatyata Aha-saMsAra'sUtraM, saMsaraNaM-saMsAraH-teSu teSUcAvaceSu paryaTanaM tam ApannaH-prAptaH, 'parasya' Atmavyatiriktasya putrakalatrAdeH, 'arthAt' iti artha-prayojanamAzritya 'sAdhAraNaM jaM ca'tti casya vAzabdA thetvAd bhinnakramatvAca sAdhAraNaM vA yadAtmano'nyeSAM caitad bhaviSyatItyabhisandhipUrvakaM karoti' nivartayati dUbhavAn , karmahetutvAt karma kriyata iti vA karma-kRSyAdikarma tasyaiva kRSyAdeH 'te' tava he kRSyAdikarmakartaH! 'tasya' parArthasya sAdhAraNasya vA, tuzabdo'pizabdArthaH, AstAmAtmanimittaM kRtasyetyabhiprAyaH, 'vedanaM' vedo vipAka: 1 rAjJa upanItaH zikSA prApitazca / Jain Educ a tional For Privale & Personal use only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 209 // tattatkarmaphalAnubhavanaM tatkAle 'na' iti niSedhe, avadhAraNaphalatvAdvAkyasya naiva 'bAndhavAH' svajanAH, yadarthaM tatkarmma kRtavAn karoSi vA te 'bAndhavatAM' bandhubhAvaM tadvibhajanApanayanAdinA 'uveMti'tti upayantIti, yatazcaivamatastadupari premAdipramAdaparihArato dharma evAvahitena bhAvyaM, tathAvidhAbhIrIvyaMsakavaNigvat / tathA ca vRddhAH gift naya ego vANiyago aMtarAvaNesuM vavaharai, egA AbhIrI ujjugA dorUvara ghettUNa kappAsanimittamuvaDiyA, kappAso ya tathA samaggho vaTTati, teNa vANiyaeNa egassa rUvassa do vArA toleuM kappAso dinno, sA | jANai - dohavi rUvagANa dinnotti, sA poTTalayaM baMdhiUNa gayA, pacchA vANiyato ciMteti - esa rUvago muhA laddho, tato ahaM eyaM uvabhuMjAmi, teNa tassa rUvagassa samiyaM ghayaM gulo vikiNiuM ghare visajiuM bhajjA saMlatA - ghayapuNNe 1 ekasminnagare eko vaNigU antarApaNeSu (ApaNAntareSu ) vyavaharati, ekA AbhIrI RjukA dvau rUpyakau gRhItvA karpAsanimitta - mupasthitA, karpAsa tadA samargho varttate, tena vaNijA ekasya rUpyakasya dvau vArau tolayitvA karpAso dattaH, sA jAnAti - dvayorapi rUpyakayordatta iti sA poTTulikAM baddhA gatA, pazcAdvaNik cintayati -- eSa rUpyako mudhA labdhaH, tato'hamenamupabhuje, tena tasya rUpyakasya yugapat ghRtaguDau vikrIya ( krItvA ) gRhe visarjya bhAryA saMlaptA ghRtapUrNAn Jain Educationational asaMskRtA. 4 // 209 // ainelibrary.org
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ karejAsitti, tAe kayA ghayapuNNA, jAmAugo se savayaMso Agato, so tAe parivesito ghayapuNNehiM, so bhuMjiu81 gato, vANiyato NhANapayato bhoyaNatthamuvagato, so tAe parivesito sAbhAvieNa bhatteNa, bhaNati-kiM na kayA ghayaurA ?, tAe bhaNNati-kayA, paraM jAmAueNa savayaMseNa khatiyA ?, so ciMteti-peccha jArisaM kayaM mayA, sA varAI AbhIrI vaMceuM paranimittaM appA avunneNa saMjoIo, so ya saciMto sarIraciMtAe Niggato, gimho ya vaTTati, *so majjhaNhavelAe kayasarIraciMto egassa rukkhassa heTThA vIsamati, sAhU ya teNogAseNa bhikkhaNimittaM jAti, teNa so bhaNNati-bhagavaM! etthaM rukkhacchAyAe vissama mayA samANaMti, sAhuNA bhaNiyaM-turiyaM mae NiyakajaNa gaMtavaM, vaNieNa bhaNiyaM-kiM bhayavaM! ko'vi parakajeNAvi gacchai?, sAhuNA bhaNiyaM-jahA tumaM ciya bhajjAinimittaM kili 1 kuryA iti, tayA kRtA ghRtapUrNAH, jAmAtA tasya savayasya AgataH, sa tayA pariveSito ghRtapUrNaiH, sa bhuktvA gataH, vaNik snAtaprayato bhojanArthamupagataH, sa tayA pariveSitaH svAbhAvikena bhaktena, bhaNati-kiM na kRtA ghRtapUrNAH ?, tayA bhaNyate-kRtAH, paraM jAmAtrA savayasyena khAditAH, sa cintayati-pazya yAdRzaM kRtaM mayA, sA varAkI AbhIrI vaJcayitvA paranimittamAtmA'puNyena saMyojitaH, sa ca sacintaH zarIracintAyai nirgato, grISmazca varttate, sa madhyAhnavelAyAM kRtazarIracinta ekasya vRkSasyAdhastAt vizrAmyati, sAdhuzca tenAvakAzena bhikSAnimittaM yAti, tena sa bhaNyate-bhagavannatra vRkSacchAyAyAM vizrAmya mayA samamiti, sAdhunA bhaNitaM-tvaritaM mayA nijakAryAya gantavyaM, vaNijA bhaNitaM-kiM bhagavan ! ko'pi parakAryAyApi gacchati ?, sAdhunA bhaNitaM yathA tvameva bhAryAdinimittaM X43 Jain Educ a tional For Privale & Personal use only jainelibrary.org
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 21 // sasi, sa marmaNIva spRSTaH, teNeva ekkavayaNeNa saMbuddho bhaNati-bhayavaM ! tumhe kattha acchaha ?, teNa bhaNNai-ujANe, asaMskRtA. taMtotaM sAhuM kayapajattiyaM jANiUNa tassa sagAsaM gato, dhammaM souM bhaNati-pavayAmi jAva sayaNaM ApucchiUNaM, gato NiyayaM gharaM, baMdhave bhajaM ca bhaNai-jahA AvaNe vavaharaMtassa tuccho lAbhago, tA disAvANijaM karessAmi, do ya satthavAhA, tatthego mullabhaMDaM dAUNa suheNa iTTapuraM pAvei, tattha viDhatte Na kiMci giNhati, bIo na kiMci mulabhaMDaM deti, I pucaviDhattaM ca vilupeti, taM kayareNa saha vaccAmi ?, sayaNeNa bhaNiyaM-paDhameNa saha vaccasu, tehiM so samaNuNNAto baMdhusahito gao ujANaM, tehiM bhaNNati-kayaro satthavAho ?, teNa bhaNNati-NaNu paralogasatthavAho esa sAhU asogacchAyAe uvaviTTho NiyaeNaM bhaMDeNaM vavahArAvei, eeNa saha nivANapaTTaNaM jAmitti pavaito // yathA cAyaM vaNik / | 1 klizyasi, tenaivaikavacanena saMbuddho bhaNati--bhagavanto ! yUyaM kutra tiSThatha ?, tena bhaNyate-udyAne, tatastaM sAdhuM kRtaparyAptikaM jJAtvA tasya sakAzaM gataH, dharma zrutvA bhaNati-pravrajAmi yAvatsvajanamApRcchaya, gato nijaM gRhaM, bAndhavAn bhAryA ca bhaNati-yathA ApaNe vyavaharatastuccho lAbhastato dizAvANijyaM kariSyAmi, dvau ca sArthavAhI, tatraiko mUlyabhANDaM dattvA sukheneSTapuraM prApayati, tatropArjitAnna kiJcigRhNAti, dvitIyo na kiJcinmUlyabhANDaM dadAti, pUrvopArjitaM ca vilumpati ( Acchinatti), tatkatareNa saha vrajAmi ?, svajanena bhaNitaH- // 210 // prathamena saha braja, taiH sa samanujJAto bandhusahito gata udyAnaM, tairbhaNyate-kataraH sArthavAhaH ?, tena bhaNyate-nanu paralokasArthavAha eSa |sAdhurazokacchAyAyAmupaviSTo nijena bhANDena vyavahArayati, etena saha nirvANapattanaM yAmIti prabrajitaH / T Jain Educa Vjainelibrary.org
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ khajanakhatattvamAlocayan pravrajyAM pratyAdRtaH, tathA'nyairapi vivekibhiryatitavyaM, tathA ca vAcakaH-"rogAghrAto duHkhAhitastathA svajanaparivRto'tIva / kvaNati karuNaM savASpaM rujaM nihantuM na zakto'sau // 1 // mAtA bhrAtA bhaginI / bhAryA putrastathA ca mitrANi / na nanti te yadi rujaM khajanabalaM kiM vRthA vahasi ? // 2 // rogaharaNe'pyazaktAH yuta dharmasya te tu vighnakarAH / maraNAca na rakSanti khajanaparAbhyAM kimabhyadhikam ? // 3 // tasmAt khajanasyArthe yadihAkArya karoSi nirlaja! bhoktavyaM tasya phalaM paralokagatena te mUDha ! // 4 // tasmAt svajanasyopari saGgaM parihAya nivRto bhUtvA / dharma kuruSva yatnAdyatparalokasya pathyadanam // 5 // " iti suutraarthH||4|| itthaM tAvat khakRtakarmabhyaH vajanAnna muktirityuktam , adhunA tu dravyameva tanmuktaye bhaviSyatIti kasyacidAzayaH syAdata Aha vitteNa tANaM na labhe pamatte, imami loe aduvA parattha / dIvappaNaTe va aNaMtamohe, neyAuyaM dadrumajhumeva // 5 // ( sUtram ) vyAkhyA-vittena' draviNena 'trANaM' khakRtakarmaNo rakSaNaM 'na labhate' na prApnoti iti, kIdRk ?-'pramattaH' madyAdipramAdavazagaH, kva?-'imaMmi'tti asminnanubhUyamAnatayA pratyakSa eva 'loke' janmani, 'aduve ti athavA 'paratre'ti parabhave, kathaM punarihApi janmani na trANAya ?, atrocyate vRddhasampradAyaH uttarAdhya-36 in Education International
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 211 // rit for rAyA iMdamahAe kamhi Usave attapure niggacchaMte ghosaNaM ghosAvei - jahA sabai purisA nayarAto niggacchaMtu, tattha purohiyaputto rAyavallabho vesAgharamaNupaviTTho ghosie'vi Na Niggato, so rAyapurisehiM gahito, teNa vallabheNa na tesiM kiMci dAUNa appA vimoito, dappAyamANo vivadato rAyasagAsamuvaNIto, rAiNAvi vajjho ANato, pacchA purohio uvaTThito bhaNati - saGghassaMpi ya demi mA mArijjau, to'vi Na mukko, sUlAe bhinno / evamanye'pi na vittena zaraNamihaiva tAvadAmuvanti, AstAmanyajanmani, tanmUrchAvataH punastasyAdhikataraM doSamAha - 'dIve' tyAdi vRttArddha, tatra ca dIvamityetatpadaM saMskAramanapekSyaiva nikSesumAha niyuktikRt - duviho ya hoi dIvo davadIvo a bhAvadIvo ya / ikkiko'vi a duviho AsAsapagAsadIvo a // 206 // vyAkhyA - 'dvividhazva' dvibheda eva bhavati, dIveti prAkRtapadopAtto'rtho, dravyabhAvabhedAt, tathA cAha- davadIvo ya bhAvadIvo yatti, punarayamekaiko'pi dvividhaH, dvaividhyamevAha - 'AsAsa' tti AzvAsayati atyantamAkulitAnapi 1 ekaH kila rAjA indramahAdau kasmiMzcidutsave svakIyapure nirgacchati ghoSaNAM ghoSayati-yathA sarve puruSA nagarAnnirgacchantu tatra | purohitaputro rAjavallabho vezyAgRhamanupraviSTo ghoSite'pi na nirgataH, sa rAjapuruSairgRhItaH tena vallabhena tebhyaH kiJciddattvA''tmA na vimo citaH, darpAyamANo vivadan rAjasakAzamupanItaH, rAjJA'pi vadhya AjJaptaH, pazcAtpurohita upasthito bhaNati - sarvasvamapi ca dadAmi mA mImaraH, tadApi na muktaH, zUlAyAM bhinnaH / Jain Education ional 4444 asaMskRtA. 4 // 211 // nelibrary.org
