Book Title: Adhyatmasara
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005929/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. cyA ! sAru Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha kamale prakAzana che A pAnAmAM bhAvAnuvAda munizrI candrazekharavijayajI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prakAzaka : subodhacandra lAlabhAI maMtrI, kamala prakAzana amadAvAda-7 : lekhaka paricaya : siddhAnta mahodadhi, saccAritracUDAmaNi A.bhagavaMtazrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebazrInA vineya munizrI candrazekharavijayajI prathamavRtti H nakala 1000 vi. saM. 2023, mauna ekAdazI sarvAdhikAra surakSita * mudraka : kAntilAla somAlAla zAha sAdhanA prinTarI ghIkAMTA roDa, amadAvAda, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhitI kendra (1) subAdhacandra lAlabhAI bakula ' saMjIvanI pAse amadAvAda-9 ' (2) jazavaMtalAla sAMkaLacaMdra C/o eTalAsa ejansIjha 50822, gAMdhIreADa, khIje mALe amadAvAda-1. maMtrIo, kamala prakAzana lekhakazrInAM prakAzane prakAzita * sAdhanAnI pagaDha DIe [ ciMtana ] zaraNAgati [ zaktiyeAga ] virAganI mastI [ nibaMdha kathA ] adhyAtmasAra-bhAvAnuvAda [ adhyayana grantha ] UMDA aMdhArethI [ rUpakakathA ] prakAzita thaze vRttisaMghaSa [ maneAvizleSaNa ] zramajIvana [ patrapreraNA ] vanA [ patrapreraNA ] gurumAtA [ patrapreraNA ] * nyAyasiddhAntamuktAvali [ gujarAtI vivecana ] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAkIya kamala prakAzana eTale jainadharmanA ajoDa tattvajJAnanuM prakAzana. kamala prakAzana saMsthAnuM dhyeya adyatana zailimAM lakhAelA pustakonuM prakAzana karavAnuM che. tenI sAthe sAthe pU. haribhadrasUrijI mahArAja, upAdhyAya zrI yazavijyajI Adi maharSionAM prAcIna saMskRta prAkRta sAhityanuM paNa punarmudraNa karIne te sAhityane bhAratabharanA bhaMDAramAM surakSita karI devAnI A saMsthAnI umeda che. - tatkALa jenuM punarmudraNa kArya khUba ja jarUrI che tevI lagabhaga doDhase prato che. je enA punarmudraNa kArya tarapha durlakSa sevavAmAM Ave te jinazAsananA nidhAnasamuM e sAhitya vinAza pAmI jAya e moTo bhaya upasthita thAya che. aneka sthAne jJAnakhAtAmAM aDhaLaka saMpatti che; aneka pU. sAdhu-sAdhvI bhagavaMto A kArya mATe potAno amUlya samaya phAjala pADI zake tema che. vahIvaTadAre jJAnakhAtAnI saMpatti chUTI kare ane pU. munibhagavaMte A punarmudraNanA kAryamAM zakaya sahakAra Ape te e prAcIna zAstragraMthanI suMdaramAM suMdara surakSA thaI jAya tema che. bhAratabharanA sthAnika saMdhonA vahIvaTadArane amArI vinamra vinaMtI che ke teo jJAnakhAtAnI rakamo udAra hAthe A kAryamAM vApare. te rakamano suMdaramAM suMdara upayoga karavAnI A taka jatI na karaze. amArI pAse jeTalI vadhu rakama AvatI jaze teTalA vadhu pramANamAM ane vadhu jhaDapathI ame punarmudraNanuM kArya karI zakIzuM. ApaNuM AtmavikAsamAM ana zaraNarUpa zrutajJAnanI surakSA karI levAnuM kArya A paLe khUba ja anivArya che eTaluM ja ame jaNAvIzuM. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C " doDha ja mAsamAM jenI be hajAra nakalAnuM vecANa thaI gayuM hatuM te virAganI mastI ' (nibaMdha kathA)nI cAra hajAra nakalA ame vi. saM. 2022 nI dIpAlikAe prakAzita karI ane e ja divase enI doDha hajAra nakala eka ja vyaktie kharIdI lIdhI! tyAra pachInA bahu ja TUMkA gALAmAM A saMsthA eka apUrva adhyayana graMthane bhAvAnuvAda ApanA karakamaLamAM mUke che. nyAyavizArada mahAmaheApAdhyAya munibhagavaMta zrImad yazavijayajI mahArAjA sAhebe saMskRta bhASAmAM adhyAtmasAra nAmanA 949 zloka pramANu graMthanI racanA karI hatI. tenI upara pU. munirAjazrI candrazekharavijayajIe adyatana zailimAM bhAvAnuvAda taiyAra karyAM che. A graMthanA atigahana kSeAkeAne zakaya eTalA prayAsa karIne temaNe spaSTa karyAM che. Aje A bhAvAnuvAdane lagabhaga 600 pRSThanA daLadAra graMtha prakAzita karatAM ame khUba ja gaurava anubhavIe chIe. A eka atIva suMdara adhyayana graMtha che. ame te vadhu zu kahIe ? viryuM ke pUjya zramaNa-zramaNI bhagavaMtA ja e graMthanA parizramanI kadara karI zakaze. jinazAsanane vaphAdAra kalamathI AlekhAelu kAI paNa suMdara sAhitya prakAzita karavAnI amArI umeda che. evA koI paNa kA aMge vidvAna lekhake amArA sa Mparka sAdhI zake che. ame evA prakAzana mATe zakaya vicAraNA karIzuM. eka vAtanI sahu kAI nAMdha le ke pustakAnA prakAzana dvArA naphA karavAnuM ke nANAMkIya bhaMDoLa UbhuM karavAnuM dhAraNa amArI saMsthAe pahelethI ja rAkhyu nathI. prAcIna sAhityanu punarmudraNu karIne tene bhaMDArAmAM surakSita Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAno ane adyatana zailie AlekhAelA zAstrIya padArthonA lekamegya ciMtanano vadhu ne vadhu pracAra karavAne ja amAre uddeza che. A saMsthAne koI paNa Arthika sahakAra maLe te ame pustakanuM mUlya paDatara kiMmata jeTaluM ja ke tethI paNa ochuM rAkhavAnI javAne mUrNa banAvIe chIe. TUMkamAM amAruM prakAzana eTale zAstrIya sAhityanuM suMdara ane sastu prakAzana. ane have chellI vAta. jenuM nAma "bhava-prapaMca" rAkhavAmAM AvyuM che te rUpakathAnuM nAma badalIne ame "UMDA aMdhArethI.." rAkhela che tenI amArA prakAzananA vAcake noMdha le. e pustaka paNa have taiyAra thaI cUkayuM che. Apa satvara maMgAvI leze. li. subodhacandra lAlabhAI jazavaMtalAla sAMkaLacaMda maMtrIo Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _? kRtajJatA darzana adhyAtmasAra jevA atigaMbhIra granthanuM Alekhana karI zakanAra huM te koNa?, paramatAraka sadaivasmaraNIya paramakRpALuM mArA pUjyapAda gurU bhagavaMtazrIjInI asIma kRpAthI ja A granthanA Alekhanano pAra pAmI zake chuM. kaThaNa padArthone avabodha karavAmAM jyAre mUMjhavaNa UbhI thaI che tyAre e pU. gurumAtAnI kRpAe ja parekSa rIte mArA mAnasamAM prakAzano lIsoTo camakAvI daIne mane mUMjhavaNamukta karyo che. zI rIte adA karI zakAya A RNa? Ano zAbdika upakAra svIkAra te e ananta upakArane vAmaNo ja banAvI de! ethI ja huM dUra rahIza e AbhAra pradarzanathI ! te ja enI anantatAnuM gaurava jaLavAI raheze. ane...... vidvadarya, tapemUrti pU.pAda paM. zrImadbhAnavijayajI gaNivaranA vinaya, virya pU.munizrIguNanandavijayajI mahArAjane sahakAra A granthane pAra pamADavAmAM nAnerune nathI. zAstrapATho pUrA pADavAmAM emanI bahuzrutatAnI bahumukhI pratibhAne lAbha je mane na maLyo hota to kadAca A graMtha A rIte na ja pragaTa thayA hatA. emanuM RNa kayA zabdomAM adA karI zakuM? sAce ja tyAM adhUrAM paDI jatAM lAge che zabdonAM bIbAM; pAMgaLI banatI lAge che bhASAnI maThArelI racanA. - candrazekharavijaya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna semacaMda DI. zAha jIvana nivAsa sAme pAlItANA jazavaMtalAla giradharalAla dozIvADAnI poLa amadAvAda GO sevaMtIlAla vI, jaina 20, mahAjana galI pahele mALe jhaverI bajAra muMbaI-2. : bhurAlAla paMDita sarasvatI pustaka bhaMDAra, hAthIkhAnA ratanapaLa amadAvAda: mUlya * 3-50 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kamala pachAta A graMthanA prakAzanamAM zeTha zAntidAsa khetasI cerITebala TrasTa taraphathI rUA. 1750 maLyA che te badala ame svargata zeTha zAntidAsa tathA TrasTanA TrasTIgaNa pratye amArI namra kRtajJatA vyakta karIe chIe. subodhacaMdra lAlabhAI jazavaMtalAla sAMkaLacaMda maMtrIo. * * Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvedana kalyANamukhI jJAnane AvirbhAva eTale adhyAtmane prAraMbha. ane adhyAtmanA prArambha eTale sAcA sukhanI ujjavalI upA. A jJAnane vikAsa jema jema vadhu sadhAtA jAya che tema tema adhyAtma vadhu ne vadhu jAjvalyamAna banatuM jAya che. ane vadhu te vadhu jAjavalyamAna banatuM jatuM adhyAtma AtmAmAM aparimeya sukhanAM abhinava ajavALAM pAtharatu jAya che ane ante AtmAne sukhanA paneAtA prakAzanI parAkASThAthI paripUrNa karI de che. saMsAramAM Ama sukha teA anekavidha che ane e che aneka vyaktiAnI anekavidha lAgaNIonu pariNAma. meAhanI dherI asaranA kAraNe bhinna bhinna prANI bhinna padArthomAM sukha anubhave che chatAM sAmAnya rIte e badhA sukhapadArthAne samAveza pAMca IndriyAnA viSayamAM thaI jAya che. prazna e che ke Indriyajanya sukha e sAcA atha'mAM sukha che kharuM ? emAM sukha lAgavuM e lAgaNInA prazna che. jyAre emAM sukha hAvuM, - hetu e hakIkatane prazna che. lAgaNI haMmezA hakIkata nathI hotI jyAre hakIkata hamezA hakIkata hAya che. AnA uttara mATe ApaNe 'sukha' svayaM zuM cIja che e samajavAnI jarUra rahe che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhInatA e ja sukha. kaI paNa para vastunA AdhAra vinA AtmAmAM UThatAM AnajamAM saMvedano e ja sukha. AvuM sukha Indriyajanya anukULatAmAM maLI zake kharuM? koI paNa Indriyajanya sukha para vastunA AdhAra vinA saMbhavI zake nahIM. ane para vastune kaI paNa AdhAra sadAkALa Take nahIM. mATe e AdhAra dUra thatAM sukha adazya thAya ane A rIte adazya thatuM parAdhIna sukha potAnI pAchaLa duHkhanI vaNajhAra mUkatuM jAya che e bhAgye ja keIna anubhavathI para haze. Ama Indriyajanya sukha parAdhIna che ane parAdhIna sukha eTale du:kha. eTaluM ja nahIM paraMtu duHkhanI eka dUragAmI paramparA. samagra vizvamAM eka AtmAnAM Ananda saMvedane ja evI cIja che ke jene para vastunA AdhAranI jarUra nathI ane eTale ja e cirasthAyI che ane pUrNa vikasita avasthAmAM e zAzvata banI rahe che. A AnandasaMvedanAno prArambha e ja AtmAnA sukhane prArambhakAla. alabatta ahIM e sukhAnubhavanI mAtrA eTalI badhI alpa hoya che ke enI gaNatarI nahIMvata ja karI zakAya. paraMtu A nAstitva atimUlaka hoya che eTale kALakrame eno vikAsa thavAne ja. AnandasaMvedanane A prArambha AtmAne zaramAvata kALamAM apunarbandhaka dazAnI prApti pachI ja thAya che. caramAvarta le saMsAramAM ananta AvoMnI musApharI karyA pachI sukhAnubha siddhi prApta karavA mATe vadhumAM vadhu eka ja AvartanI musApharI bAkI rahI hoya te. ane apunarbandhaka dazA eTale anekAneka vAra gADha mehanIyakarmanI utkRSTa kALanI keda bhogavI cUkele AtmA, jyAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI mehakarmanI utkRSTa keda bhogavavA jeTalo mehAnta pharI kayAreya nahIM bane che. arthAta AtmA mohakArAgAramAM haju aneka vAra phasAze. khare parantu e kArAgAra utkRSTa eTale sItera kalAkeDI sAgaropamanI sthiti dharAvatuM to nahIM ja hoya. - vizuddha adhyAtmanI tulanAe apunarbandhaka dazAnuM adhyAtma ghaNuM ja jhAkhuM, malina ane aspaSTa hoya che. paraMtu AvuM AvuM toya e khANamAMthI nIkaLelA mATIvALA suvarNa jevuM hoya che. malina kharuM paNa suvarNa. malinatAnI andara rahelA suvarNanuM paNa ochuM mUlya nathI. enuM suvarNava eka divasa avazya jhaLahaLI UThaze. e ja rIte apunabaMdhaka dazAnuM adhyAtma vadhumAM vadhu eka AvartakALamAM pUrNa parAkASThAe prakAzI raheze. bIjA zabdamAM ema paNa kahI zakAya ke ahIM je AtmasvarUpa khIle che temAM adhyAtma nahIMvata hovA chatAM ene AdhyAtmanA Arahma tarIke oLakhAvavAmAM Ave che te AtmAnI "adhyAtma jhIlavAnI yegyatAne lakSamAM rAkhIne ja. arthAta "adhyAtma jhIlavAnI yogyatA e paNa sApekSA daSTie "adhyAtma ja che. UDIne AMkhe vaLage evo spaSTa Atmika vikAsa ahIM kaze ja nathI hoto paraMtu je hoya che tenuM mahattva leza paNa avagaNI zakAya evuM nathI. eTaluM ja nahIM paraMtu kharekhara te pAyAnA mahatvane sAco yaza to Ane ja Apavo joIe kAraNake anAdikAlathI pravAha rUpe cAlyA AvatA AtmAnA rUDha kusaMskAronI UMDI jaDa para ghA vAgavAnuM ahIMthI ja zarU thAya che. - ahIM AtmA kAMI ja karato nathI ema lAge che paNa kharekhara to e bhagIratha puruSArtha kare che ane ethI ja saMsAradarzananA juga jUnA daSTibindune tyAga karIne navA kAntikArI daSTibindune apanAve che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. AtmAnI A abhUtapUrva ane advitIya krAnti ene eka judI ja dizAmAM dorI jAya che. ahIM AtmAnI vicArasaraNImAM mULabhUta palaTo Ave che. saMsAra pratyenA gADha rAganAM daDha bandhane ahIM pIDAkArI thaI paDe che. viSayabhoga ane anya upabhoga bahu sArA nathI lAgatA. Ama bhogapabhoga pratye Adara ghaTavAthI pApAcaraNanI tIvra vRtti paNa manda paDI jAya che. ane pariNAme AtmA sArvatrika aucityabhAvanAM madhura ajavALAMthI ujajavala-samujajavala banI rahe che. Ama ahIM AtmA saMsAranA bhogopabhegane bahu AdaranI daSTithI jevAnuM baMdha karIne pAyAgata AtmamukhI daSTithI nihALavAnuM zarU karI de che. A krAntikArI parivartana ja AtmAne samutkAntinA pAna para agresara banAve che. AmAM vAta to eTalI ja che ke AtmAe vicAranI dizA badalI. paraMtu ApaNe dhArIe eTalI e sarala vastu nathI. eTaluM ja nahIM paNa kaThinAtikaThina vastu ja A che. AgaLa varNavavAmAM Avaze e samyaktva, virati ane jIvanmuktinI bhUmikAo karatAM paNa A vicAra parivartananI krAntikArI bhUmikA para kadama mAMDavA e kaThinatara che. sAdA vicAra mAtrathI samajAI jAya evI A hakIkata che. apunarbandhaka dazA te AtmAne ananta AvartAnA paribhramaNanuM kaparuM mUlya cUkavyA pachI ja maLe che. jyAre AgaLanI tamAma bhUmikAone AtmA apunabaMdhaka banyA pachI mAtra eka AvartanA apekSAkRta TUMkA gALAmAM sparzIne pitAnA anuttara sAdhyane siddha karI akSaya Anandane zAzvata adhikArI bane che. hRdayaMgama saundaryathI opatI bhavya ImAratanI sthiratAne AdhAra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 IMTa-cUnAthI nirmAyelA saundaryanirapekSa pAyAnI dRDhatA para avalambe che; e ja rIte AtmAnA niHzeSa adhyAtmanI bhavya mahelAtAnu AdhArabhUta avalambana apunaHnvaka dazA che. bhale tyAM adhyAtmanu saundarya pragaTa dazAmAM na khIlyuM hoya. parantu bhAvi saundayanI khilavaTa AtmAnI A vicArakrAntimAM ja samAyelI che. A krAntikArI vicArasaraNI anAdikAlIna gADhatama rAgamAM virATa khaMDa saje che ane AtmA adhyAtma tarapha abhiyAna AraMbhe che. ahIM AtmAnA rAgabhAvamAM virATa khaDa sarjAya che e sAcu parantu vyavahAramAM dekhItI rIte khAsa pharaka paDatA nathI, bhAgApabhAgamAM rAgavRtti kAyama rahe che; enI pravRtti paNa kAyama rahe che. pharaka paDe che mAtra enI tIvra pariNatimAM, ane e ja eka mahattvanI krAnti che. caramAva`gata A krAnti vidyut rekhA samI heAya che. te sivAya te| pAche! ajJAnanA gADha andhakAra chavAyelA rahe che. vidyutanA kSaNasthAyI jhabakArAmAM ahI AtmAne sau prathama muktinu lakSyadarzIna thAya che. parantu ajJAnanA andhakAramAM haju ene lakSyavedha karavAnu zuddha sAdhana sAMpaDayuM nathI. lakSyadarzIna thayA pachI paNa sAdhana zuddhi na sadhAya te e dazAne tAttvikatAnI eka bAjU anadhyAtma tarIke ja oLakhAve che; jyAre bIjI bAju adhyAtmAbhimukha anadhyAtma tarIke oLakhAve che, tAttvika jhINavaTane bAju para rAkhIne sa MkSepamAM ApaNe eTaluM samajIe ke AtmAne mokSa, dhama Adi vastu jANavA samajavAnI krAntikArI taka sau prathama A bhUmikA upara ja prApta thAya che. tyAra pachI AtmAne lakSyadazana uparAnta sAdhananI zuddhi paNa prApta thAya che. Ama chatAM meAhanuM prAbalya hovAthI AtmA Avazyaka viziSTa jJAnathI vaMcita hoya che. ahIM paNa AtmA adhyAtmAbhimukha anadhyAtmamAM hoya che. alabatta AgaLa karatAM ahIM enI dazA vadhu zuddha hoya che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 caramAvatamAM mumukSAne prAdurbhAva thAya che. A mumukSA ane mumukSAne lakSyavedha sAdhavA mATenI tamAma kriyA eka rIte adhyAtma che. bIjI rIte enAM avarodhaka pAsAMo paNa che te AgaLa yathA samaya joIzuM. Ama krAntinuM A mahAna abhiyAna caramAvatamAM anantakAla sudhI prAyaH cAlyA ja kare che. ane AtmA dhIme dhIme vadhu ne vadhu ujajavala ane puruSAthI banatuM jAya che. AtmAmAM pragaTelI adhyAtmanI prakAzarekhA adhikAdhika tejasvI banatI jAya che. anantakALane tejasaMcaya karyA pachI AtmA meha upara eka nizcita prakArane kAbU meLave che jemAM e mehakamathI UpajatI anantakALa sudhInI dUragAmI asarone kaIne kaI prakAre reke che yA nAbUda kare che. ane Ama AtmAmAM eka mahatvane guNa prakAzane puMja verI rahe che. A guNa che samyagadarzana athavA samyakatva. A samyaktva caramAvatamAM pharI eka virATa khaMDa saje che. samyaktvanI bhUmikA prApta thayA pachI vadhumAM vadhu ardhaAvartAnA kALamAM AtmA carama lakSyavedha karavAnI eka siddhi ahIM hAMsala karI le che. ahIM AtmAnI AtmasampattimAM sArI sarakhI vRddhi thaI cUkI hoya che. lakSmadarzana te eNe karI lIdhuM ja hoya che. zuddha sAdhananuM saMyojana paNa sulabha banI gayuM hoya che ane bAkI rahele jJAnayoga paNa ahIM jhaLahaLI UThe che. Ama AtmAnI gADI adhyAtmanA sIdhA ane sarala mArge AvI pahoMce che. apunabaMdhaka dazAmAM ApaNe atyAra sudhI adhyAtmane adhyAtmAbhimukha tarIke oLakhAvyo paraMtu A samyaktva dazAmAM te AtmAnI upavanamAM sumadhura saurabhathI mahekatI vAstavika adhyAtmanI lAkha lAkha puSpakSIo prasannamaMgala smita veravAnuM zarU karI de che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' viSayabhoga Adi pravRtti pratye bahu Adara na dharAvavA chatAM apunabaMdhaka AtmAnI rasavRtti ane pravRtti te jArI ja rahe che. jyAre samakitI AtmAnI vaiSayika rasavRttinI tamAma mastI ogaLI gayelA himAlayanA avaziSTa himasamUhazI banI rahe che. vaiSayika rasAnubhava AtmAne ahIM thaI jAya che khare paratu AtmA svecchAe emAM mastI mANato nathI. ahIM ene bhoganI asAratAnuM atispaSTa bhAna thaI cUkyuM hoya che. bhogAdi meLavavAnI ane bhogavavAnI pravRtti cAlu hovA chatAM AtmAnI mukhya rasavRttinuM kendra adhyAtma banI cUkyuM hoya che. ane ahIM e "adhyAtmanI khilavaTa vairAganI kakSA sudhI pahoMce che. samyaktvanI Ama te aneka bhUmikAo hoya che. bhUmikAbhede anekavidha tAratamya hoya che. paraMtu samyaktvanI ucca bhUmikAnuM darzana sparzana te kAMI aneruM ja hoya che. ene samajIe. . anAdikAlIna caMcalatAmAMthI apunabaMdhaka dazAmAM pragaTAvelI sthiratA vikasatA vikasatA ahIM AtmAne evI paMcavaTI para lAvI mUke che ke jyAM AtmA zamanA sudhApAnamAM eTale badhe rasalIna banI jAya che ke bIje badhethI enI rasavRtti ahIM kheMcAI Ave che. saMganA rasasAgaramAM evuM adbhuta snAna mANatA hoya che ke vaiSayika bhogapabhoganI upasthiti ane pravRttimAM paNa AsaktinAM kaI rajakaNa ene lAgI zakatAM nathI. saMgarasanuM satata snAna cAlu che. te zamanA sudhApAnathI ane saMvegaranA snAnathI AtmAmAM eka adbhuta bala pragaTe che; skRti ane taravarATa jAge che. phalasvarUpe AtmA saMsAranA tamAma bandhane chedI nAMkhIne mukta thavAnI taDapa - anubhave che. bhagapiMjaramAM paDeluM A AtmapaMkhI piMjaranA saLiyA sAthe ekadhAre saMgharSa AraMbhe che ane pAMkho phaphaDATa karI mUke che. A saMgharSamAM AtmAne sahAyarUpa thAya che dayAno dIpa ane zraddhAnI ta. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 Ama samakitI AtmA bhegenI ayodhyAmAMthI vidAya laIne adhyAtmanI A paMcavaTImAM AvIne vizrAma kare che. kevuM bhavya abhiyAna! kevo bhavya vizrAma! A avasthAmAM badhuM bhavya ja hoya che. adhyAtmanI paMcavaTInA ramya udyAnamAM AtmA adhyAtmane mahAyajJa Arambha che. AmAM AtmA viSaye ane kaSAyane bali satata caDhAve ja jAya che ane nirmalatA prApta karate jAya che. Ama AtmA sAMsArika paLojaNa bhUlato jAya che; bhogapabheganI rasavRttine vadhu ne vadhu abhAva sAdhatuM jAya che. ane nirantara sanuSThAnamAM rata rahe che." apunabaMdhaka dazAthI AraMbhelA abhiyAna pachInA ane samyaphatva dazA prApta karatAM pahelAnA anuSThAnomAM ane A anuSThAnomAM ghaNuM attara paDI jAya che. pizAce jema havanamAM hADakuM nAMkhI jAya tema pahelAnA anuSThAnamAM bhogapizAca Aloka ane paralokanA bhogasukhanI icchArUpa hADakAM nAMkhI anuSThAnanA yazane bhraSTa karI jatAM. pariNAme AtmA pAche dIrghakALa sudhI adhyAtmamAM paTakAI paDato. jyAre samyakatvadazAnA anuSThAnamAM te adhyAtmayoga eTalo prabala thaI cUkyuM hoya che ke tyAM bhegapizAcano paDachAyo paNa paDI zake ema nathI. - paMcavaTInA pagathAre AtmA premamatranA jApa kare che. karaNane dhodha vahevaDAve che. AnandanI choLo uchALe che. ane mAdhyazcanuM madhuratAna cheDe che. ane Ama asAra saMsAramAM sAradarzana kare che. enI jAtanuM khUna karavA AvanAramAM paNa ene zatrutA nathI jaDatI. bhayaMkara pApIone paNa e kAruNyavArinA maMgalajalathI pakhALe che. ucca AtmAonA caraNamAM e nirdaSNa Anandano artha dhare che. adhyAtmanA mArge pragati sAdhatA sAdhatA bane eTaluM vizvanuM kalyANa sAdhe che; na sadhAya tyAM mauna-mAdhyastha dhare che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ene keInI pIDA ke paMcAta nathI. koInI tathA ke kathA nathI. saMsAranA chIcharA AtmAo je viSayasukhamAM Ananda mANe che emAM e bhArobhAra duHkhanAM darzana kare che. kAraNa ke jenI tela koI na AvI zake evA adhyAtma sukhanAM samapAnanI mastImAM e cUra rahe che. adhyAtmanuM sukha ja evuM che ke je anubhave ene nijAnandanI astI caDhe. nijAnandanI jeTalI mastI vadhu caDhe eTalI vadhu sthiratA adhyAtma mArgamAM thAya ane jeTalI sthiratA vadhu thAya eTalI mastInI cheLo vadhu UchaLe ane Ama pachI paramparA cAlyA ja kare ane Akhare A bhavya abhiyAna pitAnI AkharI maMjhila taya karI le. guNavattA ane pramANe banne dRSTie adhyAtmane sukhane ga- 1 tanuM koI paNa bhautika sukha AMbI zake nahIM. kharekhara te A banne sukhanI kaI tulanA ja thaI zake ema nathI karI zakAya nahIM, karAya ja nahIM. chatAM vizvane samajAvavA mATe karavI paDe che. caNoThInI sAme suvarNa tolavuM paDe che tema ja te. paraMtu eka caNoThI ane caNoThIbhara senAnI kaI rIte barAbarI thaI zake evI che kharI ? senuM caNeThIbhara kharuM paraMtu emAMthI keTalI caNoThIo kharIdI zakAya? keI sumAra che khare ene ? ane suvarNanI guNavattAne eka keTayaMza paNa caNoThImAM che? evuM ja che adhyAtmasukhanuM ane vaiSayika sukhanuM. adhyAtma sukhanA eka bindunuM paNa mUlya samajavuM sAmAnya buddhithI bahAranI vastu che. traNa lekanuM samagra vaiSayika sukha samakALe ekatra karIe ane ananta vaDe ene kalpita guNAkAra karIne adhyAtmasukhanA eka bindu sAme goThavIe te paNa paluM te adhyAtma sukhanuM ja namavAnuM. bese che buddhimAM vAta? A varatu ja buddhinI nathI. A te che anubhavanI vastu. Ane te eka anubhavI ja Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 samajI zake. yA jenA hRdayamAM kamamAM kama zraddhAdIpane maMgalaprakAza jhagamaga jhagamaga ajavALAM pAtharate heya e mAnI zake-samajI te. e ya na zake. eTale jenI buddhimAM A vAta na bese e haju zraddhAnI. bhUmikAthI paNa ghaNo dura che pachI anubhavagamyatAnI to vAta ja zI ? adhyAtmanA sukhanuM eka bindu paNa jeNe AsvAduM ane te vasantanI mastI ane zaradanI zobhAmAM unmAdanAM ja darzana thAya. che. unmAda eTale ja vikRti. vikRti eTale ja duHkha. A che adhyAtmIonuM saMsAradarzana. ene have priyAnA AliMganamAM ane adharanA amRtapAnamAM zo Ananda Ave ? Ananda ? bahu AgaLa. vadhI gayA. prazna te e che ke keTaluM kikuM lAge? uttara che, sAva phikakuM; ekadama nIrasa. eTaluM ja nahIM paNa kharekhara kaSTadAyI lAge. adhyAtmIne mana saMsAranI sarvotkRSTa sukhalIlA to kAdavamAM kharaDAvAthI ane ukaraDAmAM ALoTavAthI vizeSa kAMI ja nathI. adhyAtmanA eka bindumAM je ATaluM sukha bharyuM hoya te adhyAtmanA rasasAgaranuM sukhapramANu varNavavuM e te lekhinInI. zakti bahAranI vastu che. jema pramANamAM adhyAtma sukha ghaNuM ja moTuM che tema guNa vattAmAM paNa e khUba ja caDhiyAtuM che. sauthI prathama ane anuttara mahattva dharAvatI enI guNavattA e che ke e svAdhIna ane svayaMbhU che eTaluM ja nahIM parantu tenA aMzane AsvAda bIjA vizAla ane virATa adhyAtmanuM sarjana kare che. che A khUbI kaI bhautika sukhamAM ? rasamaya bhojana karavAthI bhojana vadhe che ? bhAga sAmagrInA upabhegathI e vadhe che? ane paranI apekSA vinA kayAMya sukha maLe che? ahIM to adhyAtmanA svayaMbhU ane svAdhIna AnandanA upabhogathI enI vRddhi thAya che. uparAnta vaiSayikamukha jevI koI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - A ja rIte kizera AtmA paMcavaTInA pAvana upavanamAM pharate pharato yauvananA Are kadama mAMDe che. Ama te keTakeTalAya bandhane toDIne eNe paMcavaTImAM vizrAma karyo hato paraMtu tyAM paNa ghaNuM ghaNuM badhune hatAM. e badhAne teDavAnI IcchA hovA chatAM enAmAM haju himmata nahatI pragaTI. ene te eka divasa pragaTI gaI AtmAnI dRSTisamakSa eka rUpasundarI AvI. enuM rUpa ! e rUpa joIne te AtmA TharI ja gayo. AtmAnI pAsa keI ameya AnandanI lahera doDI gaI. AtmAnuM yauvana thanaganI UThayuM. nA thanagane? paMcavaTInA pAvana upavananAM zAnta sarevaramAM UMDI DUbakIo mAratAM mAratAM. lAdheluM A rUparatna hatuM. A ja che rahasya azAnti vadhavAnuM, anubhavAtI jatI zAnti vacce. A rUpasundarInuM amRtadarzana AtmA mATe hRdayavedhI nIvaDayuM. ahIM AtmA AvyuM che yauvananA Are, te paNa paMcavaTInI paramedharI bhUmimAM. tyAM ene AkarSaNa na jAge eka rUpasundarInA ? zAnta. sarovaranI pAvanI pALe sAMpaDelA rUpamaNinA? e hatI virati. nakhazikha avikala saundaryanI surekha mUrti ! aMdamya AkarSaNanI abhinava candrakalA ! AvI rUpagarimA para koNa mugdha na thAya ? kone AkarSaNa na. jAge AvI rasamUrtinA ? yauvanane AMgaNe UbhelA saune jAge. na. jAge to samajavuM ke haju e AtmA adhyAtma yauvanathI ghaNe dUra che. e rUpamRti premanI pratimA ane rasanI saritA hatI virati.. enI pAradazI AMkhomAM apAra dhodha vahetA hatA premanA, dhyAnanA. vANImAM narI padyamAdhurI nItaratI hatI satyanI. enA karayugalanI manorama zobhAmAM saundarya jhaLakatuM hatuM acauryanuM. ekeeka aMgamAMthI. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 A ja rIte kizora AtmA paMcavaTInA pAvana upavanamAM krUratA karatA yauvananA Are kadama mAMDe che. Ama te keTakeTalAMya anyanA teDIne eNe paMcavaTImAM vizrAma karyuM hateA parantu tyAM paNu dhaNAM ghaNAM anyaneA hatAM. e bandhane teDavAnI icchA hovA chatAM enAmAM haju himmata naheAtI pragaTI. ene te eka divasa pragaTI gaI AtmAnI dRSTisamakSa eka rUpasundarI AvI. enuM rUpa ! e rUpa joI ne te| AtmA rI ja gayA. AtmAnI ceApAsa koI ameya AnandanI lahera doDI gaI. AtmAnuM yauvana thanaganI UThayuM. nA thanagane ? paMcavaTInA pAvana upavananAM zAntasarovaramAM UMDI DUbakI mAratAM mAratAM lAdheluM A rUparatna hatuM. A ja che rahasya azAnti vadhavAnuM, anubhavAtI jatI zAnti vacce. A rUpasundarInuM amRtadana AtmA mATe hRdayavedhI nIvaDayuM. ahIM AtmA AvyA che yauvananA Are, te paNa paMcavaTInI paramezvarI bhUmimAM, tyAM ene AkarSINa na jAge eka rUpasundarInA ? zAnta sarAvaranI pAvanI pALe sAMpaDelA rUpamaNanA? e hatI virati. nakhazikha avikala saundanI surekha mUti ! aMdamya AkaSa NunI abhinava candrakalA ! AvI rUparimA para kANu mugdha na thAya ? keAne AkarSINa na. jAge AvI rasamUrtinA ? yauvanane AMgaNe UbhelA saune jAge. na. jAge te samajavuM ke haju e AtmA adhyAtma yauvanathI ghaNA dUra che. e rUpamRti premanI pratimA ane rasanI saritA hatI virati. enI pAradarzI AMkhAmAM apAra dhAdha vahetA hatA premanA, dhyAnanA. vANImAM narI padhyamAdhurI nItaratI hatI satyanI. enA karayugalanI maneArama zAbhAmAM sau jhaLakatu hatu... acauya tu.... ekeeka agamAMthI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jharatuM hatuM saundaryajharaNu brahmanI pavitratAnuM. akiMcanatAnA anerA -opathI enA niSkalaMka saundarya para cAra cAMda lAgatA hatA. AvuM hatuM viratinuM saundarya. AtmA mugdha thaI gaye. enAmAM adamya utsAha pragaTa viratine pitAnI karavAne. paNa virati ema kAMI sahajamAM maLe evI hatI. e to hatI pAkI rUpagarvitA. enuM to elAna hatuM ke samagra saMsAra tyaje e ene meLave. AtmAno yauvanane tanamanATa vadhI rahyo hato. virati sAthe premayoga sAdhyA vinA cAle evuM nahotuM. paLe paLe AtmAnI premavivalatAnI tAna tAsika bhaNI UchaLatI hatI. AtmAe bhagIratha puruSArtha Adaryo. bhagIratha puruSArtha vinA sAMpaDayA che keIne anupama sundarInA sneha! kAyaranA zA kAma ahIM? A to premano pattha che. kAma che ahIM puruSAthI mardanuM ! AtmA marda bane. samagra saMsArane eNe vahata mUka eka viratinA prema khAtara. viratine prema saphaLa karavA mATe eNe bhekha dharyo. gharabAra tajyAM. mAla-milakata tajI. sambandhIone tyAga karyo. eTaluM ja nahIM paNa A navatara premanI pAvanI sAdhanA khAtara jAnA premano samUla ucheda karyo. badhuM vALIcoLIne sApha karI nAMkhyuM. AtmA ane viratie Ama prema. sA. AtmA ane virati eka banyAM. banne ekAkAra banyAM. ekarasa banyAM. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 gurukulanI copAsa ramya guphAmAM banne mANe che meja nijAnandanA madhurasanI tyAM emane bhulAI gayuM che badhuM-badhuM ja. smaraNamAM che eka mAtra AtmaramaNa. rasiyAo rasamastIe caDhe pachI bIjuM yAda paNa zuM rahe? saMsAranI kaI tathA, kathA ke vyathAne tyAM sthAna ja nathI. AtmAno ane viratine rameLa sadhAya tyAM bIjI vastune sthAna ja zenuM hoya ? bIjI kaI paNa vastune sthAna maLe to viratine risAtAM vAra paNa na lAge. A te AtmAnA svarUpa ramaNanI ja sAthI. emAM AtmAne e je rasamastIne anubhava karAve evo anubhava karAvavAnI bIjAnI zakti paNa nahIM. ahIM jAmI che adbhuta ane apUrva rasamastI. saMsAranI rasamastImAM AtmA uttarottara malina thAya tyAre AtmA ane viratinI rasamastI te AdhyAtmika rasamastI kahevAya. emAM te AtmA uttarottara nirmaladazA sAdhe. have AtmA banato jAya che nirmala nirmalatara. saMsAranI rasamastImAM hoya che bhoganI mastI. adhyAtmanI rasamastImAM hoya che tyAganI mastI. bhagamastImAM UchaLe che kAdavanI choLo. adhyAtmanI mastImAM UDe che amRtanA kuvArA. eka malina. bIjuM nirmala. nirmala dazAnI sAdhanAmAM masta AtmAnuM svarUpamaNa gADhagADhatara banatuM jAya che. mehanA ukaraDA ulecAtA jAya che; zeSA jAya che rAgane sAgara ane roSano dariye. ubharAte jAya che adhyAtyarasane amRtakuMDa. ahIM AtmAnI svarUpazuddhi ane nijAnandanI mastI siddhinA eka ucca zikhara para ramamANu hoya che. ahIMthI besIne AtmA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 saMsAranuM eka aneAkhuna kare che. e saMsAradarzana kare che. ane ene adhyAtma thanaganI UThe che e saMsAranA kIDAone ATale UMce laI AvavA mATe. A AtmAne bhAganI rasakrIDAmAM masta prANIe kAdavamAM peAtAne deha kharaDatI bhAna bhUlelI bhesA jevA lAge che. bhAganI pAchaLa doTa mUkanArA ene naryAM. unmAdamAM DUbelA pAmara bhAse che. bhautika vilA-sanI rasalIlAmAM ene darzana thAya che mAtra cAma-mAMsanAM cUMthaNAMnA. AmAM rAcanArAnI A AtmAne Ave che apAra karuNA. viratine premayeAga sAdhyA che tethI ja te ! viratinA premanA rasamasta tama pIdhAM che mATe ja te ! A ja te enI siddhi che. viratinAM adhara--amRta AsvAde ene thAya saMsAranAM vAstavika dana. rAga lAge ane bhaDake baLatI Aga. samagra saMsArane bharakhI javA mATe javAlArUpI jihavAne lapalapAvatI beThI hoya tevI ! dveSa lAge ane kALApANInA dariyA. niHzeSa prANIne enI gAdamAM DubADI devA bhayaMkara meAje uchaLatA hAya evA ! rAga ane dveSanI bhayaMkara nAgacUDamAM bhIMsAyelA saMsAramAM kayA adhyAtmIne zAntidarzana thAya ? AvA saMsAranI vizAlamAM vizAla sukha sAmagrImAM keNu jJAnI adhyAtmI AkarSAya ? retInAM dharA ramIne bALaka Ananda anubhave che. e tUTI paDe tyAre bALaka AMsu sAre che. tyAre meTerAMo bALakanA A ajJAnane upahAsAspada mAne che. e ja rIta che saMsAranI rasalIlAnI ane jJAnI adhyAtmInI jJAnalIlAnI--AtmalIlAnI. cha khaMDanuM rAja gumA vIne rAtA kheThelA samrATa, jJAnIne-adhyAtmIne pennA bALaka jeveza lAge che. cha khAMDanu rAja paNa Akhare che retInAM dharA jevuM ja te A che vekadRSTi adhyAtmIonI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 : saMsAranA pAmara mAnavIne je vastu atyanta mahattvapUrNa lAge che te vastu jJAnIonI daSTimAM vastutaH bahu mahattvanI nathI hotI re! sAva tuccha hoya che. AvI tucchatAno bhAsa jyAre saMsArI jIvane tha zarU thAya che tyAre enAmAM adhyAtmane AraMbha thAya che. ane krame krame upara varNavI gayA e avasthAnI prApti thAya che. adhyAtma AgaLa vadhe che. viratinA saMgathI AtmAnA madhura zItala upavanamAM niHsaMgatAnAM sohAmaNuM pArijAtanAM puSpagucche pamarATa pasarAvI rahyAM che. Ama adhyAtmIne niHsaMgabhAva atula baLa pakaDato jAya che. saMsAranA saMga ane vizvanA raMga ene AtmarasanI abhaMga mastImAM jaMga macAvatA yuddhakhAro jevA lAge che. eTale enAthI e sadA dUra ja rahe che eTaluM ja nahIM paraMtu AtmA pitAnI niHsaMgatAne have vyApaka rUpa ApavA mAge che. A vAta samajavI ja ghaNI kaThaNa che te pachI enA AcaraNanI kaThinatAnI te kalpanA ja karavI rahI. niHsaMgabhAvanI vyApakatAnuM sarjana karatAM karatAM AtmA e vicArane saMga paNa tyajI de che ke huM niHsaMga banyo chuM. huM niHsaMga banyo chuM athavA huM niHsaMga chuM e vicAronuM spandana paNa AtmAmAM vikalponuM mojuM uchALe che ane AtmAnA adhyAtmamAM caMcalatAnI laharo phelAve che. adhyAtmanI parAkASThAe te A paNa na khape. jagatane saMga choDI cUkele AtmA ahIM vikalpane saMga paNa tyajI de che ane anuttara nizcalatA siddha kare che. A che AtmAnI eka bIjI mahAna siddhi. nizcala AtmAne sArAM ke narasAM kaI vicAra karavAnA rahetAM nathI. ahIM te eka vastu rahe che ane te e che ke satata AtmaramaNa vizuddha AtmaramaNa ja eka evI cIja che ke jyAM AtmA svabhAvaramaNanI prakriyAmAM satata lIna rahevA chatAM sthira, acala ane Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apravRtta che. vRtti ane pravRtti vinAnI A adbhuta prakriyAne jagatanuM kaI vijJAna AMbI zake ema che kharuM ? re ! samajAvI zake ema paNa che ? are javA do ne, samajI zakavAnI paNa yogyatA che kharI ? A adbhuta prakriyA te Atmarasano bhegI ja bhANI zake ema che. adhyAtmanI A prakriyA bhale ne game eTalI sema ke ladhu jaNAtI hoya to paNa jagatane kaI paNa virATa A pracchanna virATa vAmananI tulanAmAM AvI zake ema nathI. hAlatA cAlatA dehanA durgamAM AtmA nizcala banI gaye. meharAjAnA rAjamAM khaLabhaLATa macI gayo.mohasainyanA prabala dhasArA sAme paNa ahIM AtmAe jhIlelI Takakara kharekhara adbhuta, atyabhuta hoya che. paraMtu A kakSAe AtmAmAM caMcalatAnA vamaLa pedA karavAnA mehanA tamAma prayatno niSphaLa jAya che. ane meha ane vidAya le che. AtmA nizcalatAnA baLa upara nirmohitAnI eka vadhu siddhi prApta kare che. nirmohitAnI siddhi vire haju ghaDI be ghaDI thaI nathI ke AtmAmAM jJAnano virATa jAge che ane darzananI niHzeSa nirmalatA pragaTe che. Ama AtmA adhyAtmanI caramasImAne AMbIne saMsAra sAgaranA kaparA raNayuddhane jItIne sadA-sarvadA mATe aparAjeya banI jAya che. niHzeSa jJAnane anuttara virATa ! azeSa darzananI narI nimalatA! ahIM pUro thAya che Atmavijaya. ahIM saMpUrNa thAya che adhyAtmasiddhi. Ama chatAM bAkI che eka vastu. jagatane adhyAtmanI rasalhANuM karavAnI. zeSa siddhinAM caraNacumbana mANI cUkelA AtmAmAM sAhajika bhAve eka navuM abhiyAna AraMbhAya che. AtmavijayIne te kazuM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 AraMbhavAnuM rahetuM nathI paNa A te sahajabhAve AraMbhAya che. ane e abhiyAnamAM Atmavijaya karI cUkelA AtmA dvArA thAya che vitaraNa, saMsArataraNanI eka mAtra addabhuta kalA adhyAtmanuM. A rIte adhyAtmanA vikAsane ApaNe samajyA. paraMtu A sAthe bIjuM paNa ghaNuM ghaNuM samajavA jevuM che. adhyAtmanA vikAsanuM TheTha sudhInuM Alekhana te ApaNe karI AvyA paraMtu Alekhana karyA mAtrathI kAryasiddhi cheDI ja thaI jAya che ? adhyAtmanA pUrve varNavelA prAraMbha vakhate ja adhyAtmamAM vidane UbhA karatA zatruone paNa oLakhavAnI jarUra che. adhyAtma sIdhA krame AgaLa vadhe te e enA aparimeya saundaryanI khUba ja saurabha phelAve che. ane e ja rIte adhyAtmamAM koI zatru kArI ghA mAravAmAM phAvI gaye te adhyAtmanA AMcaLA heThaLa narI kurupatA tAMDavalIlA AraMbhI detI hoya che. AvuM adhyAtma AtmAne UMce laI javAne badale durgatinI UMDI khINamAM kayAMya pheMkI de che. AdhyAtmika pragati ane nirmalatAmAM avarodha Ubho karanAra AtmAno bhayaMkara zatra dabha che. dalma AtmAnA svarUpadarzanathI sva tathA para bannene dUra rAkhe che. svarUpadarzanathI vaMcita AtmA pragati zuM sAdhI zake, dhULa ! eTale adhyAtmanA premIe e dazmathI sadA sarvadA bacavAno prayAsa karavo joIe. ane e dazmano nAza karavAnuM sAmarthya pAchuM eka mAtra adhyAtmamAM ja che. eTale dalmane nAza karavA mATe adhyAtmane ja nirmala banAvavo joIe. darbhe Atmanagarane moTAmAM meTa ga che. eTale AtmA saheja paNa gAphela rahe te daSNa AtmAne ThagyA vinA rahe ja nahIM. Thage te kharo paratu AtmA adhyAtmamAM che evA bhramamAM ja rAkhe. eTale AtmAne adhyAtmanA paLe AgaLa vadhavAnI sAcI dizAnuM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna paNa na lAbhavA de. A che duzmano prapaMca. darbhane bIje prapaMca che DoLa. AtmAne kadAca thoDuM ghaNuM jJAna thaI jAya ke adhyAtmanA panthathI e cUkI gayo che to dalma ene na hoya evA adhyAtmano dekhADo karavAnI preraNuM Ape. Ama adhyAtmanA mahAna abhiyAnane toDI pADavA mATe darbhe sadA-sarvadA tatpara rahetA hoya che. AmAM AtmA UMghe te dalma cake khare ? ghA mAryA vinA rahe khare? ane e ghA kAMI jevo tevo na hoya. e te AtmAne keTalAya kALa sudhI saMsAra cakranI ArI para pharato mUkI de. dalma adhyAtmamAM naDatara rUpa khare paraMtu enA upara vijaya meLavavAnI ke ene samajIne dUra karavAnI kaI rIte kharI? cokasa. paristhiti tathA guNadoSane vivekanI samatulAe sUkSma rIte telavAnI kuzalatA prApta karavAthI dammarUpI sAMDha AtmAnA adhyAtma khetaramAM bhAgye ja ghUsI zake che. dareka vastune vivekanI samatulAe tole. tela ane vicAro. vicAro ane samajo. samaje ane pharI pharI samaje. ane pachI e pramANe zakya eTaluM varate. juo pachI darbha tamArA AtmakSetranI AsapAsa pharakI paNa zake che kharA? na hoya evI vastune dekhADo karavo e dazna. vastunA guNadoSanuM yathAtatha jJAna eTale viveka. vivekathI dambhano nAza thAya ane daSNanAzathI adhyAtma vikase. aviveka ane ahama ekatra maLe eTale dakhkhadoSane prAdurbhAva thAya. eTale adhyAtmanA premIe aviveka ane aham upara paNa Avazyaka kAbU meLavavo anivArya che. aviveka ane ahamathI pivAyelA dampanI tAMDavavIlA cAlatI hoya tyAM adhyAtmanAM khetaro sAva zuSka ja rahe. dambhanI navaraMga rAsalIlAnuM varNana karavA besIe te pAnAMnAM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 pAnAM bharAI jAya ema che. amagala jJAnathI poSAtA darbha te atibhayaMkara dambha hAya che ane e dRmbha te AtmAne adhyAtmanA prArambhika sImAcihnathI ananta prakAzavarSoM dUra pheMkI detA hoya che. AtmA jANatA ja na hoya ke huM sAro nathI; ane e potAnI jAtane sArI ja mAnatA hoya ane sArA tarIke varNavatA hAya e te AMdhaLeA ja che. parantu bIjI bAjU AtmA samajatA hoya ke huM sAre| nathI chatAM e pAtAnI jAtane sArI dekhADavAne ane duniyAnI dRSTimAM evu ThasAvavAnA prayatna karatA hAya. e che amagala jJAnathI poSAtA damba. AveA dambha sAce ja bahu bhayaMkara hoya che. jema darmsane tyAga anivAya che ema tRSNAne tyAga paNa anivAya che. tRSNA paNu adhyAtmanI siddhimAM bahu mAru vighna Ubhu karanArI mAhinI che. mAharAjAe adhyAtmanAza mATe yeAjelI rasasaritA tRSNA che. tame adhyAtmanI vAta ke vicAraNA kare ke tRSNA tarata ja Indriyajanya sukhAnI mastInI kalpanAthI bharelA jAma tamArA epuTa sAme dharaze. ane dharelA jAma tame AThe aDakADayA ke adhyAtma dUra rahI jaze. adhyAtmanI siddhi meLavavI hoya ene tRSNAkSaya karyA vinA cAle ja nahIM. puNyanA yAge prApta thayelI bhAgasAmagrIneA jAma ane aprApta samagrInI utkaTa kalpanAnA jAma dharyAM karavA e enuM kAma. AtmAmAM vaiyika sukhane rasa lUTavAnI tIvra vRtti pedA karavI e tRSNAnuM kAma. tRSNAnA A prapaMcamAM AtmA aTavAyA ke adhyAtma kayAMya dUrasudUra rahI javAnuM. mATe adhyAtmanA pantha abhiyAna karanAra AtmAe A meAhinIne AmUlasUla oLakhI levI jarUrI che ane oLakhyA pachI enA upara vijaya meLavavA Avazyaka che. enA upara vijaya meLavavAnI gurucAvI che vaiSayika apravRtti. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 sukhabheganI sAmagrI dUra karavI; enI kalpanAne paNa hAMkI kADhavI ane prApta sukhabhegathI paNa dUra rahevuM enuM nAma vaiSayika apravRtti. pachI navA meLavavAnI te vAta ja kyAM rahI? Ama adhyAtmanA premI AtmAe dakhkha ane tRSNathI dUra rahevAnI AvazyakatA samajI levI ghaTe. dambha ane tRSNa nirbala paDatAM jAya ema adhyAtma khIlatuM jAya; adhyAtmane piSaka guNa khIlatA jAya. damsa dUra thato jAya ema AtmAmAM sauhArda pragaTe saraLatA janma ane ahama cUra cUra thatuM jAya. ane tRSNakSaya thato jAya tema tema AtmAmAM saoNSanAM pArijAtaka khIlatAM jAya. ane mehanI durgadha dUra haTatI jAya. bAkI darbhanA kAdava ane tRSNanI viSTAthI kharaDAyeluM adhyAtma AtmAne siddhinA sopAna upara caDhAvavAne badale saMsAravRddhinI gahana gartAmAM ja dhakelI de. Ama avivekI AtmAnuM adhyAtma paNa AtmAnA zatru tarIkenI garaja sAre. ane anantasukhanA utkRSTa anubhavane badale saMsAranI anekavidha yAtanAothI bharelI sudIrgha musApharInuM kAraNa bane. dalma ane tRSNathI kharaDAyelAM dharmAnuSThAne paNa adhyAtmanA paSaka na banatAM saMsAranA ja piSaka bane che. ane saMsAra eTale ja duHkhanI khANa. te ema kahI zakAya ke vivekarahita dharmAnuSThAna paNa AtmA mATe saravALe duHkhadAyaka ja nIvaDe. adhyAtmanI siddhi mATe pAMDitya karatAM paNa vadhu jarUrI che nirmala Atmadarzana. Ama bane te ja adhyAtmasiddhInI vAta samajamAM Utare. anyathA siddhinAM badhAM kAraNo meLavIne AtmA duHkhamAM ne duHkhamAM ja sabaDato rahI jaze. akhaMDa ane ananta sukha prApta karavAnI icchA dharAvanAra dareka AtmAe adhyAtma samajavuM ja rahyuM. samajIne e pantha mahAna Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiyAna ArambhavuM ja rahyuM. e sivAya A sukhanidhi prApta thAya evo nathI. pitAnA A bhavya abhiyAnane siddhinA zikhare pahecADavA mATe avarodhaka tarone nAza karavo ja joIe. e mATe AtmAe bhavya ane bhagIratha puruSArtha Adaravo ja rahyo. Ave tyAre ApaNe Avo puruSArtha AdarIe. juo peluM siddhinuM zikhara ApaNane sAda daI rahyuM che. juo pelo sukhane sAgara ApaNuM svAgata karavA gaganacumbI meje vadhu ne vadhu UchaLI rahyo che. thanaganI rahyo che. Avo tyAre ApaNe AraMbhIe adhyAtmasiddhinuM bhavya abhiyAna. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - = = e o o che viSayAnukrama prabaMdha adhikAra viSaya zleka kamAMka pRSTa 1 1 adhyAtma mAhAsya 24 1 thI 24 1-22 1 2 adhyAtma svarUpa 29 25-53 13-33 3 daMbha tyAga 22 54-75 34-42 4 bhava svarUpa 27 76-102 43-59 5 vairAgya saMbhava 36 103-138 60-79 6 vairAgya bheda 44 139-182 82-110 7 vairAgya viSaya 26 183-208 111-121 8 mamatva tyAga 27 209-235 122-132. 3 9 samatA 29 236-264 133-143 3 10 sadanuSThAna 39 265-303 144-16: 11 manaHzuddhi 22 204-325 166-177 4 12 sabhyatva 58 326-383 178-214 4 13 mithyAtva tyAga 89 384-472 215-286 14 kadAgraha tyAga 22 473-494 287-1955 5 15 yogasvarUpa 83 495-557 286-337 16 dhyAna 86 578-663 338-37ii 5 17 dhyAnastuti 14 664-677 37ra-380 6 18 Atmanizcaya 196 678-873 381-470 6 19 jinamatastuti 15 874-888 471-483 7 20 svAnubhava 5 889-933 484-501 17 21 sajajana stuti 16 934-949 502-514 (i) pAribhASika zabdasUci pariziSTa-1 515-519 (ii) zlokane akArAdikama , -2 520-538 (iii) sAkSIgranthanAmAvali 59-54 ja 2 2 2 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvAnuvAda jita Page #35 -------------------------------------------------------------------------- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma mAhAmya alabeluM che mAhAtma, adhyAtmanuM! duHkhanA vAvaMToLa cemera vIMjhAyA hoya tyAre adhyAtmane saMgI AtmA jarA ya dhrujI na jAya! e to ThIka, paNa sukhanA attara hejamAM ene koI pheMkI ? de che. tyAM e lIna na thAya.... duHkhe dIna na banAve, sukhe lIna na thavA de A adhyAtma! duHkhanI jema sukhane paNa sahavAnI kaLAnI bakSisa ApI jIvanane sukhamaya karI mUke A adhyAtma! vaMdana ho! AvI adhyAtmanI mastIne! Page #37 -------------------------------------------------------------------------- Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNasla bhagavao mahAvIrassa _ namonamaH zrIgurupremasUraye nyAyavizArada-nyAyAcArya-mahAmahopAdhyAya zrImaddayazovijayagaNipraNIta zrI adhyAtmasAra grantha bhAvAnuvAda prabandha-1 lo adhikAra-1 lo kara adhyAtmamAhAbhyA mULI :kramAMka aindrazreNinataH zrImAnnandatAnnAbhinandanaH / R[] upara yugA yo nATAnatA AzA jaya pAme, vijya pAme te nAbhikulakaranA putra zrI RSabhadeva svAmI, jeone devendronI (paNa) paMkti name che, jeoe (A) yuganI AdimAM ajJAnarUpI kAdavamAMthI jagatane uddhAra karyo. [2] zrIzAntistAntibhirbhUyAdbhavinAM mRgalAJchanaH / gAvaH kuvalayollAsaM kurvate yasya nirmalAH // 2 // jemanI nirmaLa vANI bhUmaMDaLa upara ullasita banI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha rahI che, te hariNanA lAMchanavALA zrIzAntinAtha bhagavaMta bhavya-jIvenA ajJAna-aMdhakArane bhedI nAMkhanArA bane. [3] zrIyaM nirna staumi, muva carAva thA ___ mArutena mukhotthena pAJcajanyamapU purat // 3 // te zrI zivadevInA naMdana bhagavAna nemanAthasvAmInI huM stavanA karuM chuM, jemaNe, mukhanA pavanathI jema pAMcajanya zakhane bharI dIdho hato tema AkhA bhuvanane yazathI bharI dIdhuM ! [4] jIyAkaNiphaNaprAnta - sngkraanttnurekdaa| uddhartumiva vizvAni zrIpArtho bahurUpabhAk // 4 // kema jANe, ekI sAthe saghaLA ya vizvone uddhAra karI devA mATe ja, phaNidharanI sAta phaNAnA agrabhAgamAM pratibiMbita banyA na hoya, evA bahurUpa dhAraNa karatA zrI pArzvanAtha bhagavaMta vijayavaMtA va. [5] vinindana vAmI, jayati jJAtinA upajIvanti yadvAcamadyApi vibudhAH sudhAm / / 5 / / samagra jagatane AnaMda ApavAnuM sAmarthya dharAvatAM, bhagavAna jJAnandana-mahAvIra paramAtmA sarvotkRSTatAne pAme che, jemanI sudhAsamI vANIne DAhyA purUSo Aje ya sevI rahyA che. di] patanana ininAmamA punaSiA. adhyAtmasAdhunA pravartamutsaddA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmamAhAtmya pUrvokta pAMce ya jinezvara-bhagavaMtAne, khIjA paNa sa jinezvarAne, tathA gurUvaryAne paNa namIne have ( hRdayastha ) adhyAtmasAra nAmanA zAstrane pragaTa karavA mATe huM (upA. yazAvijaya) utsAhita thaIza. [7] zAhAtyariSilAM sabhya, samprahAyAca dhImatAm / ihAnubhavayogAcca prakriyAM kAmapi bruve // 7 // zAsrathI sArI rIte samajI lIdhelI, gItA gurUvaryAnI paraparAthI sArI rIte prApta thayelI ane mArI anubhUtimAM paNa teja rIte jaNAelI evI (adhyAtmanI) prakriyAnA leza huM ahI~ kahIza. 1 [8] yoginAM prItaye padyamadhyAtma ra sapezalam / / bhoginAM bhAminIgItaM saGgItakamayaM yathA // 8 // jema kAminInA saMgItamaya gItA bhAgIne Anada ApanArA ane che, tema adhyAtmanA rasathI bharapura, suMdara majenA padya yAgIne Anada Ape che. [9] kAntAdharasudhAsvAdAdyUnAM yajjAyate sukham / vinduH pArzve tadadhyAtmazAstrAsvAda sukhodadheH || 9 || raMgIlA yuvAnAne lalanAnA eSTacubanamAM je sukhada saMvedyana thAya che te teA adhyAtmazAstrInA AsvAdanI mastInA sAgara pAse eka bindu mAtra gaNAya. sAva ja vAmaNuM gaNAya. 1. yogazAstra-1lo prakAza-pamo zloka. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha [10] adhyAtmazAstrasambhUta santoSasukhazAlinaH / gaNayanti na rAjAnaM na zrIdaM nApi vAsavam // 10 // adhyAtma-zAstranA rasAsvAdathI utpanna thaelA sa tASanA sukhane je ceAgIe (eka vAra paNa) spazI gayA, re ! pachI teA e moTA camarabaMdhInI ya paravA karatA nathI, kuberane ya gAMThatA nathI ane meATA devendrathI paNu ajAtA nathI.2 [11] yaH kilAzikSitAdhyAtmazAstraH pANDityamicchati / utkSipatyaGgulIM paGguH sa svartuphala lipsayA || 11|| adhyAtma zAstranA pUre ajANu mANasa ke pachI adhUrA kAka jANakAra, jo eTalA mAtrathI paMDitanI 'DIgrI' meLavI levA lalacAya te sAce ja te bicArA upahAsa pAtra che! pAMgaLA bicArA ! kalpatarUnA phaLane AMbavAnI IcchAthI peAtAnI AMgaLI UMcI kare te kevuM hAsyAspada lAge ? [22] TUkSmaparvatamAoji: sauhAra myudhirandramAH / mohajAlavanAnalaH // 12 // adhyAtmazAstramuttAla adhyAtma zAstranA tA zA zA guNa gAvA ? daMbharUpI patane mATe te te vA che vA ! ane maitrI-bhAvanAnA sAgarane hileALe caDAvatA A te pUrNimAnA candra ja joI lyo ! bhayAnaka mAhanA' saskAranA jALAMothI khIcAkhIca 2. yogazAstra-roprakAza-114mA zloka. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmamAhAtmya bharelA vanane khALIne khAkha karI devA samartha evA dAvAnaLa che dAvAnaLa ! [22] khvA dharmasya mucaH sthAvAnauH vajAyate / adhyAtmazAstra saurAjye na syAtkazcidupaplavaH // 13 // adhyAtma zAstranA surAjyamAM je maharSioe potAnA vasavATa karI lIdheA emanA dhama-mAga tA sAva ja bhayavihANA banI jAya che, kemake pachI tyAM pApa-cAraTA ubhA paNa rahI zakatA nathI. eTale pachI te, A mahAtmAone koI paNa Adhi-vyAdhi ke upAdhinA tApa pIDI zaktA nathI. [9] yevAmayyAtmazAstrArtha - tattvo pati daivi kaSAyaviSayAveza - klezasteSAM na karhicit // 14 // viSaya-kaSAyanI vAsanAnA kAramA saMtApa-ke jee jIvane bhava-cakramAMthI mukta thavA detA nathI teo-pelA puNyAbhAone te aDI paNa zakatA nathI jemanA hRdayanA aNu ANumAM adhyAtma zAstranuM tattvajJAna pariNAma pAmI gayu che. [15] nirdayaH kAmacaNDAlaH paNDitAnapi pIDayet / yadi nAdhyAtmazAstrArtha - bodhayodhakRpA bhavet // 15 // are ! jo A adhyAtma-zAstranA arthanA dharUpI cehAnI kRpA na Utare teA caturdaza vidyAnA pAragAmI dhuraMdhara paMDitane ya pelA krUra kAmaca'DAla 'trAhi mAm 'pAkarAvI de hAM ! Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra pratha [16] viSavallisamAM tRSNAM vardhamAnAM manovane / adhyAtmazAstradAtreNa chindanti paramarSayaH // 16 // mana-vanamAM vistAra pAmatI jatI tRSNanI viSa-velaDIne RSimunio adhyAtmazAstranA dAMtaraDAthI chedI nAkhe che. [17] vane vezma, dhanaM dausthye, teno dhvAnte, jalaM marau / durApamApyate dhanyaiH kalAvAdhyAtmavAGmayam // 17 // ahe ! kevI e durlabha bInA ke, bheMkAra vanamAM bhUlA paDelAne jhUMpaDI maLI jAya; ke, janamanA daridrIne aDhaLaka lakSamI maLI jAya; ke, kAjaLa varasatI rajanImAM prakAzane camakAre jevA maLI jAya; ke, marU-bhUmimAM mIThI vIraDInAM pANI lAdhI jAya, re! hajI e badhuM zakya che paNa haDahaDatA A kIjugamAM adhyAtmazAstranI vAta te sAva ja durlabha che. keTAnakoTi bhanA zubhanA bhAthAM jemaNe bAMdhyA hoya te dhanyAtmAone ja enA zravaNa maLI zake ! [18] vedA'nyazAstravit klezaM rasamadhyAtmazAstravit / bhAgyabhRd bhogamApnoti vahate candanaM kharaH // 18 // anya zAstrone jANakAra te citta-kalezane ja meLave che. jyAre adhyAtma-zAstrane jANa te anupameya rasarAjanI mastI mANuM jAya che! Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmamAhAbhya vizvamAM ya Ave ja nyAya pravarte che ne ke pile gadheDe bicAre bAvanA-candananA bahumUlya kASTane bhAra upADe, ane kaI baDabhAgI ene bhegenI jyAphata uDAve. [11] murAdAtAzya-vijAminAra pare ! adhyAmazAvijJAsu vasyavitelA III jemaNe adhyAtma-zAstra jANyuM nathI e vaktAo jyAre bhASaNa kare che tyAre bAhuonuM AsphAlana kare che, hAthanA aneka cALAM kare che, meM malakAve che ke khaDakhaDATa hasavAne abhinaya kare che; jyAre adhyAtmazAstrane pIne pacAvI gaelA mahAtmA te e kaI cALo karatA nathI... re! AMkhanI kIkIne lagIre cala vicala thavA detA nathI. emanI vANI eTale jANe gaMgetrInA nirmaLa ane zItala nIranA khaLakhaLa vahI jatA pravAha ja joI le! [20] dhyAtmizAdemAdri - mathatAlImorA ___ bhUyAMsi guNaratnAni prApyante vibudhaina kim // 20 // purANamAM jANavA maLe che ke eka vAra dee samudra-maMthana karyuM. ra banAvyA merU parvatane ! ane bA vAsukI nAmanA sarparAjathI; pachI maMDayA samudranuM valeNuM karavA! ane nIkaLyAM emAMthI cauda ratna ! prANa purUSe paNa AvuM ja kare che ne? adhyAtmazArUpI merUthI Agama-sAgarane mathI nAMkhe che. pachI teo paNa aneka guNane nathI meLavatA zuM? Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. zrI adhyAtmasAra grantha [21] raso bhogAvadhiH kAme sadbhakSye bhojnaavdhiH| adhyAtmazAstrasevAyAM raso niravadhiH punaH // 21 // kAma-vAsanAne rasa rahI rahIne ya kyAM sudhI? bhega bhegavatAM sudhI ja ne? ane pakavAnnane rasa? gaLethI keLIye Utaryo na Utaryo tyAM lagI ja ne? jyAre adhyAtma-zAstranI sevAne rasAsvAda te anaMta che....ene kaI sImAthI bAMdhI zakAya tema nathI. [22] tAnyAhU - jagyavijAti / eti nirmliibhaav-mdhyaatmgrnthbhessjaat||22|| kutarkothI khIcokhIca bharelA granthanuM sarvasva zuM? ahaMkAra.... e ahaMkAranA tAvathI tagatagI gayelI AMkhane ThAre koNa? nirmaLa koNa karI zake ? adhyAtma-granthane surama ja ne? [23] dhaninAM putradArAdi yathA saMsAravRddhaye / / ___ tathA pANDityadRptAnAM zAstramadhyAtmavarjitam // 23 // eka te moTo koTAnakoTi dhanane svAmI hoya ane vaLI putra-patnI vigere parivArathI sajja hoya....pachI te ene saMsAra kUdake ne bhUsake vadhate ja jAya ne? A ya paMDitAIne abhimAnathI chaTake banyuM hoya ane adhurAmAM pUruM, adhyAtmabhAva varjita pothAone pAragAmI hoya! pachI saMsAra na vadhe te bIjuM thAya zuM? . Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmamAhAmya [24] adhyetavyaM tadadhyAtma-zAstraM bhAvyaM punaH punaH / anuSTheyastadarthazca deyo yogyasya kasyacit // 24 // A satyanI avagaNanA thaI zake tema nathI mATe ja, dareka mumukSu AtmAe adhyAtma-zAstranuM adhyayana karavuM ja joIe, eTaluM ja nahi paNa e zAstranuM ciMtana-mananAdi karIne AtmAne tenAthI bhAvita kare jaIe; jIvanamAM e adhyAtmabhAvane pariNAva joIe, ane pachI tenI. pAtratAvALA keka jIvane e zAstra ApavuM paNa joIe.. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-svarUpa aaaaaaaaaaaaaaooon samagra jagatane bhulAvAmAM nAMkhI denAra mehanIya karmanI gherI bhabhaka! jANo cho ne ? e bhabhaka... (1) jenI uparathI javA lAgI che, ke cAlI gaI che... (2) ethI ja. jeNe bahirmukha-jIvanane jalAMjali ApI che. (3) evA AtmAnI je koI zuddha kriyA.. e kriyA ja adhyAtma che. adhyAtma eTale kerA re sehena japa nahi ane mAtra vAyaDI vAto nahi... e te che zuddha kriyAtmaka jIvanane kaThora praga. mArgAnusArI" AtmAne paNa A adhyAtmane aMza zuM hoI zake... pachI uttarottara vikasatA jata e adhyAtmabhAva 14mA guNasthAne te AtmasAt thaIne taddana sahaja svarUpa banI re gaya hoya. waaaaaaaacccdcracraaaaaaaaacccaciadiacaan Page #49 -------------------------------------------------------------------------- Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha-1 le adhikAra-2 je - adhyAtma svarUpa para [25] bhagavan kiM tadadhyAtma yaditthamupavarNyate / zRNu, vatsa yathAzAstraM varNayAmi purastava // 1 // he gurudeva! Apa je adhyAtmanA guNa gAI rahyA che te adhyAtma zuM che? vatsa! sAMbhaLa, je rIte zAstramAM kahyuM che te ja rIte te adhyAtmanuM svarUpa tArI AgaLa kahIza. [26] matAdhikAjA-mAmAnadhinya thA .. pravartate kriyA zuddhA tadadhyAtma jagurjinAH // 2 // je AtmA upara have mehane baLavAna adhikAra rahyo nathI, te AtmAnI, AtmAne anulakSIne karAtI je zuddha kiyA, tene jinezvara bhagavaMtee adhyAtma kahyo che. [27] sAmASi yathA -pArivanuvRttituM adhyAtma sarvayogeSu tathAnugatamiSyate // 3 // sAmAyika-chedopasthApanIya Adi pAMce ya cAritramAM jema sAmAyika cAritra vyApeluM che tema sarva prakAranA ekSasAdhaka yugamAM adhyAtmabhAva vyApele che. 3. (1) adhyAtmapaniSata...1 le adhikAraka...2, 3, 4. . (2) dharmabiMdu 1 lo zloka... Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha mALAnA dareka maNakAmAM dorA vyApelA hAya che tema. [28] laghunavadhAvAvavuM muLasthAnaM caturvaMzam / kramazuddhimatI tAvat kriyAdhyAtmamayI matA ||4|| 1 lA guNasthAnakanI apunaHndhaka avasthAthI mAMDIne 14 mA guNasthAnaka sudhInI jeTalI dha kriyA che te uttarIttara vadhune vadhu vizuddha banatI jatI badhI kriyA adhyAtmamaya hAya che. A vAta ziSTa purUSAne mAnya che. 4 [21] bAhAro SavRddhi - gauravativanyataH / bhavAbhinandI yAM kuryAt kriyAM sAdhyAtmavairiNI ||5|| AhAranI lAlasAthI, vasa-pAtrAdinI mUrchAthI, mAna- pAnanI kAmanAthI, AmaSo Sadhi vigere RddhionA abhimAnathI, rasagAravAdi traNa prakAranA gAravAnA lepathI, bhavAbhinandI AtmA je kriyA kare te adhyAtmabhAvanI vairiNI kriyA kahevAya.pa 16 [30] kSudro ematiIno marI mathavAnuM zaruH | ajJo bhavAbhinandI syAnniSphalArambhasaGgataH // 6 // je AtmA kRpaNa hAya, mAMgaNIo hAya, sArUM na dekhavA-maLavAthI je dIna-hIna banI jatA hAya, sArUM joI ne 4. sADA traNaso gAthAnuM stavana DhALa...gAthA... 5. (1) yAgabindu 87mA zlokanI TIkA... (2) dvAtriMzadvAtriMzikA (upA.)...pAMcamA zlokanI TIkA... Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 C ---= = adhyAtma svarUpa je dAjhe baLatuM hoya, haMmeza bhayabhIta rahetA hoya, mAyAvI hoya, mUrkha heya, kutatvanA Agrahane lIdhe sadaiva niHsAraniSphaLa kriyAomAM racepacce rahete hoya; e AtmA bhavAbhinandI kahevAya...? bhava eTale saMsAra....saMsAra sadA asAra chatAM tene ya lalanAnA bhegathI ane pakavAnnanA bhejanathI sArabhUta mAne. temAM ja rame te bhavAbhinandI kahevAya. [31] zAnto dAntaH sadA gupto mokSArthI vizvavatsalaH / nirdambhAM yAM kriyAM kuryAt sA'dhyAtmaguNavRddhaye // 7 // je zAnta (krodhAdithI pIDita hoya, dAnta (IndrithI aparAjita) hoya, sadA gupta (ga-trayanI surakSAvALA) hoya, vizvavatsala hoya e mekSAthI AtmA niSkapaTabhAvathI je zubha kiyA kare te kiyA adhyAtmabhAvanI vRddhi karanArI hoya. [22] tava jana jIvanapaMjJA vijhi sAdhupArzva jigamiSudharma pRcchan kriyAsthitaH // 8 // [22] pratipizu satra pUrva, patipannA nA zrAddho yatizca trividho'nantAMzakSapakastathA // 9 // (3] dakSaro mosamI jAnsano ) (9) (10) (11) kSapa ninoDI ja ve ? Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI adhyAtmasAra grantha [rUpa] yathAmamamItroA, asak-muninA | yatitavyamatodhyAtma-vRddhaye kalayA'pi hi // 11 // prastuta adhikAranA 4 thA (kramAMka naMbarathI 28 mA) zlokamAM kahyu ke, " apunaH dhaka avasthAthI laI ne caudamA guNasthAnaka sudhInI zubha-kriyAe uttarAttara vadhune vadhu zuddhivALI che." A ja vAtanI sAthe sabaMdha joDatA granthakAra aDI' gata nya....thI kahe che....AnA saMbaMdha AgaLa AvatAM prastuta adhikAranA agiyAramA (kramAMka pramANe 35mA) zlAkamAM yathAkramamamI ' sAthe joDAya che....eTale e rIte granthakAra kahe che ke, " adhyAtmanI dareka kriyA kramazaH asakhyaguNa-asaMkhyaguNanirAne karanArI kahI che. kahevAnu tAtparya e che ke 'gata va' thI zarU thatA traNa zlAkamAM kramathI je adhyAtmanI kriyAo batAvI che te badhI uttarAttara asakhyaguNani rA karAvanArI che.... , 6 ahI' granthakAre samyakatvAdi prAptinI 11 guNazreNi atAvI che. temAM 1lI samyaktvaprAptinI guNazreNimAM avAntara sAta adhyAtmakriyA batAvI che, tyAra bAda dezivarati prAptinI guNazreNimAM avAntara traNa adhyAtmakriyA batAvI .........e rIte sarvavirati prAptinI guNazreNimAM paNa samajI levu. je je avAntara adhyAtmakriyA batAvI che te dareka uttarAttara asa`khyaguNu nirAne karAve che....ane je Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma svarUpa mukhya 11 guNazreNi che te te uttarottara asaMkhyaguNa nirjarI karAvanArI che ja. have avAntara adhyAtma kriyAonA nirdeza pUrvaka 11 guNazreNi joIe.... (1) dharma pUchavAnI saMjJA (thavA rUpa AdhyAtmakiyA)..... (2) dharma pUchavAnI IcchA (3) sAdhu pAse javAnI IcchA.... (4) vinayAdikriyAmAM sthira thaIne dharma pUche.... (5) samyagdarzanane pAmavAnI IcchA.... (6) samyagdarzanane pAmate....(samyagdarzananI prAptikSaNe.) (7) samyagdarzanane pAmI cUka....1 lI guNazreNi. (1) dezavirati dharmane prApta karavAnI IcchA. - (2) , dharmanI prApti rUpa kiyA.. (3) , dharmane prApta thaI cUkavAnI kiyA. 2 jI guNazreNi e ja rIte yatidharmanI prAptinI IcchA, yatidharmanI prAptinI kiyA, ane yatidharmane prApta thaI cUkyAnI kakSA.... ema 3 prakAranI avAntara kakSAvALI 3 jI guNazreNi thAya. tyAra pachI anantAnubadhi kaSAyanI kSapaNAnI IcchA, tenI kSapaNAnI prApti, ane te kSapaNAne prApta thaI cukyAnI (pUrva pratipana) avasthAvALI 4 thI guNazreNi samajavI. tyAra bAda, e ja rIte darzanatrikanI kSapaNAne prati Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI adhyAtmasAra rAja pisu, kSapaNu-pratipadyamAna ane paNa pratipanna-evI 3 avasthAnI 5 mI guNazreNi samajavI. tyAra pachI mohanIya karmanI bAkInI 21 prakRtine upazAmaka bane te 6 ThI guNazreNi mehanIyanI 21 prakRtine upazAmaka banI cukyAnI. avasthA (zAntahaka) te 7 mI guNazreNi have je mehanI 21 prakRtinI kSapaNa karavA lAge tenI mohakSapaka avasthArUpa 8 mI guNazreNi kahevAya. e AtmA mahine kSepaka banI jAya tyAre tenI te avasthA 9mI guNazreNi kahevAya. tyAra bAda kevali jina (sagI kevalI) ane agI kevalI e kamazaH 10 mI ane 11 mI guNazreNi kahevAya. adhyAtmanI A dareka avasthA uttarottara asaMkhyaguNa nirjarAnI sAdhaka che mATe aMzataH paNa adhyAtmanI vRddhi mATe sadaiva yatnazIla banavuM joIe. [36] jJAnaM zuddhaM kriyA zuddhe-tyaMzau dvAviha snggtaa| cakre mahArathasyeva pakSAviva patattriNaH // 12 // rakhe, koI evuM mAnI levAnI bhUla kare ke kerI zuddha kiyA e ja adhyAtmanuM svarUpa che..... nA, nahi ja adhyAtmanA te be aMze che. () AcArAMga sUtra--zIlAMkavRtti-4 zuM samyaktvAdhyayana 1 lo uddeze Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-svarUpa jIvaMta zuddha jJAna ane jIvaMta zuddhakiyA.. ekanA paNa abhAvamAM adhyAtma hoI zake nahi. rathanA ya be ja cakra che ne? pakSIne ya be ja pAMkho che ne? [37] ttpshcmgunnsthaanaadaarbhyaivaitdicchti| nizcayo, vyavahArastu pUrvamapyupacArataH // 13 // nizcaya-naya to dezavirati nAmanA pAMcamA guNasthAnathI ja adhyAtma-bhAva hoya tema mAne che. paraMtu pUrve kahyA mujaba 1 lA guNasthAne rahelA apunarbandhakane ke 4 thA guNasthAne rahelA avirata samyagdaSTi AtmAne adhyAtma mAnatA nathI. hA, vyavahAra-ya te ahIM paNa adhyAtma mAne che kemake apunabaMdhakanI ke avirata samyagdaSTinI zubhakiyAo pAMcamA vigere guNakathAnanI adhyAtma kriyAnA kAraNa rUpa te bane ja che. mATe kAraNamAM kAryane upacAra karIne vyavahAranaya AvuM mantavya dharAve che. [28] vaturthaDaSi pukhasthAne, suvAghA kivitA | aprAptasvarNabhUSANAM, rajatAbhUSaNaM yathA // 14 // ahIM vyavahAra-naya pitAnA mantavyanuM samarthana karatAM kahe che ke cothA guNasthAne paNa ucita evI deva-gurU zuzruSAdi svarUpa kriyA hoya che. bhale ahIM viratinI ucca kriyAo () svArtha sUtra 1 le adhyAya 1 lA sUtranI siddhasenIyA TIkA. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha na saMbhave paNa tethI kAMI zubhakiyAne abhAva cheDe ja thaI jAya che? jene suvarNanA dAgIne na maLe te cAMdInA dAgInA te paherI zake che ne? kAMI sAva dAgInA vinAne ja thaDe banI jAya che? [39] apunarbandhakasyApi, yA kriyA shmsNyutaa| . citrA darzanabhedena, dharmavighnakSayAya sA // 15 // jema cethA guNasthAne deva-gurU zuzruSAdi kiyArUpa adhyAtma saMbhave che tema pahelA guNasthAne rahele apunabaMdhaka AtmA (je have bhava-cakramAM kadI paNa 70 ke. ke. sAgare manI mehanIya-karma sthiti bAMdhavAne nathI te) mAM paNa zama-savegAdi yukta zubhakriyA saMbhave che. | darzanenA bhedane lIdhe e zubhakiyAe aneka prakAranI hoya che. A kriyAne adhyAtma-svarUpa jarUra kahI zakAya kemake te paNa uparanA virati-vigere dharmonI prAptimAM AvatAM vidanene kSaya karavA dvArA virati-kriyAtmaka adhyAtmanuM kAraNuM bane che. vyavahAranaya te upacAraparaka che mATe tenA mate kArya- bhUta viratikriyA je adhyAtma kahevAya che tenA kAraNabhUta zamA diyuktakriyA paNa adhyAtma kahI zakAya.... - A rIte nizcayanayanuM mantavya ke, "adhyAtma pAMcamA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma svarUpa 23 vigere guNasthAne ja saMbhave,' tenuM vyavahAra-naye, apunaandhanakAdghimAM paNa adhyAtmanI siddhi karIne-khaMDana karyuM..... ane svamata sthira karyAM.... [40] azuddhAvi hiM, zudvAyA: uSAdetu: sahArAyAm / tAmraM rasAnuvedhena svarNatvamadhigacchati // 16 // pra-apuna ndhakAdi AtmAonI kriyA tA samyajJAna pUrNAMkanI nathI eTale temAM te ghaNI azuddhio hAya evI azuddha kriyA virati dharmanI zuddha kriyAnA hetu zI rIte banI zake ? pachI kAraNamAM kAryAMpacAranI vAta ja kyAM rahI? --azuddhakriyA paNa mAkSAbhilASanA suMdara Azaya sAthe hAya teA bezaka te paNa zuddhakriyAnA hetu anI jAya. tAMbA jevA tAMkhAne ya dhAtuvAdazAstramAM kahyA mujaba suvarNa rasa caDAvavAmAM Ave te te kayAM sAnu nathI thaI jatuM ? azuddhakriyA che tAMbu, mAkSAbhilASa che suvarNa rasa ane zuddhakriyA che suvarNa 8 [4] to mAmaverAya, kAM mizAmapi / dravyasamyaktvamAropya, dadate dhIrabuddhayaH // 17 // azuddhayiA paNa muktinI abhilASAnA su Mdara Azayane lIdhe zuddhakriyA ane che e hakiktane lakSyamAM laI ne ja dhIra-buddhimAna purUSA mithyAdRSTi AtmAne paNa dravyasamyaktva 8. yAgavizikA zloka 16mAnI TIkA... Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha uzcarAvIne aNuvratanuM ke mahAvratanuM dAna kare che kemake A rIte ja temane zuddhamArgamAM praveza thaI zake che.' [42] gha yuvA mavanabaM, dhI cA vrata sa yogyo, bhAvabhedastu durlakSyo, nopayujyate // 18 // prastuta lekamAM vratanI yogyatA konAmAM che te batAve che ke je AtmA (1) bhavanI nisAratAne jANatA hoya, ane tethI (2) vratanA pAlanamAM dhIra bane te hoya te AtmAne vratanuM dAna thaI zake.. - pra-aMtaramAM viratibhAva sparyo che ke nahi te te jANavuM joIe ne ? u--ApaNA jevA chAne mATe AMtara-bhAvavizeSane (amuka bhAvane jANavAnuM ghaNuM muzkela che. eTale vratanI gyatA jANavA mATe AMtarabhAvane Upayoga thaI zake tema nathI. mATe pUrvokta bhavanaiNuNyanA jJAnapUrvakanuM vrata pAlanagherya joIne ja vratanI gyatAne nizcaya karI zakAya [43] no cedbhAvAparijJAnAtsiddhayasiddhiparAhateH / dIkSA'dAnena bhavyAnAM mArgaucchedaH prsjyte||19|| je A vAta svIkAravAmAM na Ave ane AMtarabhAvanA jJAnathI ja, vratanI yogyatA ke agratAne nirNaya karavAne 9. gurUtatvavinizcaya 1 le ullAsa 65 thI 69 mI gAthA. (10) (1) gu. ta. vinizcaya 1 le ullAsa 69mA nI TIkA. (2) paMcavastu leka 164 thI 178 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-svarUpa 25 Agraha jArI rAkhavAmAM Ave-arthAt suMdara AMtara-bhAva sAmI vyaktimAM hoya te ja te jANIne dIkSA ApavI ane suMdara AMtara pariNAma na hoya to te vyaktine dIkSA na ApavI e Agraha rAkhavAmAM Ave-to te AMtara-bhAvanuM jJAna ApaNuM jevA chadmasthane mATe prAyaH zakya nathI mATe keIne paNa dIkSA ApI zakAze ja nahi. have tame to kahe che ke jenAmAM saMyamane pariNAma jaNAya tene dIkSA ApavI paNa saMyamane bhAva tenAmAM che ke nahi te te jANI zakAya tema nathI. Ama thatAM te be ya rIte muzIbata UbhI thAya che-eka AtmAmAM vratane AMtara pariNAma siddha thaI gayo hoya te tene dIkSA ApavAnI jarUra ja rahetI nathI! jenI siddhi thaI che tenI have sAdhanA kevI? sAdhanA to asiddhane sAdhavArUpa hoya che. ane je eka AtmAne vratane AMtara-bhAva prApta ja thaye nathI (asiddha ja che) te tene te sutarA dIkSA ApI zakAze nahi kemake AMtarabhAva vinA dIkSA ApavAne tame niSedha ja kare che. Ama bhAvanI siddhimAM ane bhAvanI asiddhimAM be ya rIte bhavyAtmAone dIkSAnuM dAna UDI jaze. eTale TUMkamAM dIkSAnA mArgane ja ucheda thaI javAnI Apatti Avaze. 11 (11) (1) dharmarana prakaraNa 36mA zlokanI TIkA. " (2) mArga parizudhdhiprakaraNa-1 le. 5 thI 78. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha [44] vazuddhAganAkhyAtAvAno nASiA siddhayennisargaja muktvA, tadapyAbhyAsikaM yataH // 20 // vaLI je A rIte azuddha kiyAne anAdara karavAmAM Ave te pachI bALa mAM kiyAne je abhyAsa che te asiddha thaI jaze kemake abhyAsa kALanI kiyA te azuddha ja hoya. ane je A rIte abhyAsakALanI kiyA asiddha thaI jAya te nisargasamyakUvane choDIne bAkInA adhigama samyaktvAdi paNa asiddha thaI jaze kemake te adhigamasamyakatvAdi paNa abhyAsadazAthI ja sAdhya che. (nisargasamyaktva tadbhavanI abhyAsadazA vinA paNa prApta thaI zake che mATe tene choDIne kahyuM) eTale azuddhakiyAne anAdara kare na joIe. arthAt abhyAsakALanI azuddhakiyAne abhyAsadazAmAM te santavya gaNavI ja joIe. Ama mekSAbhilASanA suMdara AzayapUrvakanI azuddhakriyA paNa zuddhakiyAne hetu banIne adhyAtmasvarUpa bane che e vAta sthira thaI. [45] zuddhamArgAnurAgegAzaThAnAM yAM tu zuddhatA / guNavatparatantrANAM sA na kvApi vihanyate // 21 // pra--dIkSAnI gyatA tapAsatA gurUne, ziSyamAM bhavanaiguNya ane vrata pAlanabaeNrya dekhAI Ave evuM kadAca bane, paNa kharekhara te, je e ziSya daMbhI hoya ane e daMbhane Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasvarUpa gurUne khyAla na Ave teA tene dIkSA ApavAmAM mRSAvAdAdi doSa na lAge ? aceAgyane ceAga kahevA e mRSAvAda ja chene? athavA te bhale mumukSu daMbhI na hoya parantu enAmAM viratine pariNAma na heAya ane chatAM gurU tene dIkSA Ape te tyAM paNa mRSAvAdAdi doSa lAge ne ? viratinA pariNAma vinAnA mumukSune gurU, viratinA pariNAmavALA kahe e mRSAvAda ja kahevAya ne ? 27: A be ya praznanA uttaramAM A zlokamAM kahyuM ke, je gurU (1) zuddhamAnA-jinAjJAnA-kaTTara anurAgI ane ArAdhaka che (2) jeo dabhamukta che, (3) ane je potAnA guNiyala gurUne paratantra che evA gurUmAM je zuddhatA che e evA prasaMgamAM paNa haNAtI nathI....kahevAnuM tApa e che ke evA gurUmAM mRSAvAdAdi doSa rUpa azuddhi saMbhavatI nathI. 1 2 [46] viSayAtmAnuehiM, tridhA zuddha thottam / te zarma, tatrArtha, mucarcavatanA vira have granthakAra paramaSi` 3 prakAranI kriyAo kahe che. (1) viSaya zuddha kriyA. (2) AtmA-(svarUpa) zuddha kriyA. (3) anuanya zuddha kriyA. A kriyAo uttarAttara vadhune vadhu zuddha haiAya che. (12) (1) dha`ratnaprakaraNa 36 mA zlAkanI TIkA. (2) paMcavastu prakaraNa--zlA--174175 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI adhyAtmasAra grantha pahelI viSayazuddha kriyA - je kriyAne viSaya (lakSya) zuddha hoya te kiyAne viSayazuddhakiyA kahevAya.... mekSanA lakSyathI kAzIe jaIne karavata mukAvavI athavA gIranAranI bhairava zIlA uparathI paDatuM mUkavuM-A badhI kiyAo viSaya zuddha kahevAya. - ahIM kyiAno viSaya mekSa che te te zuddha ja che mATe A kriyAne viSayazuddhakiyA kahI. [47] jJAninAM dvitIyaM tu, koTyA vADhivAnuM ! tRtIya zAntavRtyA tat , tatvasaMvedanAnugam // 23 // bIjI svarUpa zuddha kriyA-je kriyAnuM pitAnuM svarUpa lekadraSTimAM zuddha che te kiyA svarUpazuddha kriyA kahevAya. ajJAnI AtmAo je yama-niyamAdinI kriyAo kare che te badhI svarUpazuddhakiyA kahevAya. (A kiyAne viSaya mekSa che mATe te viSayazuddha te kahevAya ja.) ahIM yama niyamAdi karmo piote (svarUpataH ) zuddha che mATe ane svarUpazuddha karma (kiyA) kahevAya. trIjI anubaMdha zuddha kriyA jyAM cittanI prazAntavAhitA hoya, ane jyAM -hoya ane upAdeyanuM zeya-heya ane upAdeya tarIke jJAna hoya, eTaluM ja nahi paNa heyane tyAga hoya, ane upAdeyane svIkAra hoya evI- sarvaviratidhara-AtmAnI tatvasaMvedana nAmanA 3jA jJAnapUrvakanI je kiyA te anubaMdhazuddha kriyA kahevAya... Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma svarUpa A kiyAthI utpanna thatI zubha karmAdinI paraMparA paNa zuddha hoya che mATe ene anubaMdhazuddha kiyA kahevAya. je tatva je hayAdisvarUpe hoya te tatvanuM te ja svarUpe je pariNuta jJAna thavuM te tatvasaMvedanajJAna kahevAya...je sarvaviratane ja hoya. [48] vAdyAnAjJAnavAdunya -mokSAvidhinam | sadbhAvAzayalezenocitaM janna, pare jaguH // 24 // anantara be lekamAM traNeya prakAranA zuddha karma kriyA)nA svarUpa kahyA. have ahIM prazna thAya ke zuM A traNeya zuddha kiyAo adhyAtma svarUpa che? kemake A adhikAranA bIjA zlekamAM zuddha kriyAne adhyAtma kahela che? A praznanA samAdhAna rUpe A lekamAM graMthakArazrI kahe che ke 1 luM viSayazuddha karma e bhale viSayathI zuddha hoya te paNa tene adhyAtma svarUpa kahI zakAya nahi kemake A karmavALA AtmAmAM ajJAnanuM pramANa puSkaLa hoya che eTale mekSanA je bAdhaka ge (saMsAra bhAva) tene bAdha karavAnI-temane khaseDavAnI-A karmamAM tAkAta hotI nathI. je te tAkAta A karmamAM hota te mekSAnukULa-anubandha zuddha-kiyAonuM kAraNa banavA dvArA A karma adhyAtma svarUpa banI jAta.. A viSayamAM bIjA keTalAka ema kahe che ke bhale . (13) aSTaka prakaraNa-pR. 36. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrI adhyAtmasAra grantha viSayazuddhakiyAo svataH mokSanuM kAraNa na bane paNa e kiyA karanAra AtmA, mekSAbhilASanA suMdara bhAvapUrvaka ja e karma kare che ne? Ama sadubhAvane leza paNa tyAM che ja. eTale tevA sadbhAvavALI te kiyA, te AtmAne bhavAMtaramAM mekSane anukULa evAM kuLa-jAti vagerevALA sthAne janma Ape ane tyAMthI te AtmA mekSa prApta kare........Ama mikSAnukULa kiyAmAM viSayazuddha kriyA paNa hetu banI zake che.. A vAta granthakAra paramarSine pitAne mAnya nathI e vAta bIjAo Ama kahe che ema kahIne temaNe sUcavI che. enuM kAraNa e che ke viSayazuddhakiyAo atyanta sAvadya hoya che ? mATe tene te atyanta niravadya mekSane hetu kahI zakAya ja nahi. sAmAnyataH niravadyane hetu niravadya ja heya. e dRSTie viSayazuddhakiyA mekSane hetu nathI kintu e kriyAkAraka AtmAmAM rahele mekSAbhilASa ja mikSane hetu che ema kahevuM joIe. khera..granthakAra paramarSi viSayazuddhakiyAne adhyAtma svarUpa kahevAne spaSTa InkAra kare che. [49] dvitIyAhoSahAniH syAtkAcinmaNDUkacUrNavat / AtyantikI tRtIyAttu gurulAghavacintayA // 25 // bIjI svarUpazudrakriyAthI kAMIka doSahAni thAya che paNa te doSahAni marelA deDakAnA zarIranA karelA cUrNa jevI hoya che. eTale janmAntamAM nimitta pAmatAnI sAthe ja agaNita de ekadama jAgI paDe che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma svarUpa 31 , kahevAya che ke deDakAnA dehanuM cUrNa retImAM maLI jAya paNa jyAre kayAre varasAda paDe tyAre te cUrNanA dareka kaNamAMthI eke deDake Utpanna thaI jAya. Ama tatkALa eka deDakAne nAza thavA chatAM varSonA jalane sparza thatAM ja lAkho deDakAo utpanna thaI jAya che. paNa je trIjI anubandhazuddha kiyA che enAthI to sarvathA doSahAni thaI jAya che. kemake ahIM zAstrokta gaurava lAghavanuM jJAna joDAya che. deDakAnA dehanA je cUrNanI agnithI bhasma banAvI dIdhI, temAMthI pachI lAkha varSA-jalanA saMga thAya to paNa eke ca deDake Utpanna thaI zaktA nathI. tevuM ja A doSahAninuM samajavuM.14 [50] api svarUpataH zuddhA, kriyA tasmAdvizuddhikRt / maunIndravyavahAreNa mArgabIjaM dRDhAdarAt // 26 // A zlekamAM sUcaveluM 'taramAtuM pada upasaMhAra-sucaka che. azuddhakriyA paNa je mekSAbhilASanA sadAzayathI zuddha kriyAne hetu bane te te adhyAtmasvarUpa kahevAya evuM pratipAdana prastuta adhikAranA soLamA zlekamAM karyuM che e vAtane anulakSIne upasaMhAra karatAM granthakAra kahe che ke, tethI yama(14) (1) upadezarahasya gA. 7 mI (2) yogabindu phleka-11 217-220. (3) viMzativiMzikA 221 zleka 20 me. (4) upadeza rahasya pR. 3. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI adhyAtmasAra niyamAdinI svarUpataH zuddhakiyA paNa mekSa pratyenA daDha Adarane lIdhe mArganuM bIja (hetu) bane che ane te daDhAdarathI (janmAtaramAM) jinezvaradevane nizcaya mukhI vyavahAra dharma prApta thAya che ane e vyavahAra dharmathI Atma vizuddhi thAya che. Ama anubandhazuddhakiyAnI jema svarUpazuddhakiyA paNa (paraMparayA) Atmazuddhi karanArI bane che mATe tene jarUra adhyAtma svarUpa kahI zakAya. A rIte granthakAra paramarSie viSayazudrakriyA sivAyanI bAkInI be-svarUpazuddha ane anubandhazuddha-kriyAne adhyAtma svarUpa kahI. [51] gurvAjJApAratantryeNa dravyadIkSAgrahAdapi / vIryollAsakramAtprAptA bahavaH paramaM padam // 27 // azuddha evI paNa dravyakiyA sadAzayane lIdhe anAdaraNIya nathI kintu zuddhakiyAne hetu banavAthI AdaraNIya che e vAta taddana vAstavika che kemake evA ananta AtmAo thaI gayA jemanAmAM mAtra gurUpAratatryane sadAzaya hatA ane e sadAzayapUrvaka jemaNe agaNita azuddhivALI dravya dIkSA lIdhI hatI. chatAM pelA sadAzayane lIdhe apUrva vIyaeNllAsa kyAreka jAgI gayo ane e ananta AtmAo zuddhakiyAne pAmI gayA ane muktinA maMgaLa dhAme pahoMcI gayA. [52] adhyAtmAbhyAsakAle'pi kriyA kApyevamasti hi / zubhaughasaMjJAnugataM jJAnamadhyasti kiJcana // 28 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma svarUpa 33 eTale adhyAtmanI abhyAsadazAmAM apunarbandhakAdine paNa samAdiyukta keTalIka zuddhakiyA saMbhavI zake che ane zubhaghasaMjJAvALuM kAMIka jJAna paNa hoI zake che. vastutatvanuM-viparyAsa vinAnuM-jJAna te zubhajJAna kahevAya. vastutatvanA ghaNA vizenuM avadhAraNa karavAmAM asamartha evuM je sAmAnya jJAna te ghajJAna kahevAya. [53] zatA jJAnaziyAmadhyAtma vyartiA etatpavardhamAnaM syAnnirdambhAcArazAlinAm // 29 // Ama apunarbandhakAdi avasthAvata jemAM paNa jJAna kiyAsvarUpa adhyAtma hoI zake che e vAta sthira thaI jAya che. A adhyAtma-bhAva, tene ja uttarottara vRddhi pAmate jAya jene AtmA dAMbhika AcArathI kharaDAele na hoya. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G dambha-tyAga 3 GOOG samagra saMsAra cheDI devAnu hajI sahela che... . paNa bhanA AMcaLAne tyAgI devAnuM, eka mahAbhArata kAma banI jAya che. sArA na heAvA chatAM sArA tarIke dekhADavAnI vRttimAMthI ja AvA dAMbhika jIvananA janma thAya che. daMbha eTale leADhAnI nAva. emAM besanArA tyAgI hoya ke tapasvI hAya, nAnI hoya ke dhyAnI hAya...game te hoya. te paNa te A saMsAra samudrane kadApi pAra na pAmI zake. GOOG GOOG Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premadha-1 lA adhikAra-3 jo 6 6zma-tyAga [1] ddazmo muttiSThatAdivo du:triyAviyo / daurbhAgyakAraNaM dambho, dambho'dhyAtmasukhArgalA // 1 // dabha tyAge enA adhyAtma-bhAva satata vadhatA jAya e vAta anantara zlAkamAM karI. ahI have e prasaMgathI granthakAra parama idaMbha tyAgAdhikAra rajI kare che. daMbha eTale ? mukti-latAne khALIne khAkha karI detA bhayAnaka agni ! kriyA rUpI candrane gaLI jatA rAhu ! daurbhAgyanu jabbara kAraNa ! ane....adhyAtma-sukhanI tA lAhamayI kheDI ! [] ddazmo jJAnAdriyammohitamma: thAmAnaGe vi: / vyasanAnAM suhRdRmbho, dambhacauro vratazriyaH // 2 // IMbha eTale ? jJAna-parvatanA bhukko bolAvI detu vA ! kAmAgnine bhaDake khALatI AhUti ! ApattionA dileAjAna dosta ! saMyamInI vrata-lakSmIne uThAvI jatA nAmacIna dhADapADu ! [6] mena vratamAtsyAya co vAgchati parvam / lohanAvaM samAruhya so'bdheH pAraM yiyAsati // 3 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha re ! dabhapUrvaka vratA laIne parama padanI prAptinI abhilASA ! nA nA dIne vaLI paramapada kevuM ! 36 leADhAnA nAvamAM caDIne samudrane pele pAra javAnI IcchA ! kevI vAhiyAta vAta ! [ 57 ] kiM vratena tapobhirvA dambhanna nirAkRtaH / kimAdarzena kiM dIpa-dyAndhyaM na dRzorgatam // 4 // re ! sayuM e vratAthI ane tapa-japathI, jo jIvana mAMthI daMbhanA pagaDhaDA UkheDI nAMkhyA na hAya ! zI jarUra che elA dR NunI ke meTA dIvaDAnI; jo AMkhe ja adhApA hAya te ! [8] zoSadharAzA - mikSAnavatAvim / dambhena dRSyate sarva, trAseneva mahAmaNiH // 5 // hAya ! A da MbhathI teA badhu ya kharaDAI jAya ! kezaleAca ! dharatIe sathArA ! bhikSA ! ane brahmacacAMdi vratA ! badhuM ya nakAmuM thaI jAya ! bhale ne mahAmUlA miNu hAya paNa ene ya chAMTa (maNinA doSa) lAgI jAya pachI enA mUla zA rahe ! [ 59 ] sutyajaM rasalAbhpaTayaM sutyajaM dehamUSaNam / sutyajAH kAmabhogAdyA, dustyajaM dambhasevanam // 6 // hajI bahu sahelA che rasanI leAlupatAnA tyAga ! re ! saraLa che dehanI vibhUSAnA bahiSkAra ! Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dabha-tyAga 37 ane suzakya che kAma-bhegone InkAra ! paNa...leDhAnA caNA cAvavAthI ya vadhu muzkela che dAMbhitAne dhikkAra ! [60] voniddo TopUnA cArlara tathA . iyataiva kadayante, dambhena bata bAlizAH // 7 // are ! A mUrkhAonI jamAta te juo ! e loko daMbhane AMcaLo oDhe eTale emanA deze DhaMkAI jAya, leke thoDo pUjA-satkAra kare ane A rIte duniyAmAM thoDuM mAna-pAnanuM gaurava paNa maLI jAya! basa, ATalI ja emanI siddhi ! ATalAmAM te bicArA keTalA levAI jAya che ! [61] asatInAM yathA zIla-mazIlasyaiva vRddhaye / dambhenAvratavRddhayarthaM vrata veSabhRtAM tathA // 8 // asatIne zIla (pane AkarSavA mATenA), azIlanI ja vRddhi kare che ne? tema veSadhArIonA vrata paNa daMbha dvArA pApanI ja vRddhi kare che. [dara] nAnAnA pi maNya rikta vAzi kanA tatraiva dhRtavizvAsAH praskhalanti pade pade // 9 // re ! kevA nAdAna leke ! prapaMcI jIvananA AgAmI kaTu vipAkanA bhaDakAone jANavA chatAM...tevA ja jIvanamAM, Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrI adhyAtmasAra grantha pitAnA sukhanI daDha kalpanA karatA Dagale ne pagale Thekare khAtA rahe che. [63] raho moha mahAnce vIlAM mAvatIma | dambhena yadvilumpanti kajjaleneva rUpakam // 10 // re ! mehanI te A kevI akaLa lIlA! ke, te pAramezvarI ujavaLa pratrajyAne paNa daMbhanA doSathI kharaDI nAkhe che. kAjaLathI citra kharaDAya tema ! [] banne hiM, tano rojo, vane vadvirtine nizA . jo maurtha, ji: taLe, dharma 3pava: AzA zatadala kamala upara himanuM patana e trAsarUpa che. zarIramAM rega e upadrava che. vanamAM Aga lAgavI.... ke, bharabapore aMdhakAra chAI je. ke, grantha-lekhanamAM mUrkhatAnuM pradarzana thavuM; ke, sukhasabhara snehIjanemAM kaleza maca e-badhA ya upadrave che. te, dharma-caryAmAM dAMbhiktA hevI e ya trAsa ja nathI zuM ! [] zata va ta tha dharDa mUkottara kuLanA yuktA suzrAddhatA tasya na tu dambhena jIvanam // 12 // daMbhanI bhayAnaktA ATalI badhI che mATe ja ema Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dalma-tyAga 39 kahI zakAya ke jeo caraNa sittarI rUpa mUlaguNane ane karaNasittarI rUpa uttaraguNone sArI peThe dhAraNa karavAne samartha nathI temaNe te suMdara evuM zrAvakapaNuM svIkArI levuM e jagya che. parantu daMbhane mahore paherIne sAdhu tarIke jIvavuM e te bilakula ucita nathI. [66] rahatuM ne tho sima daramiyAna saMvijJapAkSikaH sa syA-nirdambhaH sAdhusevakaH // 13 // khera, keTalAka AtmA evA paNa hoya che jeo sAdhuveSa upara daDharAga dharAve che ane tethI sAdhu veSa mUkI devAnuM temanI tAkAta bahAranuM kArya banI jAya che. bhale, te paNa AvA sAdhuoe "saMvijJa sAdhu tarIke jagatamAM paMkAvAnuM tyAgI daIne "saMvijJapAkSika" tarIke pitAne jAhera karavA joIe. ane daMbha mukta banIne suvihita sAdhunA sevaka banI rahevuM joIe.15 [67] nimaviniyA-thI zuddhAthamAvikha: . nirjarAM yatanA datte svalpApi guNarAgiNaH // 14 // AvA sAdhusevaka saMvijJapAkSika "avasarja' kahevAya che. (1) Avo sAdhu paNa daMbhatyAga karIne rahe ane (2) AcAramAM zaithilya chatAM jinavacananI zuddha prarUpaNa karatA kadI 15 (1) dvA. ThA. 3jI zloka 28 mo. (2) upadezamALA. ka. 501 thI pa04, tathA pa13. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha ca pAchA na haTe (3) ane guNarAgI hAya teA temanI gheADI paNa yatanA karma-nirjarAne karAvanArI banI rahe che.16 40 [68] vratamArAsahattva ye vittoDagyAtmana: tam / dambhAdyatitvamAkhyAnti teSAM nAmApi pApmane // 15 // parantu vratanA merUbhAra sahavAne potAnA AtmA tadna asamartha che' evuM sArI rIte jANavA chatAM paNa je veSadhArIo vizvanA bhAvuka AtmAe sAthe prapaMcanA khela khelI peAtAnI jAtane ' suvihita yati' tarIke bIradAve che temanuM teA nAma levuM e ya pApa che. [ 69 ] kurvate ye na yatanAM samyak kAlocitAmapi / tairaho yatinAmnaiva dAmbhikairvaJcyate jagat // 16 // te te kALane ucita evI yatanAyukta Avazyaka kriyAne paNa jeo karatA nathI te tee te ti' nA nAmathI ja AkhA vizvane ThagyuM ! [ 70] dharmItikhyAtilobhena pracchAditanijAzravaH / tRNAya manyate vizva hIno'pi dhRtakaitavaH // 17 // 2! kapaTI duniyAnI A kevI durdazA ! leAkeAmAM peAtAne dhamI kahevaDAvavAnI mahatvAkAMkSAthI peAtAnA pApAnA melAM DhAMkI rAkhe che! 16 gacchAcAra payatnA gA. 32, 33. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dabha-tyAga ane e daMbhI pite ja taNakhalAM jevA dIna-hIna hevA chatAM AkhA vizvane taNakhalAM jevuM mAne che !!! [71] AtmotkarSAttato dambhI pareSAM cApavAdataH / badhnAti kaThinaM karma bAdhakaM yogajanmanaH // 18 // daMbhI AtmA AtmazlAghA ane paranindA karI karIne kALA karma bAMdhe che. je karma muktinI yogasAdhanA paripUrNa jIvananI prAptine aTakAvI rAkhanAra bane che. [72] AtmArthinA tatastyAjyo dambho'narthanibandhanam / zuddhi: cAMdaDumUta-cApAne ripavitam rUA mATe ja, AtmAthI jIve, agaNita anarthonA utpAdaka A daMbhane tyAga karI devuM joIe. zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke, "Atma-zuddhi te saraLa AtmAnI ja thAya." ane saralAtmAmAM ja dharma sthira thAya che. 17 [73] jina numataM kiMci-niSiddhaM vA na savathA / kArye bhAvyamadambhene-tyeSA''jJA pAramezvarI // 20 // jinezvara bhagavatee nathI te kaI dharmanuM ekAMte vidhAna karyuM ke nathI to kaI bAbatane ekAMte niSedha karyo! e paramatArakenI te e ja AjJA che ke vihita badhuM kare, niSiddha badhuM tyAge paNa daMbhamukta banIne ja. je daMbha che te te 17 uttarA. sutra 3 juM-zleka 12 me. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha 42 badhuM ya niSphaLa che. mATe daMbha-tyAga e ja sarva prathama ane sadAnu kanya khanI rahe che.18 [74] adhyAtmacittAnAM rUmsa: svopa nonvita: / chidralezo'pi potasya sindhuM laGghanyatAmiva // 21 // adhyAtma-bhAvamAM jemanA citta mastAna banI gayA che e AtmAone te daMbhanA lavaleza paNa spa`vAnuM ucita nathI, re! daMbhane e spazI zakatA ja nathI. samaMdarane pAra utaratA musApharonI hADImAM eka nAnakaDuM' paNa chidra kema nabhAvI levAya? [ 75 ] dambhalezo'pi mallyAdeH strItvAnartha nibandhanam / atastatparihArAya yatitavyaM mahAtmanA ||22|| re! A rahyu` sAkSAt dRSTAnta daMbhanI jIvaleNa khataranAkatAnuM! mallinAtha bhagavatanA eka pUrvabhava ! da MbhanA kaNiyA ja aDI gayA hatA ne? ane tenuM piraNAma ? khuda tIthaMkaranA bhavamAM ja strI tarIke janma levA paDayo! A gaMbhIra bAbatane lakSyamAM rAkhIne mahAtmAoe peAtAnA jIvanamAMthI daMbhanA pApane dUra karavA satata yatnazIla banI rahevu joI e Wan 18 (1) upa. pada gA. 779. (ra) aDhAra pApasthAnakanI sajhAya. 8mI mAyAsthAnaka sajjhAya. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava svarUpa cintA jAgatA reje! kadI na vIsarI jaze bhavanI bhayAnaktAne! judI judI upamAo ApIne maharSioe enI bhayaMkaratAne ApaNI AMkha sAme khaDI karI dIdhI che ! jarA AMkha mIMce ! kevA pasAra thaI rahyA che bhavanA bIhAmaNuM svarUpo ! juo ghUghavATa karate bhISaNa mastIe caDele bhava samaMdara ! jAo sahane bharakhI javA mathatI cArekera phelAtI bhaDabhaDa baLatI Aga ! juo bihAmaNu AkRtivALo bhayAnaka bhavapizAca! sAce jagatamAM sukhI to che saMta jeNe A bhavanA pherA mITAvI dIdhA che! bhavamAM rahevA chatAM jemane e bhavane paDachAyo paNa aDI zakato nathI ! Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramanya-1 lA adhikAra-4 thA meM bhavasvarUpa cintA ra [76] tahevuM niSenmArApaTTunA aitti mavasvrupN saMcintyaM kSaNamapi samAdhAya sudhiyA | iyaM cintA'dhyAtmaprasarasarasInIralaharI, satAM vairAgyAsthApriyapavanapInA sukhakRte // 1 // nimba AcaraNa karavAmAM paTu evA buddhimAna purUSa cittane kSaNabhara paNa samAdhimAM sthira karIne, bhava-svarUpanu cintana karavuM joI e. kemake adhyAtmanA prasAra pAmelA saravarIyAnA nIranI laharIe samI A bhava-svarUpa cintA che. A laharIe vairAgyanI zraddhArUpa priyapavanathI paripuSTa banIne sajjanAnA sukha mATe ane che. [77] ta: vAmIiinavRti jIto du:saha ta: / patanti grAvANo viSayagirikUTAdvighaTitAH || itaH krodhAvartI vikRtitaTinIsaGgamakRtaH / samudre saMsAre tadiha na bhayaM kasya bhavati // 2 // ahA ! A saMsAra-sAgara teA juo ! A bAju duHsaha evA kAma rAgarUpI vaDavAnaLa ceAmera bhaDake jalI rahyo che, ne A tarapha tA jue ! viSaya-padegtAnA zikharo uparathI tUTI paDelA pattharonA varasAda varasI rahyo che ! Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava svarUpa cintA 45. ane A zuM! vikArarUpI nadIonAM nIra sAgaramAM bhaLatA ja tyAM utpanna thatA kedhanA vamaLo kevI ghumarIo laI rahyA che! cAre bAju tephAna jAgyuM che. koNa A saMsArasAgarathI bhayabhIta na thAya! [74] giyA vIrA patroDhamati tasantApatA ! kaTAkSAn dhUmaughAn kuvalayadalazyAmalarucIn // athAGgAnyaGgArAH kRtabahuvikArAzca viSayAH / dahantyasmin vahnau bhavavapupi zarma va sulabham // 3 // aho ! A saMsAra svarUpa (vapuSa) agni ke prajavaLe che! ratinA saMtApathI caMcaLa banelI priyArUpI javALAo bhISaNa AgathI bahAra nIkaLI rahI che! nilakamaladaLanI zyAmalakAntivALA lalanAnA kaTAkSarUpI. dhumADAnA samUha te juo! ane A aMge pAMgarUpI aMgAra! pilI aneka vikArane janma detI Indriye! AvA sarvabhakSI hatAzanasamA saMsAra vahnimAM te sukha kyAMthI sulabha hoya! [79] gale dattvA pAzaM tanayavanitAsnehaghaTitam / nizcitte yatra pratipaLA: bALapaziva: | Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha nitAnta duHkhArtA vissmvissyairghaatkbhtt-| bhavaH sUnAsthAnaM tadahaha mahAsAdhvasakaram // 4 // oha! A saMsAra ! naryuM kasAIkhAnuM ! putra patnI AdinA snehanuM doraDuM gaLAmAM kacakacAvIne lagAvI daIne svabhAvathI ja rAMkaDA evA jIvarUpI pazuo pelA khATakI dvArA ke trAsa pAmI rahyA che! kaI paLa nahi jyAM temane zAni hoya! viSama-viSarUpI khATakIonA tyAM trAsa vaNathaMbhyA cAlyA ja karavAnA ! ahA ! atyanta bhayaMkara che A kasAIkhAnuM! [8] vidyAmAM rAtrI rati vahate, mUni viSama kaSAyavyAlaughaM kSipati viSayAsthIni ca gale // mahAdoSAn dantAn prakaTayati vakrasmaramukho / na vizvAsArho'yaM bhavati bhavanaktaJcara iti // 5 // maiyArI! A saMsArarUpI rAkSasa keTale bhayAnaka dekhAya che! avidyArUpI amAvasyAnI kAjaLa varasatI rAtrie dhamadhama karate cAlyA jAya che, mAthA upara te kaSAyarUpI bhayaMkara bherIMgane dhAraNa karyA che, viSayarUpI hADakAMnI mALA gaLe laTakAvI che, ane mahAdoSarUpI meTA dAMta kevA bahAra kADhyA che! Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. bhava svarUpa cintA ane A kAmasaMnnArUpa enuM vikarALa mukha! AvA saMsAra upara te ze' bharesa rakhAya! [81] janA labdhvA dharmadraviNalavabhikSAM kathamapi / prayAnto vAmAkSIstanaviSamadurgasthitikRtA / viluTayante yarayAM kusumazarabhillena balinA / bhavATavyAM nAsyAmucitamasahAyasya gamanam // 6 // are! gajaba thaI gaye! sAMbhaLo. keTalAka mANase kaI gurU bhemIyAnI sahAya vinA ja saMsAra vanane pAra karavAnuM sAhasa karavA taiyAra thayA ! game te rIte thoDA dharmarUpI dhananI bhikSA mahAmuzIbate meLavIne cAlavA lAgyA. cAlatA cAlatA rastAmAM eka vikaTa killo AvyA. enuM nAma hatuM lalanA stana. A baMdAo tyAM beThA! paNa, thoDI ja vAra thaI tyAM te mahAbaLavAna kAma- bhilla AvyuM. ane e badhA ya ne sAva luMTI lIdhA! aMga upara eka cIMdaraDI ya na rahevA dIdhI! mATe he musAphare! samajI rAkhajo ke A bhavATavImAM keInI paNa sahAya vinA javAnuM bilakula ucita nathI. 19 [82] dhanaM me gehaM me mama sutkltraadikmto| viparyAsAdAsAditavitataduHkhA api muhuH // janA yasmin mithyAsukhamadabhRtaH kUTaghaTanA mayo'ya saMsArastadiha na vivekI prasajati // 7 // 19 bhatRharizataka kAminIkAyakAntare. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI adhyAtmasAra grantha. he vivekI purUSe ! sAMbhaLaje kAna daIne pelA pAgalane! A dhana mArUM, A ghara paNa mAruM ! huM bacaravALa! huM khetarapALa! A mArI patnI! huM ene pati ! ke buddhine bhrama! A bhramane lIdhe kevA virATa, dukha bicArAe vAraMvAra prApta karyA! paNa tema chatAM e pAgala emAM paNa sukhanuM abhimAna dhAraNa kare che! he ! A saMsAra ! kevI kevI phUTa ghaTanAothI bharyo paDe che! vivekI purUSe ja A balAmAM aTavAya nahi. [83] kriyAne spinika saMdazo yAmi mo pamaH svIyo vargoM dhanamabhinavaM bandhanamiva / madAmedhyApUrNa vyasanabilasaMsargaviSamam / bhavaH kArAgehaM tadiha na ratiH kApi viduSAm // 8 // jJAnI bhagavaMtene A saMsAra kedakhAnAmAM kyAM ya rati na thAya emAM zI navAI che! priyAnA snehapAzanI lokhaMDI beDIo emane AMkha sAme dekhAya che, prahare prahare badalAtA "jelara'nA jevo svajanavarga jaNAya che ! dhana te tAjA baMdhanasamuM dekhAya che. jyAM sarvatra abhimAnanI gaMdakI ThalavAelI jue che, : jenI bhUmi aneka ApattionA bilathI viSama banI che. AvA kArAgehamAM buddhimAna purUSane kayAM AnaMda thAya Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava svarUpa cintA [84] mahAkrodho gRdhro'nuparati zRgAlI ca capalA / smarolUko yatra prakaTakaTuzabdaH pracarati // pradIptaH zokAgniratatamapayazo bhasma paritaH / zmazAnaM saMsArastadabhiramaNIyatvamiha kim // 9 // ahIM te kola-gIdhaDA UDI rahyA caMcaLa aratiziyAlaNI dekhA de che, kAma-ghuvaDanA karNakaTu zabdo saMbhaLAI rahyA che, zekAgni bhaDake jalI rahyo che, apayaza bhamanA DhagalA romera paDelA che. re! A saMsArane svarga kahevuM ke mazAna ! keI te kahe ke ahIM suMdara zuM che! [85] dhanAzA yacchAyApyativiSamamUrchApraNayinI / vilAso nArINAM guruvikRtaye yatsumarasaH / / phalAsvAdo yasya prasaranarakavyAdhinivahastadAsthA no yuktA bhavaviSatarAvatra sudhiyAm // 10 // he buddhimAna purUSa ! A saMsAra viSavRkSamAM lagIre vizvAsa mukIza mA! A vRkSanI dhanAzArUpI chAyAne saMgamAtra atyanta bhayaMkara rIte mUrzita karI devA samartha che, nArI-vilAsarUpa puSpa-rasa te meTA deta jevaDA vikAzene utpanna kare che, ane phaLane AsvAda! eha! e te raurava nArakenI vyAdhione akhUTa khajAne ja joI lyo! Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ No zrI adhyAtmasAra grantha * have A vRkSamAM ze vizvAsa mukAya! [86] kvacitprAjyaM rAjyaM vacana dhanalezo'pyasulabhaH / kvacijjAtisphAtiH kacidapi ca nIcatvakuyazaH / / kvacillAvaNyazrIratizayavatI kyApi na vapuH / svarupaM vaiSamyaM ratikaramidaM kasya nu bhave // 11 // kaI pAse vizALa rAjya addhi che te kayAMka na paiso paNa meLavI muzkela banyuM che, keI kuLavAna nabIre che to koI nIca-kuLanA kalaMkanI kALI TIlIvALo dekhAya che; kyAMka rUpa lAvaNyanI choLo uchALA mAre che te kyAMka kUbaDuM kaMgALa zarIra che jANe zarIra ja nathI ! A viSamatAbharyA saMsAranA svarUpamAM kene rati thAya tevuM che ! [87] phodAma: vAma: vanati paripaMthI gumahI- mavizrAmaH pArthasthitakupariNAmasya kalahaH // bilAnyantaHkAmanmadaphaNabhRtAM pAmaramataM / vadAmaH kiM nAma prakaTabhavadhAmasthitisukham // 12 // pAmara purUSane saMsAra gRhamAM rahevAnuM je prakaTasukha manapasaMda banyuM che tene ame zI rIte sukha kahIe? kema ke.... e gharamAM te atyanta uchUkhala evo kAma zatru, guNa-pRthvIne UkheDI nAMkhavA mathI rahyo che Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava svarUpa cintA 51 pariNAma-paDozInA kakAsa to chAla cheDatA nathI, ane........ pelA aMdara UMDe UtarI jatA mada-sarpanA moTA daro ! AvA gharamAM te sukha zA! [8] taNAttarka: vidyatte viSayavidyA yaMtra mavina: / kArAlakrodhArkAcchamasarasi zoSaM gatavati || smarasvedakledaglapitaguNabhedasyanudinam / bhavagrISme bhISme kimiha zaraNaM tApaharaNam ||13|| kevA saLagyA che bhava unALA ! krodharUpI pracaNDa sUryanA dharakhama tApamAM zama sarevare sAva sukAI gayA ! kAma-rAganA parasevAthI rebajheba thaI gayelA jIvInA guNu meda te paLe paLe gaLI rahyo che, IndriyAnA gulAma banelA bhavya jIvonI tarasanA te kAMI AreA ja nathI. bicArA ! Amatema taraphaDIyA mArI rahyA che. hAya ! AvA saMsAranA baLabaLatA bapore paNa tApane harI letI gheghUra vaDalAnI chAMyaDInuM zaraNuM maLI jAya kharU ! [ 89] pitA mAtA bhrAtA'pyabhilaSita siddhAvabhimato / guNagrAmajJAtA na khalu dhanadAtA ca dhanavAn // janAH svArthasphAtAvanizamavadAtAzayabhRtaH / vanA: pramAtA kaH khyAtAviha bhavasukhasyAstu rasikaH || 14 || Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrI adhyAtmasAra grantha pitAnA IcchitanI siddhi karI Ape to ja te pitA pitA banate hoya ane bhAI jyAM bhAI tarIke vartate hoya ane te mAtA "kharI mA thaIne rahetI hoya; jyAM vasato dhanapati, guNone jANa na hoya ane dAtA paNa na hoya; jyAM mAtra pitAnA svArthanI vRddhi khAtara leka sAre vyavahAra karavAnA AzayavALA hoya ! saMsAranA sukhanI je AvI ja prasiddhi hoya te kaye samyagdaSTi AtmA emAM rasa dharAve! [10] : prAciThTha mati svArtha thAna tyjtyuccailokstRnnvdghRnnstaanprthaa // viSaM svAnte vaktre'mRtamiti ca vizvAsahatikRd- . dbhavAdityudvego yadi na gaditaiH kiM tadadhikaiH // 15 // A lekamAM kevA mANaso che ke jemane koIne svArtha UbhuM thAya che tyAre te vyaktione pitAnA prANanA sATe paNa pakaDI rAkhe che, ane jyAre te svArtha sadhAI jAya che tyAre e niSphara mANasa taNakhalAnI jema temane ekadama tyajI de che! mukhamAM amRta rAkhe ane manamAM haLAhaLa viSa! AvA vizvAsa-ghAtaka saMsArathI je udvega na thAya te have vadhu kahevAthI zuM ! [8] za zAnta: vantaH katikR9 zroparti ji: vija cAr ghanapariSInA guNI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pI bhava svarUpa cintA upAyaiH stutyAdhairapanayati roSa kathamapItyaho mohasyeyaM bhavabhavanavaiSamyaghaTanA // 16 // aDhaLaka dhananA bhaMDAvALA zeThIAonI AMkhanA khUNa jyAre saumya hoya che tyAre guNavAna mANasa mananI khuzanumA mANe ja che paNa jyAre e ja khuNiyAmAM reSanI lAlI juve che tyAre te guNavAna paNa udvigna banI jAya che. pachI khuzAmatanA aneka upAye karIne mahAmuzIbate emane reSa dUra kare che! aho bhava bhavanamAM maharAjanI A kevI viSama ghaTanAo ! 92] priyA prekSA, putro vinaya, iha putrI guNarati vivekAkhyastAtaH pariNatiranindyA ca jananI // vizuddhasya svasya sphurati hi kuTumba sphuTamidaM / bhave tanno dRSTaM tadapi bata saMyogasukhadhIH // 17 // tacintA nAmanI priyA che, vinaya nAmane putra che, guNarati putrI che, viveka nAmane pitA che, nirmala pariNati mAtA che. - vizuddhAtmAnuM pitAnuM A kuTuMba AMtara jagatamAM jhaLahaLI rahyuM che paNa anAdi saMsAramAM kayAreya teNe te joyuM nathI mATe ja e bicAre paugalika sagamAM sukhane brama karI rahyo che ! Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha [93] purA premArambhe tadanu tadavicchedaghaTane / taducchede duHkhAnyatha kaThinacetA viSahate // vipAkAdApAkAhitakalazavattApabahulAjjanoyasminnasminvavacidapi sukhaM hanta na bhave // 18 // praNayane AraMbha karavAmAM duHkha, praNaya thayA pachI te naMdavAI na jAya te mATenI pratipaLanI cintA e ya duHkha, ane chatAM ya nazvara praNaya nAza pAme tyAre ya kAramuM duHkha! A badhA ya duHkhane vajahRdayavALe saMsArI jIva sahyA ja kare che ! | kuMbhArane bhaThThImAM mukelA ghaDAne pakAvIne lAlacaLa karI de tevA praca7 tAparUpI vipAkanI (bhavAMtaramAM) vedanAnuM ya pAchuM ghora duHkha! [94] mRgAkSIdRgbANairiha hi nihataM dharmakaTakaM / viliptA hRddezA iha ca bahulai rAgarudhiraiH // bhramantyUcaM krUrA vyasanazatagRdhrAzca tadiyaM / mahAmohakSoNIramaNaraNabhUmiH khalu bhavaH // 19 // lalanAonA netranA kaTAkSa-bANethI jyAM dharma-sainyanA bhukakA belAI rahyA che, jyAM rAga-rUdhiranA kuvArAonI chaLathI dharmasubhaTanA hRdaye raMgAI gayA che, - jyAM seMkaDo ApattionA krUra gIdhaDAM gagane laTAra mArI rahyAM che, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava svarUpa cintA 55 A te zu' sa'sAra, ke mehamahArAjanI samarAMgaNa bhUmi ! [ 95] hasanti krIDanti kSaNamatha ca khidyanti bahudhA / rudanti kandanti kSaNamapi vivAdaM vidhate || pachAyanta, moDhuM ti, parinRtyanti vivazAH / bhave mohonmAdaM kamapi tanubhAjaH parigatAH // 20 // saMsAramAM cAre bAju rahelA A dehadhArIe tA juo ! keTalAka khaDakhaDATa hase che AnaMda-pramAda kare che, paNa paLa-e paLamAM ja tee, zI khabara ! zeMgIyA mAMvALA thaI jAya che ! keTalAka vaLI poka mUkIne raDe che, rADA pADe che, ane ekadama vaLI laDavA ya ma`DI jAya che! keTalAka nAsabhAga karatA dekhAya che, teA keTalAka amana- camana uDAvatA jaNAya che, keTalAka vaLI nAcatAnamAM paleTAI gayA jaNAya che. Aha ! karmone paravaza A jIve vividha prakAranA meAhanA unmAdamAM kevA phasaDAI paDayA che ! [ 96] apUrNA vidyeva prakaTavalamaitrIva kunayapraNAlIvasthAne vidhavavanitAyauvanamiva // aniSNAte patyau mRgadRza va snehalaharI | bhavakrIDA krIDA dahati hRdayaM tAttvikadRzAm // 21 // adhUrU' jJAna, nAmIcA duSTa mANasanI maitrI, rAjasabhAmAM anyAya bharyAM nItimA, vidhavAsInuM yauvana, mUrkha patinI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 zrI adhyAtmasAra grantha sAme kAmaNagArI strIne snehAbhinaya jema zarama bharyA che tema tAtvikadaSTi AtmAone saMsAranA khela zaramAvA jevA lAge che, e nisAra khela (darzana) emanA hRdayane bALIne khAkha karI mUke che! [39] matte sAtti mavati vitathA vAparanA dvicandrajJAna vA timiravirahe nirmaladRzAm // tathA mithyArUpa: sphurati vidite tattvaviSaye / bhavo'ya sAdhUnAmuparatavikalpasthiradhiyAm // 22 // prabhAta thatA ja jema svapnanI samRddhi mithyA thaI jAya che; athavA te matIyAne doSa dUra thatA, nirmaLa cakSu pharI prApta karanArane be candranuM jJAna mithyA banI jAya che, tema, jemanA vikalpa TaLI gayA che ane jemanI buddhi sthira thaI che tevA sAdhuone tatvanuM jJAna thatA A saMsAra mithyA svarUpa banI jAya che. [18] piyAvALAzayananuM sanmAna[- bhavo'yaM pIyUSaiTita iti pUrva matirabhUt / / akasmAdasmAkaM parikalitatatvopaniSadAmidAnImetasminca ratirapitu svAtmani ratiH // 23 // (e mAna ! A tatvajJAnIone sAMbhaLe teo zuM kahe che !) priyAnI madhuravANInI vINa, zayana ane zarIra Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava svarUpa cintA 57 mardana vigere sukhathI pahelAM te amane ema ja lAgatuM hatuM ke vidhAtAe A saMsAra amRtamAMthI ja banAvyo che. paNa tanA rahasyane jANyA pachI te ekAeka amane A saMsAramAMthI rati sAva UDI gaI che. have te amArA AtmAmAM ja rati lAgI che. [99] dadhAnAH kAThinyaM niravadhikamAvidyakabhava prapazcAH pAJcAlIkucakalazavannAtiratidAH // galatyajJAnAbhre prasRmararucAvAtmani vidhau / cidAnandasyandaHsahaja iti tebhyo'stu viratiH // 24 // avidyAjanya saMsAra prapa, putaLInA stananI mAphaka bhAre kaThinAIne dhAraNa karatA hovAthI atyanta rati karanArA na bane. alpatikara ja bane. paraMtu jyAre vikasatI kaLAvALA Atma-candra uparathI ajJAnanuM vAdaLa khasI jAya ane sahaja evuM cidAnandanuM jharaNuM vahevA lAge tyAre to te bhava prapaMcethI sarvathA virati thaI jAya che. [100] bhave yA rAjyazrIrgajaturagagosaGgrahakRtA / na sA jJAnadhyAnaprazamajanitA kiM svamanasi / / bahiyAH preyasyaH kimu manasi tA nAtmaratayaH / tataH svAdhIna kastyajati sukhamicchatyatha param // 25 // saMsAramAM hAthI, gheDA, gAya vigerenA saMgrahavALI rAjyalakSamI che, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha teA zuM peAtAnA cittamAM ja jJAna dhyAna ane prazamathI utpanna thayelI tevI jJAnalakSmI nathI ? 58 bAhya jagatamAM vahAlI kahevAtI strIo che, te zu cittamAM vahAlI Atmarati nathI ? jo che, teA pachI svAdhIna evuM sukha jatuM karIne parAdhIna sukhanI IcchA koNa kare ? [02] parAdhIna gama kSayi viSayavAhISamahinam / bhave bhIteH sthAnaM tadapi kumatistatra ramate || budhAstu svAdhIne'kSayiNi karaNautsukyarahite / nilInAstiSThanti pragalitabhayAdhyAtmika sukhe ||26|| saMsAra sukhamAM te keTalA doSA eThA che? te parAdhIna che, vinazvara che, viSayAsaktithI malina anelu che, bhayanu kAraNa che. Ama chatAM ya malinamativALA mANasAne emAM ja AnaMda Ave che. jyAre jJAnI AtmA teA je svAdhIna che, zAzvata che, IndriyAnI utsukatAthI mukta hAI ne nirmaLa che ane je sa bhayathI mukta che tevA AdhyAtmika sukhamAM ja layalIna banI rahe che. ra [102] tadetadbhASante jagadabhayadAnaM khalu bhavasvarUpAnudhyAnaM zamasukhanidAnaM kRtadhiyaH || 20. hAri. aSTaka. 32-7. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava svarUpa cintA sthirIbhUte yasminvidhukiraNakarpUravimalA / yaza:zrI:prauDhA syAjjinasamayatatvasthitividAm // 27 // eTale ja buddhimAna purUSe kahe che ke bhava svarUpanuM ciMtana jagatane abhaya denArUM che ane zamasukhane ApanAruM che. jemanA cittamAM jyAre paNa A ciMtana sthira thAya che tyAre jinezvara devanA siddhAntanA tatvanA e jANakAranI yaza lakSmI prauDha bane che, je cakiraNa jevI ke kapUra jevI nirmaLa che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava jarA kAna do, sAcA virAgInA aMtarane ! (1) keTakeTalI karUNutAbharyo che A saMsAra ! (2) re! avaguNone ja bhaMDAra! (3) dhULa paDo A saMsAramAM ! (4) jarA ya goThato nathI A saMsAra ! sAco virAgI eTale anAsaktino rAgI! niSkAma karmayegI! virAganA cAra prakAra: (1) manabhAvatuM maLI gayA pachIne kSaNika virAga. bhegAga. (2) Icchita na maLatAM manane kacaDI nAMkhavA dvArA utpanna thate virAga..damanaga. (3) rAganA viSayanI pherabadalIthI jAgate virAga... bhakitayoga, (4) rAganA viSayanA svarUpa ciMtanathI jhaLakato virAga... jJAnaga. pahelA be virAga heya che; chellA be upAdeya che. % S rUe Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha-2 je adhikAra-5 me vairAgya-saMbhava . [103] bhavasvarupa vijJAnAd-dveSAnnairguNyadRSTijAt / tadicchocchedaspaM dAg2a vairAgyamupajAyate // 1 // saMsAranA svarUpanuM jJAna thavAthI, saMsAra nirguNa che evI spaSTa) dRSTi prApta thAya. evI daSTi prApta thayA pachI e saMsAra upara dveSa. (arUci) utpanna thAya. ane e napharatamAMthI saMsAra bheganI IcchAne nAza thAya A bhavecchAnAza e ja vairAgya che. TUMkamAM kama A. pramANe the. (1) bhavasvarUpa vijJAna. (2) bhavamAM naidhyadaSTi. (3) bhava pratye dveSa. (4) bhecchA nAza. bhavecchAnAza eTale vaiSayika padArtho pratyenA AsaktibhAvane nAza. enuM ja nAma vairAgya. TUMkamAM anAsakti e ja vairAgya. 21 21 (1) dharmabindu po adhyAya. ra7mo zleka. (2) dharmasaMgraha bIjo bhAga. trIjo adhikAra kA 74. 75. 76. . .. che , Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha [104] siddhayA viSayasaukhyasya vairAgyaM varNayanti ye / mataM na yujyate teSAM yAvadarthAprasiddhitaH // 2 // keTalAka kahe ke, "bhava svarUpanuM jJAna thavAthI kAMI bhava pratye vairAgya jAgI na jAya paraMtu ISTa viSaya sukhanI prApti (siddhi) thaI jAya eTale te viSaye tarapha vairAgya thAya." A vAta barAbara nathI. dareka jIvane agaNita viSaya ISTa hoya che. e badhA ya viSayenI prApti (siddhi) zuM zakya che? nahi ja. have je tamAma ISTa viSanI prApti na thaI zake te pachI te badhA viSayenI prApti pachI ja . thate vairAgya thAya ja zI rIte ! mATe, "viSayenI prAptithI vairAgya thAya ema na kahevAya, kintu viSenI (bhavanI) jJaptithI (jJAnathI) ja pUrve kahelA kamathI vairAgya thAya ema kahevuM taddana samucita che. 22 [25] sAtatvamAnce-vAteganantAH | kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati // 3 // re ! anaMtabhavamAM anaMtI vakhata ekekA viSaya sukhanI siddhi jIvane thaI cUkI che chatAM paNa tene e jIvaleNa bhrama thayo che ke, "mane A viSayasukha kadI prApta thayuM ja nathI." eTale anaMtazaH prApta thaI cUkelA kAmomAM paNa mUDha jIvanI IcchA zAnta thaI ja nathI. 22 paMcastuka prakaraNa para thI pha2. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava 63 eTale viSayasukhanI siddhithI viSaya pratye vairAgya thavAnuM saMbhavita ja nathI. [106] viSayaH kSIyate kAmo nendhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchakti-bhUya evopavarddhate // 4 // re ! vinA bhega mANavAthI te zuM kAma rAga nAza pAmI ja haze ! nAza pAmavAnI vAta te dUra rahI paNa agnimAM Indhana nAMkhatA jema agni vadhune vadhu bhaDake baLe tema A kAma paNa viSaya bhegathI te vadhu baLavAna banI jaIne vadhu ne vadhu prajavaLe che. 23 [107] saumyatvamiva siMhAnAM pannagAnAmiva kSamA / viSayeSu pravRttAnAM vairAgyaM khalu durlabham // 5 // nahi nahi. viSaya sukhanI siddhithI vairAgya saMbhave ja nahi. viSayamAM pravRtta hoya ane viyethI virakta hoya ? e zI rIte bane ? je vana kesarImAM saumyatA jovA maLe, je kALotarA nAgamAM kSamA jovA maLe to viSamAM pravRtta banelA AtmAmAM vairAgya maLe ! re viSaya bhegIne vairAgya ! atidurlabha ghaTanA ! [18] badhA viSayathA vo vairAtha vidhIriA apathyamaparityajya sa rogocchedamicchati // 6 // 23 na nAtu me mAnAM...... Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha. viSayanA bhega choDyA vinA vairAgyanI sAdhanA karavAnI IcchA rAkhanAre kupathyane choDyA vinA reganAzane IcchatA daradI je kahevAya! [109] na citte viSayAsakte vairAgyaM sthAtumapyalam / ayodhana ivottapte nipatanvindurambhasaH // 7 // viSayAsakta cittamAM vairAgya te paLabhara paNa Ubhe rahI zakatuM nathI. tapIne lAlacoLa thaI gaelA loDhAnA gaLA upara pANInuM eka buMda paDI jAya te tyAM paLavAra paNa e TakI zake kharUM ? [110] yadInduH syAt kuharAtrau phalaM yadyavakezini / tadA viSayasaMsargicitte vairAgyasaGakramaH // 8 // je amAvasyAnI rAtrie gaganamAM cAMda uge,. je vAMjhIyA vRkSa upara phaLa bese te......... viSayAsakta cittamAM vairAgya saMbhave ! [111] bhavahetuSu taveSA-dviSayeSvapravRttitaH / vairAgyaM syAnnirAbAdhaM bhavanairguNyadarzanAt // 9 // eTale pUrve kahyA mujaba bhavanarNayanA darzanathI saMsAranA hetubhUta strI Adi upara dveSa thAya ane tyAra bAda viSayamAM apravRtti thAya te ja vairAgya akhaMDa-abAdhita banI rahe. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava TUMkamAM bhavamAM naiguNyanuM darzana heya te bhecchAnAzarUpa vairAgya thAya ane te vairAgya paNa viSayamAM apravRttithI ja saMbhave... sArAMza -(1) bhavanaiyadarzana hoya te vairAgya utpanna thAya........ (2) jyAM viSayomAM pravRtti hoya tyAM vairAgya na saMbhave. [112] caturthe'pi guNasthAne nanvevaM tat prasajyate / yuktaM khalu pramAtRNAM bhavanairguNyadarzanam // 10 // pra...te pachI have caturtha guNasthAne paNa vairAgya (bhavecchAnAza) hovAnI Apatti Avaze. kemake caturtha guNasthAne samyagdaSTi AtmAone bhavaneguMNyanuM darzana te hoya ja che. bhavanegRSya darzana e vairAgyanuM kAraNa che. kAraNa hoya tyAM kArya hovuM ja joIe. paNa zuM caturtha guNasthAne viSaya-vairAgya hoI zake khare? kemake tyAM viSayamAM pravRtti hoya che. tame ja kahyuM che ke je viSayamAM pravRtta hoya tene vairAgya na hoya. paNa bIjI bAju vicAratAM bhavanaiguNa te tyAM che ja mATe tyAM bhavecchAnAzarUpa vairAgya hovAnI Apatti Avaze. [] , vAritramorca madinA vaNathaM vahu yadanyahetuyoge'pi phalAyogotra dRzyate // 11 // tamArI vAta sAcI che. caturtha guNasthAne vairAgyanA bIjA badhA kAraNe bhavasvarUpavijJAna bhavanegRSyadarzanAdi Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha hovA chatAM tyAM vairAgya rUpI kAryane ega thatuM nathI. Ama thavAmAM cAritra mehanIya karmane udaya ja kAraNa che. kahevAne Azaya e che ke bhavanarguNadarzanarUpI kAraNa hAjara chatAM tyAM vairAgyanuM kArya niSpanna thatuM nathI temAM te samyadRSTi AtmAno ayugra mehanIya karmane udaya pratibaMdhaka banI jAya che. kAryanA bIjA badhA kAraNo bhale hAjara thAya paNa chatAM je koI pratibaMdhaka AvIne ubho rahe te bAkInA kAraNe bhegA maLIne paNa kArya utpanna karI zake nahi. (eTale ja pratibaMdhakAbhAvane paNa taiyAyika kArya mAtra prati sAdhAraNa kAraNa gaNe che.) samyagdaSTi AtmAne bhavanaiNuNyanuM darzana thAya pachI te bhava dveSa ane viSayamAM apravRtti paNa thavI ja joIe. paraMtu tene te viSayamAM pravRtti che ane bhavanaiguNyanuM darzana chatAM utkaTa bhava virAga (anAsakti) nathI. kemake cAritryamahanIya karmane joradAra udaya bhAva tyAM beTho che. [114] dazAvizeSa tatrApi nacedaM nAsti sarvathA / svavyApArahatA''saGagaM tathA ca stavabhASitam // 12 // paNa hA, je samyagdaSTi AtmAo 6ThThI gadaSTinI avasthA prApta kare che temanAmAM te bhavanaiguNadarzanathI bhavecchAnAza svarUpa vairAgya (anAsakti) utpanna thaI zake che. bhale pachI teo viSayamAM pravRtta paNa hoya. eTale samyagdarzananI viziSTa nirmaLa avasthAmAM paNa vairAgya sarvathA na hoya tema te na ja kahI zakAya. tyAM te Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava vairAgya (anAsakti)nI kriyAthI te AtmA Asakti (AsaLa bhAva)ne harI le che-naSTa karI de che. eTale teo viSayamAM pravRtta rahevA chatAM paNa anAsakta (virakta) hoI zake che. zrI vItarAgatetramAM bhagavAna hemacandra sUrIzvarajI mahArAjAe A ja vAta kahI che. AgAmI zlekamAM kahe che.) [115] yadA marunnarendrazrI-stvayA nAthopabhujyate / yatra tatra ratirnAma viraktatvaM tadApi te // 13 // zrI vItarAgastetramAM paramAtmAnI stavanA karatAM kahyuM che ke, "he devAdhideva ! jyAre Apa devendranA ke narendranA paNa ezvaryane bhagave che te vakhate jyAM kayAM ya paNa amane ApanI rati jaNAya che te vastutaH te ApanI virakti ja che. 24 (116] bhavecchA yasya vicchinnA pravRttiH karmabhAvajA / ratistasya viraktasya sarvatra zubhavedyataH // 14 // jenI bhavecchA nAza pAmI gaI che evA e viziSTa dazAvALA samyagdaSTi-virakta AtmA-nI viSamAM je pravRtti thAya te nikAcita karmanA udayanA prabhAvane lIdhe thAya che. ane tethI ja te virakta-samyagdaSTi AtmAnA viSayamAM jyAM jayAM ratibhAva che temAM sarvatra zAtA vedanIya karmane udaya mukhya kAraNa bane che. 24 (1) 1lI rAgapApasthAnaka sajhAya. (2) triSaSTi 1luM parva raje sarga. 962 thI 968. (3) triSaSTi 10muM parva raje sa. 123 thI 149. (4) dvA. ThA. 7-20. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha. - pra.-zuM rati mehanIyakarmanA udaya vinA temane viSayamAM rati thAya che? u-nA, ratimohane udaya te temane hoya ja, paraMtu te karmane rasa atyanta manda heya. enuM kAraNa emane prApta thayeluM viziSTa keTinuM viveka jJAna hoya che. samyagdarzananI viziSTa dazAne nahi pAmelA samyagdaSTi jInI viSaya ratimAM rati meha karmane udaya prAyaH baLavAna hoya jyAre viziSTajJAnI samyagdaSTi che nikAcita bhegAvali karmodayane lIdhe ja saMsAranA viSayamAM rati karatA hoya eTale vastutaH temane te padArthomAM AnaMda na hoya eTale teo je viSaya sukha mANe che temAM zatAvedanIyane nikAcita karmodaya ja pradhAna kAraNa bane che. pra-zuM nIcenI kakSAnA samyagdaSTi jIvene viSayamAM je rati thAya te atyanta baLavAna hoya? u.-nA, anaMtAnubaMdhI rAganA gharanI atyanta baLavAna rati te koI paNa samyagdaSTi AtmAmAM saMbhavI zake ja nahi. anyathA samyadarzana ja na rahe. paraMtu apratyAkhyAnAvaraNAdi rAganA gharanI rati te vivekajJAnanA baLathI viziSTa dazAne prApta thaelA tIrthaMkarAdinA samyagdaSTi AtmAone baha maMda pramANamAM hoya jyAre bIjA sAmAnya samyagdaSTi AtmAone tenuM baLa temanI apekSAe vadhu heya. 25 25 (1) vItarAgastotra 1ramo prakAza. (2) yogazAstra 3je prakAza. pR. 217 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava 69 [27] batAkSavajJAnAr hAntAyAM movasannidhau / na zuddhiprakSayo - yasmAddhAribhadraM idaM vacaH // 15 // AkSepaka jJAna eTale ? rAgadazAmAM ramatA cittane tyAMthI kheMcI letu viSayA pratyenuM vivekavALuM jJAna. A AkSepakajJAnanA baLathI te viziSTa samyagdaSTi AtmAnI zuddhi bhAganA sAnnidhyamAM paNa haNAtI nathI. kemake tana emanuM bhAga pAse heAvA chatAM mana teA zrutadharma mAM talAlIna heAya che. yAgaSTi samuccayamAM kAntA nAmanI 6ThThI cAgaSTimAM bhagavAna haribhadrasUrijIe Ama ja kahyu che. (AgAmIzlokomAM)26 [118 ] mAyAmbhastattvataH pazyannanudvignastato drutam / tanmadhyena prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH || 16 // 6ThThI kAntA--dRSTimAM kahyuM che ke, mAyA-jala (mRgajala)ne tatvataH jANI letA eka AtmA tyAM phasAI jatA nathI ane tethI te mAyA-jalanI vaccethI ja koI paNa jAtanI skhalanA pAmyA vinA sapATAbaMdha pasAra thaI jAya che. [16] movAnuM svarupataH patha-tathA mojovamAn / bhujAno'pi saGagaH san prayAtyeva paraM padam // 17 // te ja rIte mAyA-jala jevA bhAgAnA svarUpane sArI rIte 26. (1) hrA. ThA. 24-10 (2) yogadRSTinI sajajhAya (gujarAtImAM) 6ThThI kAntAdRSTi. (3) yo. daSTi. samu. zrloka 161 thI 166 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so zrI adhyAtmasAra grantha jANI lete AtmA te bhegone bhegavate chatAM temAM udvigna na bana-anAsakta rahIne mukti padanA sthAnane pAmI jAya che. [120] bhogatattvasya tu puna-naM bhavodadhilaGaghanam / mAyodakadRDhAvezA-tena yAtIha kaH pathA // 18 // paNa jeNe bhegamAM ja tatva mAnI lIdhuM e AtmA te saMsAra sAgarane tarI zako ja nathI. kemake kharekhara je mAyAvI jala che emAM je sAcA jalane pAke bhrama thaI jAya te sAcA jalanI buddhithI gabharAI uThele ka mANasa te mAge kadama mAMDavA taiyAra thAya? kadama mAMDayA vinA-saDasaDATa cAlI nAkhyA vinAsaMsAramArga pAra utarAya paNa zI rIte? saMsArane pAra UtaryA vinA vaLI mikSa ke? [121] sa tatraiva bhayodvigno yathA tiSThatyasaMzayaM / mokSamArge'pi hi tathA bhogajambAlamohitaH // 19 // * jema mAyA jalane sAcuM ja mAnI lenAre te AtmA bhayabhIta thaI jAya che ane udvigna thaI jAya che (have A mArgane zI rIte pAra pamAze?) ane tethI jema te AtmA tyAM ne tyAM ja ubhuM rahe che-eka Daga paNa AgaLa vadhato nathI, tema bheganA kAdavamAM muMjhAI gaelI mativALe AtmA paNa mekSamArgamAM eka Daga paNa AgaLa vadhI zakta nathI. 25 * 25 . daSTi. 6-8. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava 71 [122] dharmmazakti na hantyatra bhogayogo balIyasIM / hanti dIpAyat vAyu- jvalantaM na davAnalam ||20|| prastuta adhikAranA 15mA zleAkamAM (kramAMkathI 117 mA zlokamAM ) kahyuM ke 6ThThI kAntAdaSTine pAmelA jIvAne bhAganA yAgamAM ya zuddhine kSaya thatA nathI.' e hakIkatane vadhu spaSTa karatA cegASTi samuccayanA 4 zrloko akSarazaH granthakAre hamaNAM ja rajU karyAM. e uparathI e vAta sthira thaI ke bhAganA ceAgamAM paNa e AtmAe dha cegamAM sthira rahe che. A ja vAtane A zlAkamAM raju karavAmAM AvI che ke, daDDI kAntA dRSTinI avasthAne pAmelA avirata samyagdaSTi AtmAone je bhAga-cAga (viSayAmAM pravRtti) thAya che te bhAga temanI dharmazaktine haNI zakatA nathI, kema ke have emanI dharmazakti maLavAna banI gaI hAya che. nAnakaDA agnine vAyu haNI zake paNa e agni pracaNDa dAvAnala banI jAya te? tene teA na ja haNI zake ne! e ja rIte eka vakhatanI nAnakaDI dharmazaktine je bhAgayoga haNI zakavA samartha hatA te, have khUba baLavAna anI gaelI virATa dha zaktine te na ja haNI zake ne! [23] vadhyuMte vAmAsato thayA mAM makSA | badhyate // 21 // zuSka golavadaliSTa viSayebhyo na viSayAmAM pravRtta thavA chatAM e samyagdaSTi mahAtmAe Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrI adhyAtmasAra grantha karmathI kema na baMdhAya? e praznanA samAdhAnamAM ahIM kahe che ke vizvamAM pravRttithI karmabaMdha nathI kintu viSamAM Asakti rAkhavAthI karmabaMdha thAya che. e ja rIte karmabaMdha na thavA denArI vastutaH anAsakti ja che. je Asakta che e ja baMdhAya che. lebsamAM phasAtI mAkhInI jema je anAsakta che te viSayanA bhogathI paNa baMdhAte nathI. bhIte aphALAtA sukA goLAnI jema. 28 [24] gonirodhArya-nivRtti vira. nivRttikhi no duSTA yogAnubhavazAlinAm // 22 // vaLI viSayamAM pravRtti (anivRtti) paNa keTalIka vAra te meTA doSanA nivAraNa karavAnI dRSTie paNa karavAmAM Ave che. eTale jema moTA deSanI nivRtti e sArI vastu che tema keTalIkavAra yuganA svAmIone viSayamAM pravRtti paNa eTalI ja sArI banI rahe che. viSamAM pravRtti karavA chatAM e AtmAo vairAgya (anAsakti)thI vAsita banI rahe che. 125] yasminniSevyamANe'pi yasyAzuddhiH kadAcana / tenaiva tasya zuddhiH syAt kadAciditi hi zrutiH // 23 // 28 (1) uttarAdhyayana sUtra-adhyayana 25muM-42, 43 zleka. (2) nala damayaMtI nATakamAM-svastha hari sudhAsikta.. (3) prathama rati prakaraNa-29. 40, 57. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 virAgya-saMbhava kRtimAM paNa kahyuM che ke je eka bhegane sevatA eka AtmAne karmathI azuddha thavuM paDe te ja AtmA-koI viziSTa avasthAne prApta karI jAya pachI-te ja bhoga sevavA dvArA zuddha bane che. 29 [126] viSayANAM tato bandha-janane niyamo'sti na / ajJAninAM tato bandho jJAninAM tu na karhicit // 24 // eTale viSayamAM pravRtta thavAthI karmane baMdha ja thAya, ane karmane kSaya te viSayathI nivRtta thavAthI ja thAya e ekAta nathI. ekAnta vacana te A che ke, "je ajJAnI che tene-viSayamAM pravRtta thAya ke na thAya, ubhayathA-karmabandha thayA ja kare ane je jJAnI che te, viSayamAM pravRtta thAya ke na thAya chatAM kadI paNa karmane baMdha na ja kare.30 [127] sevate'sevamAno'pi sevamAno na sevate / kopi pArajano na syA-cchyan parajanAnapi // 25 // je ajJAnI (mithyASTi) che te viSayane na sevavA chatAM seve che, (manathI. jyAre je jJAnI (samyagdaSTi) che te viSaene sevavA chatAM vastutaH nathI seva. viziSTajJAnI samya29 (1) AcArAMga sUtra naM. 130. (2) oghaniyukti zle. 53, 56. | (3) prazama rati prakaraNa-143 thI 146. 30 (1) kavyaguNuparyAyano rAsa. 1 lI DhALa, jathI gAthA. . (2) sUyagaDAMga sUtra-21muM adhyayana 2-9-. 2-5-8. (3) pravacanasAra cAritrAdhikAra zlo. 38-39. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra grantha dRSTi AtmA saMsArane Azraya levA mAtrathI saMsArI banI ja nathI. kAraNavazAt zatruone Azraya lete mANasa thoDo ja zatru banI jAya che? nahi ja.31 [28] gata va mahApuSyaviSAotiriyA | . garbhAdArabhya vairAgyaM nottamAnAM vihanyate // 26 // AthI ja puNyAnubaMdhI puNyathI prApta thayelA sAMsArika aizvarya vacce rahelA uttama AtmAone garbhAvasthAthI ja mAMDIne bhavecchAnAza rUpa vairAgya (anAsakti) hoI zake che e vAta spaSTa thAya che. [26] viSamyaH prazAntAnAmAne vipuH karaNaizcAruvairAgya-meSa rAjapathaH kila // 27 // varAgya prAptine rAjamArga- jeo satata Indriyane viSayathI dUra ne dUra rAkhI rahyA che (viSathI nAsI chUTyA che.) ane tethI ja jeonA citta vikAra zAnta thaI gayA che temane vairAgya suMdara kahI zakAya. vairAgya prAptino A rAjamArga che. 31 (1) samayasAra...sevaMta vi Na sevaI , (2) zAstravArtA... 9-8. ..