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACCASCALCCHECCASSASTROLOGER janAn khasthIkarotItyAzvAsaH, sa eva dIvattipadasambandhAt prAkRtasya zatamukhatvAdAzvAsadvIpa iti bhavati, tathA prakAzayati-ghanatimirapaTalAvaguNThitamapi ghaTAdi prakaTayatIti prakAzaH, sarvadhAtUnAM pacAdiSu darzanAt , sa cAso dIpyata iti dIpazca prakAzadIpaH, sa ca bhavati dIvattipadavAcya iti gAthArthaH // 206 // punaranayorapi / bhedamAhasaMdINamasaMdINo saMdhiamassaMdhie a boddhavve / AsAsapagAse a bhAve duviho puNikkiko // 207 // vyAkhyA-saMdIyate-jalaplAvanAt kSayamApnotIti sandInaH, taditarastvasandInaH, tathA 'saMjogime yatti saMyogimaH, yastailavaya'gnisaMyogena nivRttaH, asaMyogimazca tadviparIta AdityabimbAdiH,sa leka eva prakAzaka iti 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, paThyate ca-'sandhiyamassandhie ya boddhave' ihApi sandhitaH' saMyojitaH, tadviparItastu 'asandhitaH' asaMyojitaH, 'AsAsapagAse ya'tti AzvAsadvIpaH prakAzadIpazca, yathAkramaM ceha sambandhaH, tatrAzvAsadvIpaH sandInAsandInaH, prakAzadIpazca saMyogimAsaMyogima iti, ayaM ca dravyata eveti vyAmohApanayanAyAha-'bhAve'pi' bhAvaviSayo'pi, 'duviha'tti dvidhA, 'puna'riti prathamabhedApekSam , ekaikaH' ityAzvAsadvIpaH prakAzadIpazca, idamuktaM bhavati 1 vayimakhacimAdayaH ( u0 350) iti sUtrAdimo nyakkAderaNyAkRtigaNatvAdgatvaM ca / 2 saMdhAnaM saMdhA sA jAtA'syeti saMdhitaH / Jain Educatie Dnational For Private & Personal use only nelibrary.org
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 212 // SAMADCASSACADCALMANSAR yathA dravyato'pAranAradhivimanAnAM kadA kadaitadantaH syAt ityAkulitacetasAmAzvAsanaheturAzvAsadvIpaH, evaM saMsA- asaMskRtA rasAgaramapAramuttarItumanasAmatyantamudvejitAnAM bhavyAnAmAzvAsanahetuH samyagdarzanaM bhAvAzvAsadvIpaH, tatra hi dravyadvIpa iva vIcibhiH kuvAdibhiramI noyante nApi makarAdibhirivAnantAnubandhibhiH krodhAdibhiratiraudrairapyupadrUyante, yathA | ca dravyAzvAsadvIpaH plAvyamAnatayaikaH sandInaH tathA'yamapi bhAvAvAsadvIpaH samyagdarzanAtmakaH kazcit kSAyopazamika auSazamiko vA punaranantAnuvandhyudaye mithyAtvodayena jalotpIleneva plAvyate, tatastannivandhanairjalacarairivAnekadvandvairupatApyata iti sandIna ucyate, yastu kSAyikasamyaktvalakSaNo na jalotpIleneva mithyAtvodayenAkramyate ata eva ca na tatasthastannibandhanApAyaiH kathaJcidhujyate asAvasandIno bhAvadvIpaH, tathA yathaiva tamasAndhIkRtAnAmapi prakAzadIpaH tatprakAzyaM vastu prakAzayati evamajJAnamohitAnAM jJAnamapIti bhAvaprakAzadIpa ucyate, ayamapyekaH saMyogimo'nyazcAnyathA, tatra yaH zrutajJAnAtmako bhAvadIpaH akSarapadapAdazlokAdisaMhatinirvartitaH sa saMyogimaH, yastvanyanirapekSA nirapekSatayA ca na saMyogimaH sa kevalajJAnAtmako'saMyogimo bhAvadIpa iti gAthArthaH // 207 // // 212 // vyAkhyAtaM sUtrasparzikaniyuktyA dIva'tti sUtrapadam , atra ca prakAzadIpenAdhikRtaM, tatazca 'dIvappaNaDhe vatti' prakapaNa naSTo-dRSTyagocaratAM gataH praNaSTo dIpo'syeti prAkRtatvAtpraNaSTadIpaH, AhitAgyAderAkRtigaNatvAdvA dIpapraNaSTaH tadvaditi raTAntaH, atra sampradAyaH library Jain Education
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahAM kei dhAtuvAiyA sadIvagA aggiM iMdhaNaM ca gahAya bilamaNupaviThThA, so tesiM pamAeNa dIvo aggIvi vijjhAto, tato te vijjhAyadIvaggIyA guhAtamamohiyA ito tato sabato paribhamaMti, paribhamaMtA apaDiyAramahAvisehiM sapyehi DakA duruttare ahe nivaDiyA, tattheva NihaNamuvagayA // evaM anantaH-aparyavasitaH, tadbhavApekSayA prAyastasthAnapagagAt , muhyate yenAsau moho-jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAtmakaH, tatazcAnanto moho'syeti anantamohaH, kimityAha-'NeyAuyaMti nizcita Ayo-lAbho nyAyo-muktirityarthaH, sa prayojanamasyeti naiyAyikastaM, samyagdarzanAdikaM muktimArgamiti gamyate, 'daTuM' ti antarbhUtApizabdArthatvAdRSTvA'pi-upalabhyApyadRSTveva bhavati, hai tadarzanaphalAbhAvAt , athavA 'adadrumeva'tti prAkRtatvAdadraSTaiva bhavati, idamatrAkUtam-yatheSa guhAntargataH pramAdAt praNaSTadIpaH prathamamupalabdhavastutattvo'pi dIpAbhAve tadadraSTaiva jAyate, tathA'yamapi jantuH kathaJcit karmakSayopazamAdeH samyagdarzanAdikaM muktimArga bhAvaprakAzadIpataH zrutajJAnAtmakAt dRSTvA'pi vittAdivyAsaktitastadAvaraNodayAdadraSTaiva bhavati, tathA cana kevalaM svatastrANAya vittaM na bhavati, kintu kathaJcit trANahetuM samyagdarzanAdikamapyavAptamupaha 1 yathA keciddhAtuvAdinaH sadIpakA agnimindhanaM ca gRhItvA bilamanupraviSTAH, sa teSAM pramAdena dIpo'gnirapi vidhyAtaH, tataste vidhyAtadIpAgnayo guhAtamomohitA itastataH sarvataH paribhrAmyanti, paribhrAmyanto'pratIkAramahAviSaiH sardaSTA duruttare garne nipatitAH, tatraiva nidhanamuparAnAH / inelibrary.org Jain Educatie 12 lational
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMskRtA. uttarAdhya. jantIti sUtrArthaH // 5 // evaM dhanAdikameva sakalakalyANakAri bhaviSyatItyAzaGkAyAM tasya kugatihetutvaM karmaNazcAva- bRhadvRttiH dhyatvamupadazya yat kRtyaM tdaah||213|| suttesu AvI paDibuddhajIvI, no vissase paMDiya Asupanne / ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDapakkhI va cr'ppmtto||6|| (sUtram) vyAkhyA-'supteSu' dravyataH zayAneSu bhAvatastu dharma pratyajAgratsu, caH pAdapUraNe, 'cazabdaH samAhAretaretarayogasamuccayAvadhAraNapAdapUraNAdhikavacanAdiSvi'ti vacanAt , apiH sambhAvane, tato'yamarthaH-supteSvapyAstAM jAgratsu ca, kimityAha-pratibuddhaM-pratibodhaH dravyato jAgrattA bhAvatastu yathAvasthitavastutattvAvagamastena jIvituM-prANAn dhattuM zIlamasyeti pratibuddhajIvI, yadi vA pratibuddho-dvidhA'pi pratibodhavAn jIvatItyevaMzIla:-prativuddhajIvI, ko'bhiprAyaH ?-dvidhA prasupteSvapi avivekiSu na gatAnugatikatayA'yaM khapiti, kintu pratibuddha eva yAvajIvamAste, tatra ca dravyanidrApratiSedhe agaDadattodAharaNaM, tatra ca vRddhavAdaH ujeNIe jiyasattussa raNNo amoharaho nAma rahito, tassa jasamatI nAma bhajA, tIse agaDadatto nAma 1 ujjayinyAM jitazatro rAjJo'mogharatho nAma rathikaH, tasya yazomatI nAma bhAryA, tasyA agaDadatto nAma putraH // 21 // Jain Educa For Privale & Personal use only I mjainelibrary.org
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** tassa ya bAlabhAve ceva piyA uvrto| so ya annayA abhikkhaNaM royamANiM mAyaraM pucchai, tIe nibaMdheNa kahiyaMjahA esa amohapahArI rahio tuha piusantiyaM riddhiM patto, taM ca paJcakkhakaDuyaM, tumaM ca akayavijaM daDaM aMto aIva DajjhAmi, teNa bhaNiyaM-atthi koi jo maM sikkhAveti, tIe bhaNiyaM-asthi kosaMbIe daDhappahArI nAma piumitto, gato kosaMbi, divo daDhappahArI IsatthasattharahacariyAkusalo Ayarito, teNa putto viva NipphAio Isatthe kuMtAdipADiyakke jaMtamukke ya annAsuvi kalAsu / aNNayA gurujaNANuNNAto siddhavijjo sikkhAdaMsaNaM kAuM rAyakulaM gato, tattha ya asikkheDayagahaNAiyaM jahAsikkhiyaM savaM dAiyaM, jahA sabo jaNo hayahiyao jAto, rAyA bhaNainatthi kiMci accherayaM, neva ya vimhito, bhaNati-kiM kiM te demi, teNa vinavito-sAmi? tubbhe mamaM sAdhukAraMNa 1 tasya ca bAlabhAva eva pitoparataH / sa cAnyadA'bhIkSNaM rudatIM mAtaraM pRcchati, tayA nirbandhena kathitaM-yathaiSo'moghaprahArI rathikastava pitRsatkA RddhiM prAptaH, taca pratyakSakaTukaM, tvAM cAkRtavidyaM dRSTvA'nto'tIva dahye, tena bhaNitam-asti kazcit yo mAM zikSayati, tayA bhaNitam-asti kauzAmbyAM dRDhaprahArI nAma pitRmitraM, gataH kauzAmbI, dRSTo dRDhaprahArI iSvastrazastrarathacaryAkuzala AcAryaH, tena putra iva niSpAdita iSvastre kuntAdiSu pratyekaM yatramokSe ca anyAsvapi kalAsu / anyadA gurujanAnujJAtaH siddhavidyaH zikSAdarzanaM kArayituM rAjakulaM gataH, tatra cAsikheTakagrahaNAdikaM yathAzikSitaM darzitaM sarva, yathA sarvo jano hRtahRdayo jAtaH, rAjA bhaNati-nAsti kiJcidAzcarya, naiva ca vismitaH, bhaNati-kiM kiM tubhyaM dadAmi ?, tena vijJaptaH-svAmin ! mahyaM sAdhukAraM na *** HER For Privale & Personal use only anesbrary.org