(3) laukikairapi, AhRtA viSayakatAnatA, jJAnautamanasaM na sita che - Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava 75 ahIM granthakAra paramarSie e vAta sUcita karI che ke vairAgyane rAjamArga e che ke viSayamAM pravRtti na karavI. [130] svayaM nivrtmaanaistai-rnudiirnnairyntritaiH|| tRptainivatAM tatsyA-dasAvekapadI matA // 28 // vairAgyaprAptine keDImArga je jJAnI mahAtmAoe viSayamAM jatI Indri upara koI niyatraMNa lAvuM nathI, Indriyane viSayathI pAchI kheMcavA mATe kaI yatna karyo nathI ane chatAM te Indri, viSayathI ApoApa pAchI pharI gaI che, tevI tRpta banelI IndriyothI je vairAgya prApta thAya te vairAgyane keDImArga che. ahIM granthakAra paramarSi viSayamAM pravRttinI sAthe rahetA vairAgyane keDImArga batAve che. rAjamArga sahune sAmAnyataH AcaravA je kahevAya.... kavacit koIka, amuka sagomAM AcarI zake te keDImArga kahevAya.32 [131] balena preryamANAni karaNAni vanebhavat / na jAtu vazatAM yAnti pratyutAnarthavRddhaye // 29 // baLapUrvaka manane mArI daIne IndriyenA Avegene dabAvavAthI te kayAre paNa vaza thaI zakatI nathI ulaTuM, jaMgalI hAthInI jema bhayaMkara utpAta macAvanArI bane che. 32 1 ghanAmbunA meghapathe hi picchile kvacibudhai rapyapathena gamyate / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 adhyAtmasAra grantha vairAgyanA-ghaNI badhI sAvadhAnI mAMgI letA evA keDImArgane ADakatarI rIte puSTa karate A zleka che.33 [132] pazyanti lajjayA nIcai-duniM ca prayuJjate / AtmAnaM dhArmikAbhAsAH kSipanti narakAvaTe // 30 // sAcI samajaNa vinA ja Indriya upara kere balAtkAra karanArA AtmAo dhArmiktAne DeLa ja karatA hoya che. re ! cAle che te jANe bhAre lajjAthI sAva nIcuM joIne, paraMtu aMtaramAM te vikArenA ArtadhyAnanI heLI bhabhUkatI hoya che ! AvA ja pite ja pitAnI jAtane nArakanA kuvAmAM pheMkI de che. [133] vaJcanaM karaNAnAM tadviraktaH kartumarhati / sadbhAvaviniyogena sadA svAnyavibhAgavit // 31 // eTale IndriyanI upara kazI sUjha vinAne balAtkAra kare e vairAgyane mArga nathI. virakta AtmA te anityAdi sadbhAvanAothI bhAvita bane. e bhAvanAone AtmA sAthe saMbaMdha thAya eTale - avazyameva e AtmA pitIkuM zuM ? ane pArakuM zuM? ene vibhAga sArI rIte karI jANe. ema thatAM je AhArAdi dravyo para che tene parAyA tarIke vicArate, Indriyone kahe ke, "A parAyI vastumAM tAre zA mATe rAga kare joIe? 33. 1. ye zAstra 1ra-26, 27, 28. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava c7 javA de enI mahebUta Ama samajAvIne IndriyenI bhega yAcanAne zAnta karI de. AnuM nAma Indri sAthenI virakta AtmAnI ThagabAjI! athavA to bIjo artha e paNa thaI zake ke je Indriyone AhArAdinI lAlasA thaI che tene vItarAgadevamAM ke jinavANI vigere sabhAmAM joDI devI. Ama viSayanI pherabadalI karI devA dvArA sadeva Indriyone ThagavI. AvI hoziyArI virakta AtmA ja batAvI zake. kemake te sva paranA bhedajJAnane svAmI banyA hoya che. [134] pravRttervA nivRttervA na saGakalpo na ca zramaH / vikAro hIyate'kSANAM-miti vairAgyamadbhUtam // 32 // pUrve "cArU vairAgyanA be mArga-rAjamArga ane keDI A mArga batAvyA hatA. - have adbhuta vairAgyanuM lakSaNa batAve che ke, "jyAM viSamAM pravRtti karavAne vicAra paNa na hoya ane Indriyane viSayethI dUra rAkhavAthI zrama paNa karavo paDato na hoya ane chatAM InTine vikAra sahajarUpe kSINa thaI jatA hoya te te adbhuta keTine vairAgya kahevAya.cArU vairAgyanA rAjamArgamAM Indriyane viSayethI apravRtta rAkhavAne zrama hoya che ane. vairAgyanA keDImArgamAM viSayamAM pravRtta thavAne vicAra (saMkalpa) hoI zake che. A be ya jyAM nathI chatAM jyAM vairAgya che te. addabhuta" vairAgya kahevAya.' Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. adhyAtmasAra grantha [135] dAruyantrasthaprAJcAlI - nRtyatulayAH pravRttayaH / yonino naiva vASAvai, jJAnino jovattinaH // 3 // saMsAramAM rahelA chatAM A kSepaka jJAnanA svAmI, 6ThThI kAntAdRSTinI avasthAne pAmelA avirata samyagdaSTi ceAgIAnI viSayabhAgAdinI je je pravRtti hAya che te badhI kaThapUtaLInA nRtyanulya hAya che. kaThapUtaLI nAce, kude, paDe, ke UbhI rahI jAya e badhA ca mAM enA aMtaramAM koI AnaMda ke zAkanA sparza nathI. enA sUtradhArathI prerAI ne ja saghaLuM kare che--tene karavu' paDe che. viziSTajJAnI samyagdaSTi ceAgI paNa AvA ja hAya che. bhAganI tamAma pravRttimAM emane koI rAgAdibhAvA lagabhaga sparzItA nathI. nikAcitAgAvali karma rUpI sUtradhAranA prerAyelA e ceAgIo bhAge bhAgave che. viSayAmAM pravRtta chatAM virakata rahetAM emane bhAga pravRtti kadApi bAdhaka banI zakatI nathI. [136 ] iyaM ca yogamAyeti prakaTaM gIyate paraiH / lokAnugrahahetutvA - nnAsyAmapi ca duSaNam || 34 // bIjA dAnika paramAtma zaktine yAgamAyA kahe che. teo kahe che ke duSTa kaMsanA vadha karavA paramAtma zaktie kRSNanA rUpe devakIne tyAM janma laIne e kaMsanA sahAra karyAM hatA ahI duSTa kesanA saMhAra thavAthI DhAkA upara je Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-saMbhava anugraha thayA e anugrahanI dRSTithI A duSTa-vadhanI pravRttimAM paNa koI duSaNa nathI.34 [27] siddhAnta zruyate mRgapatparitrAsanirAsaphalasaGgatA ceyamapavAdapadeSvapi / 21 // // pra-zuM siddhAntamAM paNa AvI pravRtti saMbhaLAya che ? u--hA, siddhAntamAM paNa apavAda pade duSTonA vadha vigere karavAnI leAkAnugrAhaka pravRttinuM vidhAna sAMbhaLavA maLe che. duSTonA samUha (mRga=dha bhIrU agItA =tAmasabhAveApeta saMsArI AtmA) taraphathI zAsana upara AkramaNa (paritrAsa) Ave tyAre tene pAchA khALavAnu phaLa apavAda padanA sevananI pravRttithI ja Ave che. bhagavAna kAlaka sUrijIe sAdhvI upara (zAsana upara) AkramaNa AvatAM tene pratikAra karavA mATe apavAda-padmanI pravRtti kyAM nathI sevI !35 [28] gauvarsInyare jJAne paripAkamupeyuSi / caturthe'pi guNasthAne tadvairAgyaM vyavasthitam // 36 // sva para viveka jJAnanu phaLa audAsInya che. e jJAna jyAre paripakava banI jAya che tyAre pUrvokta samyagdaSTi AtmAonuM mana viSayasukhA uparathI UThI jAya che. Avu' audAsInya prApta thAya pachI paNa te mahAtmAe viSayAmAM je pravRtti kare te mAtra nikAcitabhAgAvali karmonI 34. bhAgavata skaMdha 10 mA adhyAya 3 je. 35. jitakalpasUtra 87 mI gAthAnI cUnI viSamapadavRtti. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 adhyAtmasAra grantha ke paravazatAne lIdhe kare. eTale viSayasukha bhegavavA chatA e caturtha guNasthAne paNa vairAgya hoI zake che e vAta have sthira thaI jAya che. A zlekamAM granthakAra paramarSie prastuta adhikAranI carcAne upasaMhAra karI letAM dazAvizeSamAM caturthaguNa-- sthAne paNa vairAgya hoI zake che e vAta siddha karI che. prastuta adhikAramAM vairAgya prAptinA cAra mArga batAvyA che. jemAMnA pahelA be heya che ane chellA be upAdeya che. 6. (1) viSaye bhagavAne vairAgyanI siddhi juo zleka 2 je (104) (2) manane parANe kacaDIne vairAgyanI siddhi juo leka 29 me (131) (3) viSayanI pherabadalI karIne vairAgyanI siddhi juo: zleka 31 me (133) (4) viziSTajJAna dazAmAtrathI vairAgyanI siddhi jue zleka 28 me (130) 36. (1) pramANa nayatatvAlakAlaMkAra 6-4 (2) hAribhadrI aSTaka 1-5 nI TIkA. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAga 3 prakAranA :-- 1. du:khaga verAgya bheda duHkhaga : mAhagarbha : jJAnagabha : (i) koI duHkhathI phaphaDI UThatA; (ii) saMsAranA sukhane teA hRdayathI cAhatA; (duHkhavirAgI sukharAgI) AtmAno virAga. 2. mAga . mAha = ajJAta = viparItajJAna (i) AtmAdi padAnA 'ekAnta nitya' vigere viparIta svarUpanA jJAnathI, (ii) saMsArane asAra jotA tApasa vigerenA virAga. 3. jJAnaga. (i) sadgurunA saMgathI ke AvI paDelA zarIrAdinA duHkhathI jAgelo. (ii) du:khanA kAraNamAM bhAga sukhanA pApane jaNAvIne te sukhathI (pApathI) paNa kAranI sUga utpanna karatAH sanatkumAra mirAja ke zAlibhadrajIne virAga. ***** Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabandha 2 jo. adhikAra veragya-bheda [phadeg] tadrezacaM svataM dukAna-maujJAnAvAviyA tatrArtha viSayAtrApta, saMbhAroghe kSam / / 2 / / vairAgyanA traNa prakAra che H (1) duHkhagala vairAgya. (2) mAhagala vairAgyuM. (3) jJAnagabha vairAgya. duHkhagarbhita vairAgyaH--jemAM duHkha kAraNa bane che tevA je vairAgya te du:khagarbhita vairAgya kahevAya. sAMsArika viSayeAnI aprAptithI saMsAra upara udvega thaI javA te duHkhabhita vairAgya kahevAya.37 [40] trAgamanano. levo, jJAnamAgyAyaH na yat / nijAbhIpsitalAbhe ca vinipAto'pi jAyate // 2 // 1, duHkhaga, vairAgyathI saMsAra kheDatA jIvane, leAca 37. metAya muninA dhAtaka sonIne thayelA vairAgya duHkhagarbhita kahevAya. parantu sanatkumAra, anAthImuni ke namirAja AdinA vairAgyane duHkhabhi ta na kahevAya kemake emane je duHkha prApta thayuM tenAthI mAtra te virakta thayA na hatA kantu e du;khanA kAraNabhUta pApane jANI laI ne sAcA jJAnI atIne pApamaya saMsArathI paNa ugni anyA hatA. mATe emanA vairAgya te sAce ja jJAnagarbhita hateA. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda vihArAdithI kAyAne ane gurvAjJApAlanathI manane satata kheda rahyA kare che! duHkhathI trAselAne A dukho ya zuM game! vaLI ene je kAMI thoDuM paNa zAstrajJAna prApta thAya che te paNa tenA AtmAne tRpta karI zakatuM nathI. AvA AtmAne je pitAne managamatuM kazuMka kayAMka maLI jAya che tenuM bAhya patana thaI jatA paNa vAra lAgatI nathI. [141] duHkhAdviraktAH prAgevecchanti pratyAgateH padam / adhIrA iva saGgrAme, pravizanto vanAdikam // 3 // dukhathI kaMTALIne bhAgI chUTelA e AtmAo sAdhu veSa svIkAravA pUrve ja sAdhu veSamAM ya vaLI kaSTa paDe te tyAMthI pAchA AvI javA mATenuM eka sthAna zodhI rAkhatA uvi che. na chUTake yuddhe caDhatA kAyara purUSa, cagya taka maLatA ja tyAMthI nAsI chUTIne kayAMka saMtAI javA mATe jema kamalavanadinA sthAnane pahelethI ja nakkI karI rAkhe che tema. [142] zuSkatarkAdikaM kiJci-dvaidyakAdikamapyaho / paThanti te zamanadI, na tu siddhAntapaddhatim // 4 // AvA vairAgyavALA che DA lukhkhA tarka vigere bhaNI le che, kAMIka vaidaka-jyotiSa vigere paNa jANI rAkhe che. paraMtu e bicArA, zamanA nIrathI bharelI nadI jevA zAstra mArgane te atA ya nathI. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha [143] granthapallavabodhena, garvoSmANaM ca bibhrati / tAnta naiva ni, rAmAmRtanidhim po. ekAda granthanuM adhakacaruM jJAna prApta thaI jAya eTalAmAM te abhimAnamAM AvI jaIne dhamadhamI UThe che. paraMtu prazama amRtanA jharaNuM same zAstrane pAra te kadI. pAmI zakatA nathI. [144] veSamAtrabhRto'pyete, gRhasthAnnAtizerate / na pUrvotthAyino yasmA-nApi pazcAnipAtinaH // 6 // - sAdhu veSane dhAraNa karavA chatAM paNa A ja gRhasthathI jarA ya caDiyAtA nathI hotA kemake gRhastha dharmathI teo UDyA ja nathI ane sAdhu dharmamAM (aMtarathI) pravezyA ja nathI. [45] heMDanamAtraumya, sabhyanta mokSa prA. vairAgyasyAyamarthoM hi, duHkhagarbhasya lakSaNam // 7 // "gharamAM khAvAnAM ya phAMphA che ane sAdhu thaIe te reja lADu khAvA maLe che !" AvI samajaNa je vairAgyamAM che te duHkhagarbha vairAgya kahevAya. [6] kuzAvAsyAsaNabhUta-maujuthanA ! __mohagarbha tu vairAgyaM, mataM bAlatapasvinAm // 8 // bauddha-zAkyAdinA ekAntavAdI kuzAstronA ekAnta nityAdivAdanA abhyAsathI utpanna thayelA bhavanarNaya darzanathI je vairAgya prApta thAya te mahagarbha-vairAgya kahevAya Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya bheda 85 meAha eTale ajJAna ke viparItajJAna. enAthI utpanna thaelA vairAgya e mAhagarbha vairAgya kahevAya. A vairAgya khAlatapa karatA sanyAsI vigerene hAya. [47] saTTAntamuvaJIvyApi, je viddhArthamArkAvaLaH / teSAmapyetadeveSTaM kurvatAmapi duSkaram // 9 // vaLI 'huM je kahuM chuM te ja jinezvaranA siddhAnta che' e rIte jina siddhAntanuM nAma laIne ja jinasiddhAntathI virUddha arthanuM pratipAdana, svamati kalpanAthI karatA hoya te Abhinivezika mithyAtvI (jamAli Adi)nA vairAgya paNa mAhuga kahevAya. bhalene pachI teo duSkara tapazcaraNAdi kAM na karatA hAya ? [48] sattAramorArInA mivetevAM na tAttvika / zubhospi pariNAmo, yajjAtA nAjJArucisthitiH // 10 // sasAra mecaka matavALA javAnA jIvayAdi pariNAma jema hakIkatamAM sAcA-prazasya-pariNAma nathI tema A Abhinivezika mithyAtvI AtmAne dekhItI rIte zubha evA piraNAma paNa tAttvika nathI kemake tenA aMtaramAM jinAjJAnI rUci sthira thaI hAtI nathI. emanI tapAdminI pravRtti paNa svamatipUrvaka ja hAya che. saMsAra mecakamatanuM e mantavya che ke dareka jIvanA bhavA te niyata ja hAya che. eTale rIkhAtA-pIDAtA jIvane Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra anya jaladI mArI nAMkhavAmAM Ave to te jIvane eka bhava jaladI pUre thaI jAya vaLI lAMbA samaya sudhI ene duHkha bhegavavuM na paDe. ane e rIte e jIva saMsAramAMthI eTale jaladI mukta thAya. ahIM sthUla dRSTithI A mantavya jIvadayAnA bhAvathI prerita jaNAya che paNa vastutaH tema nathI.38 [149] amISAM prazamo'pyuccai-rdoSapoSAya kevalam / antanilInaviSama-jvarAnudbhavasannibhaH // 11 // A AtmAone bahAra jaNAte prazama bhAva paNa vastutaH te aMtaramAM doSanA piSaNanuM ja kAma karato rahe che. e prazamabhAva che, regInA zarIramAM dabAI rahelA ekAMtarIyA tAva samo! kayAre bhaDako thaI jAya te kahI na zakAya. [150] kuzAstrArtheSu dakSatvaM, zAkhArtheSu viparyayaH / / svacchandatA kutarkazca, guNavatsaMstavojjhanam // 12 // [4] bhautti: vaddo raddo maLIvanamAM se AzravAcchAdana zaktyu-lAinnena kriyAdaraH // 13 // 38. (1) upadeza rahasya gAthA 5, 6nI TIkA. (2) naMdI-malayagiriyA vRtti. pR. 13 3. - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda [152] guNAnurAgavaidhurya-zupakArasya vismRtiH| anubandhAdhacintA ca, praNidhAnasya vismRtiH // 14 // 16 20 16 1da [3] zraddhAmRdutvabhaumaviritA. vairAgyasya dvitIyasya smRteya lakSaNAvalI // 15 // e AtmAo kuzAstronA adhyayanamAM pravINa hoya che, sat zAstranA arthamAM avaLI mativALA hoya che, teo svacchandI ane kutarkapriya hoya che, tathA guNiyala purUSanA paricayathI vegaLA rahetA hoya che. mohagarbha vairAgyavALA pitAne utkarSa gAnArA, bIjAne droha karanArA, kalahabharyuM ane dAMbhika jIvana jIvanArA, pApane DhAMkanArA, gajA uparAMta kiyAne AMkha mIMcIne karanArA, guNAnurAga vinAnA, upakArInA upakArane bhUlI janArA, bhAvi anarthonI paramparAnI ciMtA nahi karanArA, dharmagamAM cittanI ekAgratA nahi jALavanArA, jarAka nimitta maLatAM ja tUTI jAya tevI AchI pAtaLI zraddhAvALA, uddhata, adhIrA ane avivekI hoya che. bIjA naMbaranA mehagarbha vairAgyanA A 19 lakSaNe che. [154] jJAnagarbha tu vairAgyaM, smykttvpricchidH| syAdvAdinaH zivopAya-sparzinastatvadarzinaH // 16 // jJAnagarbha vairAgya tatvanA yathAsthita jJAnavALA, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrI adhyAtmasAra grantha syAdvAdazailInA jJAtA, mokSanA upAyabhUta ratnatrayIne sparza nArA ane tatvadazI AtmAne jJAnagarbha vairAgya hoya che.39 . [155] mImAnsA mAnsalA yasya svaparAgamagocarA / buddhiH syAttasya vairAgya, jJAnagarbhamudaJcati // 17 // jemanI tatva mImAMsA praDha haya, jemanI prajJA sva-para Agamane avagAhatI hoya temane jJAnagarbha vairAgya pragaTa thAya. [] = zAstrApAre prAdhAnya vaca, niyA __nAsau nizcayasaMzuddhaM sAraM prApnoti karmaNaH // 18 // pUrvakamAM kahyuM ke jJAnagarbha vairAgya mATe sva-para Agamane avagAhatI buddhi Avazyaka che. A vidhAnane anulakSIne nizcayanayanI dRSTithI A lekamAM granthakAraparamaSi kahe che ke je cAritradhara AtmAne anuSThAnamAM ja prAdhAnya dekhAya che ane zAstrone avagAhanarUpa vyApAramAM prAdhAnya dekhAtuM nathI e saMyamI AtmA anuSThAnanA nizcayazuddha sArane pAmI zakato nathI.40 39. (1) yo. daSTisajhAya. 4thI DhALa 16, 17, 18. (2) pADazaka prakaraNa 11muM leka 7, 8, 9, 10, 11. (3) . dRSTisamu. lai. 122 thI 125. (4) hAri. aSTaka. 10muM zlo. 3 thI 7. (5) ,, ,, muM. (6) dvA. ThA. 6ThThI 1 thI 6, 21 thI ra4. (7) yo. daSTi samu. zve. 203, ra04. 40. (1) sammatika 3-67. saTIka. (ra) dravyaguNuparyAyano rAsa. 1 lI DhALa ra je zleka. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda [27] sakhyatvamaunathI , pata tyAre thatA niyamo darzitastasmAt , sAraM samyaktvameva hi // 19 // anuSThAnane sAra zuM?" te vAta A lekamAM kahe che. AcArAMga sUtramAM samyakatva-mananI samavyAptine niyama batAvyA che eTale je samyakatva che te ja munimaNuM che ane je munipaNuM che te ja samyakatva che. A niyamathI ema nakkI thAya che ke cAritryane sAra (zuddha) samyakatva ja che. nizcayanayanI dRSTie samyakatva sAtamA guNasthAne ja, saMbhave che, eTale e daSTie A vidhAna samajavuM ke anuSThAna-cAritrane sAra zuddha samyakatva che. ane A zuddha samyakatva sva-para zAstranA bodha vinA prApta thaI zakatuM nathI.41 [158] anAzravaphalaM jJAna-mavyutthAnamanAzravaH / samyaktvaM tadabhivyakti-rityekatvavinizcayaH // 20 // je samyakatva che te ja munipaNuM (cAritra) che ema pUrva zlekamAM kahyuM te vAtane ja ahIM siddha kare che. (1) jJAnanuM phaLa anAzrava che. ane (2) anAzrava eTale cAritra (avyutthAna pApApravRtti) 4. (1) AcArAMgasUtra pam adhya. 3je udeza, 155muM satra. * (ra) savAse gAthAnuM stavana 3jI DhALa ra6mI gAthA. ' Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha (3) te cAritranI abhivyakti ja samyakatva che. Ama - samyakatva jJAna ane cAritra eka thaI gayA. jyAM jJAna che tyAM tenuM kArya cAritra hoya ja. ane cAritranuM abhivyaMjaka samyakatva che mATe cAritra hoya tyAM samyakatva heya ja. abhivyaMjaka paNa abhivyaya vinA te saMbhave ja nahi eTale jyAM samyakatva hoya tyAM cAritra paNa hoya ja. Ama pUrvokta glaeNkamAM batAvelI cAritra-samyakatvanI samavyApti sthira thaI gaI. [159] bahinivRttimAtraM syA-ccAritraM vyAvahArikam / antaHpravRttisAraM tu, samyakprajJAnameva hi // 21 // prazna...4 thA guNasthAne samyakatva te hoya che tyAM kayAM cAritra che? ane je cha mA guNasthAne ja samyakatva ane cAritra hoya te 6ThThA guNasthAne je cAritra che tyAM zuM samyakatva nathI ? u.6ThThA guNasthAne je cAritra che te to bAhya padArthonI nivRtta mAtra svarUpa che. vyavahArathI ja tyAM cAritra kahevAya. ethI ja tene vyavahArika cAritra kahevAya. tyAM vyAvahArika samyakatva paNa hoya che. paraMtu tyAM nizcayanayanI daSTie samyakatva (samyapha prajJAna) hoI zake nahi kema ke samyakatva te anta:pravRtti = AtmaramaNatAnA phaLa (sAra) vALuM che, ane e samyakatva e ja cAritra ane e ja jJAna che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda AtmaramaNatA te cha mA ja guNasthAne saMbhave che mATe vyAvahArika cAritra sAthe A samyakatva saMbhavatuM nathI. eTale ekatAne prApta thatA nizcayazuddha samyakatva, cAritra ane jJAna, sAtamA guNasthAnathI ja heI zake tenI nIce temane saMbhava ja nathI. [160] ekAntena hi SaTkAyazraddhAne'pi na zuddhatA / sampUrNaparyayAlAbhAd-yanna yAthAtmyanizcayaH // 22 // SaDUjIvanikAyanuM ekAnta zraddhAna karavuM emAM nizcayanayanuM zuddha samyakatva saMbhave nahi. (1) "cha ja jIve ane kAya che" e ekAnta zraddhAna che. A khoTuM zraddhAna che kemake jIne ane temanI kAryone samUha laIe te te ekeka ja che. cha nathI. (2) have je SaDrajavanikAya che" e zraddhAnamAM cha javanikAyamAM jIvatva ja mAnIe te te ya khoTuM che kemake jIva ane pudgala paraspara dUdha pANInI jema ekameka thaIne rahelA che eTale jIvamAM jIvatva che tema ajIvatva (pudgalatva) paNa che ja. | (3) vaLI SaDrajavanikAyanA zraddhAnamAM "che jenA samUhamAM nikAyava ja' mAnIe te te ya khoTuM che kemake samUhamAM nikAyatva hovA chatAM dareka jIvanI pRthak pRthaka pradhAnatAnI vivakSA karIe te temane samUDa na bane eTale temanAmAM e apekSAe anikAyatva paNa Ave. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *92 zrI adhyAtmasAra grantha Ama "evakArane "SajavanikAyamAM judI judI rIte cAine je ekAnta pakaDIe te e ekAnta zraddhAna e zuddha samyakatva nathI. nizcayanayathI e AtmA mithyASTi ja kahevAya. padArtha anantaparyAyamaya che eTale (1) jIvamAM jIvavA che tema ajIva paNa che, (2) SaDUjIvanikAyamAM SaDutva che tema ekatva paNa che, (3) nikAyatva che tema anikAyatva paNa che. A rIte padArthanuM je yathArtha svarUpa (yathAtmA) ke, 'padArtha sarva paryAyavALe che" tene nizcaya na thavAthI evuM ekAntavALuM SaDUjIvanikAya zraddhAna e zuddhasamyakatva svarUpa nathI. 42 161] yAvantaH paryayA vAcAM, yaavntvaarthpryyaaH| sAmpratAnAgatAtItAstAvadrvyaM kilaikakam // 23 // vizvanuM kaI paNa eka ja dravya sarvaparyAyamaya che e vAta have siddha karavAmAM Ave che. zabdanaya samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya athavA tenAthI vAcya vastunA aMze te badhA vastunA vacanaparyAya kahevAya. jyAre saMgrahAdi-naya athavA tadvAe badhA vastunA -aMze vastunA arthaparyAya kahevAya. pratyeka vastunA anantAnanta vacana-paryAya che ane 42. (1) sammati tarka-3 je kASTha 28 me loka. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda artha-paryAya paNa che. kemake atItAdi traNeya kALanA sarva paryAye pratyeka dravyanA banI rahe che. dA. ta. ghaTa dravyanA traNeya kALanA paryAye jema vartamAna ghaTa dravyanA che tema te ja ghaTa dravyanA, paTAdi sarva dravyanA sarva paryAye paNa che ja. kemake paTAdi paryAya paNa ghaTAdi dravyamAM nAstitvarUpaNa parapara anugata banI jAya che. Ama eka ja dravya sarvakALanA sarva dravyanA sarva paryAyamaya yugapat bane che. ane kamazaH paNa bane che. 43. [162] syAtsarvamayamityevaM, yuktaM svprpryyH| ___ anuvRttikRta svatvaM, paratvaM vyatirekajam // 24 // - A rIte pratyeka dravya badhA svaparyAya ane badhA para paryAyathI yukta heIne sarva paryAyamaya thAya che. pra. paryAyamAM svatva zuM ane paratva zuM ? arthAta ghaTanA amuka paryAya sva kahevAya ane amuka paryAye para kahevAya eTale zuM? u. je paryAnI ghaTamAM anuvRtti (svanuM astitva) che te paryAye ghaTanA svaparyAya kahevAya. ane ghaTamAM nahi havAthI (vyatirekaja) ghaTanA paryAya bane che te paryAne ghaTanA paraparyAya kahevAya. dA.ta. ghaTamAM ghaTatva paryAya che ane eja ghaTamAM paTava paryAya paNa che. phera mAtra eTale ja ke ghaTavaparyAya e ghaTane svaparyAya che jyAre paTavaparyAya e ghaTane paraparyAya che. che te be ya ghaTanA ja paryAya. 43. sammatita 1 lo kASTha 31 zloka saTIkA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra granya ahIM ghaTatvanI ghaTamAM vidyamAnatA ja che mATe e ghaTane svaparyAya kahevAya. ane paTava e ghaTane paraparyAya che kemake enI te ghaTamAM vidyamAnatA ja nathI. paNa chatAM vidyamAnatA na hovA rUpa saMbaMdhathI ja paratva e ghaTane paryAya banI jAya che. jemAM vidyamAnatA hovAnA saMbaMdhathI ghaTatva e ghaTane paryAya bane che tema. TUMkamAM je paryAnuM ghaTamAM astitva che te badhA paryAye astitvasaMbaMdhathI ghaTanA svaparyAya kahevAya, ane je paryAnuM ghaTamAM nAstitva che te badhA paryAye nAstitva -saMbaMdhathI ghaTanA paraparyAya kahevAya. Ama game te saMbaMdhathI banatA ghaTanA svaparyAya ke paraparyAya-badhA ya ghaTanA ja paryAya banyA. eTale thaddhavya sarva paryAyamaya banyuM. A rIte pratyeka dravya anuvRttithI-(sadUbhAvathI) astitva saMbaMdha vaDe, ane vyatirekathI-nAstitva saMbaMdha vaDe sarva paryAyamaya bane che. (paTamAM paTavAdi paryAya che astitva saMbaMdhathI, ane e ja paTamAM ghaTavAdiparyAye che nAstitva saMbaMdhathI) [163] ye nAma paraparyAyAH, svAstitvAyogato matAH / svakIyA apyamI tyAga-svaparyAyavizeSaNAt // 25 // pra. ghaTanA je ghaTavAdi paryA che te te jarUra ghaTanA svaparyAya kahI zakAya. e te samajAyuM. paraMtu je paTavAdi paraparyAye ghaTanA nathI tene ghaTanA paryAya kema kahevAya ? paTavAdi e ghaTanA paraparyAya che, ema kahe che ane ene Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda thaTane paryAya kahe che? ghaTane paryAya hoya te e ghaTane paraparyAya zA mATe kahevuM joIe? u. ghaTane je ghaTavAdi paryAya che enuM ghaTamAM astitva che mATe svAstitva saMbaMdhathI e ghaTatyAdi paryAya ghaTane svaparyAya kaho. have ghaTa sivAyanA tamAma paTAdi dravyanA je paTavAdi anaMta paryAya che te yadyapi ghaTamAM astitva saMbaMdhathI te nathI ja paNa ghaTanA je svaparyAya tenA tyAga vizeSaNavALA banIne te badhA ya ghaTanA ja svaparyAya (paraparyAya rUpa) banI jAya che. kahevAne bhAva e che ke ghaTavAdi paryAye ghaTamAM jema tAdAmya saMbaMdhathI rahIne ghaTanA svaparyAya bane che tema paTavAdi paraparyAye ghaTa sAthe tAdAtmya saMbaMdhavALA na hovA chatAM ghaTanA svaparyAya tyAga (abhAva) vALA te badhA paTaparyAye ghaTanA ja paryAya banI jAya che. TUMkamAM ghaTatvAdi ane paTatyAdi-badhA yaghaTanA paryAya che. paraMtu ghaTavAdi svaparyAye, e svaparyAya svIkAra viziSTa che jyAre paTavAdi paryAye, e svaparyAyatyAga viziSTa che. svaparyAyasvIkAra ke svaparyAyatyAga game te-vizeSaNa hoya, paNa e vizeSaNathI viziSTa te ghaTavAdi paTavAdi-sarva paryAye ghaTanA ja svaparyAya banI jAya che. mAtra vizeSa spaSTIkaraNa mATe svaparyAyasvIkAra vizeSaNavALA ghaTavAdiparyAyane ghaTanA svaparyAya kahevAya ane svaparyAya tyAgavizeSaNavALA paTavAdiparyAyane e ghaTanA ja paraparyAya kahevAya. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra grantha pra. je paTatyAdi ghaTanA paraparyAya che ene nAstitvasaMbaMdhathI paNa ghaTanA paryAya zA mATe kahevA joIe ! 96 u. * ghaTamAM paTatva nAstitvasabadhathI rahe che' tema na kaheA tA ghaTa e paTa banI javAnI Apatti Ave. kemake jema ghaTava e, je ghaTadravyamAM nAstitvasa baMdhathI rahenArA paryAya nathI anya mATe ja te dravyane ghaTa kahevAya che teA. te dravyamAM paTatva paNa jo nAstitvasa kha dhathI rahenArA paryAya na heAya teA te ghaTa dravyane paTa paNa kema na kahevAya ? mATe paTavAdine nAstitva saMbaMdhathI ghaTamAM ja rahenArA ghaTanA paryAya mAnavA ja joI e.44 [6] batAvAtmyavisambandha-vyavahAropayota:| teSAM svatvaM dhanasyeva, vyajyate sUkSmayA dhiyA || 26 // pra. ghaTADhi paryAyanu teA ghaTamAM tAdAtmya che mATe te ghaTADhi--paryAyane ghaTanA paryAya kahevAmAM kaze vAMdhA nathI, parantu je paTavAdi paryAyanuM ghaTamAM koI tAdAtmya nathI chatAM te paTatyAdine ghaTanA saMbaMdhI svaparyAya kahevA e te jayatu nathI. u. jema e abhinna (tAdAtmyavALI) vastunA sabaMdha ane che tema be bhinna (atAdAtmyavALI) vastunA paNa sabaMdha kyAM nathI khanatA ? eka purUSa che. ane enA gharamAM puSkaLa dhana che. 44 vizeSAvazyaka bhASya bRhadghatti zrlo-480 saTIka, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda purUSa ane dhana taddana bhinna vastu hovA chatAM 'purUSanuM dhana ema zuM nathI kahevAtuM ? te ja rIte ghaTa ane paTavAdi anaMta paraparyAya bhinna chatAM e paTavAdi (para) paryAye ghaTanA svaparyAya tarIke svatvavALa-kema na kahI zakAya? A vAta sUma buddhithI ja samajAya tevI che. eka vastu, bIjI eka vastuthI bhinna hoya chatAM je tenA upagamAM AvatI hoya te te vastu bIjI vastunI banI jAya. devadatta ane dhana bhinna che chatAM je dhana devadattanA upagamAM Ave che te dhana devadattanuM kahevAya. Aja rIte ghaTanA svaparyAnA abhAva (tyAga)vALA-paTavAdi, paraparyAya tarIke ghaTanA UpagamAM Ave che. jema ke, jyAre ghaTa maMgAvavAne vyavahAra thAya che tyAre ghaTavavAnuM ghaTa ja lAvavAmAM Ave che paNa paTAdi lAvavAmAM AvatA nathI. A vyavahArathI siddha thAya che ke paTAdimAM ghaTanA svaparyAyano abhAva paDe che, mATe ja te paTAdi te vakhate lAvavAmAM AvatA nathI, jemAM ghaTanA svaparyAyane sabhAva che te ghaTa dravya ja lAvavAmAM Ave che. eTale A rIte ghaTanA paraparyAye paNa ghaTa lAvavA vigere vyavahAramAM upayegI bane che mATe te paTAdi paraparyAne ghaTa sAthe saMbaMdha bane che. ethI te paTAdiparaparyAye ghaTanA. ja svaparyAya kahevAya. 45 4pa vi. A. bhASya. zve. 480mA zlokanI TIkA. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra grantha [] paryAyA: yupujJa-rivAritrovara: yathA minA lapi tatha-pagAhuno zremI rabA jJAna-darzana-cAritra aMgenA tamAma dravya-paryAye munithI bhinna hovA chatAM muninA ja kahevAya che, kemake te dravya-paryAye zraddheyatarIke--keTalAkaya tarIke-ane keTalAka tyAga dvArA ane keTalAka grahaNarUpa cAritrakriyAmAM-upagI banavA dvArA saMsAranI muktinA lakSane AMbavAnAM kAmamAM Ave che. eTale svakAryamAM upayogI banavAthI e badhA jJAnAdi paryAye munithI bhinna hovA chatAM muninA ja paryAye kahevAya che tema ghaTAdinA paTavAdi-paraparyAye ghaTAdithI bhinna hovA chatAM ghaTAdinA svaparyAnA tyAgavALa paraparyAya tarIke vyavahAramAM upayogI banavAthI ghaTAdinA ja svaparyAya kahevAya. [166] no cedabhAvasambandhAnveSaNe kA gatirbhaveta / AdhArapratiyogitve dviSThe na hi, pRthagdvayoH // 28 // je be vastunuM atAdAmya heya te be vastune paNa saMbaMdha banI zake e vAta tame na svIkAre te pachI tamane ja Apatti Avaze. tame ghaTAbhAvane bhUtala sAthe saMbaMdha mAne che te ame tamane pUchIe chIe ke ghaTAbhAvane bhUtala sAthe saMbaMdha zodhavA jatAM tamArI kayI gati thaze? tame kahezo ke ghaTAbhAvane AdhAra bhUtala che ane 46 vi. Ava. bhASya. le. 482 saTIka. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda pratiyegI ghaTa che mATe ghaTAbhAva AdhAratA saMbaMdhathI bhUtala sAthe saMbaMdha kare che ane pratiyogitA-saMbaMdhathI ghaTa sAthe saMbaMdha kare che. paNa tame ahIM jANo cho ke A AdhAratA ane pratiyogitA kamazaH mAtra AdhAramAM ke pratiyegImAM rahe che. arthAt ghaTAbhAvanI AdhAratA AdhArasvarUpa bhUtalamAM ja rahe che paNa AdhAratA nirUpaka ghaTAbhAvamAM nathI rahetI, e ja rIte ghaTAbhAvanI (ghaTAbhAvanirUpita) pratiyogitA, pratiyegI ghaTamAM ja rahe che paNa pratiyogitA nirUpaka ghaTAbhAvamAM nathI rahetI. - TUMkamAM, AdhAratA ke pratigitA kriSTha nathI. kintu mAtra AdhAra ke pratiyegImAM ja rahe che ane tethI ja te AdhAratA-pratiyogitA AdhAratA nirUpaka ghaTAbhAva ane pratiyogitA nirUpaka ghaTAbhAva-e be thI pRthaga che. Ama kahIne ame e vAta tamane jaNAvavA mAMgIe chIe ke ghaTAbhAvanI AdhAratA ke pratigitA ghaTAbhAvamAM rahetI nathI, ghaTAbhAvathI bhinna che, chatAM tame e atAdAmyavALI AdhAratA pratiyogitAne ghaTAbhAvanA saMbaMdhasvarUpa paryAya banAve che. have je A rIte bhUtala ke ghaTamAM tAdAsya pAmelA AdhAratA ke pratiyogitA dharmo, ghaTAbhAva sAthenA atAdAtmya vALA hovA chatAM tenA saMbaMdhAtmaka paryAya bane che te te have tamArA mate zI rIte bane che? eTale have je tame Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrI adhyAtmasAra grantha A vAta svIkArI ja che ke je enu' atAdAtmya hAya te be nA paNa vyavahAramAM upayoga thatAM sabaMdha banI zake che teA have ghaTane paTatvAdviparyAye sAthe atAdAtmya che te paNa ghaTadhanA vyavahAramAM paTatvAdi upayAgI hovAthI ghaTa sAthe. paTavAdinA saMbaMdha kema na banI zake? arthAt pada e ghaTanA svaparyAya kema na banI zake ? [67] svAndhavaryAyataMovAta, sUtrevyeya nizciMtam / sarvamekaM vidanveda, sarva jAnastathaikakam ||29|| paryAye nA 607. A rIte eka ja dravyamAM svapara tamAma saMbaMdha thavAthI zrIAcArAMgasUtramAM paNa kahyuM che ke, ' je eka dravyane jANe che te vastutaH sarva dravyane jANe che. je savadravyane jANe che te ekadravyane jANe che.' koI paNa eka vastune tenA sva ane para tamAma pAMcAthI jANatA AtmA leAkAleAkagata sarva vastu sarva sva -para paryAyathI yukata jANe. kemake savastunA sarvAM paryAyanA jJAna vinA eka vastunuM jJAna zakaya ja nathI. pratyeka vastu sa svaparaparyAyamaya che. have sarvAM paryAyane jANyA vinA sa`paryAyamaya te eka vastu zI rIte jANI zakAya? ane sarvAM paryAyane jANavA sarva vastune jANavI ja paDe. Ama thAya tA ja eka vastu jANI zakAya. eTale ekane jANanAra sarvane jANe che ema ezaka kahI zakAya. e ja rIte sane jANanArA ekane jANatA ja hoya. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgya-bheda 101 kemake ekanA paNa ajJAnamAM sarvanuM jJAna saMbhavI zake che nahi. A rIte sarvane jANyA vinA sarva paryAyamaya ekanuM jJAna thaI na zake ane ekane paNa jANavAnuM rahe te sarvanuM jJAna thaI na zake mATe ja kahyuM ke "sarvane jANatA ja ekane jANe che ane ekane jANa ja sarvane jANe che."47 [168] AsattipATavAbhyAsa-svakAryAdibhirAzrayan / paryAyamekamapyartha, vetti bhAvAd budho'khilam // 30 // pratyeka vastu sarvaparyAyamaya che; sarva vastu sarvaparyAyamaya che. pUrve kahyuM che ke, samyagdaSTi AtmA pratyeka vastunA anaMtaparyAyane jANatA ja hoya. have ahIM eka prazna jAge che ke je vakhate samyagdaSTi AtmA sAme paDelA ghaTane joIne kahe che ke, "A ghaTa che te vakhate te tenI najaramAM paNa ghaTane eka ja ghaTatvaparyAya Ave ne ? te vakhate ghaTanA anaMtaparyAye te tenI najaramAM paNa na ja AvI zake. have A ja bAbata mithyAdaSTi AtmAmAM paNa bane che. te paNa sAme paDelA ghaTane ghaTa tarIke jue che tyAre tenI najaramAM te vakhate ghaTane eka ghaTavaparyAya ja Ave che. te pachI samyagdaSTi AtmAnA samyagdarzanamAM vastunA anaMtaparyAyanuM darzana kayAM rahyuM ? A praznanA uttararUpe prastuta zleka che. granthakAra paramaSi kahe che ke vivakSita kALe bhale samyagdaSTi AtmA ghaTanA 47. (1) vi. Ava. bhASya le. 3ra0 saTIka. * (ra) AcArAMga sUtra. 3juM adhya, 4 the udeze. su. 1rara. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 adhyAtmasAra grantha == ghaTatvaparyAyane najaramAM lAvate dekhAtuM hoya chatAM bhAvathI te te vakhate paNa te ghaTane anaMta paryAyamaya ja mAnate heya che. A vAta mithyAdRSTimAM saMbhavatI nathI. prazna-je samyagdaSTi AtmA sAme paDelA ghaTane anaMtaparyAyamaya jete hoya te tene te vakhate (sthUladaSTithI) eka, ghaTatvaparyAya ja najara sAme taravarato kema dekhAya che? u.-1) Asakti, (2) pATava (buddhipATava) (3) abhyAsa ane (4) prajanAdithI Ama bane che. (1) Asatti -bAraNe brAhmaNa AvIne Ubhe che te vakhate tenI pAse adhyayana karanAra vidyAthI, brAhmaNane jotAMnI sAthe ja te brAhmaNamAM rahelA upAdhyAyatva paryAyane ja AgaLa karaze ane tarata kaheze ke "mArA upAdhyAya padhAryA ahIM Ama thavAmAM "Asakti" kAraNa bane che. Asatti eTale saMbaMdhaH vidyArthI ane brAhmaNane adhyayanakiyAthI thata saMbaMdhaH chAtra upAdhyAya saMbaMdha. (2) buddhipATavaH-bIje eka mANasa atyanta buddhizAlI che. te pelA brAhmaNane joIne ene veza uparathI tarata kahI deze ke "A brAhmaNa AvyuM che. ahIM brAhmaNa tvaparyAya mukhya thaye temAM buddhinI paTutA kAraNa banI. (3) abhyAsaH-trIjA mANasane, bAraNe AvelA bhikSukane roja bhikSA ApavAne abhyAsa thaI gayo che. e A brAhmaNane jotAM ja kaheze ke, "bhikSuka AvyA che." Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda 103 ahIM bhikSakatva paryAya AgaLa thavAmAM abhyAsa kAraNa bane che. (4) prayojana --cethA mANase kathA karAvavAnA prajanathI tene belA che ane tenI rAha joIne te beThA che. A brAhmaNane bAraNe jotAM ja kaheze, "kathaka AvI gayA che. ahIM kathakatva paryAya sanmukha thaye. temAM prajana kAraNa banyuM. Ama Asakti (saMbaMdha) buddhipATava, abhyAsa ane jinAdithI anantaparyAyamaya vastumAMne ekAda paryAya ja sanmukha thAya che. te vakhate paNa samyagdaSTi AtmA bhAvathI te te vastune anantaparyAyamaya ja mAne che jyAre mithyASTi AtmA te vakhate bhAvathI paNa vastune anantaparyAyamya mAnatuM nathI.8 zidda8] antarA verAvajJAnaM, tivyaoNrna yaSiA kvApi grahaNamekAMza-dvAraM cAtiprasaktimat // 31 // [170] anekAntAgamazraddhA, tathA'pyaskhalitA sadA / samyagdRzastayaiva syAt sampUrNArthavivecanam // 32 // pra-pratyeka vastu (vyakti) mAM rahelA sarvaparyAnuM jJAna te kevali bhagavaMtane ja saMbhave ne ! samyagdaSTi AtmA zI rIte pratyeka vastune sarva paryAyamaya tarIke mAne ane jANe? - 48. vi. Ava. bhASya. . 322 saTIkA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI adhyAtmasAra grantha u-tamArI vAta barAbara che. kevaLajJAna prApta thayA vinA "pratyeka vastumAM anaMtaparyAya che tevuM jJAna koIne ca thaI zakatuM nathI. ane anaMtaparyAyamaya vastune ekAda vigere aMzanuM jJAna thAya te te doSaduSTa jJAna kahevAya. te paNa samyagdaSTi AtmAne anekAntavAda mUlaka jainAgama upara avicala zraddhA te hoya ja che. eTale e zraddhAnA baLathI pratyeka vastumAM rahelA anantAnantaparyAyane bhAvathI te te avazyameva mAne che ane jANe che. AthI ja je padArthane je svarUpe kevali bhagavaMte sAkSAt joyA te padArthane te ja svarUpe samyagdaSTi AtmA sAkSAt nathI jete chatAM temanA . vacana uparanI paripUrNa zraddhA dvArA te koI paNa kALe, "pratyeka vastunI anantaparyAyamayatAnuM' vivecana avazya karI zake che, 49 [171] AgamArthopanayanAd , jJAna prAjJasya sarvagam / kAryAdervyavahArastu, niyatollekhazekharaH // 33 // A rIte AgamArthane paripUrNa zraddhA sAthe AgaLa dharavAthI samyagdaSTi AtmAnuM jJAna sarvagata kahevAya. arthAt jema kevalinuM jJAna sarva padArtha viSayaka-sarvagata-che te ja rIte samyagdaSTi AtmAnuM jJAna paNa AgamArthanI zraddhA dvArA sarvagata ja che. (kevali sAkSAt joIne baTATAmAM ananta jIva kahe che. e ja vAta kevali vacananI zraddhA (cakSu)thI 49. vi. Ava. bhASya. zlo. 320 nI TIkA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda 105 samyagdaSTi AtmA paNa kahe che. Ama be yanuM jJAna sarakhuM thaI jAya che.) praje Ama vastu anantaparyAyavALI jANavAmAM Ave te sAme paDelI vastumAM ghaTa e ja vyavahAra kema thAya che? u-te te vivakSita vastumAM ghaTAdi tarIkene-te te kALe niyata ullekha pradhAna bana-vyavahAra thAya che te pUrve kahyA mujaba Asakti Adine kAraNe thAya che. Ama have e vAta nizcayanayanI dRSTie sthira thaI ke pratyeka vastu sarvamaya-anantaparyAyamaya che mATe pratyeka vastumAM anantaparyAyamayatAnuM darzana e ja samyagdarzana che. e ja samyajJAna che ane evA samyagdarzanAdi sAtamA guNasthAne ja saMbhave mATe e samyagdarzana e ja samyaphacAritra che. TUMkamAM traNeya eka svarUpa ja che. [2] tAntina : ci- kriyApi kudA zAstrArthavAdhanAtso'yaM, jainAbhAsasya pApakRt // 34 // prastuta adhikAranA raramA zlekamAM (kramAMkathI 160 mAM zlekamAM) kahyuM hatuM ke jIvanikAyanAM ekAnta zraddhAnamAM paNa zuddhasamyakatva na kahI zakAya. e vAtane upasaMhAra karI letA A zlekamAM granthakAra paramarSi jaNAve che ke virakta dekhAtA AtmAne keI paNa mantavyamAM ekAntane je kadAgraha hoya te te avazyameva zAstra bAdhita che. pitAne jaina Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrI adhyAtmasAra grantha kahevaDAvatA virakta AtmAne kadAgraha te pApakarmane baMdha karAvanAra ja bane. [7rU] utsala vAgavA vA, evADatha nizA jJAne karmaNi vA'yaM ce-na tadA jJAnagarbhatA // 35 / / je koI virakta jaNAto muni utsarga ke apavAdane viSayamAM, vyavahAra ke nizcayanA viSayamAM, jJAna ke kiyAnA viSayamAM kayAMya paNa ekAnta Agraha, kadAgraha seve te te munine vairAgya jJAna garbha te na ja kahevAya. [174] svAgame'nyAgamArthAnAM zatasyeva parAyake / nAvatArabudhatvaM ce-na tadA jJAnagarbhatA // 36 // jema parArdhamAM se samAI jAya che tema jinAgamamAM anyAgamanA artha samAvI devAnuM kauzala je na hoya te te munine vairAgya jJAnagarbha na kahevAya.* [175] nayeSu svArthasatyeSu, mogheSu paracAlane / mAdhyasthyaM yadi nAyAtaM, na tadA jnyaangbhtaa||37|| dareka naya pitAne abhipreta arthanuM pratipAdana karavA lAge tyAre tenuM pratipAdana sAcuM ja lAge paNa jyAre 50. (1) upa. pada gA. 694 saTIka. (2) sammati tarka-3-68, 69 saTIka. (3) vairAgya kalpalatA-9-1095 me zloka Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda 107* tenI sAme tene virodhI naya, tenuM khaMDana karavA lAge tyAre te naya niSphaLa-nakAme-asatya TharI jAte lAge.. nizcayanaya pitAnA mantavyane jerazerathI raju kare tyAre te. ja sAro lAge paNa vyavahAra (para) naya taraphathI tenuM khaMDana thavA lAge eTale te nizcayanaya sAva kheTo lAge. A vakhate te te nayane ekAte vaLagI jaIne ke ekAnta tiraskArI daIne je AtmA te nAnA mantavya pratye mAdhyasthabhAva dhAraNa karI zakatA nathI, te AtmAne. vairAgya jJAnagarbha vairAgya kahevAya nahi.' [176] AjJayAgamikArthAnAM, yauktikAnAM ca yuktitaH / na sthAne yojakatvaM ce-na tadA jJAnagarbhatA // 38 // vAdanA be prakAra che. hetuvAda ane AgamavAda. yuktithI (pratyakSAdi pramANe ApavA dvArA) padArthanI siddhi karavA mATe thato vAda te hetuvAda (yuktivAda) kahevAya.. jyAM pratyakSAdi pramANane avakAza nathI ane mAtra Agama vacanane ja pramANa mAnavA dvArA padArthanI siddhi je vAdathI thAya che te AgamavAda kahevAya. keTalAka padArtho. yukti siddha karI zakAya tevA hoya te tyAM hetuvAda je. joIe. ane je keTalAka padArtho mAtra Agama-vacanathI ja 51. (1) gurUtatva vinizcaya. gA. 45 saTIka. (2) sammati tarka1-28. (3) adhyAtmasAra kramAMka 887. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI adhyAtmasAra grantha siddha karI zakAya tevA hoya te tyAM AjJA-AgamavAda coja joIe. jIvamAM caitanyanI siddhi hetuvAdathI (yuktivAdathI) karavI joIe. nigeda zarIramAM ananta jIvanI siddhi AgamavAdathI karavI joIe. TUMkamAM padArtha ke padArthane je aMza, je vAdathI siddha thaI zakta hoya te vAdathI ja te padArthane ke tenA aMzane siddha kare joIe. tethI ulaTuM kare-ucita sthAne ucita vAdanI cejanA na kare-te te AtmAne vairAgya jJAna garbhavairAgya na kahevAya.52 [177] gItArthasyaiva vairAgyaM jJAnagarbha tataH sthitam / upacArAdagItasyA-pyabhISTaM tasya nizrayA // 39 // uparokta vAdanI ucita sthAne yojanA vigere karavAnI tAkAta svIpara samayanA jJAtA-gItArthamAM ja hoI zake. eTale have e ja vAta sthira thAya che ke jJAnagarbha vairAgya gItAIne ja hoI zake. vyavahAranayathI te gItArthanI nizrAmAM rahetA agItArthane paNa jJAnagarbhavairAgya kahI zakAya. [178] sUkSmekSikA ca mAdhyasthyaM, sarvatra hitacintanam / kriyAyAmAdaro bhUyAn , dharme lokasya yojanam // 40 // para. sammati taka 3-43 thI 45, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-bheda 109 ? ? [179] ceSTA parasya vRttAnte, mUkAndhabadhiropamA / utsAhaH svaguNAbhyAse, duHsthasyeva dhanArjane // 41 // [8] manobhAvama. masamRddhinam ___asUyAtantuvicchedaH, samatAmRtamajjanam // 42 // [181] svabhAvAnnaiva calanaM, cidAnandamayAtsadA / vairAgyasya tRtIyasya, smRteyaM lakSaNAvalI // 43 // jJAnagariAgyavALA mahAtmAnA lakSaNo - (1) sUkSmadaSTi (2) mAdhyazma (3) sarvatra hitacintA (4) kiyAmAM bhAre Adara (5) bhavyajIne dharma sanmukha banAvavAnI pravRtti.53 (6) pArakI vArtAmAM mUMgA AMdhaLA ane baherA mANasa jevI pitAnI ceSTA hoya.54 (7) svaguNanA abhyAsamAM utsAha, nirdhanane paisA kamAvavAmAM hoya che te. (8) kAmanA unmAdanuM vamana. (9) abhimAnanuM mardana. (10) asUyAnA tattvano che. (11) samatA sAgaramAM gaLAbUDa lInatA (12) cidAnaMdamaya svabhAvamAM nizcalatA. 182] jJAnagarbhamihAdeyaM, dvayostu svopamardataH / upayogaH kadAcit syA-nijAdhyAtmaprasAdataH // 44 // 53. ThA. ThA. 10-15. pay. (1) vairAgya kalpalatA 1-323, 324, (2) adhyAtmopaniSata 4-2. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha traNa prakAranA virAgamAM vastutaH jJAnagavirAga ja Adeya che. *110 bAkInA be prakAranA--duHkhaga ane mehaga-virAga paNa kyAreka upayAgI banI jAya kharA. eka AtmA duHkhathI ke meAhuthI saMsAra virakta thAya ane pachI tene jo jJAnagavirAga thaI jAya te te duHkhagabha ke mehaga'virAga dUra thaI jAya. Ama du:khAdigarbhita virAgathI paNa dIkSA lIdhI te te AtmAne jJAnagabha vairAgya prApta thavAnA avasara sAMpaDayA. eTale A rIte duHkhAdigarbha virAga paNa kayAreka keTalAkane ArAdhanA mArge caDavAmAM upayAgI manI jAya kharA. paNa e mATe peAtAnA adhyAtmabhAva rUpI rAjAnI kRpA tA Avazyaka che ja.15 55. dvA. ThA. 6-25. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaaaaaaaaasso amabasiaans vairAgya-viSaya te virAganA be viSaya (lo) (1) pAMca IndriyonA viSaya (2) guNa (labdhio) = (1) viSaya virAga = (2) guNa virAga hajI sahela che viSayethI virAga; parantu viSaya-virAgathI niSpanna thatA guNo (labdhio)thI virAgI banI rahevAnuM te sAce ja mahAbhArata kAma che. bhagavAna sthUlabhadrajI ! jambara kAmavijetA ! bahene vaMdanArthe AvatA-ADI paLa mATe-eya guNa - virAgI maTI gayA na hatA zuM ? onaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaniaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaa Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha-2 je adhikAra-7 me. verAgya-viSaya ka. [183] viSayeSu guNeSu ca dvidhA, bhuvi vairAgyamidaM pravartate / aparaM prathamaM prakIrtitaM, paramadhyAtmabudhairdvitIyakam // 1 // A vizvamAM viSayanA bhedathI vairAgya be prakAranA che. (1) paMcendriyanA viSayethI vairAgya : viSayavirAga. (2) tapa-saMyamanI sAdhanAthI utpanna thayele labdhi(guNA)ne vairAgya. guNavirAga. adhyAtma zAstranA jANakAroe. pahelA viSaya vairAgyane apara (nIcalI kakSAne) vairAgya kahyo che. jyAre bIjA guNa-vairAgyane para (utkRSTa kakSA) vairAgya kahyuM che. [184] viSayA upalambhagocarA api cAnuzravikA vikAriNaH / na bhavanti viraktacetasAM, viSadhAreva sudhAsu majjatAm // 2 // viSaya-vairAgya :-(1) IndriyenA pratyakSa anubhavamAM AvI zaktA zabdAdi viSaya ane (2) zAstra (anuzrava) vacanathI jaNAtA devagati vigerenA viSaye-A beya AtmA. upara vikAra karanArA che. tema chatAM virAgabharyA cittane te A viSaye vikAranI ekAda chAMTa paNa ApI zakatA nathI. 56. vairAgya kalpalatA. 2-253, 261, 262. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-viSaya 113 amRtanA hAjamAM gaLAbUDa DubelAne viSanI dhArA bicArI zu karI zake ?pacha [8] suvizArasAmagrI - tripoAichIma: / kimu mAdyati yoginAM mano, nibhRtAnAhatanAdasAramam // 3 // kaNendriya--viSaya : virATakAya AMkhAnI maMjarIo upara Aja mANatI koyalanI kAkalIonu vaNathaMbhyu. saMgIta, zuM yAgIonA dilane madamasta karI zake kharU? nA re nA. emanA mana teA anAhata nAdanA madhamadhura dhvanimAM ja rasatarameLa thaI gayA che.58 [186] maLamUtu--ivaLanALanapUrNabhULanA: 5 anubhUtinaTIsphuTIkRta- priyasaGgItaratA na yoginaH // 4 // saMsAranA raMgIlA yuvAna, navADhAnA komaLa karanA kaMkaNAnA madhura raNakAra suNIne ghelA banI jaI ekadama mAthu DolAvavA lAgI jAya; parantu anubhUti (anubhava jJAna )rUpa nakInA pAyalanA raNakArathI pragaTelA priya saMgItamAM DolI UThelA ceAgIone teA e kaMkaNanA raNakAre zuM jarAya halAvI zakaze? 57. pAta-jala yogadana. mU. 1-15, 16. 58. (1) jJAnasAra 7muM aSTaka. (3) yogazAstra 4-24thI 34. (2) adhyAtma kalpadruma pR. 277. (4) prazamaratipraka. zloka 103thI 111. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrI adhyAtmasAra grantha [187] skhalanAya na zuddhacetasAM, lalanApaJcamacArugholanA / yadiyaM samatApadAvalI-madhurAlAparatena rocate // 5 // samAdhi padonA eka pachI eka nIkaLatA madhura AlApimAM jenuM dila ektAna thaI gayuM che ane te yuvatInA paMcamasvaranI siddha halaka paNa ze ? vizuddhacittanA svAmIone e kokila kaMTha lagIre bahekAvI zakti nathI. [288] satataM kSaya surata-mAM rAmapi priya na hi avinAzinisarganirmala- prathamAnasvakarUpadarzinaH // 6 // (2) cakSurindriya-viSaya: kadI vinAza na pAmatAM, svabhAvathI ja nirmaLa, ane vistAra pAmatA pitAnA AntararUpane nIhALatA gImahAtmAone lalanAnuM rUpa paNa ze" game? ke, je pratikSaNa vinAza pAmI rahyuM hoya ane lehI tathA vIrya jevI gaMdI dhAtuomAMthI utpanna thayuM hoya! [189] paradRzyamapAyasaGkalaM viSayo yatkhalu carmacakSuSaH / na hi rUpamidaM mude yathA nirapAyAnubhavaikagocaraH // 7 // - je bIjAothI paNa joI zakAya che jene jovA dvArA, badhA bhegavI zake che; je aneka ApattionI saMbhAvanAthI paleTAeluM che; je cAmaDe maDhelI AMkhethI ja dekhAya che te Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-viSaya 115 rUpanuM darzana te AnaMda te na ja ApI zake je peluM apAyamukta ane mAtra svAnubhavathI bhegavI zakAya tevuM AtmasvarUpa (darzana) AnaMda Ape ! [190] gativibhramahAsyaceSTite-lalanAnAmiha modate'budhaH / sukRtAdripaviSvamISu no, viratAnAM prasaranti dRSTayaH // 8 // re! aMganAnA gativibhrama, enI hAsyAdi ceSTAo te pAgalane AnaMda ApI zake janma-janmAntaranA ekaThA thaelA sukRtanA pahADane teDI pADanAra vajazA e abhinaye tarapha virakta AtmAonI te najara paNa paDatI nathI. [191] na mude mRganAbhimallikA-lavalIcandanacandrasaurabham / viduSAM nirUpAdhibAdhita-smarazIlena sugandhivarmaNAm // 9 // (3) ghrANendriya-viSaya: kAmanA pracArane jenA vaDe bAdhita karI devAmAM AvyuM che te nirUpadhikabhAvanA svabhAvathI sugaMdhita banelA zarIravALA paMDita purUSane kasturI, mAlatI puSpa, elacI, candana ke kapUranI sugadhI paNa kazuM AkarSaNa karI zaktI nathI. [192] upayogamupaiti yacciraM, harate yanna vibhAvamArutaH / na tataH khalu zIlasaurabhA-daparasminniha yujyate ratiH // 10 // ghaNA lAMbA samaya sudhI je upayogamAM Ave che, vibhAvapavana paNa jene nAza karI zaktA nathI......... Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrI adhyAtmasAra grantha tevI zIla sugaMdhi mUkIne, A lekamAM bIjI koI paNa sugaMdhamAM rAga kare e te bilakula ucita nathI. [193] madhurairna rasairadhIratA, kacanAdhyAtmasudhAlihAM satAm / arasaiH kusumairivAlinAM, prasaratpadmaparAgamodinAm // 11 // (4) rasanendriya-viSaya - adhyAtmanI sudhAnuM Acamana karatA sajjane, saMsAranA kahevAtA madhura rasamAM adhIrA kema banI jAya? comera phelAtI kamaLanI parAgamAM lakhalUTa AnaMda mANatA bhramara, nIrasa puSpa tarapha doDI javA kadI adhIrA banaze? [194] viSamAyatibhirnu kiM rasaiH, sphuTamApAtasukhairvikAribhiH / navame'navame rase mano, yadi magnaM satatAvikAriNI // 12 // re! sadeva nirbheLa evA vipula samAdhi rasamAM je mana mastAna banI jatuM hoya che.......... - pelA, pahelAM to AnaMda AnaMda dekhADI daIne pachI bhayaMkara sItama gujAratA vikArI (bheLaseLavALA) rasathI ApaNane zI nisbata ! [195] madhuraM rasamApya niSpate-drasanAto rasalobhinAM jalam / paribhAvya vipAkasAdhvasaM, viratAnAM tu tato dRzorjalam // 13 // madhura rasane pAme che te be ya-rAgI ane virAgI ! beyane pANI chUTe che! rasarAgIne jIbhamAMthI pANI cAlyuM jAya che! - rasa virAgIne AMkhamAMthI pANI vahyuM jAya che ! Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya viSaya 117 e vicAre che, rasa rAganA te kevA kevA karUNa ajAme ! [16]6 ye muLapuSpati, vRttivanImayuddha zete / vimale suvikalpa talpake, va bahi: sparzaratA bhavantu te // 14 // (5) sparzInendriya viSaya :-vizvanA pAmara jantuene mana A eka samasyA banI cUkI che ke harihara purandarane ya mahAta karanAra lalanAnA kAmaLa sparzI mAM ceAgIAne kema mUjhArA niha thatA hAya ! paNa emane e vAtanI teA khabara ja nathI ke, A yAgIe zubha vikalpAnA palaMgamAM guNa puSpAnA DhagalA pAtharI daI ne, tenI banelI te kAmaLa pathArImAM, dhRti nAmanI peAtAnI priyatamAne AliMgana daI ne ArAmathI peADhI gayA che! have emane bAhya jagatanI lalanAenA sparzImAM kayI rIte mUMjhavaNa thAya ? [197] hRdi nirvRtimeva bibhratAM, na mude candanalepanAvidhiH / vimalatvamupeyuSAM sadA, salilasnAnakalA'pi niSphalA // 15 // hRdayamAM aphATa AnaMdane dhAraNa karatA yogInA zarIre koI bAvanAcanhananA zItala lepa karI jAya, te tethI tene AnaMda thaI jatA nathI. ane jeo sadaiva ni`La ja che temane vaLI pANInAM DAMya snAna paNa zA kAmanA ? Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrI adhyAtmasAra grantha [18] gaLatti nanu: svamarthava jIvatohAtamulena moni:| madanAhiviSogramUrcchanA - mayatulyaM tu tadeva yoginaH // 16 // 2! dRSTi dRSTimAM keTalu aMtara ! - eka bhAgI jIvaDA ! kAmanA vadhatA jatA sukhAnubhavathI potAnA janmArAne saphLa mAne che! ane ceAgI! e te kahe che, ' ahA! kAma-sarpanA jIvaleNa-jherI DaMkhI tA bhAgInA jIvana mUtiprAyaH thaI jAya ! AvI mRtyudAyinI mUrchAmAM te janmArAnI saphaLatAnI kalpanA ! asa'bhava ! ? ', [oLL]time viSayA: heiAi, namrute hevi vizvetasAm paralokasukhe'pi niHspRhAH, paramAnandarasAlasA amI ||17|| Ama pAMceya indriyAnA hilaukika viSayA te virANI AtmAone AnaMdanA leza paNa AsvAda cakhADI zakatA nathI. A virAgI mahAtmA te paramAnaMdanA rasamAM mastAna banyA che. ee to paraleAkanA svargAdi sukhAne paNa 'thU' kare che. [200] malamohaviSAvamasa--cavAyAvidhurA: muLa vi / viSamizritapAyasAnnavat, sukhameteSvapi naiti ramyatAm // 18 // Anuzravika viSayo : pra.-zuM pAMca IndriyAnA daivI viSaye paNa AnaMda ApI zakatA nathI? Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-viSaya 119 u-re! deve paNa abhimAna, meha, viSAda, IrSyAdi aneka prakAranA tAvanI pIDAthI saMtapta rahyA kare che, pachI emanA viSaya-sukha paNa zera manahara banI zake? bezaka, svarUpata e sukha kahevAtuM haze paNa enI vipAka-kaTUtA keTalI bhayAnaka hoya che! | mATe ja e sukho ya tAlapuTaviSanA kaNiyAthI mizrita dUdhapAkanI jema (gIone) apriya thaI paDe che. pala [201] ramaNIviraheNa vahninA, bahubASpAniladIpitena yat / tridazaidivi duHkhamApyate, ghaTate tatra kathaM sukhasthitiH // 19 // aneka nasAsAonA vAyuthI vadhune vadhu prajavaLatA jatA devInA virahAgnithI to devalokamAM ya deve kAme santApa anubhave che. ! tyAM sukhanI kalpanA paNa zera karavI! [202] prathamAnavimAnasampadAM, cyavanasyApi divo vicintanAt / hRdayaM na hi yadvidIyate, ghusadA tatkulizANunirmitam // 20 // daivI vimAnanI aDhaLaka saMpattine bhoga mANatA devenuM hRdaya te zuM vajanuM baneluM haze! ke, evA paNa svargamAMthI cavI javAnI paLane vicAra karavA chatAM temanuM hRdaya kaTake kaTakA thaIne tUTI paDatuM nathI ! 59. zAstravArtAsamuccaya-9-1ranI TIkA. - 60. zAstravArtA samu-9. 12 nI TIkA. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI adhyAtmasAra grantha [203] viSayeSu ratiH zivArthino, na gatiSvasti kilaa'khilaasvpi| ghananandanacandanArthino, giribhUmiSvaparadrumeSviva // 21 // muktinA sukhanI jene raDhaNa lAgI che te virAgI mahAtmAne keI paNa gatinA viSaya sukhamAM rAga thato nathI. gADha naMdana vananA bAvanacandananA vRkSonI ja jene lAlasA jAgI che tene bIjA badhAya vRkSothI khIcakhIca bharelI girikandarAomAM keI AkarSaNa jAge kharuM? [204] iti zuddhamatisthirIkRtA'-paravairAgyarasasya yoginaH / / svaguNeSu vitRSNatAvahaM, paravairAgyamapi pravartate // 22 // A rIte, je yegIo vizuddha prajJAthI apara(nIcalI) keTinA viSaya virAgathI bhAvita banyA che temane (ja) sAdhanAnA baLathI AtmAmAM utpanna thayelI labdhi (guNa) pratye rAga na thavA rUpa para (ucca) kakSAne guNa vairAgya paNa prApta thAya che. [205] vipularddhipulAkacAraNa-prabalAzIviSamukhyalabdhayaH / na madAya viraktacetasA-manuSaGgopanatAH palAlavat // 23 // vipulaRddhi svarUpa pulAka-labdhi, cAraNa labdhi, prabaLa AzIviSa labdhi, vigere vigere prApta thavA chatAM virAgI AtmAone tenuM abhimAna thatuM nathI. dANuM meLavavAnA lakSathI khetI karatA kheDUtane sAthe sAthe ghAsa prApta thaI jAya tenuM kheDUtane koI abhimAna hetuM nathI. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-viSaya 121 mokSanA lakSyathI sAdhanA karatA yegIone prApta thatI labdhinuM paNa koI gumAna saMbhavatuM nathI. [206] kalitAtizayo'pi ko'pi no, vibudhAnAM mkRdgunntrjH| adhikaM na vidantyamI yato, nijabhAve samudaJcati svtH||4|| virAgIone prApta thayela labdhi(guNa)bhaMDAra aneka viziSTatAothI bharapUra hovA chatAM temane abhimAna karAvI zakto nathI. enuM rahasya e che ke e mahAtmAo sadaiva AtmaramaNatAmAM svayaM layalIna rahe che. teo AthI adhika bIjuM kAMI jANavAthI ke jevAthI lAparavA ja rahetA hoya che. [207] hRdaye na zive'pi lubdhatA, sadanuSThAnamasaGgamaGgati / puruSasya dazeyamiSyate, sahajAnandataraGgasaGgatA // 25 // ane jyAre e mahAtmAonuM sadanuSThAna (vacanAnuSThAna), asaMgAnuSThAnamAM pariNAma pAme che tyAre te temanA hRdayamAM mukti sukhanI paNa kAmanA ubhI rahetI nathI. sahajAnandanA tarane saMga pAmatI A dazA ja, mumukSu purUSane IcchavA jevI che. [8] phariyastha mahAma- irAvAsamRnmanA upayanti varItumuccakai-stamudAraprakRtiM yaza:zriyaH // 26 // Ama je mahAtmAnuM mana, vairAgyanA vilAsathI bharapUra bane che, te udAra carita sAdhurAjane kaThe varamALA ApavA yazalakSmI rUmajhuma karatI ekadama cAlI Ave che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamatva -- tyAga virAganI jhabUkatI bALa nyAta mamatvabhAvanA pavananA sapATe caDI jAya teA paLa e paLamAM ja nirvANa pAmI jAya ! mATe virakta AtmAe te| e nyAtamAMthI mahAnala pragaTAvavA mATe mamatvabhAvanA pavananA bhayAnaka sUsavATAthI sadA AdhAne AdhA ja rahevu joie. mamatva bhAvane bhukko kheAlAvI devAnI pracaNDa tAkAta che, tattvajijJAsAmAM ane viveka jJAnamAM ! adhyAtmabhAvane zatru mamatvabhAva; ane enA zatru A me-jijJAsA ane viveka ! ApaNA zatrune zatru, te ApaNA mitra ! tA, sadA sevIe tattvajijJAsAne ane viveka jJAnane ! Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha-3 je adhikAra- me kA mamatva-tyAga 1 [21] nimajjaiva vairAne sthiramavA parityajettataH prAjJo mamatAmatyanarthadAm // 1 // pUrvokta vairAgya nirmama AtmAmAM ja sthiratA prApta karI zake che, mATe atyanta anarthakAriNI mamatAne prAjJapurUSoe tyajI devI joIe. [210] viSayaiH kiM parityaktairjAgati mamatA yadi / tyAgAtkaJcukamAtrasya bhujaGgo na hi nirviSaH // 2 // je aMtaramAM mamatA jIvatI beThI che te bAhyaviSayane tyAga mAtra karI devAthI kazuM vaLavAnuM nathI. kAMcaLIne tyAga karI devA mAtrathI sarSa nirviSa thaI jate nathI. [211] kaSTena hi guNagrAma, praguNIkurute muniH|| mamatArAkSasI sarva, bhakSayatyekahelayA // 3 // ahA ! kevI ghara sAdhanAonA kaSTa veThIne muni pitAnA guNone samUha puSTa karatuM jAya che ! ane eka ja sapATe mamatA-rAkSasI A badhAyane koLIye. karI jAya che! Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI adhyAtmasAra grantha [22] narasunta, patya, TrAmavidyauSadhivatratA upAyaibahubhiH patnI, mamatA krIDayatyaho // 4 // A mamatApatnI te pitAnA patine avidyArUpI auSadhi khavaDAvI daIne tarata ja baLadIo banAvI de che, ane pachI aneka upAthI e vividha kIDAo kare che. [213] ekaH parabhave yAti, jAyate caika eva hi / mamatodrekataH sarva, sambandhaM kalpayatyatha // 5 // ekatva-bhAvanA bicAre jIva! ekale ja parabhavamAM jAya che, eTale ja janma pAme che, tema chatAM janma maraNa vacce jholAM khAtA e jIvanamAM mamatAnA AvegothI aneka saMbaMdhe ubhA kare che. [214] vyApnoti mahatI bhUmi, vaTabIjAdyathA vaTaH / tathaikamamatAbIjA - tprapaJcasyApi kalpanA // 6 // vaDalAnA eka ja bIjathI ubhe tha vaDalo vizALa bhUmimAM patharAI jAya che, tema mamatAnA bIthI jIvane saMsAra khUba lAMbo pahoLo thaI jAya che. [215] mAtA pitA me bhrAtA me, bhaginI vallabhA ca me| putrI: sutI je mitrALa, jJAti : saMtuta che AthI [216] ityevaM mamatAvyAdhi, varddhamAnaM pratikSaNam / janaH zaknoti nocchettuM, vinA jJAnamahauSadham // 8 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamatva tyAga 125. svajana-mamatva mArI mA, mArA bApa, mAro bhAI, mArI bahena, mArI patnI, mArAM chokarAM, mArA mitre, mArI jJAti, mAre nehI varga'...Avo Avo lavAre, e che mamatAne vyAdhi. paLe paLe vadhato ja rahe che ! haze ke enuM osaDa ! hA, te che jJAna auSadha! enA vinA te koI paNa rIte koI paNa mANasa A vyAdhine vinAza karI zake tema nathI. [22] mamavenava ni:bhAramala pravartatA kAlAkAlasamutthAyI, dhanalobhena dhAvati // 9 // dhana-mamatva mAtA pitA patnI Adi uparanI mamatAnA pApe ja A jIva kazAya Dara vinA gherahiMsAne AraMbha-samAraMbha ubhA kare che. dhana uparanI mamatAnA pApe kALa ke akALa. kazuMya joyA vinA cAre bAju deDAdoDa karI mUke che. [28] svaye zeSAM ja upAya, vidyad mamatAviza: . ihAmutra ca te na syustrANAya zaraNAya vA // 10 // azaraNa-bhAvanA re! mamatAnA kAraNe je svajanAdinA piSaNa mATe jIva bhAre kaSTo veThe che, tIvra saMtApa pAme che te svajane nathI te ahIM tenI vRddhAvasthAmAMthI tene bacAvI zakatA ke. nathI te gAdi ApattimAMthI tene ugAratA! Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrI adhyAtmasAra grantha nirbhayatApUrvaka jIvADe de tevuM kaI zaraNa paNa banI zatuM nathI. eTaluM ja nahi paNa paralokamAM ya e svajane tenA prANabhUta ke zaraNabhUta banI zaktA nathI. 219] mamatvena bahUna lokAn , pussnnaatyekorjitaidhnaiH| soDhA narakaduHkhAnAM tIvrANAmeka eva tu // 11 // Apa kamAIthI meLavelI aDhaLaka saMpattithI nehI svajanenuM piSaNa karavA mATe jIva tatpara banato hoya te temAM tenI mamatA ja kAraNa che. paNa jyAre e mamatAnA pApe raurava nArakanA bhISaNa duHkhe enA lamaNe jhIMkAya che tyAre te te tIvra dukhe bhogavavAnuM kamabhAgya tene ekalAne ja prApta thAya che hoM ! [220] mamatAndho hi yanAsti, tatpazyati, na pazyati / jAtyandhastu yadastyeta-bheda ityanayormahAn // 12 // jAtithI adhe ane mamatAthI aMdha-e bemAM keTaluM meTuM aMtara che! jAtyanta te A vizvamAM je che tene joI zakatA nathI ane mamatAnta te je nathI tene juve che. (svajane vigere pitAnA nathI chatAM temane pitAnA tarIke juve che) kala. AcArAMgasUtra-ranuM adhyayana, lo uddeza-niyukita zle. 176nI TIkA. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamatva-tyAga 127 [221] prANAnabhinnatAdhyAnAt , premabhUmnA tato'dhikAm / prANApahAM priyAM matvA, modate mamatAvazaH // 13 // sImamatva mamatvanA AvegathI jIva potAnI priyatamAne pitAnAthI abhinna tarIke mAne che. ane tethI tenI uparane tene prema puSkaLa vadhatuM jAya che, ane chevaTe te tene prANathI paNa adhika mAnavA lAge che! - je strI (sUryakAntA vigere) kyAreka tenA ja prANa harI levA zaktimAna bananArI che tenI upara mamatAbdha patine aDhaLaka prema ubharAI jAya che! rirara rUAni nI, purva mRduM viSam mAMsagranthI kucau kumbhau, hemno vetti mamatvavAn // 14 // ore ! A mamatAnuM kAmaNa te kevuM che ! mamatvavALe jIva priyatamAnA dAMta ke je naryA hADakAM ja che tene macakuMda puSpanI kaLIo kahe che! ke, jenuM mukha zleSmanuM ja ghara che tene candra kahe che! (candramukhI) " ke, je be stane mAMsanA laTaktA lecA che tene suvarNanA be kuMbha kahe che!62 kara. AcArAMgasUtra-ranuM adhyayana, 1le uddeze-niryukita zle.. . 176nI TIkA. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrI adhyAtmasAra grantha [223] manasyanyadvacasyanyat, kriyAyAmanyadeva ca / yasyAstAmapi lolAkSI sAdhvIM vetti mamatvavAn // 15 // jenA manamAM jUduM, vANImAM jUduM, ane kriyAmAM vaLI kAMIka "ora ja hoya tevI-game tyAM AMkhanA DeLA bhamAvatI strIne mamatvAnya jIva sAdhvI strI tarIke bIradAve che! [224] yA ropayatyakArye'pi, rAgiNaM prANasaMzaye / duvRttAM strI mamatvAndha-stAM mugdhAmeva manyate // 16 // are ! are! mamatvAnyanI A mahAmUrkhatA te juo! je durAcAriNI strI pitAnA uparanA AMdhaLA rAgavALA patine evA akAryanA khADAmAM dhakako mArI de ke jyAM te jIvato raheze ke kema eya eka bhAre samasyA thaI paDe! te paNa... - te strIne pele mamatvA bheLI-gabharU abaLA tarIke ja joyA kare! [26] chAtimAMnAthi - vibhutradira dhvarita vanitAsu priyatvaM ya-ttanmamatvavijRmbhitam // 17 // cAmaDAthI DhaMkAelI hADa, mAMsa, maLa ane mUtranI piTI samI strIne pitAnI priyatamA manAvavI e te sAce A mamatvabhAvane ja mahimA che. [226] lAlayan bAlakaM tAte-tyevaM brUte mamatvavAn / vetti ca zleSmaNA pUrNA-magulImamRtAJcitAm // 18 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatva-tyAga 129 apatya-mamatva , kevI navAInI vAta che ke mamatvavALA jIvA peAtAnA chokarAne ja ramADatA ramADatA ' tAta ' kahIne khelAve che; e gaMdA-geAkharA chekarAnI lIMTa kharaDI AMgaLIne amRtathI carcita mAne che ! [27] pAtravinizA, mutamaGgAnta mruti / tadamedhye'pi medhyatvaM jAnAtyambA mamatvataH // 19 // re ! A mamatvabhAvanI te kevI lIlA! mamatAnI lAgaNIthI teA mAtA, kAdavathI kharaDAI gaelA bALakane kheALAmAMthI nIce mUkI devAnuM kalpI paNa zakatI nathI. enI upara ene koI ghRNA paNa thatI nathI ! eTaluM ja niha paNa te mamatAnA pApe bALakanI viSThAmAM ya kANu jANe aneAkhu pAvitrya jue che! [228] mAtAvitrAvisambandhoDa--niyatopi mamatvataH / dabhUmIzramavatAM, maiyatyenAvamAsate // 20 // mAtApitA vigerenA saMbaMdha je tadna aniyata che te paNa mamatAnA doSane lIdhe niyata ( zAzvata ) dekhAvA lAge che. bIjuM thAya paNa zuM? aniyatamAM niyatatAne je bhrama-dIrghakALa sudhI, koI paNu aMtara pADayA vinA satata ane atyanta premathI senyeA hAya-te teA dRDhabhUmi ja thAya ne ? Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrI adhyAtmasAra grantha [26] minA pratye mAtmAno, vimAkahA ! zUnya: saMsarga cevuM, ca: sthiti sa sthiti rahyA "darekano AtmA judo che. pugalo paNa darekanA judA che. keIkeIne kaze saMbaMdha nathI." AvuM je jue che te ja tenuM sAcuM darzana che. [230] ahantAmamate svatvasvIyatvabhramahetuke / bhedajJAnAtpalAyete, rajjujJAnAdivAhibhIH // 22 // ahaMkAranI vRttithI svatvane (huMpaNAne) ane mamatAnI vRttithI svAyatvane (mArApaNAne) bhrama thAya che. paNa je deha AtmAnA bhedanuM jJAna (viveka jJAna) thaI jAya te te bhrama avazya TaLI jAya. doraDAmAM sarpane bhrama thaI jAya te bhaya utpanna thAya paraMtu doraDAmAM doraDAnuM jJAna thaI jatAM te te bhaya dUra ja thaI jAya ne? [231] kimetaditi jijJAsA, tattvAntarjJAnasanmukhI / vyAsaGgameva notthAtuM, dattakka mamatAsthitiH // 23 // jaDa cetanamaya A jagata zuM che? evI je tattvajijJAsA te, tatvanI bAbatanA AntartAnanI sanmukha karanArI che. (jijJAsune antarmukha banAvanArI che.) AvI jijJAsA eka vAra jAgI jAya, pachI te te AchopAtaLA rAga bhAvane Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mama-tyAga 131 ca AtmAmAM saLavaLavA detI nathI te pachI rAga nimitte janmatI mamatA te enA sarbhAvamAM jAge ja kyAMthI? [232] priyArthinaH priyAprApti, vinA kvApi yathA ratiH / na tathA tatvajijJAso-stattvaprApti vinA kvacit // 24 // jema priyatamAnA premIne, priyatamAnI prApti vinA kazuM ya gamatuM nathI, tema tavaprApti (jagatanA svarUpanuM bhAna) thayA vinA tatvanA jijJAsune kazuM ya gamatuM nathI. [233] ata eva hi jijJAsAM, viSTambhati mamatvadhIH / vicitrAbhinayAkrAntaH sambhrAnta iva lakSyate // 25 // | mamatvanI lAgaNIo tatva jijJAsAne jAgavA ja detI nathI. AthI ja mamatvAnya jIva mAtA patnI Adi pratinA citra vicitra cenacALAothI bharapUra banele hAMphaLAphAMphaLe dekhAyA kare che. [234] dhRto yogo, na mamatA hatA, na smtaa''htaa| na ca jijJAsitaM tattraM, gataM janma nirarthakam // 26 // re ! jeNe sarvasaMga tyAgane vega dhAraNa karyo paNa mamatva bhAvane gaLe TUMpo dIdhe nahi; samatAne jeNe dilathI cAhI nahi; tatvane jANavAnI IcchA paNa na karI te... bhale ne teNe sAdhu veSa dhAraNa karyo hoya ! teya ene janmAre pANImAM gaye! Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrI adhyAtmasAra grantha [razya] nijJAsA 6 vivejja, mamatAnAzAnumau / atastAbhyAM nigRhNIyA-denAmadhyAtmavairiNIm ||27|| mamatvano nAza kare che tatvanI jijJAsA ane deDa tathA AtmA vaccenA bhedanu jJAna. mATe adhyAtmabhAvanI vairiNI A mamatAnA jijJAsA ane vivekanI zastra elaDIthI nigraha karI levA joI e. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA. mamatva jAya eTale samatva Ave. na kyAM ya rAga; na kayAM ya rIsa, enuM nAma samatA. rAga roSa te mananA taraMgI ta che : jIvane duHkhI karanArA che. samatA ja cittanI samatulA che. jIvanI svabhAva dazA che. tyAgyo saMsAra; teo tapa ane je ja; paNa je samatAne avagaNIne ! te dhULa paDI e tapa-japamAM ! dharmanA be parokSaphaLa svarga ane mokSa paNa pratyakSaphaLa te A ja che cittanI apUrva zAnti. hajI kadAca muni veSa vinA siddhapada pAmI zakAze paNa samatva vinA siddhi pada ! kadApi zakya nathI. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabadha-3 je adhikAra-9 me | | samatA ; [236] tyaktAyAM mamatAyAM ca samatA prathate svataH / sphaTike galitopAdhau yathA nirmalatAguNaH // 1 // mamatA TaLe ke samatA ApoApa pragaTe. sphaTikane lAlaraMganuM dekhADanAra japAnuM puSpa (upAdhi) khaseDI levAmAM Ave ke sphaTikanI nirmaLatA ApoApa pragaTa thAya. [237] priyApriyatvayoryArtha-rvyavahArasya kalpanA / nizcayAttadvayudAsena staimityaM samatocyate // 2 // kusuma kaTakAdi padArthomAM je priya apriyanI vyavahAra nayanI kalpanA che te kalpanAne, nizcaya-nayanI dRSTi rAkhIne jyAre dUra karI devAmAM Ave tyAre cittamAM je sthiratA utpanna thAya te ja samatA che.. [238] teveva dviSata: puNa-saeNlvevArtherata: | nizcayAtkiJcidiSTaM vA'niSTa vA naiva vidyate // 3 // eka mANasa je vastuomAM dveSa kare che te ja vastuo pratye kyAreka rAga paNa karate hoya che. eTale. nizcayanayathI te koIne paNa amuka vastu haMmeza 63. jJAnasAra mAdhyastha aSTaka. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA 135 mATe ISTa ja hoya ane amuka vastu aniSTa ja hoya evuM kAMI nathI.64. [239] ekasya viSayo ya: syA-tsvAbhiprAyeNa puSTikRt / anyasya dveSyatAmeti, sa eva matibhedataH // 4 // [240] vikalpakalpitaM tasmAd-dvayametanna tAtvikam / vikalpoparame tasya dvitvAdivadupakSayaH // 5 // eka mANasane je (amuka) viSaya pitAnA cittanA abhiprAyathI (amuka valaNathI) rAga karAvatA hoya che, te ja viSaya bIjAne pitAnI amuka jAtanI mAnyatAne lIdhe dveSa karAvanAre paNa bane che. eTale tAtparya e che ke, mananI padArtha tarapha je rAga reSanI prakriyA thAya che te tenA pitAnA vikalpa upara ja avalaMbatI hoya che. jyAre rAgAdine janmAvanArA vikalpane nAza thaI jAya che tyAre te rAgAdine paNa nAza thaI jAya che. dA. ta. sAme be pustako paDyA che. te vakhate apekSA buddhithI taiyAyika mate) be ya pustakamAM dvitva nAmane guNa utpanna thAya che. jyAre be pustaka tarIke jovAnI apekSAne nAza thAya che tyAre te be ya pustakamAM utpanna thayelA dvitane paNa nAza thAya che. 64. prazamarati prakaraNa zloka parame. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrI adhyAtmasAra grantha TUMkamAM vikalpanA janma rAgAdine janma thAya che. vikalpanA nAze rAgAdine nAza thAya che. eTale rAga reSamAMthI eke ya vastu tAvika nathI e vAta nizcita thAya che. [241] svaprayojanasaMsiddhiH svAyattA bhAsate yadA / bahirartheSu saGkalpasamutthAnaM tadA hatam // 6 // jyAM sudhI pitAnA prajananI siddhi bAhya padArthonA upara avalaMbe che, evuM jIvane lAgyA kare che tyAM sudhI te AtmA bahAra ja doDayA karatA hoya che. paraMtu jyAre tene ema lAge che ke svaprayajananI siddhi svAdhIna che temAM bAhya padArthane kAMI ja lAgatuM nathI tyAre bAhya arthone lIdhe manamAM UThatA te saMkalpa nAza pAmI jAya che. [242] labdhe svabhAve kaNThastha-svarNanyAyAdbhamakSaye / rAgadveSAnupasthAnAta, samatA syAdanAhatA // 7 // suvarNanuM AbhUSaNa gaLAmAM ja hevA jatAM jyAre tenA bahevAnA" viSayamAM (astitvanI bAbatamAM) bhrama thaI jAya che tyAre jIva akaLAI jAya che, paNa jyAre te AbhUSaNa te gaLAmAM ja raheluM che e khyAla AvI jAya che, tyAre te bhrama bhAMgI jatA pharI jIva svabhAvamAM AvI jAya che. ahIM vastutaH AbhUSaNu gayuM ja na hatuM chatAM khAvAyAnA bhramane kSaya thatA te arati TaLI gaI ane svabhAvanI prApti thaI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA 137 A ja rIte bAhya padArthamAM IcchAniSTanI brAntine jyAre kSaya thaI jAya che tyAra pachI rAga reSanA taphAne jAgatA nathI. tyAM apratihata (abAdhita) samatAnI anubhUti thAya che. [243] jagajjIveSu no bhAti, dvaividhya karmanirmitam / yadA zuddhanayasthityA, tadA sAmyamanAhatam // 8 // sAmAnyataH jIvane saMsAranA jIvamAM, kame sarjelA uraca-nIcapaNanAM sArA-narasANAnA evA aneka daividhya bhAsatA hoya che paraMtu jyAre zuddhanizcaya daSTithI dareka jIva tene zuddhAtmasvarUpa dekhAvA lAge che, tyAre e vaividhyanuM bhAna rahetuM nathI ane e vakhate te jIvane abAdhita samatAnI prApti thAya che. [244] svaguNebhyo'pi kauTasthyAdekatvAdhyavasAyataH / AtmArAmaM mano yasya, tasya sAmyamanuttaram // 9 // eka AtmA nitya che, ane bIjA AtmAothI sadA bhinna te che ja paNa te pitAnA jJAnAdi guNothI paNa alipta che, taddana zuddha che, eka ja e Atmadravya (kUTastha nitya) che AvA svarUpe thatA AtmA aMgenA ciMtanathI jenuM mana AtmaramaNa banyuM hoya tenI samatA sAce ja parAkASTAne pAmelI che.pa. . cUta nutpanazivamAvaH phUTa ! Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 [27] samatApUriyA zrI adhyAtmasAra grantha svAdiSayaprasUnyatA / yayA vizadayogAnAM vAsIcandanatulyatA // 10 // jyAre samatva bhAvanA paripAka thaI jAya che tyAre viSayAmAM thatI ISTAniSTatAnuM jJAna nAza pAmI jAya che. te pachI vizayAgavALA te mahAtmAone vAMsalAthI (zastravizeSathI) cAmaDInA cheda karAya ke caMdananA lepa karAya, kyAMya....koI pharaka jaNAtA nathI. 6 6. [46] fo tumaH samatAM sAyo-- svAyamunivrutA | vairANi nityavairANA - mapi hantyupatasthuSAm // 11 // potAnA ja hita mATe jene vadhune vadhu puSTa karavAmAM Ave che te samatAnI tA zI vAto karavI ? evA muninI pAse upasthita thayelA nityayerI prANIonA vairane paNa te dUra karI de che. (sva mATe karAtI sAdhanA paranA vairA nAza karI devA samartha bane che!)67. [27] hri lAnena tapomiAM, yamutra niyamaitra nim / jaiva samatA sevyA, tara: saMsAravariyo // 6 // re! zI jarUra che dAnanI ? zAne khapa paDe che tapanA ! 66. yAgazataka gAthA 20 mI. 67. (1) pAta MjalayeAga darzIna sUtra 2-35. (2) yAgazAstra 4-54. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA 13 yama ane niyama paNa zA upayAganA ? eka mAtra samatA nAvaDIne ja pakaDI tyA ! ekalI te, bhava samudrane AbAda, pAra utArI deze. [ra48] pUre muittva muttinvI sA vIyasI / mana:saMnidita che, padaM tu samatAnuvam // 2 // dUra che svarganA sukha, mukti sukha teA vaLI ethI ya dUra che, paNa manamAM rahela samatAnuM sukha te A rahyuM : tana. pratyakSa ja che. 68. [24^] do mmaviSe guSyata, odhatApa: kSaya tranet / auddhatyamalanAzaH syAt, samatAmRtamajjanAt // 14 // samatAnA amRta heAjamAM ekAda DUbakI te lagAve ! tarata....dRSTinuM kAma-viSa dhAvAI jaze ! kaSAyanA tApa zamI jaze ! uddhatAInA mela utarI jaze ! [10] rAmavAvAni--hite mavAnane muvAya samataya, pIyudhanavRjivata //// jarA ane mRtyunA dAvAnaLathI bhaDabhaDa baLatA bhavarA-namAM paNa amRtanI mUzaLadhAra varSAnI jema samatA ja sukhada. banI zake che. 68. (1) prazamarati prakaraNa zloka-236. (2) vairAgya kalpalatA 1-235. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrI adhyAtmasAra graMtha [38] zAzritye samatA nivRta matAdA: na hi kaSTamanuSThAna-mabhUtteSAM tu kiJcana // 16 // samatAne ekalIne avalaMbIne ja bharata vigere nirvANa pada pAmI gayA ! bhAre kaSTa detA kaI ja bAhya tapAdinA anuSThAna ArAdhanAnI, temane jarUra ja ubhI na thaI! [22] sajA naravAre mokSamALa piI samatA guNaratnAnAM saGgrahe rohaNAvaniH // 17 // samatA eTale..... nAraka-dvAre vajAnI argalA! mukti mAge TamaTamatI dIpikA ! guNa-rane saMcaya karate merU parvata ! [23) mohAcchadvitriA-bhirukSamatAma | divyAjanazalAkeva, samatA doSanAzakRt // 18 // zuM tamArA netre mohanA paDaLathI DhaMkAI gayA che ? tethI zuM tame svarUpane sAkSAtkAra nathI karI zaktA ? te hamaNAM ja divyAMjananI zalAkArUpI samatA hAthamAM le! tamArA saghaLA ya netradoSane e nAza karI nAMkhaze. [24] lai : samAgya, samatA Hi sevyA syAttadA sukhamanyasya, yadvaktuM naiva pAryate // 19 // eka paLabhara paNa cittane rAga reSathI pAchuM kheMcI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA 141 laI ne samatAnuM sevana karavAmAM Ave te AMtara sukhane evA koI camakAro anubhavavA maLe ke jenuM varNana khIjAne karI na zakAya ! [2] mArI na thAyetti, vaM vitamozanam / na jAnAti tathA loko, yoginAM samatAsukham // 20 // pati sAthenA bhAga sukhanI kumArikAne zI khabara paDe ? ceAginA samatva bhAvanA aphATa sukhanI saMsArI jIvAne gadha paNa kayAMthI Ave ? [26] natistutyAdri zatA--tIvra: svamamit| samatAvarmaguptAnAM nArtikRtso'pi jAyate // 21 // leAkeAnA namana stavana vigerenI icchA e te tIkSNa khANu che ! aMtaranA mama sthAnane bhedIne ja jaMpe ! paNa jeNe samatAnA akhtara caDAvI dIdhA che tene te te khANu lagIre pIDA na karI zake ! [rapa7] citAvi varmAzi, ganmanAM DhoTioTimiH / tamAnsIva prabhA bhAnoH, kSiNoti samatA kSaNAt // 22 // koTAnakoTi janmArAethI AtmAmAM dharamAelA kALA karmonA samatAnA anubhavanA eka ja camakAre khAtmA elAI jAya ! vizvamAM khIcAkhIca bharAelA rAtrinA aMdhakAranA, dinakaranA eka ja kiraNe sarvanAza !69 69 yogazAstra 1-7 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrI adhyAtmasAra grantha [58] jiddadvisiddhAnA-mAyA: samalaiva di ratnatrayaphalaprApte-yayA syAd bhAvajanatA // 23 // je samatAthI ratnatrayanA phala (siddhAvasthA) nI prApti thAya che ane te prApti bhAvamAM thavAne kAraNe ja je (anya liMgi) mAM bhAva jainatva Ave te samatA ja anyaliMga gRhiliMgathI siddha thanArA mahAtmAone AdhAra bane che. [259] jJAnasya phalameSeva, nayasthAnAvatAriNaH / candanaM vahnineva syAt , kugraheNa tu bhasma tat // 24 // sAta namAM avatAra pAmatA jJAnanuM phaLa samatvabhAvanI siddhi ja che. je samatAnA abhAve ekAda nayamAM kadAgraha (mamatva) thaI jAya te te suMdara jJAna paNa rAkha jevuM nakAmuM banI jAya. caMdana zItalatA ape, paNa agninA saMbaMdhathI te (baLIne) rAkha ja thaI jAya. jJAna che caMdana samuM ane kadAgraha che agni! [260] cAritrapuruSaprANAH, samatAkhyA gatA yadi / janAnudhAvanAveza-stadA tanmaraNotsavaH // 25 // jyAre cAritra purUSanA samatA nAmanA prANa cAlI jAya che, tyAra pachI leke deDatA Ave che, te rakhe samajatA ke temane vaMdana karavA mATe Ave che! e te emanA prANa vihoNuM kalevarane maraNatsava karavA mATe AvelA hoya che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA 143 [261] santyajya samatAmekAM, syAdyatkaSTamanuSThitam / tadIpsitakaraM naiva, bIjamuptamivopare // 26 // badhuM ya kaSTa karyuM, paNa je samatAne abharAIe mUkIne karyuM, te te badhuM ya kaSTa jarA ya AvakAradAyaka na kahevAya. ukharabhUmimAM koI bIja vAve tene sAruM kema kahevAya? ridra] 35ya samaja, muttara kriyAmA: tattatpuruSabhedena, tasyA eva prasiddhaye // 27 // muktine upAya te ekalI samatA ja che. eTale te te purUSabhede bIjI aneka kriyAo karavAnuM je kahevAmAM AvyuM che, te te A samatAnI siddhi mATe ja che. [63] kSitriIne zA-vyApAra sthAna TUkaDA asyAH svAnubhava: pAraM, sAmarthyAravyo'vagAhate // 28 // zAstranI pravRtti te mAtra dizAsUcana karI de-AMgaLI cIMdhIne rasto batADI de-tethI AgaLa te na vadhe. pachI siddhi pada te samatAne svAnubhavarUpa sAmarthyaga ja prApta karI Ape. ri4] paramAtmA -nihiM tattvamatminA tadadhyAtmaprasAdena, kAryo'syAmeva nirbharaH // 29 // AtmAnuM je nigUDha tatva ke je parathI paNa para che te A samatA ja che. mATe adhyAtmanI kRpAthI samatAne prApta karavAmAM ja paripUrNa yatna kare joIe.... Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V = ===== = = == == = = === = == == === === == sadanuSThAna 10. = = == = == === == === == == = = == ======== = == == kevuM jAdu che samatAnuM ke enA punita sparzamAkhathI melA chelAM paNa anuSThAno ekadama zuddha banI jAya ! gurusevAdi anuSThAna pAMca prakAranA che. (1) viSa (2) gara (3) ananuSThAna (4) tahetu (5) amRta. viSanuSThAna:-AlekanI kaI kAmanAthI karAtA gurusevAdi viSanI jema tatkALa zubha-cittanI hatyA kare. garAnuSThAna:-paralokanI kaI kAmanAthI karAta gurusevAdi garanI jema kAlAntare zubha-cittano nAza kare. ananuSThAnaH-saMmarNima jIvana karma jevA prAyaH dekhAdekhIthI thatA zAsmanirapekSa gurUvAdi. tatu anuSThAna -amRtAnuSThAnanA hetu banatA suMdara [, gurUvAdi. pa. amRtAnuSThAnaH sahaja suMdara bhAvapUrvakanA jinAjJAgarbhita gurusevAdi. AmAnA pahelA traNa heya che. chellA be uttarottara vadhu na upAdeya che. == == = = == == = == === == = = == ===== = == === = = === = = = = = = = = == == Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabandha 3 adhikAra 1 saMdanuSThAne ; [2] zuddha manuNAnaM vAyate samatIyAta ! katakakSodasakrAnteH kaluSaM salilaM yathA // 1 // meluM-gheluM paNa dharmAnuSThAna samatAbhAvanA saMbaMdhathI zuddha banI jAya che. pANI meluM che. katakanuM cUrNa temAM nAMkhatAnI sAthe ja, te cekhuM banI jAya che ne? [raddo viSe joDananuSThAna tama parama gurusevAdyanuSThAna-miti paJcavidhaM jaguH // 2 // gurusevAdi svarUpa anuSThAnA pAMca prakAra che. arthAt gurusevAdi eka ja anuSThAna Ihaleka sukha, paraloka sukhavigerenA AzayabhedathI pAMca prakAranA bane che. temanA nAma A pramANe che. 1. viSa. 2. gara. 3. ananuSThAna. 4. taddhatu. 5. amRtadeg. 267] AhAropadhipUjaddhi-prabhRtyAzaMsayA kRtam / zIghraM saccittahantRtvA-dviSAnuSThAnamucyate // 3 // (1) viSAnuSThAna svarUpa AhAra, upadhi, pUjA, samRddhi AdinI A lekanI 70. (1) gabindu le. 151 thI 161. (2) dvA. ThA. 13-9. 10 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra pratye AzaMsAthI karAtA gurusevA vigere svarUpa anuSAne cittanI zuddhine tatkALa haNI nAMkhe che. mATe ja temane viSAnukAna (viSa jevA anuSThAna) kahevAya che. [26] thAva rakama vAra, tatsa makSita viSama ! yathA hanti tathedaM saccittamaihikabhogataH // 4 // jema somala vigere sthAvara viSa ke sarpAdinuM jaMgama viSa-temAMnuM keIpaNa-khAtAnI sAthe ja prANa haNe che tema pUrvokta aihikabheganI IcchAthI karAtuM gurusevAdi anuSThAna citta zuddhine tarata ja haNI nAMkhe che. [269] divyabhogAbhilASeNa kAlAntaraparikSayAt / svAdRSTaphalasampUrte-garAnuSThAnamucyate // 5 // (2) garAnuSThAna svarUpa - paraleka saMbaMdhI daivIbheganI abhilASAnI sAthe je gurusevAdi anuSThAna karavAmAM Ave te garAnuSThAna kahevAya. te anuSThAna (sva)thI utpanna thayela je zubhakarma (phaLa), tenA bhagavaTAnI prAptinA kALa (devAdibhava)mAM cittanI zuddhine kSaya karI de che mATe A anuSThAnane garAnuSThAna kahevAya che. viSAnuSThAna viSa jevuM kahyuM kemake te te anuSThAna karavAnA samaye ja citta zuddhine haNI nAMkhe che. jyAre devAdibhavonA sukhanI abhilASAthI karAtuM anuSThAna garAnuSThAna kahyuM kemake e anuSThAna AcaratI vakhate ja cittanI zuddhi Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadanuSThAna 147 haNAI jatI nathI kintu e anuSThAnanA phaLarUpe je devAdibhavanuM (kAlAntare) sukha maLe che te vakhate cittanI zuddhine nAza thaI jAya che. ri70] yathA gha nanitaM maraNitamAM viSaM kAlAntare hanti, tathedamapi tatvataH // 6 // - jema kAcanA kaTakA vigere kudravyanA mizraNathI taiyAra kareluM dravya te gara nAmanuM viSa kahevAya. je khAnArane 2-4 ke 12 mAse haNe che. tema divyabhegAdinI prAptinA niyANuM pUrvakanuM anuSThAna paNa vastutaH kAlAntare citta zuddhine haNe che mATe te anuSThAnane garAnuSThAna kahevAya che. 6271] niSedhAyAnayoreva vicitrAnarthadAyinoH / sarvatraivAnidAnatvaM jinendraH pratipAditam // 7 // bhAtabhAtanA anarthone utpanna karanArA A be ya anuchAne che, mATe ja temane niSedha karavA mATe zrI jinezvarabhagavatie sarvatra dharmAnuSThAnamAM anidAna anAzaMsA (anithANuM, nirAzasabhAva) rAkhavAnuM pharamAvyuM che.71 [272] praNidhAnAdyabhAvena karmA'nadhyavasAyinaH / saMmUchimapravRtyAbhamananuSThAnamucyate // 8 // (3) anuSThAna svarUpa - (1) adhyavasAyazUnya AtmAnuM (2) praNidhAna (cittanI 71. dazavaikAlika sUtra-haribhadrIya TIkA 9muM adhya. the uddezo. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrI adhyAtmasAra grantha ekAgratA) Adi bhAva vinAnuM ane (3) saMmUrNima janA karma jevuM je karma te ananuSThAna kahevAya.72 [23] saMjJAtra sAmAnyajJAna nivazvanA lokasaMjJA ca nirdoSa-sUtramArgAnapekSiNI // 9 // AvA ananuSThAna karmamAM pravRtti thavAmAM be saMjJAo kAraNa bane che. ghasaMjJA ane lUkasaMjJA. sAmAnyajJAna e ghasaMjJA che. zuddha zAstramArganI apekSAne najaramAM na letI lekasaMjJA che. [274] na lokaM nApi sUtraM no guruvAcamapekSate / . anadhyavasitaM kiJcitkurute caughasaMjJayA // 10 // eusaMjJAnuM svarUpa cittanI zUnyatA sAthe, ghasaMjJAthI jIva je kAMI kare che temAM nathI te te jIvane lekanI apekSA nathI te sUtravacananI apekSA; ane nathI te guruvacananI apekSA A badhAthI nirapekSa banIne sAva zUnyacittathI je kAMI AvazyakAdi anuSThAna karavAmAM Ave te ghasaMjJAne mahimA che. 72. SoDazaka prakaraNa :-36 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 sadanuSThAna [27] guDhamyAnveSakhetIthI chetuH cAhiti vAhinAm| lokAcArAdarazraddhA lokasaMjJeti gIyate || 11|| lAsa'nA svarUpa : ' keTalAka jIvA kahe che ke, zuddha anuSThAnane ja jovA jaze!-tene ja karavAnA Agraha rAkhaze. tA tA tInA ja uccheda thaI jaze kemake ekadama zuddha anuSThAna zakaya ja nathI. mATe loko je rIte avidhivALu azuddha anuSThAna karatA hAya te rIte ja karyA karavuM." granthakAra parama iSa kahe che ke leAkanA geTALAvALA anuSThAnA ( AcAra ) upara AvI jAtane je Adara ane evA AcAra uparanI je zraddhA te lekasanA kahevAya. AvI leAkasaMjJAthI karAtuM AvazyakAdi karma te ananuDrAna kahevAya. [276] zikSitAniSaddoSata--mavyAvazyamujyate 1 dravyato bhAvanirmukta-mazuddhasya tu kA kathA || 12 | pUnA zleAkamAMthI ananuSThAna karma karanArAoe peAtAnA pakSanA samanamAM traNa vAta raju karI ke (1) azuddha paNa karI zakAya, (2) zuddhanA ja Agraha rAkhaze te tIrthAMccheda thaI jaze; (3) mATe ghaNA lAko kare te karavuM e ja kharekhara che. have A traNeya vAtAnuM khaMDana traNa zlAkathI granthakAra paramiSa kare che. zikSita-askhalita vagere je zrutaguNA kahyA che te barobara jALavIne je Avazyaka kriyAmAM sUtranA zuddha pATha Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI adhyAtmasAra grantha thAya, tevI zuddha Avazyaka kriyA paNa je bhAvavihoNI hoya te dravyAvazyaka ja kahevAya che. te pachI je Avazyaka kiyA pAThoccArAdimAM paNa azuddha ja che tenI te zI vAta karavI? arthAt ene te dravyAvazyaka paNa na kahevAya.73 [277] tIrthocchedabhiyA hantA-vizuddhasyaiva cAdare / sUtrakriyAvilopaH syAd-gatAnugatikatvataH // 13 // vaLI, zuddha kiyAne Agraha karavA jatAM, tevI kiyA kaI karI ja na zake eTale tIrtho cheda thaI jAya ema kahIne azuddha evI paNa kiyAne Adara karavAnuM je kahyuM te atyanta asaMbaddha vacana che. kemake e rIte azuddha kiyA ane azuddha pATha eka AtmA kare, tene joI-sAMbhaLIne bIje paNa tema ja kare, trIje paNa tema ja kare ema gatAnugatikatAthI azudrakriyA ane azuddha pATha ja cAlavA lAgatAM te ja prasiddha thaI jAya ane tethI zudrakriyA pAThane te lepa ja thaI jAya! eTale vastutaH te azuddhanA AdaramAM ja sUtrakriyA dvArA tIrthoDedanI saMbhAvanA che.74 [278] dha na vya zakti mareva reta ! tadA mithyAdRzAM dharmo na tyAjyaH syAtkadAcana // 1 // vaLI "ghaNA lekae je rIte karyuM te rIte ja dharmo 73. anugadvAra-maladhArIyA TIkA -satra 13muM saTIka. 74. (1) lalitavistara paMjikAyukta pR. 6. (2) yogaviMzikA gA. 14, 15, 16 saTIka. , ke Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadanuSThAna 151 ghata AtmAe karavuM" e vAta paNa barAbara nathI. kemake tema mAnavAthI te mithyASTiene kiyAkASTha dharma ja sadaiva seva paDaze. tame tene tyAga nahi karI zake, kemake e dharmane ghaNuM leke sevI rahyA che. jaina dharmane te ghaNA gheDA ja loko mAne che.75 [71] taramAditAnutyiA thAyate suratamAM oghato lokato vA, tadananuSThAnameva hi // 15 // eTale sUtranI apekSA vinAnuM, gatAnagatikatAthI (dekhAdekhIthI) ja je karma karavAmAM Ave-eusaMjJAthI ke kasaMjJAthI-te badhuM ya ananuSThAna ja kahevAya. [28] zamanirikatve vizAhiti ' sAmanilA tu yAta sopayogamavRtti: raddA ananuSThAnanuM phaLa - A ananuSThAna karma mAtra kAyakaSTarUpa che kemake ahIM upagapUrvakanI pravRtti nathI. mATe AvA karmathI mAtra akAmanirjarA thAya. sakAmanirjarA te mokSAzayapUrvakanI upayogayukta pravRttithI ja thAya che. [281] sadanuSThAnarAgeNa taddheturmArgagAminAm / etacca caramAvarte'nAbhogAdevinA bhavet // 17 // ra. viMzativiMzikA: 18-14, 15. 5 AM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrI adhyAtmasAra grantha tadetu-anuSThAna - (1) mArgagAmI AtmAone (2) sadanuSThAna pratyenA rAgane lIdhe utpanna thatuM, (3) anupaga sahasAkAra vigere dathI mukta evuM taatu nAmanuM sadanuSThAna hoya. A anuSThAna caramAvartamAM pravezelA jIvane ja hoya. [282] dharmayauvanoa mavavA2ASaT T ___ atra syAkriyArAgo'nyatra cAsatkriyAdaraH / 18 // caramAvartanA kALamAM pravezyA pachI ja salkiyAne rAga jIvane utpanna thAya. kemake A caramAvartakALa ja dharmane yauvana kALa che. acaramAvartakALa te bhavanI bAla-dazA che. tyAM te asakiyA pratye ja Adara hoya.' [28rU] mArAthI jUno, vAlAvikA ule. dharme yUnastathA dharmarAgeNAsakiyA hiye // 19 // caramAvartakALamAM ja salkiyA (sadanuSThAna) pratye rAga I zake e vidhAnanI puSTimAM granthakAra paramaSi ahIM kahe che ke "jema yuvAna puruSane bhegarAga utpanna thatAM pUrvanI dhUlikIDA vigere bALa-kIDAo zaramAvA jevI (heya) lAge che tema dharmanA yauvanakALamAM pravezelA AtmAne dharma 76. (1) vi. vi. : 4 thI 19, 20. (2) viM. niM. : 5-16 thI 19. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadanuSThAna 153 rAga utpanna thatAM pUrve karelI asalkiyAe have zaramabharI (he) jaNAya che. [284] caturtha varamAvarte tamAmanurataH | ___ anuSThAnaM vinirdiSTaM bIjAdikramasaGgatam // 20 // eTale have e vAta nizcita thAya che ke sakiyArAga caramAvartakALamAM ja hoya. ane tethI sakiyA (sadharma) rAgathI utpanna thatuM cothuM tahetu nAmanuM anuSThAna paNa caramAvartakALamAM ja hoya. A anuSThAna bIjaaMkura yAvat phalayukta che. AgaLa AvatA cAra zlokamAM taatu anuSThAnamAM bIja vigerenA sthAne kaNa kaNa Ave? te vAta jaNAvAze.78 [285] bIjaM ceha janAn dRSTvA, zuddhAnuSThAnakAriNaH / bahumAnaprazaMsAbhyAM, cikIrSA zuddhagocarA // 21 // bIja H zuddha anuSThAna karatA bhavyAtmAone joIne temanA pratyenA aMtaranA bahumAna sAthe ane vANIthI temanI muktakarTa prazaMsA karavA sAthe, "tevuM zuddhAnuSThAna huM paNa karuM" evI je IcchA e bIjasvarUpa tahetu anuSThAna che.79 [28] tayA vinuvA - vatyaoNsg: / taddhatvanveSaNA citrA, skaMdhakalpA ca varNitA // 22 // 77. ThA : dvA: 24-3 saTIka 78. lalitavistarA paMjikAyutA. pR. 11. 79. (1) vi. vi :- 5- 1 thI 5. * (2) vairAgya kalpalatA. 