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAdeha kiM me anveNa dANeNaMti ? / assi ceva desakAle purajaNavaeNa rAyA viNNavio-devANuppiyANaM pure asuyaputvaM uttarAdhya. asaMskRtAsaMdhicheja saMpayaM ca davaharaNaM parimoso ya keNavi kayaM, taM arahaMtu NaM devANuppiyA ! nagarassa sArakkhaNaM kAuM, tato bRhadvRttiH ANatto rAinA NagarArakkho-sattarattassa abhitare jahA gheppati tahA kuNasutti, taM ca soUNa esa thakko mama // 214 // gamaNassatti parigaNaMteNa vinavito rAyA, jahA-ahaM sattarattassa abhaMtare core sAmi ! tubbhapAyamUlaM uvaNessAmi, taM ca vayaNaM rAyaNA paDisuyaM, aNumanniyaM ca evaM kuNasutti / tao so hatuTamANaso niggato rAyakulAto, ciMtiyaM ca NeNaM-jahA dupurisatakarA pANAgArAiTThANesu NANAvihaliMgavesapaDicchannA bhamaMti, ato ahameyANi ThANANi appaNA cArapurisehi ya maggAvemi, maggAveUNa niggato nayarAto, niddhAiUNa ikkato ekkassa sIyalacchAyassa 1 dadAsi kiM mama anyena dAneneti ? / asminneva dezakAle purajanapadena rAjA vijJaptaH-devAnupriyANAM pure'zrutapUrvaH saMdhicchedaH sAmprataM, ca dravyaharaNaM parimoSazca kenApi kRtaH, tadarhanti devAnupriyAH ! nagarasya saMrakSaNaM kartuM, tata AjJapto rAjJA nagarArakSaH-saptarAtrasyAbhyantare yathA gRhyate tathA viti, tacca zrutvA eSo'vasaro mama gamanasyeti parigaNayatA vijJapto rAjA, yathA-ahaM saptarAtrasyAbhyantare caurAna svA-3 min ! taka pAdamUlamupaneSyAmi, tacca vacanaM rAjJA pratizrutam , anumataM caivaM kurviti / tataH sa hRSTatuSTamAnaso nirgato rAjakulAt , cintitaM // 214 // cAnena-yathA duSTapuruSataskarAH pAnAgArAdisthAneSu nAnAvidhaliGgaveSapraticchannA bhrAmyanti, ato'hametAni sthAnAnyAtmanA cArapuruSaizca: ImArgayAmi, bhArgamityA nirgato nagarAt , nirgatya ekasyAM (dizi) ekasya zItala chAyasya RECCAMACCORDSLROCKAMALS
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ % AMRESCALENDARDCOM sahayArassa pAyavassa heTA NiviTTo dubbalamayalavattho, coragahaNovAyaM ciMtayaMto acchati, Navari jaMkiMpi muNamuNAyaMto taM ceva sahayArapAyavacchAyamuvagato parivAyato, aMbapallavasAhaM bhaMjiUNa NiviTTho, diTTho ya teNa obaddharpi|Dito dIhajaMgho, daTTaNa ya AsaMkito hiyaeNa-pAvakammasUyagAI liMgAI, NUNaM esa corotti, bhaNito ya so parivAyageNa-baccha ! kuto tumaM kiMnimittaM vA hiMDasi ?, tato teNa bhaNiyaM-bhayavaM! ujeNIto ahaM pakkhINavibhavo| hiMDAmi, teNa bhaNiyaM-putta ! ahaM te viulaM atthasAraM dalayAmi, agaladatto bhaNati-aNuggahio'mhi tunbhehiM / / evaM ca asaNo gato diNayaro, aikaMtA saMjhA, kaDDiyaM teNa tidaMDAto satthayaM, baddho pariyaro, uhito bhaNatiNagaraM aigacchAmotti, tato agaladatto sasaMkito taM aNugacchai, ciMteti ya-esa so takkarotti, paviThTho NayaraM, tattha | 1 sahakArasya pAdayasyAdhastAnniviSTo durbalamalinavastraH, cauragrahaNopAyaM cintayastiSThati, navaraM yatkimapi jalpana tAmeva sahakArapAdapacchAyAmupagataH paritrAjakaH, AmrapallavazAkhAM bhaGktvA niviSTaH, dRSTazca tenAvabaddhapiNDiko dIrghajaGghaH, dRSTvA ca AzaGkito hRdayenapApakarmasUcakAni liGgAni, nUnameSa caura iti, bhaNitazca sa parivrAjakena-vatsa ! kutastvaM kiMnimittaM vA hiNDase ?, tataH tena bhaNitaMbhagavan ! ujayinIta; ahaM prakSINavibhavo hiNDe, tena bhaNitaM-putra ! ahaM tubhyaM vipulamarthasAraM dadAmi, agaDadatto bhaNati-anugRhIto'smi | yuSmAbhiH / enaM cAdarzanaM gato dinakaraH, atikrAntA sandhyA, kRSTaM tena tridaNDAt zastrakaM, baddhaH parikaraH, utthito bhaNati-nagaramatigacchAva iti, tato'gahandanaH sazaGkitastamanugacchati, cintayati ca-eSa sa taskara iti, praviSTo nagaraM, tatra gi liGgAni, nUnameSa zAkhA bhaktvA niviSTaH, dRSTAntayastiSThati, navaraM yatkimapi jalpana Jain Educat i onal For Privale & Personal use only 22 ainelibrary.org
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. asaMskRtA. bRhaddhRttiH // 215 // yaM uttANaNayaNapecchaNija kassavi puNNavisesa sirisUyagaM bhavaNaM, tattha ya sirivacchasaMThANaM saMdhi chettUNa atigato parivAyato, NINIyAto aNegabhaMDabhariyAto peDAto, tattha ya taM ThaveUNa gato,agaDadatteNa ciMtiyaM-aMtagamaNaM karemi, tAva ya Agato parivAyato jakkhadeulAto saiellae dAliddapurise ghettUNa, teNa te ya tAo peDAto giNhAviyA, niddhAiyA ya save nayarAto, bhaNati ya parivAyato-putta ! ittha jiNNujANe muhuttAgaM niddAviNoyaM karemo jAva rattI galati, tatto gamissAmotti, tato teNa laviyaM-tAya! evaM karematti, tato tehiM purisehiM ThaviyAo peDAto, NihAvasaM ca uvagayA, to so ya parivAyato agaladatto ya sejaM atthariUNa aliyasuIyaM kAUNa acchNti| tao ya agaladatto saNiyaM uTheUNa avakato rukkhasaMchaNNo acchati, te ya purisA niddAvasaM gayA jANiUNa vIsaMbhaghAiNA parivAyaeNa 1 ca uttAnanayanaprekSaNIyaM kasyApi puNyavizeSazrIsUcakaM bhavanaM, tatra ca zrIvatsasaMsthAnaM sandhi chittvA'tigataH parivrAjakaH, anekabhANDabhRtAH peTA niSkAzitAH, tatra ca taM sthApayitvA gataH, agaDadattena cintitam-antagamanaM karomi ?, tAvaccAgataH parivrAjako yakSadevakulAt sadA bhrAmyataH (svakIyAn ) daridrapuruSAn gRhItvA, tena ca taiH tAH peTA grAhitAH, nirgatAzca sarve nagarAt , bhaNati ca parivrAjaka:-putra ! atra jIrNodyAne muhUrta nidrAvinodaM kurmoM yAvadrAtrirgacchati tato gamayiSyAma iti, tatastena lapta-tAtaivaM kurma iti, tatastaiH puruSaiH sthApitAH |peTAH, nidrAvazaM copagatAH, tataH sa ca parivrAjako'gaDadattazca zayyAmAstIrya alIkasvapitaM kRtvA tiSThataH / tatazcAgaDadattaH zanairutthAyApakrAnto vRkSasaMchannastiSThati, te ca puruSA nidrAvazaM gatAH jJAtvA vizrabdhaghAtinA parivrAjakena ******** // 215 // Jain Education I tional For Privale & Personal use only MANTrainelibrary.org
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAriyA, agaladattaM ca tattha satthare apecchamANo maggiuM payatto, maggaMto ya sAhApacchAiyasarIreNa abhimuhamAgacchaMto aMsadese asiNA Ahato, gADhapahArIkato paDito, pacAgayasanneNa ya bhaNito agaladatto-vaccha ! giNha imaM asiM, vacca masANassa pacchimabhAgaM, gaMtUNa saMtijAgharassa bhittipAse saiM karejAsi, tattha bhUmighare mama bhagiNI vasati, tAe asiM dAejasu, sA te bhajA bhavissati , savvadacassa ya sAmI bhavissasi, ahaM puNa gADha-5 *pahAro aikaMtajIvotti / gao ya agaladatto asilahi gahAya, diTThA ya sA tato bhavaNavAsiNIviva pecchaNijjA, bhaNai ya-kato tumaMti', dAito agaladatteNa asilaTThI, visannavayaNahiyayAe soyaM nigRhaMtIe sasaMbhamaM atinIto saMtijAgharaM, dinnaM AsaNaM, uvaviThTho agaladatto sasaMkito, se cariyaM uvalakkhei ya, sA atiAyareNa sayaNijaM raei, | 1 mAritAH, agaDadattaM ca tatra saMstAre'prekSamANo mArgayituM pravRttaH, mArgayaMzca zAkhAcchannazarIreNAbhimukhamAgacchan aMsadeze'sinA''hato, gADhaprahArIkRtaH patitaH, pratyAgatasaMjJena ca bhaNito'gaDadattaH-vatsa gRhANemamasiM, vraja zmazAnasya pazcimabhAgaM, gatvA zAntyAryAgRhasya bhittipArzve zabdaM kuryAH, tatra bhUmigRhe mama bhaginI vasati, tasyai asiM darzayeH, sA tava bhAryA bhaviSyati, sarvadravyasya ca svAmI bhavipyasi, ahaM punargADhaprahAro'tikrAntajIva iti / gatazcAgaDadatto'siyaSTiM gRhItvA, dRSTA ca sA tatra bhavanavAsinIva prekSaNIyA, bhaNati cakutastvamiti ?, darzito'gaDadattenAsiyaSTiH, viSaNNavadanahRdayayA zokaM nigUhuntyA sasaMbhramamatinItaH zAntyAryAgRhaM, dattamAsanam , upaviSTo'gaDadattaH sazaGkitaH, tasyAzcaritamupalakSayati ca, sA atyAdareNa zayanIyaM racayati, Jain Education For Privale & Personal use only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % - - uttarAdhya. bhaNai ya-ittha vIsAmaM kareha, to na so niddAvasamuvagato vakkhittacittAe, annaM ThANaM gaMtUNa Thio pacchannaM, tahiM asaMskRtA. ca sayaNije puvasajiyA silA, sA tAe pADiyA cuNNiyA ya sejA, sA ya hatuTThamANasA bhaNati-hA hao meM bRhadvRttiH bhAughAyagotti, agaDadatto'vi tato NiddhAiUNa vAlesu ghettUNa bhaNati-hA dAsIe dhIe ko maM ghAyaitti ?, tao // 216 // sA pAesu nivaDiyA saraNA''gayAmiti bhaNaMtI, teNAsAsiyA, mA bIhehitti / so taM ghettaNa gato rAulaM, pUjito raNNA purajaNavaeNa ya, bhogANa ya bhAgIjAtotti // evaM anne'vi apamattA iheva kallANabhAiNo bhvNti| ukto dravya supteSu pratibuddhajIvino dRSTAntaH, bhAvasuseSu tu tapakhinaH, te hi mithyAtvAdimohiteSvapi janeSu yathAvadavagamapUrvaka18 meva saMyamajIvitaM dhArayantIti, evaMvidhazca kiM kuryAdityAha-na vizvasyAt , pramAdeviti gamyate, kimuktaM &bhavati ?-bahujanapravRttidarzanAnnaite'narthakAriNa iti na vizrambhavAn bhavet , 'paNDitaH' prAgvat , Azu-zIghramuci-15 1 bhaNati ca-anna vizrAmaM kuru, tato na sa nidrAvazamupagato vyAkSiptacittatayA, anyat sthAnaM gatvA sthitaH pracchannaM, tatra ca zayanIye pUrvasajjitA zilA, sA tayA pAtitA cUrNitA ca zayyA, sA ca hRSTatuSTamAnasA bhaNati-hA hato bhrAtRghAtaka iti, agaDadatto'pi tato nirgatya vAleSu gRhItvA bhaNati--hA dAsyA dhiyA ( dAsi ! IdRgdhiyA) ko mAM ghAtayatIti, tataH sA pAdayornipatitA zaraNA''gatA'smIti bhaNantI, tenAvAsitA, mA bhaiSIriti / sa tAM gRhItvA gato rAjakulaM, pUjito rAjJA purajanapadena ca, bhogAnAM cA''bhAgIjAta iti // evamanye'pi sAmalA haiva kalyANabhAgino bhavanti // 21 // Jain Education 10 Lonal For Privale & Personal use only MEnelibrary.org
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ -CROSAROSAROSAGARM takarttavyeSu yatitavyamiti prajJA-buddhirasyeti-AzuprajJaH, kimiti AzuprajJaH ?, yato puNayantIti ghorAH-niranu kampAH, satatamapi prANinAM prANApahAritvAt ,ka ete ?-'muhUrtAH' kAlavizeSAH,kadAcicchArIrabalAd ghorA apyamI na prabhaviSyantItyata Aha-'abalaM' balavirahitaM na mRtyudAyino muhUrttAn prati sAmarthyavat ,kiM tat ?-zarIram , evaM hai tarhi kiM kRtyamityAha-'bhAraNDapakkhIva cara'ppamatto'iti patatyaneneti pakSaH so'syAstIti pakSI bhAraNDazcAsau pakSI ca bhAraNDapakSI sa yadvadapramattazcarati tathA tvamapi pramAdarahitazcara-vihitAnuSThAnamAsevakha, anyathA hi yathA'sya bhAraNDapakSiNaH pakSyantareNa sahAntarvartisAdhAraNacaraNasambhavAt svalpamapi pramAdyato'vazyameva mRtyuH tathA tavApi saMyamajIvitAd bhraMza eva pramAdyata iti suutraarthH||6|| amumevArtha spaSTayannAha ___care payAiM parisaMkamANo, jaM kiMci pAsa iha mnnmaanno| lAbhaMtare jIviya vhaittA, pacchA prinnnnaaymlaavdhNsii||7|| (sUtram) / ko vyAkhyA-'caret' gacchet 'padAni pAdavikSeparUpANi 'parizaGkamAnaH' apAyaM vigaNayan , kimityevamata Aha'yatkiJcid' gRhasthasaMstavAdyalpamapi pAzamiva pAzaM saMyamapravRttiM prati khAtantryoparodhitayA 'manyamAno' jAnAnaH, yadvA 'carediti saMyamAdhvani yAyAt , kiM kurvan ?-'padAni' sthAnAni, dharmasyeti gamyate, tAni ca mUlaguNAdIni A uttarASya.37 For Privale & Personal Use Only lainelibrary.org
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vRhadvRttiH // 217 // 'parizaGkamAno' mA mameha pravarttamAnasya mUlaguNeSu mAlinyaM skhalanA vA bhaviSyatIti paribhAvayan pravarttata, 'jaMkiMci' asaMskR tti yatkiJcidalpamapi duzcintitAdi pramAdapadaM mUlaguNAdimAlinyajanakatayA bandhahetutvena pAzamiva pAzaM manyamAnaH, tadayamubhayatrAbhiprAyaH-yathA bhAraNDapakSI aparasAdhAraNAntarvarticaraNatayA padAni parizaGkamAna eva carati yatkiJciddavarakAdikamapi pAzaM manyamAnaH tathA'pramattazcaret , nana yadi parizaGkamAnazcarettarhi sarvathA jIvitanirapekSaNeva pravartitavyaM, tatsApekSatAyAM hi kadAcitkathaJciduktadoSasambhava ityAzaGkayAha-'lAbhaMtare'tyAdi vRttAI, lambhanaM 4 lAbhaH-apUrvArthaprAptiH antaraM-vizeSaH, lAbhazcAsAvantaraM ca lAbhAntaraM tasmin satItyarthaH, kimuktaM bhavati ?-yAvadviziSTaviziSTatarasamyagjJAnadarzanacAritrAvAsiritaH sambhavati tAvadidaM 'jIvitaM' prANadhAraNAtmakaM bRMhayitvA'annapAnopayogAdinA vRddhiM nItvA, tadabhAve prAyastadupakramaNasambhavAditthamuktaM, 'khuhA pivAsA ya vAhI yatti vacanAt kSudAdInAmapyupakramaNakAraNatvenAbhidhAnAda , iha ca bRMhayitveva bRMhayitveti vyAkhyeyam , anyathAdyasaMskRtaM jIvitamiti virudhyata iti bhAvanIyaM, tataH kimityAha- pazcAt ' lAbhavizeSaprAptyuttarakAlaM 'pariNNAya'tti sarvaprakArairavabudhya yathedaM nedAnIM prAgvatsamyagdarzanAdivizeSahetuH,tathA ca nAto nirjarA,na hi jarayA vyAdhinA vA abhibhUtaM tat tathA- // 215 vidhadharmAdhAnaM prati samarthama , uktaM hi-"jarA jAva Na pIleti.vAhI jAva Na vahati / jAvidiyA Na hAyati, tAva 1 jarA yAvanna pIDayati vyAdhiryAvanna vardhate / yAvadindriyANi na hIyante, tAvaddharma samAcaret // 1 // Jain Education
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamma samAyare // 1 // " evaM jJaparijJayA parijJAya tataH pratyAkhyAnaparijJayA ca bhaktaM pratyAkhyAya, sarvethA jIvitanira-I pekSo bhUtveti bhAvaH, malavadatyantamAtmani lInatayA mala:-aSTaprakAraM karma tadapadhvaMsata ityevaMzIlaH malApadAdhvaMsI-malavinAzakRt , syAditi zeSaH, tato yAvallAbhaM dehadhAraNamapi guNAyaiveti bhAvaH, yadvA jIvitaM bRMhayitvA lAbhAntare-lAbhavicchede'ntarbahizca malAzrayatvAnmala:-audArikazarIraM tadapadhvaMsI syAt , ko'rthaH -jIvitaM tyajedU, idamuktaM bhavati-ayamasyaiko hi guNo mAnuSyamavApya labhyate dharma iti bhAvayan yAvaditastallAbhaH tAvadida bRhayet , lAbhavicchedaM sambhAvya saMlekhanAdividhAnatastyajet // iha ca yAvallAbhadhAraNe maNDikacaurodAharaNaM, tatra ca sampradAyaHMI binnAgayaDe nayare maMDito nAma tuNNAto paradavaharaNapasatto AsI, so ya duTTagaMDo mitti jaNe pagAseMto jANu-12 deseNa Nicameva addayAlevalitteNa rAyamagge tuNNAgassa sippamuvajIvati. caMkamato'vi ya daMDadharieNaM pAeNa kilissaMto kahiMvi caMkamati, rattiM ca khattaM khaNiUNa dabajAyaM ghettUNa NagarasaMnihie ujANegadese bhUmigharaM, tattha Nikkhi 1 benAkataTe nagare maNDiko nAma tantuvAyaH paradravyaharaNaprasakta AsIt , sa ca duSTapraNo'smIti jane prakAzayan jAnudezena nitya4 meva Ardrakalepaliptena rAjamArge tantuvAyasya zilpamupajIvati,cakramyamANo'pi ca dhRtadaNDena pAdena kRizyan kacidapi cakramyate, rAtrau ca kSatraM khanitvA dravyajAtaM gRhItvA nagarasannihite udyAnaikadeze bhUmigRhaM, tatra nikSi SAHARASH Jain Education h tional For Privale & Personal use only ainelibrary.org
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMskRtA. bRhadvRttiH uttarAdhya. vati, tattha ya se bhagiNI kannagA ciTTati, tassa bhUmigharassa majjhe kUvo, jaM ca so coro daveNa palobheuM sahAyaM davavoDhAraM ANeti taM sA se bhagiNI agaDasamIve puvaNatthAsaNe NiveseuM pAyasoyalakkheNa pAe gihiUNa tammi kUve pakkhivai, tato so tattheva vivajai, evaM kAlo vaccati nayaraM musaMtassa, coragAhA taM Na sakkiMti gihiuM, // 21 // tao nayare uvarato jAto / tattha mUladevo rAyA, so kahaM rAyA saMvutto ?-ujjeNIe nayarIe savagaNiyApahANA devadattA nAma gaNiyA, tIe saddhiM ayalo nAma vANiyadArato vibhavasaMpaNNo mUladevo ya saMvasai, tIe mUladevo da iTTo, gaNiyAmAUe ayalo,sA bhaNati-putti ! kimeeNaM jaikAreNaMti ?, devadattAe bhaNNati-ammo! esa paNDito, tIe bhaNNai-kiM esa amha abbhahiyaM viNNANaM jANati, ayalo bAhattarikalApaMDio eva, tIe bhaNNati-vaccha! 1. pati, tatra ca tasya bhaginI kanyA tiSThati, tasya bhUmigRhasya madhye kUpaH, yaM ca sa cauro dravyeNa pralobhya sahAyaM dravyavoDhAramAnayati taM sA tasya bhaginI avaTasamIpe pUrvanyastAsane nivezya pAdazaucamiSeNa pAdau gRhItvA tasmin kUpe prakSipati, tataH sa tatraiva vipapadyate, evaM kAlo brajati nagaraM muSNataH, caurapAhAstaM na zaknuvanti grahItuM, tato nagare uparako (upadravo ) jAtaH / tatra mUladevo rAjA, sa kathaM rAjA saMvRttaH ?-ujjayinyAM nagaryA sarvagaNikApradhAnA devadattA nAma gaNikA, tayA sArdhamacalo nAma vaNigdArako vibhavasaMpanno mUladevazca saMvasati, tasyA mUladeva iSTaH, gaNikAmAturacalaH, sA bhaNati-putri ! kimetena dyUtakAreNa ? iti, devadattayA bhaNyateamba ! eSa paNDitaH, tayA bhaNyate-kimeSo'smat amyadhikaM vijJAnaM jAnAti ?, acalo dvAsaptatikalApaNDita eva, tayA bhaNyate-vatse! iTo, gANai-ki esa amha abhaya tiSThati, tasya bhUmigRhasaya miSeNa pAdau gRhItvA tasuipadravo ) jAtaH / tatra darako vi tA. pati, tatra ca tasya naTasamIpe pUrvanyastAsane na zaknuvanti prahItuM, maNikA, tayA sAdhAraNa ? iti, devadattavA // 218 // yanyAM nagaryA sarvagaNikApradhAnAnti prahItuM, tato nagare uparakA tasmina pe prakSipati, tataH savayo Jain Education D onal For Privale & Personal use only INinelibrary.org
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayalaM bhaNa-devadattAe ucchu khAiuM saddhA, tIe gaMtUNa bhaNito, teNa ciMtiyaM-kao khu tAiM ahaM devadattAe paNatito, teNa sagaDaM bhareUNa ucchuyalaTThINa uvaNIyaM, tAe bhaNNati-kimahaM hathiNI ?, tIe bhaNiyaM-bacca mUladevaM bhaNa-devadattA ucchu khAiuM ahilasati, tIe gaMtUNa se kahiyaM, teNa ya kai ucchulaTThIto challeuM gaMDalIto kAuMcAujAyagAdisuvAsiyAto kAuM pesiyAo, tIe bhaNNati-piccha viNNANaMti, sA tuhikkA ThiyA, mUladevassa paosamAvaNNA ayalaM bhaNati-ahaM tahA karemi jahA mUladevaM gihissitti, teNa ahasayaM dINArANa tIe bhADi-4 |NimittaM dinnaM, tIe gaMtuM devadattA bhaNNati-aja ayalo tume samaM vasihI, ime dINArA dattA, avaraNhavelAe gaMtuM bhaNati-ayalassa kajaM turiyaM jAyaM teNa gAmaM gatotti, devadattAe mUladevassa pesiyaM, Agato mUladevo, tIe samANaM 1 acalaM bhaNa-devadattAyA ithUna khAdituM zraddhA, tayA gatvA bhaNitaH, tena cintitaM-ke ikSavaH (ka khalu)te ahaM devadattayA praNayitaH, tena zakaTaM bhRtvA ikSuyaSTInAmupanItaM, tayA bhaNyate-kimahaM hastinI ?, tayA bhaNitaM-vraja mUladevaM bhaNa-devadattA ijhuM khAditumabhilaSyati, tayA gatvA tasmai kathitaM, tena ca katicidikSuyaSTayo nistvacIkRtya khaNDIkRtya cAturjAtakAdisuvAsitAH kRtvA ca preSitAH, tayA bhaNyate-pazya vijJAnamiti, sA tUSNIkA sthitA,mUladeve pradveSamApannA'calaM bhaNati-ahaM tathA karomi yathA mUladevaM grahISyasIti,tenASTazataM dInArANAM tasyai bhATInimittaM dattaM, tayA gatvA devadattA bhaNyate-adyAcalastvayA samaM vatsyati, ime ca dInArA dattAH, aparAhavelAyAM gatvA bhaNati-acalasya kArya tvaritaM jAtaM tena prAmaM gata iti, devadattayA mUladevAya preSitaM ( vRttaM ), Agato mUladevaH, tayA samaM AAR para Jain Educa t ional For Privale & Personal use only Harjainelibrary.org
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya bRhadvRttiH // 219 // acchA, gaNiyA mAUe ayalo ya appAhito, annAo paviTTho bahupurisasamaggo veDhiuM ganbhagihaM, mUladevo aisaMbhrameNa sayaNIyassa hiTThA Nilukko, teNa lakkhito, devadattAe dAsaceDIto saMvRttAto acalassa sarIra'bbhaMgAdi ghetuM uvaTThiyA, so ya taMmi ceva sayaNIe Tiyanisanno bhaNai-ittha ceva sayaNIe ThiyaM abhaMgehi, tAto bhaNaMtiviNAsijjai sayaNIyaM, so bhaNai- ahaM etto ukkidvataraM dAhAmo, mayA evaM suviNo diTTho, sayaNIya-bhaMgaNaucalaNahANAdi kAyacaM, tAhiM tathA kathaM, tAhe NhANagollo mUladevo ayaleNa vAlesu gahAya kahito, saMlatto ya'NeNa - vacca mukko'si, iyarahA te ajja ahaM jIviyassa vivasAmi, jadi mayA jAriso hojAhi tA evaM mujAhi (tti) ayalAbhihito tao mUladevo avamANito lajAe niggao ujjeNIe, patthayaNavirahito vennAyaDaM jato patthito, ego se 1. tiSThati, gaNikAmAtrA ca acalaH saMdiSTaH, anyasmAt ( anyena dvAreNa ) praviSTaH bahupuruSasamagro veSTayitvA garbhagRhaM, mUladevo'tisaMbhrameNa zayanIyasyAdhastAnnilIna:, tena lakSitaH, devadattayA dAsaceTyaH samuktAH bhacalasya zarIrAbhyaGgAdi gRhItvopasthitAH, sa ca tasminneva | zayanIye sthitaniSaNNo bhaNati -atraiva zayanIye sthitamabhyaGgaya, tA bhaNanti - vinAzyate zayanIyaM sa bhaNati - ahamita utkRSTataraM dAsyAmi, mayaivaM svapno dRSTaH, zayanIyAbhyaGganodvarttanasnAnAdi karttavyaM, tAmistathA kRtaM, tadA snAnavilepanArdrA mUladevo'calena vAleSu gRhItvA''kRSTaH, saMlaptazcAnena braja mukto'si, itarathA te'dya jIvitasya vyavasyAmi, yadi mAdRzo bhavestadaivaM mudhveriti acalAbhihitastato mUladevo'vamato lajjayA nirgata ujjayinyAH, pathyadanarahitaH bennAtaTaM yataH prasthitaH, ekastasya Jain Educationtional asaMskRtA. 4 // 219 // ainelibrary.org
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ puriso milito, mUladeveNa pucchito-kahiM jAsi ?, teNa bhaNNati-viNNAyataDaMmi, mUladeveNa bhaNNati-do'vi samaM baccAmotti, teNa saMlattaM-evaM bhavautti, do'vi paTTiyA,aMtarA ya aDavI, tassa purisassa saMbalaM asthi, mUladevo viciMtei-eso mama saMbaleNa saMvibhAgaM karehitti, ihi sute pare tAe AsAe vacati, Na se kiMci dei, taiyadivase chiNNA aDavI, mUladeveNa pucchito-asthi ettha abbhAse gAmo ?, teNa bhaNNati-esa NAidUre paMthassa gAmo, mUladeveNa bhaNito-tumaM kattha vasasi ?, teNa bhaNNati-amugattha gAme, mUladeveNa bhaNito-to khAi ahaM evaM gAmaM baccAmi, teNa se paMtho uvadiTTo, gao taM gAma mUladevo, tattha'NeNa bhikkhaM hiMDateNa kummAsA laddhA, pavaNNo ya kAlo vadRti, so ya gAmAto nigacchai, sAhU ya mAsakhamaNapAraNaeNa bhikkhAnimittaM pavisati, teNa ya saMvegamA 1 puruSo militaH, mUladevena pRSTaH-ka yAsi ?, tena bhaNyate-bennAkataTe, mUladevena bhaNyate-dvAvapi samaM vrajAva iti, tena saMlaptamdaevaM bhavatviti, dvAvapi prasthitI, antarA cATavI, tasya puruSasya zambalamasti, mUladevo vicintayati-eSa mama zambalena saMvibhAga kariSyati, idAnIM zvaH parechuH tayA''zayA brajati, na tasmai kiJciddadAti, tRtIyadivase chinnA'TavI, mUladevena pRSTaH-astyatrAbhyAse 4 prAmaH ?, tena bhaNyate-eSa nAtidUre patho prAmaH, mUladevena bhaNita:-tvaM kutra vasasi ?, tena bhaNyate-amuSmin prAme, mUladevena |bhaNitaH--tadA kathayA ( gacchA ) hamenaM prAmaM vrajAmi, tena tasmai panthA upadiSTaH, gatastaM prAmaM mUladevaH, tatrAnena bhikSAM hiNDamAnena kulmASA labdhAH, prapannazca (saMpannazca ) kAlo varttate, sa ca prAmAnirgacchati, sAdhuzca mAsakSapaNapAraNakena bhikSAnimittaM pravizati, tena ca saMvegamA Jain Education Milional For Privale & Personal use only Jainelibrary.org
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 220 // vaNeNaM parAe bhattIe tehiM kummAsehiM so sAdhU paDilAbhito, bhaNiyaM ca'NeNaM-'dhannANaM khu narANaM kommAsA huMti asaMskRtA. sAhupAraNae' devayAe ahAsannihiyAe bhaNNati-putta ! etIe gAhAe pacchaddhe jaM maggasi taM demi, 'gaNiyaM ca devadattaM daMtisahassaM ca rajaM ca // 1 // ' devayAe bhaNNati-acireNa bhavissatitti, tato gato mUladevo bennAyaDaM, tattha khattaM khaNaMto gahito, vajjhAe nINijai, tattha puNa aputto rAyA mao, Aso ahiyAsio, mUladevasagAsamAgato, paTTidAyaNaM raje ahisitto rAyA jAo, so puriso sahAvio, so aNeNa bhaNito-tujhaM taNiyAe AsAte Agato ahaM, iharahA ahaM aMtarAle ceva vivajaMto, teNa tujhaM esa mayA gAmo datto, mA ya mama sagAsaM ejasutti, pacchA ujjeNIeNa rapaNA saddhiM pItiM saMjoeti, dANamANasaMpUtiyaM ca kAuM devadattaM aNeNa maggito, teNa paJcuvagA 1. pannena parayA bhaktyA taiH kulmASaiH sa sAdhuH pratilambhitaH, bhaNitaM cAnena-'dhanyAnAmeva narANAM kulmASAH sAdhupAraNake bhvnti| devatayA yathAsannihitayA bhaNyate-putra ! etasyA gAthAyAH pazcArthena yanmArgayasi taddadAmi-gaNikAM ca devadattA dantisahasraM ca rAjya c||1|| devatayA bhaNyate-acireNa bhaviSyatIti, tato gato mUladevo bennAtaTa, tatra kSatraM khanan gRhItaH, vadhyAyAM nIyate, tatra punaH a| putro rAjA mRtaH, azvo'dhivAsitaH, mUladevasakAzamAgataH, pRSThidAnaM rAjye'bhiSikto rAjA jAtaH, sa puruSaH zabditaH, so'nena // 220 // bhaNitaH tvatsatkayA''zayA Agato'ham , itarathA ahamantarAla eva vyapatsye, tena tubhyameSa mayA grAmo dattaH, mA ca mama sakAzamAyAsI| riti, pazcAdujjayinIyena rAjJA sArdha prIti saMyojayati, dAnamAnasatkAraM (sampUjitAM ) ca kRtvA devadattAmanena mArgitaH, tena pratyupakA Sain Education a l For Privale & Personal use only Webrar og
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ COMSACROSAKASEARC rasaMdhieNa diNNA, mUladeveNa aMteure chUDhA, tAe samaM bhoge bhuMjati / annayA ayalo poyavahaNeNa tatthAgato, sukke vijaMte bhaMDe jAti pAe davaNUmaNANi ThANANi tANi jANamANeNa mUladeveNa so gihAvito,tume davaMNUmiyaMti purisehiM baddhiUNa rAyasayAsamuvaNIto, mUladeveNa bhaNNati-tumaM mama jANasi ?, so bhaNati-tumaM rAyA ko tumaM na jANai ?, teNa bhaNNai-ahaM mUladevo, sakkAriuM visajjito, evaM mUladevo rAyA jaato| tAhe so aNNaM NagarArakkhiyaM Thaveti, so'vi na sako coraM gihiuM, tAhe mUladevo sayaM NIlapaDaM pAuNiUNa rattiM Niggato, mUladevo aNajaMto egAe sabhAe NiviNNo acchati, jAva so maMDiyacoro AgaMtUNa bhaNati-ko ittha acchati ?, mUladeveNa bhaNiyaM-ahaM kappaDito, teNa bhaNNai-ehi maNUsa karemi, mUladevo udvito, egami Isaraghare khattaM khayaM, subahuM / 1. rasandhinA dattA, mUladevenAntaHpure nyastA, tayA samaM bhogAn bhunakti / anyadA'cala: potavAhanena tatrAgataH, zulkIye bhANDe vidyamAne yAni pAtreSu dravyagopanAni sthAnAni tAni jAnatA mUladevena sa prAhitaH, tvayA dravyaM gopitamiti puruSairbaddhA rAjasakAzamupanItaH, mUladevena bhaNyate-tvaM mAM jAnAsi ?, sa bhaNati-tvaM rAjA tvAM ko na jAnAti ?, tena bhaNyate-ahaM mUladevaH, satkRtya visRSTaH, evaM mUladevo rAjA jAtaH / tadA so'nyaM nagarArakSakaM sthApayati, so'pi na zaktazcauraM gRhItuM, tadA mUladevaH svayaM nIlapaTaM prAvRtya rAtrau nirgataH, mUladevo'jJAyamAna ekasyAM sabhAyAM niSaNNastiSThati, yAvatsa maNTikazcaura Agatya bhaNati-ko'tra tiSThati ?, mUladevena bhaNitam-ahaM kArpaTikaH, tena bhaNyate-ehi manuSyaM karomi, mUladeva utthitaH, ekasminnIzvaragRhe kSatraM khAtaM, subahu Jain EducatioKI rebran
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 22 // daSajAyaM NINeUNa mUladevassa uvari caDAviuM paThiyA nayarabAhiriyaM, jAto mUladevo purato, coro asiNA kahi- asaMskRtA. kA eNa piTThao ei, saMpattA bhUmigharaM, coro taM dadhaM NihiNiumAraddho, bhaNiyA aNeNa bhagiNI-eyassa pAhuNayassa pAyasoyaM dehi, tAe kUvataDasanniviTe AsaNe saMNivesito, tAe pAyasoyalakkheNa pAo gahio kUve chuhAmitti, jAva atIva sukumArA pAyA, tAe nAyaM-jahesa koi bhUyapuSarajjo vihaliyago, tIe aNukaMpA jAyA, to tAe / pAyatale sannito Nassatti, mA mArijihisitti, tato pacchA so palAto,tAe bolo kato Naho NaTotti, so asiM kaDDiUNa maggato laggo, mUladevo rAyappahe aisannikiTaM NAUNa caccarasivaMtarito Thito, coro taM sivaliMgaM / I 1 dravyajAtaM nItvA mUladevasyopari caTApayitvA (Arohya ) prasthitau nagarabAhirikA, yAto mUladevaH purataH, cauro'sinA kRpTena | ( saha ) pRSThata AyAti, saMprAptau bhUmigRhaM, caurastat dravyaM nihitumArabdhaH, bhaNitA anena bhaginI-etasmai prAghUrNakAya pAdazaucaM| kUpataTasanniviSTa Asane sannivezitaH, tayA pAdazaucamiSeNa pAdo gRhItaH kUpe kSipAmIti, yAvadatIva sukumArau pAdau, | // 221 // tayA jJAtaM-yathA eSa kazcit bhUtapUrvarAjyo rAjyabhraSTaH, tasyA anukampA jAtA, tatastayA pAdatale saMjJito nazyeti, mA mArayiSyasIti, tataH pazcAtsa palAyitaH, tayA rAvaH (pUtkAraH ) kRtaH naSTo naSTa iti, so'siM kRSTvA pRSThato lagnaH, mUladevaH rAjapathe'tisaMnikRSTaM jJAtvA catvarazivAntaritaH sthitaH, caurastat zivaliGgameSa Jain Education nal For Privale & Personal use only library
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ purisotti kAuM kaMkaggeNa asiNA duhA kAUNa paDiniyatto, gato bhUmigharaM, tattha pasiUNa phaayaae| rayaNIe tao niggaMtUNa gato vIhi, aMtarAvaNe tuNNAgattaM kareti, rAyaNA purisehi sahAvito, teNa ciMtiyaM-jahA so puriso YNaM na mArito, avassaM ca so esa rAyA bhavissaitti, tehiM purisehiM |ANito, rAyaNA abbhuTANeNa pUito, AsaNe nivesAvito, sa bahuM ca piyaM AbhAsiuM saMlatto-mama bhagiNIM dehitti,teNa dinnA, vivAhiyA, rAyaNA bhogA ya se saMpadattA,kaisuvi diNesu gaesu rAyaNA maMDito bhaNio-daveNa kajaMti, teNa subahuM dadhajAyaM diNNaM, rAyaNA saMpRito,aNNayA puNo maggito puNo'vi diNNaM,tassa ya corassa atIya sakkArasammANaM pauMjati, eeNa pagAreNa savaM davaM davAvito, bhagiNI se pucchati, tAe bhaNNati-ittiyaM vittaM. tI puvAveiyalakkhANusAreNa savaM davAveUNaM maMDito sUlAe aarovito|| dRSTAntAnuvAdapUrvako'yamihopanayaH-yathA'yama 1 puruSa itikRtvA kaGkApreNAsinA dvidhA kRtvA pratinivRttaH, gato bhUmigRhaM, tatroSitvA prabhAtAyAM rajanyAM tato nirgatya gato vIthim , antarApaNe tantuvAyatvaM karoti, rAjJA puruSaiH zabditaH, tena cintitaM-yathA sa puruSo nUnaM na mAritaH, avazyaM ca sa eSa rAjA bhaviSyatIti, taiH puruSairAnItaH, rAjJA'bhyutthAnena pUjitaH, Asane nivezitaH, sa bahu priyaM cAbhASya saMlaptaH-mahyaM bhaginIM dehIti, tena dattA, vivAhitA, rAjJA bhogAzca tasmai saMpradattAH, katipayeSvapi dineSu gateSu rAjJA maNDiko bhaNitaH-dravyeNa kAryamiti, tena subahu dravyajAtaM dattaM, rAjJA saMpUjitaH,anyadA punarmAgitaH punarapi dattaM, tasya ca caurasyAtIva satkArasanmAnaM prayunakti, etena prakAreNa sarva dravyaM dApitaM, bhaginI tasyA apRcchacata, tayA bhaNyate-etAvat vittaM, tataH pUrvAveditalakSyAnusAreNa sarva dApayitvA maNDikaH shuulaayaamaaropitH| JainEducationR omal nesbrary.org
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH 222 // ACCOOPERASGARCANE kAryakAryapi maNDiko yAvalAmaM mUladevanRpatinA dhAritaH tathA dharmArthinA'pi saMyamopahatihetukamapi jIvitaM nirja-asaMskRtA. rAlAbhamabhilapatA tallAbhaM yAvaddhAryamiti, na ca taddhAraNe saMyamoparodha eva, yathA''gamaM hi pravRttasya tattadupaSTambhakameveti bhAvanIyam , ityalaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 7 // samprati yaduktaM 'jIvitaM bRMhayitvA malApadhvaMsI syAditi tatkiM / khAtantryata eva utAAyathetyAha chaMdaNiroheNa uveti mukkhaM, Ase jahA sikkhiyvmmdhaarii| puvAi vAsAi carappamatto, tamhA muNI khippamuveti mukkhaM // 8 // (sUtram) vyAkhyA-chando-vazastasya nirodhaH chandonirodhaH-khacchandatAniSedhaH tena 'upaiti' upayAti 'mokSa' muktiM, kimuktaM bhavati ?-guruparatantratayA khAgrahAgrahayogitAM vinA tatra pravarttamAno'pi saGklezavikala iti na karmabandhabhAk, # kintvavikalacaraNatayA tannirjaraNamevApnoti, apravartamAno'pi cAhArAdiSvAgrahagrahAkulitacetAH 'chaTTamadasameM'tyAdivacanAdanantasaMsAritAdyanarthabhAgeva bhavati, tatsarvathA tatparatantreNaiva mumukSuNA bhAvyaM, tasyaiva samyagjJAnAdi- 222 // sakalakalyANahetutvAd, uktaM ca-"NANassa hoi bhAgI thirayarato daMsaNe caritte ya / dhaNNA AvakahAe guruku1 jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muJcanti // 1 // AAAAACHAL 2 linelibrary.org Jain Education Bonal
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ -54-% % LOCALGAOCROSAROCHCHENNECH lavAsaM na muMcaMti // 1 // " yadvA chandasA-gurvabhiprAyeNa nirodhaH-AhArAdiparihArarUpaH chandonirodhaH tenaivoktanyAyato muktyavAptiH, tattadvastuviSayAbhilASAtmikA icchA vA chandaH tannirodhena muktiH, tasyA eva tadvibandhakatvAt , tathA ca laukikA apyAhu:-"zlokArdhena hi tadvakSye, yaduktaM grnthkottibhiH| tRSNA ca saM(cetsaM) parityaktA. prAptaM ca paramaM padam // 1 // " athavA chando veda Agama ityanarthAntaraM, tataH chandasA ANAe ciya caraNa'mityAdinA nirodhaH-indriyAdinigrahAtmakaH chandonirodhaH tenopaiti mokSaM, na tu sarvathA jIvitaM pratyanapekSatayA, tathA ca samayavidaH-"sarvattha saMjamaM saMjamAto appANameva rakkhijA / muccai aivAyAto puNo'vi sohI Na yAviratI // 1 // " atrodAharaNamAha-azvo yathA 'zikSito' valganaplavanadhAvanAdizikSA grAhito vRNoti-AcchAdayati zarIrakamiti varma-azvatanutrANaM taddharaNazIlo varmadhArI, zikSitazcAsau varmadhArI ca zikSitavarmadhArI, anena zikSakatattayA'sya vAtantryApohamAha, tato'yamarthaH-yathA'zvaH svAtantryavirahAtpravarttamAnaH samarazirasi na vairi-4 bhirupahanyata iti tanmuktimApnoti, khatantrastu prathamamazikSito raNamavAptastairupahanyate, atra ca sampradAyaHegaNaM rAyaNA doNhavi kulaputtANaM do AsA diNNA sikkhAvaNaposaNatthaM, tatthego kAlocieNa javasajogAsaNeNaM / 1 sarvatra saMyama saMyamAt AtmAnameva rakSet / mucyate'tipAtAt punarapi zuddhirna cAviratiH // 1 // 2 ekena rAjJA dvAbhyAmapi kulaputrAbhyAmazvau dvau dattau zikSaNapoSaNArtha, tatraikaH kAlocitena yavasayogAsanena AHAKAR . ' Jain Education Bonal For Privale & Personal Use Only rebrar og
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. saMrakkhamANo dhAviyalAliyavaggiyAIyAto kalAto sikkhAvei, bIo ko eyassa iTThajavasajogAsaNaM dAhiitti asaMskRtA. bRhaddhattiH6 gharaTTe vAhei Na tu sikkhAvei, sesaM appaNA bhuMjati / saMgAmakAle uvaTThie te raNNA vuttA-tesu cevAssesu AroDhuM jhatti Agacchaha, saMpattA, bhaNiyA ya rAiNA-pavisaha saMgAma, tattha paDhamo'so sikkhAguNataNato saarhiymnnuytt||22|| mANo saMgAmapArato jAto, duio visiTTasikkhAbhAvato'sabbhAvabhAvaNAbhAviyattaNao godhUmajaMtagajutta iva tatva bhamiumADhatto, taM ca parA uvalakkheuM hayasArahiM kAUNa gRhItavantaH // dRSTAntAnuvAdapUrvako'yamupanayaHyathA'sAvazvaH tathA dharmArthyapi khAtanyavirahito muktimavApnoti, ata eva ca 'pUrvANi' 'uktaparimANAni 'varSANi' vatsarANi, kAlAtyantasaMyoge dvitIyA (pA02-3-5), kimityAha-'cara' iti satatamAgamoktakriyAmAsevakha, katham?'apramattaH' gurupAracyApahAripramAdaparihA, 'tamha'tti tasmAtU apramAdacaraNAdeva, manyate jAnAti jIvAdIniti muniH-tapasvI kSipraM' zIghram upaiti mokSaM, nanu chandonirodho'pi tattvato'pramAdAtmaka eveti kathaM na punaruktadoSaH ?, | 1 saMrakSana dhAvanalAlitavalganAdikAH kalAH zikSayati, dvitIyaH ka etasmai iSTayavasayogAsanaM dadAtIti gharaTTe vAhayati na tu zikSayati, ra zeSamAtmanA bhuGkte / saMgrAmakAle upasthite tau rAjJoktau-tayorevAzvayorAruhya jhaTityAgacchataM, saMprAptau, bhaNitau ca rAjJA-pravizataM saMgrAma, tatra // 223 // prathamo'zvaH zikSAguNatvAt sArathimanuvartamAnaH saMgrAmapArago jAtaH, dvitIyo viziSTazikSAbhAvAt asadbhAvabhAvanAbhAvitatvAt godhUmayakayukta iva tatraiva bhramitumArabdhaH, taca pare upalakSya hatasArathiM kRtvA gRhItavantaH / Jain Educa t ional For Privale & Personal use only sinelibrary.org
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ ucyate, apramAda evAdaraH kArya iti khyApanArthatvAdadhyayanArthojIvanArthatvAccAsya na paunaruktyamiti bhAvanIyaM, pUrvANi varSANIti ca etAvadAyuSAmeva cAritrapariNatiriti darzanArthamuktamiti suutraarthH||8|| nanu yadi chandonirodhena muktiH, ayamantyakAla eva tarhi vidhIyatAmityAzayAha, yadvA yadi pazcAnmalApadhvaMsI syAt tadaiva chandonirodhAdikamapi taddhetubhUtamastvata Aha sa putvamevaM Na labheja pacchA, esovamA sAsayavAiyANaM / visIdati siDhile AuyaMmi, kAlovaNIe sarIrassa bhee // 9 // (sUtram) ___ vyAkhyA-'sa' iti yattadorniyAbhisambandhAt yaH prathamamevApramattatayA bhAvitamatirna bhavati sa tadAtmaka chandonirodhaM 'putvamevaMti evaMzabdasyAtropamArthatvAtpUrvamivAntyakAlAt malApadhvaMsasamayAdvA abhAvitamatitvAt 'na| labhet' na prApnuyAt , sambhAvane liT , tatazca lAbhasambhAvanA'pi na samasti, kiM punastallAbha iti, 'pazcAt ' antyakAle malApadhvaMsasamaye vA, 'esovama'tti eSA-anantaramabhihitakharUpA upa-sAmIpyena mIyate-paricchidyate svayaMprasiddhyA aparamaprasiddhaM vastvanayetyupamA, keSAM ?-zAzvatA iva vadituM zIlameSAmiti zAzvatavAdinaH, uSTrakroziyat / kartaryupamAne (pA-3-2-19) iti NiniH, teSAM zAzvatavAdinAm-Atmani mRtyumaniyatakAlabhAvinamapazyatAm , Sain Education ka For Private & Personal use only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ % uttarAdhya. % bRhaddhRttiH % // 224 // % | idamihAkUta-yo hi chandonirodhamuttarakAlameva kariSyAmIti vakti so'vazyaM zAzvatavAdI, sa caivaM prajJApyate-1 asaMskRtA. yathA bhadra ! idAnIM bhavatastatkAlAtpUrvamasAvuktahetuto na samasti, tathottarakAlamapyasau pramAdinastava na bhaviteti, yadi vA eSA upameti-upetyuSayogapUrvaka meti jJAnamupamA-sampradhAraNA yaduta pazcAddharma kariSyAmaH iti zAzvatavAdinAM-nirupakramAyuSAM, ye nirupakramAyuSkatayA zAzvatamivAtmAnaM manyante teSAM yujyetApi, na tu jalabudrudasamAnAyuSAM, tathA cAsAvuttarakAlamapi chandonirodhamanApnuvan 'viSIdati' kathamahamakRtasukRtaH sampratyanarvAkpAraM bhavAmbhodhiM bhrAmyan bhaviSyAmItyevamAtmakaM vaiklavyamanubhavati, kadA ?-zithilayati-AtmapradezAn muJcati AyuSi' manuSyabhavopagrAhiNyAyuHkarmaNi, 'kAlovaNIya'tti kAlena-mRtyunA khasthitikSayalakSaNena vA samayenopanItaH-upaDhaukitaH tasmin , kva ? ityAha-'zarIrasya' audArikakAyAtmakasya 'bhede' sarvaparizATataH pRthagbhAve, tadidamaidamparyam-Adita eva na pramAdavadbhirbhAvyaM, tathA cAha-"gamanaM kimadya kiM zvaH kadApi vA sarvathA dhruvaM kvApi / iti jAnannapi mUDhastathApi mohAtsukhaM zete // 1 // " iti sUtrArthaH // 9 // kiM punaH pUrvamiva pazcAdapi chandonirodhaM na labhata ityAha // 224 // khippaM na sakei vivegameuM, tamhA samuTThAya pahAya kAme / samecca lAbhaM samatA mahesI, AyANarakkhI caramappamatto ||10||(suutrm) %%% % %A 5 % For Privale & Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vyAkhyA-'kSipraM' tatkSaNa eva na zaknoti' na samartho bhavati, kiM kartum ?-'etuM' gantuM prAmumitiyAvat , kam?'viveka' dravyato bahiHsaGgaparityAgarUpaM bhAvatastu kaSAyaparihArAtmakaM, na yakRtaparikA jhagiti tatparityAgaM kartumalam , atrodAharaNaM brAhmaNI_ego maruto paradesaM gaMtUNa sAhApArato hoUNa savisayamAgato, tassa'nneNa maruteNa khaddhapalAlitottikAuM dArikA dattA, so ya loe dakkhiNAto lahati, pare vibhave baDDati teNa tIse bhAriyAe subahuM alaMkAraM kAriyaM, sA niccamaMDiyA acchai, teNa bhaNNai-esa pacaMtagAmo, tA tumaM eyANi AbharaNagANi tihipavaNIsu AviMdhAhi, kahiM corA uvagacchejA to suhaM govijaMti, sA bhaNai-ahaM tAe velAe sigdhameva avaNessaMti / annayA tattha corA paDiyA, tameva NiccamaMDiyAgihaM aNupaviTTA, sA tehiM sAlaMkiyA gahiyA, sA ya paNIyabhoyaNattA maMsovacitapANipAyA Na sakei kaDagAINi avaNeU, tato corohiM tIse hatthe chettaNa avaNIyA, geNhiuMca niggayA // evamanyo. 1 eko brAhmaNaH paradezaM gatvA zAkhApArago bhUtvA svaviSayamAgataH, tasyAnyena brAhmaNena pracurapralAlita itikRtvA dArikA dattA, sa ca |lokAt dakSiNA labhate, atizayena vardhamAne vibhave tena tasyA bhAryAyAH subahavo'laGkArAH kAritAH, sA nityaM maNDitA tiSThati, tena bhaNyate-eSa pratyantagrAmaH, tattvametAni AbharaNAni tithiparvasu paridhehi, kadAciccaurA upagaccheyustadA sukhaM gopyante, sA bhaNati-ahaM|| tasyAM velAyAM zIghramevApaneSyAmIti / anyadA tatra caurAH patitAH, tadeva nityamaNDitAgRhamanupraviSTAH, sA taiH sAlaGkArA gRhItA, sA ca praNItabhojanatvAt upacitamAMsapANipAdA na zaknoti kaTakAdInyapanetuM, tataH caurastasyA hastau chittvA apanItAni, gRhItvA ca nirgatAH / SACXCCC For Privale & Personal use only Kainelibrary.org
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya bRhadvRttiH // 225 // SAROKAR 'pi prAgakRtaparikA na tatkAla eva vivekametuM zaknoti, malApadhvaMsastu tathA sati dUrApAsta eveti, na ca marude-18 asaMskRtA. vyudAharaNaM tatrApyabhidheyam , AzcaryarUpatvAdasya, na hyevaM tIvrabhAvA bahavaH sambhavanti, yata evaM tasmAt 'sam' iti samyakpravRttyA 'utthAyeti ca pazcAcchando nirotsyAma ityAlasyatyAgenodyama vidhAya, tathA 'pahAya kAmetti prakarSaNa -manasA'pi tadacintanAtmakena 'hitvA'tyaktvA kAmAn icchAmadanAtmakAn 'sametya' samyagajJAtvA 'loka' samastaprANisamUha, kayA ?-'samatayA' samazatrumitratayA kvacidaraktadviSTatayetiyAvat , tathA ca maharSiH san mahaH-ekAntotsavarUpatvAnmokSastamicchatItyevaMzIlo mahaipI vA, kimuktaM bhavati ?-viSayAbhilASavigamAnnirnidAnaH san AtmAnaM rakSatyapAyebhyaH kugatigamanAdibhya ityevaMzIla AtmarakSI, yadvA''dIyate-khIkriyate AtmahitamanenetyAdAnaH-saMyamaH tadrakSI 'caramappamatto'tti makAro'lAkSaNikaH, tatazcarApramattaH-pramAdarahitaH, iha ca pramAdaparihArAparihArayoraihikamudAharaNaM vaNigmahilA, tatra ca smprdaayH| ego vaNigamahilA pautthapatiyA sarIrasussUsAparA dAsabhayagakammakare NijaNijabhiyogesu na niyojayati, na ya tesiM kAlovavannaM jahicchaM AhAraM bhatiM vA deti, te save naTThA,kammataparihANIe vibhavaparihANI, Agato vANiyao, // 225 // 1 ekA vaNigmahilA proSitapatikA zarIrazuzrUSAparA dAsabhRtakakarmakarAn nijanijAbhiyogeSu na niyojayati, na ca vebhyaH kAlopapannaM yatheSTamAhAraM bhRtiM vA dadAti, te sarve naSTAH, karmAntaparihANyA vibhavaparihANiH, Agato vaNik , in Educ a tional For Privale & Personal use only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ ****** evaMvihaM passiUNa pacchA teNa nnicchuuddhaa| aNNaM tu pukkhaleNaM sukeNaM vareti, laddhA ya NeNa, teNa tIse NiyagA bhaNNaMtijai appANaM rakkhai tA pariNemitti, tAe ya'muNiyaparamatthAe duggayakannagAe soniyagA bhaNNaMti-rakkhAmi(kkhihii)appagaM, sA teNa vivAhiyA, gato vANijeNaM, sAvi dAsabhayagakammakarAtINaM saMdesaM dAuM tesiM pubaNhikAikAle bhoyaNaM dei, mahurAhiM ca vAyAhiM ucchAhei, bhaI ca tesiM akAlaparihINaM dei, Na ya NiyagasarIrasussUsAparA, evamappANaM rakkhaMtIe bhattA uvAgao, so evaMvihaM passiUNa tuTTo, teNa savasAmiNI kayA // itthaM tAvadihaiva guNAyA pramAdo doSAya ca pramAdaH AstAmanyajanmanItyabhiprAyeNAtraivaihikodAharaNAbhidhAnamiti paribhAvanIyamiti sUtrArthaH F // 10 // pramAdamUlaM ca rAgadveSAviti sopAyaM tatparihAramAha muhaM muhaM mohaguNe jayaMtaM, aNegaruvA samaNaM caraMtaM / phAsA phusaMtI asamaMjasaM ca, Na tesu bhikkhU maNasA pausse // 11 // (sUtram)| 1 evaMvidhaM dRSTvA pazcAttena niSkAzitA / anyAM tu puSkalena zulkena vRNute, labdhA cAnena, tena tasyA nijakA bhaNyante-yadyAtmAnaM rakSati tarhi pariNayAmIti, tasyAzcAjJAtaparamArthAyA durgatakanyAyAH zrutvA nijakA bhaNanti-rakSiSyati AtmAnaM, sA tena vivAhitA, gato vANijyAya, |sA'pi dAsabhRtyakarmakarAdibhyaH saMdezaM dApayitvA ( saMgRhya ) tebhyaH pUrvAhAdikAle bhojanaM dadAti, madhurAmizca vAcAbhirutsAhayati, bhRti ca tebhyo'kAlaparihINAM dadAti, na ca nijazarIrazuzrUSAparA, evamAtmAnaM rakSantyA bhattopAgataH, sa evaMvidhaM dRSTvA tuSTaH, vena sarvasvAminI kRtaa| * * ** Sain Educa Kininelibrary.org t For Private&Personal use only ional
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. asaMskRtA. maMdA ya phAsA bahulobhaNijjA, tahappagArasuma NaM Na kuNjjaa| bRhadvRttiH rakkheja kohaM viNaeja mANaM, mAyaM Na seveja pahija lohaM // 12 // (sUtram) 4 // 226 // vyAkhyA-'muhUrmuhuH' vAraM vAraM, satatapravRttyupalakSaNametat , mohayati-jAnAnamapi jantumAkulayati pravarttayati / cAnyatheheti mohaH tasya guNAH mohaguNAH-tadupakAriNaH zabdAdayaH, tAn 'jayaMta' abhibhavantaM, kimuktaM bhavati ?avicchedatastajayapravRttaM yadvA kathaJcinmohanIyAtyantodayata ekadA taiH parAjitamapi punaH punastajayaM prati pravartamAna na tu tata eva vimuktasaMyamodyogama, 'anekarUpAH' anekamiti-anekavidhaM paruSaviSamasaMsthAnAdibhedaM rUpaM-kharUpameSAmiti anekarUpAH, zramaNaM carantaM prAgvat , 'phAsa'tti spRzanti svAni khAnIndriyANi gRhyamANatayA iti sparzAHhai zabdAdayaste 'spRzanti' gRhyamANatayaiva sambadhnanti, 'asamaMjasam' ananukUlamiti kriyAvizeSaNametat , cazabdo'vadhAraNe, asamaJjasameva, athavA sparzanaviSayAH-sparzAH spRzanti, sparzopAdAnaM cAsyaiva durjayatvAdyApitvAJca, na 'teSu' sparzeSu // 26 // bhikSuH' muniH, manasA upalakSaNatvAca vAcA kAyena ca, yadvA'pizabdasya luptanirdiSTatvAnmanasA'pi AstAMvAcA kAyena , vA, 'padRse'tti pradRSyet pradviSyAdvA, kimuktaM bhavati ?-karkazasaMstArakAdisparzAdau hantopatApitA vayameteneti na cinta For Privale & Personal use only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAyet naiva vA vadetpariharedvA tmiti||'mNdaa yeti sUtraM, tathA mandAyantIti mandAH-hitAhitavivekinamapi janamanyatA nayantItikRtvA, cazabdaH pUrvApekSayA samuccaye, sparzAH prAgvacchabdAdayaH, bahUn lobhayanti-vimohayantIti bahu lobhanIyAH 'anyatrApI ( kRtyalyuTo bahulam ) ti vacanAt kartaryanIyaH, anenAtyAkSepakatvamuktaM, 'tahappagAresutti hai apergamyamAnatvAttathAprakAreSyatibahulobhanIyeSvapi mRdusparzamadhurarasAdiSu 'manaH' cittaM na kuryAt , athavA dhAtUnA manekArthatvAnna nivezayet , yadvA saGkalpAtmakameva manaH, tato mana iti saGkalpamapi na kuryAt' na vidadhyAd AstAM tatpravRttimiti, athavA mandabuddhitvAnmandagamanatvAdvA mandAH-striyaH tA eva sparzapradhAnatvAt spazoMH, tatazca ma-16 haindAzca sparzAH, bahUnAM kAminA lobhanIyAH-gRddhijanakA bahulobhanIyAH yAstAsu 'tahappagAresutti liGgavyatyayAtta thAprakArAsu bahulobhanIyAsu mano'pi na kuryAd , iha ca strINAmeva bahutarApAyahetutvAditthamucyate, tathA cAha"sparzendriyaprasaktAzca, balavanto mdotkttaa| hastibandhakisaMraktA. badhyante mttvaarnnaaH||1||" iti / evaM ca pUrvasUtreNa dveSasya parihAra uktaH, anena ca rAgasya, sa tu kathaM bhavatItyata Aha-rakSayet' nivArayet , kam ?-'krodham' aprItilakSaNaM, 'vinayet' apanayet 'mAnam ' ahaGkArAtmakaM, 'mAyAM' paravaJcanabuddhirUpAM na kuryAt , 'prajahyAt' parityajet 'lobham' abhiSvaGgakhabhAvaM, tathA ca krodhamAnayoRsSAtmakatvAnmAyAlobhayozca rAgarUpatvAttannigraha eva tatparihRtiriti bhAvanIyam / athavA sparzaparihAramabhidadhatA caturthavratamuktaM, taca 'avaMbhaceraM ghoraM pamAyaM durahiTagaM'ti1 abrahmacaryaM ghoraM pramAdaM duradhiSThitam / Jain Education I tiona For Privale & Personal use only ainelibrary.org
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 227 // vacanAnmahApramAdarUpasyAbrahmaNo nirodhakRditi, tadabhidhAnAddhiMsAdinirodho'pyukta eveti, anenArthato mUlaguNAbhidhAnaM rakSet krodhamityAdinA ca piNDAdikamayacchate yacchate vA na kaSAyavazago bhavedityuttaraguNoktiriti sUtradvayArthaH // 11-12 // samprati yaduktaM- 'tamhA samuTThAya pahAya kAme' ityAdi, tatkadAciccarakAdiSvapi bhavet ata AhayadvaitAvatA cAritrazuddhiruktA sA ca na samyaktvavizuddhimapahAyAtastadarthamidamAha - je saMkhyA tucchaparappavAdI, te pejjadosANugayA parajjhA / ee ahammutti durguchamANo, kaMkhe guNe jAva sarIrabhee // 13 // ttibemi (sUtram ) vyAkhyA--'ye' iti anirdiSTasvarUpAH, saMskRtA iti na tAttvikazuddhimantaH kintUpacaritavRttayaH, yadvA saMskRtAgamaprarUpakatvena saMskRtAH, yathA saugatAH, te hi khAgame niranvayocchedamabhidhAya punastenaiva nirvAhamapazyantaH paramArthato'nvayi dravyarUpameva santAnamupakalpayAMbabhUvuH, sAGkhyAzcaikAntanityatAmuktvA tattvataH pariNAmarUpAM cai (pAve) va | punarAvirbhAva tirobhAvAvuktavanto, yathA vA- 'uktAni pratiSiddhAni, punaH sambhAvitAni ca / sApekSanirapekSANi, RSivAkyAnyanekazaH // 1 // itivacanAdvacananiSedhanasambhavAdibhirupaskRtasmRtyAdizAstrA manvAdayaH, ata eva 'tuccha'tti tucchA yadRcchAbhidhAyitayA niHsArAH 'parappavAI' ti pare ca te khatIrthikavyatiriktatayA pravAdinazca Jain Educationational asaMskRtA. 4 // 227 // jainelibrary.org
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** ** parapravAdinaH, te kimityAha-pejadosANugayA' premadveSAbhyAmanagatAH premadveSAnugatAH, tathAhi-sarvathA saMpAdini bhagavadvacasi niranvayocchedaikAntanityatvAdikalpanaM vacananiSedhanasambhAvanAdivA na rAgadveSAbhyAM vineti bhAvanIyam, ata eva ca 'parajjhatti dezIparatvAtparavazArAgadveSagrahagrastamAnasatayAnatekhatatrAH, yadita evaMvidhAstataH kimityAha'ete' iti arhanmatabAhyAH, adharmahetutvAdadharmaH, 'itI'tyamunollekhena 'dagaMchamANo'tti jugupsamAnaH unmAgonuyAyino'mI iti tatkharUpamavadhArayan , na tu nindana , nindAyAH sarvatra niSedhAta, tadevaMvidhazca kiM kuryAdityAha|'kAvet' abhilaSet 'guNAn' samyagadarzanacAritrAtmakAna bhagavadAgamAbhihitAna, kiM niyatakAlamevotAnyathe18| syAha-yAvaccharIrAt-audArikAtpazcaprakArAdvA bhedaH-pRthagbhAvaH zarIrabhedo, maraNaM vimuktirvetiyAvad , anenehaiva dAsamutthAnaM kAmaprahANAdi ca tattvataH, anyatra tu saMvRttimadityuktama, evaM ca kADhAtmakasamyaktvAticAraparihArAbhi dhAnataH samaktvazuddhirveti suutraarthH||13|| iti parisamAptau. bravImIti pUrvavat, ukto'nugamaH, samprati nayAH, te ca pUrvavat // iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM pramAdApramAdanAmakaM caturthemadhyayana smaaptmiti|| * ** * * JainEducation Amational * For Privale & Personal use only Ilinelibrary.org
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ OROSVODOODHANE ORAKAR SINE uttarAdhyayanaTIkAyAM caturthamadhyayanaM samAptam // iti zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 33. 2valAsarA NEKKRGAREK SHRIRSITIES 06520 Jain Education international For Privale & Personal use only