1- 44 thI 14 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI adhyAtmasAra grantha aMkura-nirmalabhAvathI te IcchA punaH punaH thayA karavI te aMkurasthAnIya taatu anuSThAna che. skandha- kyA upAyothI zudrakriyA thaI zake ?" e vicArIne te te hetuonI vividha rIte tapAsa karavI te, tahetuanuSThAna-vRkSane skandha che. [287] pravRttitte; citrA , patrAdizA matA puSpaM ca guruyogAdi-hetusampattilakSaNam // 23 // patrAdi-zuddha kiyA prApta karavAnA che je sadgagAdi upAye jANavA maLyA, te upAya prApta karavA mATe vividha rIte pravRtti karavI te patrAdisthAnIya tahetu anuThAna kahevAya. puSpa -te sagugAdi upAyane prApta karavA e A vRkSanuM puSpa che. [288] mAvadharma sampatti- 2 dezanAdinA | phalaM tatra vijJeyaM, niyamAnmokSasAdhakam // 24 // phala-saddagurune vega thatA temanA zrImukhethI sadharmanI dezanA sAMbhaLavA maLe; e dezanAnA zravaNathI mithyAtva mehanIya karmanA kSapazamAdi thAya. ane tethI samyakatvAdi bhAvadharmanI je prApti thAya te hetu anuSThAnanuM phaLa che, je avazyameva mekSane ApanAruM che. [281] so madhamAM hiM, gunAsthita ! etadgarbhamanuSThAna-mamRtaM sampracakSate // 25 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanuSThAna 155 amRtAnuSThAna svarUpa pUrvokta bhAvadharma e AtmAne potAno) sahaja guNa che. gandha e zuddha candanane sahaja guNa che. AvA bhAvadharmavALuM je anuSThAna bane che te amRtAnuSThAna kahevAya che. Ama taanuSThAnanuM phaLa amRtAnuSThAnamAM pari NAma pAme che. [290] jainImAjJAM puraskRtya, pravRttaM cittazuddhitaH / samvegagarbhamatyanta-mamRtaM tadvido viduH // 26 // amRtAnuSThAnanuM 1luM lakSaNa amRtAnuSThAnanA anubhavI mahAtmAo kahe che ke, "amRtAnuSThAna tene kahevAya, jemAM (1) jinAjJA ja sarvatra AgaLa karavAmAM AvatI hoya, (2) cittanI zuddhithI jemAM pravRtti thatI hoya (3) ane je atyanta saMvega-virAgathI bharapUra hoya." [291] zAstrArthAlocanaM samyaka, praNidhAnaM ca karmANi / kAlAdyaGgAviparyAso'-mRtAnuSThAnalakSaNam // 27 // amRtAnuSThAnanuM rajuM lakSaNa (1) jyAM zAstrIya padArthanuM nipuNa Alecana (anuprekSA svAdhyAyanuM) hoya (2) jyAM kriyAmAM apramattatA hoya ane (3) te te kriyA che te vihitakAle, vinayAdipUrvaka ja jyAM karAtI heya arthAt temAMnA keI paNa AcArane. viparyAsa (anyathA AcaraNa) karavAmAM na AvatuM hoya teneamRtAnuSThAna kahevAya. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrI adhyAtmasAra grantha [292] dvayaM hi sadanuSThAnaM, trayamatrAsadeva ca / tatrApi caramaM zreSTha, mohogaviSanAzanAt // 28 // upara je pAMca anuSThAna kahyA temAMnA chellA be-tata ane amRta-sadanuSThAna che jyAre pahelA traNa asadanuSThAna che. chellA be sadanuSThAnamAM paNa chelluM amRtAnuSThAna to zreSTha che kemake mehanIya karmanA jaDamULa ghara karI gaelA saMskAra viSenI mULathI ja saMpUrNa sAphasUphI karI nAkhe che. [21] gAra, vAraNe ghoti-vikA: saMAnamaH | jijJAsA tajjJasevA ca, sadanuSThAnalakSaNam // 29 // taddhatu anuSThAna ane amRtAnuSThAna e beya sadanuSThAna che. beyanA pRthaka lakSaNo kahyA. have te sadanuSThAnanuM lakSaNa batAve che. sadanuSThAnanA svAmI AtmAnA A lakSaNo che - (1) mumukSune mekSa e ja ISTa vastu che. e ITanI prApti mATenI kriyAmAM yatnAtizayarUpa Adara che. (2) kiyA karavAmAM prIti hovI. (3) zubha puNyakarmanA sAmarthyathI e kriyA karavAmAM kaI vinanuM Agamana na thavuM. (4) zubha bhAvajanya puNyathI, alaulya, aniSpharatA vigere svarUpa ye sampattinuM Agamana thavuM. (5) mokSAtmaka ISTanuM svarUpa jANavAnI IcchA thavI. (6) mekSAtmaka ISTanA jJAtAH jJAnI bhagavaMtaH nI sevA karavI. ane temanI kRpA meLavavI. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra sadanuSThAna 157A da ya sadanuSThAnanA lakSaNa che. sadanuSThAnanA svAmI. mahAtmAmAM A badhI vAta hoya.80 [294] bhedebhinnaM bhavedicchA-pravRttisthirasiddhibhiH / caturvidhamidaM mokSa-yojanAdyogasaMjJitam // 30 // sadanuSThAna svarUpa che kema ke te mekSa sAthe AtmAne yoga karI Ape che. A pegasvarUpa sadanuSThAna IcchA vigere bhedethI cAra prakAranuM bane che. (1) IcchAyoga (svarU5) sadanuSThAna. (2) pravRtti sadanuSThAna. (3) sthire sadanuSThAna. (4) siddhiga sadanuSThAna.81 (221] succha tathA prati-pual,vipariNAminA pravRttiH pAlanaM samyak, sarvatropazamAnvitam // 31 // A zlokamAM IcchAdi cAra yama (ga)nuM svarUpa batAve che. ahIM eka vAta khyAlamAM rAkhavI ke IcchAdi pratyeka yeganA paNa pAMca pAMca prakAra bane che. te pAMca prakAranA nama A che: sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA. eka IcchAgaH sthAna IcchAga, vaNe chIyega, arthe chAyega, AlaMbana IcchAga ane ekAgratA IcchAgaH ema pAMca prakArane thAya. 80. ThA. dA. :- 23 mI zleka-24. saTIka. . 81. vi. niM. :- 17-4 thI 7, Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrI adhyAtmasAra grantha e ja rIte pravRtti vega paNa sthAnAdi pAMca bhedathI pAMca prakArane thAya. e ja rIte dhairyaga ane siddhiga paNa sthAnAdibhedathI pAMca pAMca prakArane thAya. Ama sadanuThAnanA 20 bheda thayA. A zlekamAM IcchA vigerenuM svarUpa batAve che. IcchAyAmaH (IcchAga) pUrvokta sthAnAdiyega yukta mahAtmAonI kathA sAMbhaLatA harSa utpanna thAya. e harSathI yukta je IcchA te IcchAga che. vaLI A IcchA, vidhi karanAra uparanA bahumAnabhAva pUrvaka pitAnA ulAsathI, thoDA paNa abhyAsadazAnA vicitra zubha pariNAmane dhAraNa karatI hoya. ahIM dravyakSetrAdi sAmagrInI paripUrNatA na hovA chatAM zAstravihita kiyAne custa rIte karavAnI IcchApUrvaka, yathAzakti sthAnAdi vega AcaravAmAM Ave che mATe te sthAnAdi pAMce ya IcchAga rUpa kahevAya. | pravRtti yama (pravRtti ega) -saghaLI avasthAmAM upazamapradhAna banIne zAstravidhi mujaba sthAnAdi vegenuM pAlana karavuM, ullAsanA atizayane lIdhe saghaLA aMgone meLavIne karAtA je sthAnAdi te pravRttiyama kahevAya.-2 1296] satkSayopazamotkarSA-daticArAdicintayA / rahita tu sthira, siddhi pAmarthasAdhama rUparA 82. (1) kA, dvA-19-ra6 thI 28. (2) garvizikA le 5. saTIka. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadanuSThAna 159 3. dhairyayamasthAnAdi jyAre pravRttiyama rUpa hoya che tyAre te aticAra sahita hovAthI bAdhakacintA sahita hoya che paNa jyAre temAM khUba sAre abhyAsa thaI jAya che tyAre aticAra doSa lAgavAnI cintA rahetI nathI eTale tevI bAdhaka cintAthI mukta banI jatA te ja sthAnAdi dhairyayama kahevAya che. 4. siddhi yama-pitAnA aMtaramAM upazama AdinA phaLane utpanna karatAM te saghaLA sthAnAdi, pitAnA sAnnidhamAM AvatAM, yegazuddhi vinAnA AtmAomAM paNa pote siddha karelA upazama sadaza phaLane utpanna karI de che, tyAre te sthAnAdine siddhiyama kahevAya che. | (A ja kAraNathI jema aThaMga satyavAdI pAse asatya priya mANasa paNa asatya bolI zakatA nathI tema pUrvoktA ahiMsA bhAvayukta yegI pAse, hiMsA karavAnA svabhAvavALA nityavairI che paNa tyAM ahiMsA bhAvayukta banIne zAnta besI jAya che.) [297] bhedA ime vicitrAH syuH, kSayopazamabhedataH / zraddhAprItyAdiyogena,bhavyAnAM mArgagAminAm // 33 // IcchAganI saMkhyAH IcchAdi ka ya ga judA judA che paNa svasvasthAne temanA pratyekanA) asaMkhya bhedo paDe che. . sthAnAdiyega uparanI zraddhA (A Ama ja che.) sthA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrI adhyAtmasAra grantha nAdiyAganI prIti (tenA AcaranAra upara harSAtireka) tathA dhRti dhAraNA vigerenA ceAgathI te te jIvAne te tevA kSaye pazama prApta thAya che ane te kSApazamathI tevA tevA IcchAdiyAga prApta thAya che. mandazraddhA vigere heAya te mandvayApazama prApta thAya ane tethI mantrakoTinA IcchAdiyoga pAsa thAya, madhyama zraddhAdivALAne madhyamakoTinA ane utkRSTazraddhAdi vALAne utkRSTa koTinA IcchAdiyoga prApta thAya. A zraddhAdinA mannatADhi paNa asaMkhya prakAranA hoya che mATe tenAthI thatA kSayeApazama paNa asaMkhya prakAranA ja thAya. ane tethI te thayeApazamathI prApta thatA icchAAige paNa asakhya prakAranA ja thAya. TUMkamAM asa`khya zraddhADhiyogA che, mATe asaMkhya yeApazama che, mATe ja asaMkhya IcchAdiyAgA che. A rIte IcchAdiyAgane prApta karIne je jIvA mArgomAM pravAM che temane sUkSma bodhanA abhAva hAya tA paNa temanI mArgAnusAritAne koI bAdha paheAMcatA nathI. [228] muLA 2 nirdeva, sUrva pramatta | eteSAmanubhAvAH syu- ricchAdInAM yathAkramam // 34 // IcchAdi 4 cAganA anubhAvA (kAryA) IcchAdi yAgathI anukrame anukampA', nivedara, sa'vegaka ane prazama utpanna thAya che. (1) anukampA :-dravyathI, bhAvathI yathAzakti duHkhitaduHkha prahANecchA. 83. yAgavizikA. kSeA. 7 mAnI TIkA. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanuSTAna 161 (2) niveCda :-saMsAranI nirguNutAnA jJAnathI utpanna thatI saMsAra viraktatA. (3) saMvega :-meAkSAbhilASa. (4) prazama :-tRSNAnA upazama prazna-A anukampAdi tA samyakatvanA pAMca kAryAmAMnA Astikaya sivAyanA cAra kAryAM che. emane ja vaLI icchAdi yoganA kAryo kahyA ? u. hA, tevA yAgAnubhAvathI IcchAyiAgeAnA paNa te ja kAryAM ane che. eTaluM kharuM ke IcchAdriyoganA kArya rUpa anukampAdibhAvAmAM ane samyakatvanA phaLarUpa anukampAdibhAveAmAM tAratamya tA hAya ja. vastutaH teA kevaLa samyakatvanI prApti thatAM paNa tenA kAryarUpa anukampAdibhAvA tyAre ja prApta thAya jyAre te jIva IcchAkriyAgamAM pravRtta thAya. arthAt samyakatvanI prApti ane AikriyAgamAM pravRtti e e ya kAraNeA maLe pachI ja anukampAdi kAyA~nI siddhi thAya. Ama have samyakatva ane IcchAdiyAga; e beyanA kArya tarIke anukampAdine mAnavAthI koI Apatti rahetI nathI. 11 prazna-jo A rIte anukampAdinA be hetu hoya te mArgAnusArI jIve ne eka heturUpa samyakatva vinA mAtra cchiAdiyAgathI anukampAdi prApta thAya che teA tyAM doSa Avaze ne ? u.--ame A doSa TALavA ema kahIzu` ke Astikaya Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrI adhyAtmasAra grantha vinAnA anukampAdi kAryo prati samyakatva vinAnA IcchAdige kAraNa che ane Astikya sahitanA anakampAdi kAryo prati samyakatvasahita IcchAdiya kAraNa che. samyagdaSTi AtmAne samyakatvanA pAMca kArya liMgane lAbha prApti) pazcAnupUrvIe kahyo che eTale zama, saMvega, nirveda, anukamyA ane AstikAmAM sarva prathama te samyakatvane Astikya ja prApta thAya che. je Astikya vinA anakampAdi bhAve prApta thAya che tevuM samyakavIne na ja saMbhave. tyAM kevaLa IcchAdiyegathI mArgAnusArI jIvane ja te anakampAdi bhAva prApta thayA che ema ja kahevuM joIe. Ama anukampAdi kAryo samyakatvanA ane mArgAnusArInA judA judA paDI jAya che mATe koI doSa rahetuM nathI.84 [299] kAyotsargAdisUtrANAM, zraddhAmedhAdibhAvataH / icchAdiyoge, sAphalyaM, dezasarvavratarapRzAm // 35 // dezavirata ke sarvavirata AtmAonA IcchAdiyegamAM saphaLatA tyAre ja prApta thAya che jyAre kAryotsargAdisUtramAM temane zraddhA, medhA, ti, dhAraNuM vigere bhAve heya che. kahevAno bhAva e che ke zraddhAdi bhAva mandatIvrabhAvavALA anekadhA hoya che. je anuSThAnakarmamAM, anuSThAna upara Adara-prIti vigere jaNAya te anuSThAna karanAranA aMtaramAM zraddhAdibhave che ema jarUra kahI zakAya. arthAt anuSThAna 84. (1) vi. vi. -19-8. (2) gaviMzikA -zleka 8mAnI upA. jInI TIkA. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadanuSThAna 163 uparane bhAre AdarabhAva vigere aMtaranA zraddhAdibhAvane jaNAvanAra che. jenA aMtaramAM azraddhAdi bhAvo che tene AdyataH anuSThAna pratye AdarAdi jovA maLaze ja nahi, eTale je calacittatAdi kAraNene lIdhe sthAnAdi gAmAM upayoga na paNa rahe chatAM je tenA pratye AdarAdibhAva spaSTa dekhAtuM hoya te te AtmAmAM anuSThAne pratye zraddhAdibhAva che ema jarUra kahI zakAya. ane jyAM e zraddhAdibhAve che tyAM dezaviratyAdinA te anuSThAne nA IcchAdiyega saphaLa bane che.85 300] guDakhaNDAdimAdhurya-bhedavatpuruSAntare / bhede'pIcchAdibhAvAnAM doSo nArthAnvayAdiha // 36 // prazna-atyanta manda keTinA IcchAdiyaga jyAM hoya tyAM paNa te AtmA IchAdiyegavALe kahI zakAya? uttara-hA, goLa sAkara vigerenI madhuratAmAM bheda hovA chatAM te badhAyamAM jema madhuratA te che ja tevI ja rIte bhinna bhinna purUmAM IcchAdiyega paNa bhinna bhinna hevA chatAM temanAmAM badhAyamAM ega te che ja. (bhale pachI te atyanta alpa paNa hoya) kahevAne Azaya e che ke sAkara khAMDa, goLa, rasa ane zeraDI e pAMca tulya zraddhA, medhA, dhRti, dhAraNa ane anuprekSA e pAMca bhAve anukrame che. have A zraddhAdibhAva evo AMtara pariNAma che ke je, anuSThAna pratyenA AdarAdi bAhya liMgathI vyakta thAya che. keI AtmAne 85. rihRtaphA...saddhA, medAi tyiAdi. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = 164 zrI adhyAtmasAra grantha zraddhAdi ane AdarAdi prakRSTa hoya te keIne vaLI atyanta manda paNa hoya. eTale geLa khAMDa vigerenI madhuratA jema ochI vastI hoya tema zraddhAdibhAva paNa ochAvattA hoI zake che. chatAM jema goLa khAMDa vigeremAM badhe ya madhuratA te che ja, madhuratAne saMpUrNa InkAra te temAM kayAM ya na thaI zake, tema zraddhAdinI alpatAthI prApta thayela alpa paNa IcchAdiyega keI anya purUSamAM hoya te tyAM IcchAdiyegane sarvathA abhAva te na ja kahevAya. TUMkamAM, IcchAdiyeganI alpatA ke adhikatA bhinna bhinna sthAnamAM hovA chatAM IcchAdiyega te badhe che ema ja kahevuM joIe kemake badhe ya ane saMbaMdha te che ja. eTale alpatama zraddhAdijanita IcchAdiye jyAM hoya tyAM IcchAdiyega paNa alpatama hovA chatAM koI doSa AvI zakto nathI.86 [301] yeSAM necchA dilezo'pi, teSAM tvetatsamarpaNe / sphuTo mahAmRSAvAda ityAcAryAH pracakSate // 37 // hA, jenAmAM sthAnAdi svarUpa IcchAdiyegane leza paNa saMbhava na hoya te saMmUrNima jIva jevI kAyaceSTA karanArAene te A kAryotsargAdi anuSThAna ApavuM e mahAmRSAvAda banI jAya che. enuM kAraNa e che ke "jJALa mALa sutya pratijJApAThapUrvaka karelA kAryotsargAdinAM sthAnAdiyegane te AtmA bhaMga kare che. pratijJAne bhaMga kare e mahAmRSAvAda 86. lalita vistarA paMjikAyutA. pR. 38ma Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadanuSThAna 165 ja kahevAya ne ? vaLI jeo sthAnAdi zuddha anuSThAna paNa kare kintu tenI pAchaLa AkAdinA yaza vigerenI IcchA rAkhe temane paNa, mekSanI IcchAthI ja karavAnI pratijJApUrvakanA A anuSThAne viparIta prajanavALA banI jaIne viSAdyanuSThAna banatAM mahAmRSAvAdane anubaMdha kare che mATe paNa mahAmRSAvAdarUpa che. ema bhagavAna haribhadrasUrijI mahArAjA ri2] kAtyAnaM vAha-samasa ! bhAvanIyamidaM tattvaM jAnAnaryogaviMzikAm // 38 // IcchAdiyeganA leza paNa sadbhAva vinAnA abhavyAdi ane DhaMgadhaDA vinAnI (AdarAdibhAvarahita) kAtsargAdi kriyA karAvavAthI te unmArga (azuddhakiyArUpa)ne jAgRta karavAnuM bane che. e rIte te sUtra ane kiyAne nAza thaI jAya che. garvizikAne jANatA mahAtmAoe A vAta khUba sArI rIte aMtaramAM bhAvita karavI.88 [303] tridhA tatsadanuSThAna-mAdeyaM zuddhacetasA / jJAtvA samayasadbhAvaM lokasaMjJAM vihAya ca // 39 // siddhAntane aidampartha jANIne, lekasaMjJAne vegaLI mUkIne zuddhacittavALA mahAtmAe mana, vacana ane kAyAthI, te sadanuSThAnane khUba Adara kare. 47. (1) lalita vistarA pR. 82 (2) gaviMzikA leka 1ramAnI upA. TIkA. 28. vi. vi.:-19-14. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaHzuddhi tamAre saphaLa sadAcAra sevavo che? to prathama cittanI bhUmikAne sApha karo. zarIramAM puSTi meLavavA rasAyana levuM hoya to prathama AMtaraDAM sApha karavAmAM Ave che ne ? sAce ja, pajave che mananA taraMge, jIvanane ! bahAranA kaI tatvamAM nathI te rIjhavavAnI tAkAta, nathI to rIsAvavAnI tAkAta ! tame tamArAmAM ja samAI jAo. bahAra doDatA manane pAchuM bolAvI le. pahelA to zubha vikalpa sevIne azubhavikalpane nAza kare. paNa yAda rAkho ke vicAra mAtra vikAra che eTale pachI e zubha vicArothI paNa nivRtta thAo. pachI nirvikalpa dazAnA AnaMdaghanane rasa lUMTe ja rAkhajo. e rasarAjanI mastI jagatanA jIvonI paNa sustI uDADI deze ane tamane... anaMtanI dena karaze. 6 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramanya 3 je adhikAra 11 me TM manaHzuddhi [rU04] kavitamALA gumaminchatAM, prathamato manasaH khalu zodhanam / gadavatAM hyakute malazodhane, kamupayogamupaitu rasAyanam / / mumukSune ucita ane zubha AcAranI IcchA te hAya ja, te mATe teNe sarva prathama tA cittanI zuddhi karavI joI e. maLa zuddhi karyA vinA, regI mANasane kayuM rasAyana hitakara anI zake? [2] patnane pratamaM mui rati, dviSata vA svamano yadi nirmalam / virahiNAmaratejagato rate rapi ca kA vikRtirvimale vidhau // 2 // eka mANasa atyanta rAga kare ane bIjo roSa kare paNa jo peAtAnuM mana nirmaLa hAya tA manamAM harSoMnA ke zekanA koI vikAra janmI zakatA nathI. virahI jananI aratithI ke jagatanA ( avirahI ) jIvAnI ratithI candranA khimmanI aMdara koi ja vikRti AvI jatI nathI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 [20] rucita mA ja ya na nu 5sthita, zrI adhyAtmasAra grantha svamanasaiva hi zocati mAnavaH / upanate smayamAnamukhaH punara, bhavati tatra parasya kimucyatAm ||3|| eka vastu peAtAne rUcikara che evuM pote ja peAtAnA manamAM dhArI letA jIva jyAre te vastu potAnI pAse upasthita nathI thatI tyAre zAka karavA lAge che ane jo te vastu pAse AvI gaI te vaLI matrakatA mukhavALA banI jAya che, have AvI sthiti sarjavAmAM mana ja kAraNa che ne ? kahA jouM, A zAkamAM (mana sivAya ) khIjuM kANu nimitta bane che ? [rU07] 22 cogavaTAntravijoyana, zamarasaM sakalaM vikiratyadhaH / capala eSa mana vica:, rasavaNig vidadhAtu munistu kim // 4 // rasanA vepArI viSNug muni bicArA zu kare ? cAritrya yogarUpI enA ghaDAene uMdhA pADI daI ne emAM bharelA badhAya zamarasa caMcaLa peleA mana markaTa dharatI upara ekadama DhALI nAMkhe che! [28] satata kRitasaMyamabhUtaho tthitarajonikaraiH prathayanstamaH / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana:zuddhi . tidvaya janaraMtu gu- pi, niyatrita na titi pAse A mana ghaDAnI te zI vAta karavI ? ekadhAro zrama karIne kUTI phUTIne patthara jevI banAvI dIdhI saMyamarUpI dharatIne mumukSu mahAtmAe! paNa...purapATa doDayA jatA A ghaDAe pitAnI eDInA ekadhArA AghAte karIne, e dharatInI dabAelITIpAelI dhULa uDADI. comera dhULanA goTe goTA uDayA. ane sarvatra aMdhakAra chAI gaye! pachI te, enI upara svAra thayelA mumukSue ene kAbumAM levA mATe guNanI ati majabUta lagAma vaDe ghaNI mathAmaNa karI paNa aphasosa ! badhuM niSphaLa gayuM ! [309] jinavacodhanasAramalimlucaH, kusuma sA ya ka pA va ka dIpakaH / ahaha ko'pi manaHpavano balI, zubhamatidrumasantatibhaGgakRt // 6 // A mana pavana te keI apUrva tAkAta dharAvate lAge che ! jina vacanarUpI kapUrane te bagalamAM mArIne kayAMya uThAvI jAya che! , kAmAgnine te bhaDake bALe che! Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 sumatinA vRkSonI vADIone te khAlAvI de che ! zrI adhyAtmasAra grantha bhAMgIne bhukko ja [220] caLanopurama: rat samayabodhatarUnapi bhramati yadyatimattamanogaja:, pAyar // ka kuzalaM zivarAjapathe tadA ||7|| munivarane lAko pUche che ke, ' meAkSa nagaranA rAjamArge tamane kuzaLatA che ne ? ' paNa kuzaLatAnI teA zI vAta karavI ? A manarUpI gajarAja have gAMDotUra banyA che. re ! cAritryarUpI killAnA daravAjA teADI nAMkhavA e kaTibaddha anyA che ! zAstra AdharUpI vRkSone jaDamULathI ukheDI daIne dharatI upara DhALI rahyo che ! [2??] vratatanuM muLI te gano, dahati duSTamanodahana: nanu parizrama eSa vizeSavAn, punaH / ka bhavitA suguNopavanodayaH ||8|| eka bAju munirAja, vrata vRkSone sIMcIne vizALa anAvatA jAya che, tyAre bIjI bAju duSTa evA manarUpI agni emane khALIne khAkha karatA jAya che. pachI sadguNa upavananA vikAsa kayAMthI thAya ? Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 mana:zuddhi [312] anigRhItamanA vidadhatparAM, na vapuSA vacasA ca zubhakriyAm / guNamupaiti virAdhanayA'nayA, bata durantabhavabhramamaJcati // 9 // je mumukSu pitAnA manane nigraha karatA nathI te game. teTalI kriyAo-vANIthI ke kAyAthI-bhalene karate rahe te paNa tene koI lAbha te na ja thAya parantu, "manane nigraha, na karavA" svarUpa virAdhanA karavAthI ene virATa A bhavarAnamAM bhaTakyA ja karavuM paDe. 89 zirU] nizcItamanA visarAto, narakamRcchati tandulamatsyavat / iyamabhakSaNajA tadajIrNatA', nupana tArtha vikalpa ka dartha nA // 10 // manane nigraha na karate mumukSa tandulIyA malyanI. jema kuvikalpa karavAnA pApe narakanA ghera duHkhane pAme che. mAtra manathI ja te viSayane vicAryA! kAyAthI. bhegavI te na ja zake! chatAM A ke ulkApAta macI. jAya che! A te vagara khAdhAnuM ajIrNa thayuM kahevAya ! 89. yogazAstra: 4-34, 43. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zrI adhyAtmasAra grantha [314] manasi lolatare viparItatAM, vacana netra ka re gitagopanA / vrajati dhUrtatayA hyanayA'khilaM, niviramapitta kata zA jyAre mana vadhu caMcaLa (asthira) bane che tyAre e AtmA vANImAM je gupti rAkhe che, netramAM je nirvikAritA jALave che ane hAthanI ceSTAmAM paNa je yatanA jALave che, te badhuMya tene te sadgatinuM phaLa ApavAne badale durgatinA phaLa cakhADavA dvArA UMdhuM ja paDe che. aho ! Ama pitAne AtmA te ThagAye paNa A dhUrtatAthI te A bhayaMkara dAMbhikee AkhA jagatane ya ThagyuM ! 90 [315] manasa eva tata: parizodhanaM, niyamato vidadhIta mahAmatiH / idamabheSajasaMvananaM muneH, parapumartharatasya zivazriyaH // 12 // tethI mahAmativALA mumukSue niyamataH mananuM ja zodhana karavuM joIe. prakRSTa evA mekSa puruSArthamAM tatpara banelA munine mATe te A mana-dhana, ziva-sundarIne vaza karavA mATenuM auSadhi vinAnuM vazIkaraNa che. 91 90. bhagavadgItA 3-6. 9. yogazAstra 1-5. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 bhanaHzuddhi [316] pravacanAbjavilAsaraviprabhA, praza ma nI ra ta raGga ta ra ngginnii| hRdayazuddhirudIrNamadajvara prasaranAzavidhau paramauSadham // 13 // A citta zuddhinI to zI vAta karavI ? e che, pravacana-kamala upara vikAsa karatI sUryanI prabhA ! se che, prazama-nInA tagAnI saritA ! e che, atyanta trAsadAyI mada-mahAjavarano nAza karatI, rAmabANa auSadhi ! [317] anubhavAmRtakuNDamanuttara, vatama rAla vilAsa payojinI / sakalakarmakaLavinAzinI, manasa eva hi zuddhirudAhRtA // 14 // citta zuddhine te mahApurUSae kevI rIte bIradAvI che? ene anubhava amRtane kuSTha kahyo; mahAvratarUpI haMsalAne vilAsa karavA mATenuM sarevara kahyuM, sarva kalaMkanI vinAzikA kahI ! [318] prathamato vyavahAranayasthito', zubhavikalpanivRttiparo bhavet / zubha vikalpa ma ya vrata se va yA, harati kaNTaka eva hi kaSTakam // 15 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrI adhyAtmasAra grantha citta zuddhine upAya - have, jene citta zuddhi karavI hoya teNe sarva prathama te vyavahAra nayanA mArge rahIne zubha vikalpIya vratanI upAsanA dvArA ja azubha vikalpone TALavA mATe tatpara banavuM joIe. kAMTAne te kAMTo ja kADhe ne ? [319] viSamadhItya padAni zanai zanai harati maMtrapadAvadhi mAntrikaH / bhavati dezanivRttirapi sphuTA, guNakarI prathamaM manasastathA // 16 // manca padane pATha karate mAnTika jema dhIre dhIre viSane, manTanA pade (zarIranAM DaMkha lAgelA sthAne) lAvIne mUkI de che. te vakhate bhale te DaMkha lAgelA sthAne hajI viSa te che ja, paNa bAkInA AkhA zarIramAMthI te te viSanI nivRtti thaI ja che. ATalI viSa nivRtti paNa jema guNa karanArI che, te ja rIte zubha vikalpanA sevana dvArA mananA azubha vikalpane dUra karavA rUpa azubha vikalpa nivRtti paNa guNa karanArI bane che. bhale hajI zubha vikalpanI nivRtti nathI thaI. 92 92. (1) zAstravArtA samuccaya-syAdvAda kalpalatA TIkAmAM pR. 337. (2) hAribhaddI Avazyaka-4thuM prati. dhyAna zataka zleka. 71. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana:zuddhi 175 [320] cyutamasadviSayavyavasAyato, lagati yatra mano'dhikasauSThavAt / pratikRti: padamAtmavadeva vA, tadavalambanamatra zubhaM matam // 15 // azubha viSayanA vyApArathI khasI gaeluM mana khUba sArI rIte jyAM lAge-pachI te paramAtmAnI pratimA hoya ke pachI Atma sambaddha pada (tAtparya, mRta sAgaragata kaI pada) ja hoya (athavA suMdara-zuddha-AtmasaMbaMdhI kaI pada hoya) te avalana zubha kahevAya che. ahIM upalakSaNathI picchastha vigere dhyAnanA avalambane paNa samajI levA.93 [321] tadanu kAcana nizcayakalpanA, vigalitavyavahArapadAvadhiH / vipatti vivevanasaMpuNI, bhavati sarvanivRttisamAdhaye // 18 // A rIte azubha vikalpone, zubha vikalpothI dUra karyA, paNa hajI zubha vikalpavALe e vyavahAra te jIvanamAM Ubhe ja hate. eTale tyAra pachI te vyavahAra mArganA sthAnanI maryAdAne ullaMghI jatI apUrva keTinI nizcaya dazAnI kalpanA utpanna thAya che. ahIM have zubha vikalpa paNa rahetA nathI. e nizcaya kalpanA AtmAnA vivecananI sanmukha bane che. A kalpanA, sarva nivRttithI prApya samAdhine meLavI ApanArI bane che. 93. yogazAstra -8, 8-78, 10-10,1. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrI adhyAtmasAra grantha [322] iha hi sarvabahirviSayacyutaM, hRdayamAtmani kevalamAgatam / caraNadarzanabodhaparamparA paricitaM prasaratyavikalpakam // 19 // A vakhate saghaLA bAhya viSayethI mukta thaeluM, kevaLa AtmAmAM sthira thayeluM, darzana, jJAna ane cAritryanA paryAyanI paraMparAthI vAsita thaeluM evuM azubha ane zubha beya. prakAranA vikalpo vinAnuM (nirvikalpaka) mana ( hRdaya) taiyAra thAya che. [rUrarU] taminyatyayunA no, niyatavara tu vilAsyapi nizcayAt / kSaNa ma saGga mudIta nisargadhI, hatabahigrahamantarudAhRtam // 20 // A rIte eka vAra paNa virATa svarUpa AtmAmAM mana jyAre vilAsI banI jAya che pachI te mana (antara) anya bAhya padArthanI pAse jatuM ja nathI. AvuM mana vAraMvAra antamuhUrta sudhI asa dazAne pAmatuM hoya che ane svabhAva ramaNatAnI buddhine udaya thaI javAthI bAhya padArthanA jJAna vinAnuM banI jAya che ema mahApurUSoe kahyuM che. [324] tavAyajJaya: samIrama, prakRtizAntamudAttamudAradhIH / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana:zuddhi 177 sa ma nugRhya ma no'nu bhavatya ho, jatimotama para mahuM: raze. je mahAtmAe kaSA upara vijaya meLavyuM che ane jeo udAra buddhivALA che teo manane nigraha karI laIne (1) gAMbhIrya paripUrNa, (2) kaSAyothI kadI bAdhA na pAmatI evI svabhAvathI ja zAnta, (3) atizaya udAtta ane (4) mehAndhakArathI mukta evI, parama jyotine anubhava kare che. 94 rira1] jarita ravivAre pUrA dhRtavizuddhi mano bhavatIdRzam / dhRtimupetya tatazca mahAmatiH, samadhikacchattisubraza priya rA. jyAre mana azubha (duSTa) vikalpanI paraMparAthI mukta bane che ane jyAre te vizuddhivALuM bane che tyAre mahAmativALA mahAtmA vRtibhAva prApta karIne ujavaLa yaza lakSmIne prApta kare che. 94. yogazAstra 8-73. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyata 12 sAcI cittazuddhi, samyakatva vinA sa MbhavatI nathI. dAnAdi dharmAM paNa samyakatvanA sahakAra pAmIne ja mukti padane pamADI zake che. kIkI vinAnA nayaneAnI kalpanA to karo ! samyakatva vinAnA dAnAdi dharmAM paNa evA ja ahIna ! samyakatva eTale tatva zradghAna... tatva eTale zuddha ahiMsA... ahiMsAnuM pratipAdana kadAca badhA dharmamAM maLe paNa zuddha ahiMsAnuM pratipAdana teA mAtra zrI jinadha`mAM maLe. kemake syAdvAdazaili vinA AtmA vagere padArthanuM tAttvika nirUpaNu ja azakaya che te te AtmAdinI hiMsA ahiMsAnI te vAta ja kayAM rahI ! zuddha ahiMsA pratipAdaka ' zrI jinAgama ja pramANa ' AveA aMtaranA bhAva e ja samyakatva... pachI tyAM zama-sa Mvega-niveda ane anukampA svarUpa AbhuSaNA ya gAThavAtA jAya. anatazaH vaMdana ho! soMsAra sukhathI virAga janmAvatA e samyakatvane ! Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha 4 the. adhikAra 12 me sabhyatva ka phira mana zuddhiva sabhyatve, satyendra paramArthataH | tadvinA mohagarbhA sA, pratyapAyAnubandhinI // 1 // nizcayanayanI dRSTie, pUrvokta mana zuddhi samyagdarzananI hAjarImAM ja hoI zake che. tenI gerahAjarImAM je mana zuddhi jaNAya che te te moha (ajJAna) garbhita hoya che. jenAthI aneka ApattionI paraMparAnuM sarjana thAya che. 95 phira7] satvahitA ne zuddhatAnAvijAH ziyA tAsAM mokSaphale proktA, yadasya sahakAritA // 2 // dAnAdi kriyAo paNa tyAre ja zuddha bane jyAre te samyaktvanA pariNAma sahita hoya. kemake mekSanuM phaLa meLavavAmAM dAnAdi kiyAone sahakAra ApanAra tarIke samyakatva kahyuM che. mATe samyakatva vinAnI dAnAdi kiyAthI te mekSa prApti thaI zake ja nahi. 96 [328] kurvANo'pi kriyAM jJAti-dhanabhogA~styajannapi / duHkhasyoro dadAno'pi, nAnyo jayati vairiNam // 3 // bhalene svajanone tyAgI de bhale ne saMpattinA bhega 95. (1) mannakaLetu strAvo mokSe citta Ave tanu ityAdi. (2) 15 mI dvA. dvA. saMpUrNa. 96. viM. niM. : 6-20 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI adhyAtmasAra grantha pheMkI de ane bhalene yudhe paNa caDe, re ! sAmI chAtIe. Apattione mukAbale karavA dhasI paNa jAya, paNa tethI kAMI te ddho zatrune cheDe ja jItI jAya ? je aMdha ja hoya te? [3ra1] umittimAM, vImocana | duHkhasyoro dadAno'pi, mithyAdRSTirna siddhayati // 4 // e ja rIte eka AtmA kAmogAne tyajI paNa de nivRttinA mArge cAlavA paNa sajaja bane ane sAme AvatA kaSTone mukAbale paNa kare paNa tethI kAMI te AtmA mukta na banI zake je mithyASTi hoya che.97 [330] kanInikeva netrasya, kusumasyeva saurabham / samyaktvamucyate sAraH, sarveSAM dharmakarmaNAm // 5 // nayanemAM je sthAna kIkInuM che, puSpamAM je sthAna sugaMdhinuM che tevuM sthAna sarva dharmomAM samyakatvanuM che. A kanInikA, sugandha ane samyaktva pitApitAnA sthAne prANabhUta tatva che. [331] tatvazraddhAnametacca, gaditaM jinshaasne| sarve jIvA na hantavyAH, sUtre tattvamitISyate // 6 // samyaktvanAM 3 lakSaNemAM 1luM lakSaNa (be lenthI) zrI jinezvaradevanA zAsanamAM "tatvanuM zraddhAna" e 97. AcArAMga sUtra kathuM adhya. 1le uddeze, niyukti gAthA rara0, rara1. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva 181 samyaktva kahyuM che. ahI tatva zu? enA uttaramAM kahe che ke 'sarva jIvA (kAI paNa jIva) haNavA cegya nathI' evuM je jJAna tene sUtramAM tattvazraddhAna kahe che. te jJAna uparanI zraddhA te samyaktva che.98 [332] yuddho dhanagimityaMta zuddhAnAmidamanyAsAM, makhyAtma ciMtam rucInAmupalakSaNam / / 7 / / A ( pUrvakti ) ahiMsA dharma e zuddha dharma che evI je dharuci te dharuci samyaktva kahevAya. ( zrI uttarAdhyayana sUtramAM dharma ruci samyaktvanuM svarUpa prakArAntarathI jaNAvyu che. ) prazna-nisa ruci vagere bIjI 9 prakAranI ruci paNa samyaktva svarUpa che te mAtra dharmAMruci samyaktvanuM ja A lakSaNa kema manAvyuM ? u-khAkInI naveya prakAranI zuddha rucione paNa ahIM upalakSaNathI samajI ja levI. eTale daseya prakAranI zuddharuci e samyaktvanuM svarUpa che. 99 [22] kAyavet yA tatva--mAjJayaMtra, navAnAmapi tattvAnA - miti tathA'vatam / zraddhoditArthataH ||8|| samyaktvanuM bIjuM lakSaNa : athavA, " sarva jIvA haNavA na joI e. zA mATe ? 98. AcArAMga sUtra. 4 chuM adhya. 1 leA u. sa. 126. 89. uttarAdhyayana sUtraH 28-16. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrI adhyAtmasAra grantha jinAjJA tevI che mATe e rIte jema A ahiMsA ane ahiMsAnAM vidheya tarIke banatuM jIva tatva-tevI jinAjJA che mATe ja te tatva bane che tema saghaLA (nave ya) tatva AjJAthI tatva bane che. ane tenI uparanuM zraddhAna e samyaktva kahevAya che eTale have mAtra, "jIva-tatvanuM zraddhAna te samyaktva ema nahi kintu jIvAdi na ya tatvanuM zraddhAna te samyaktva ema arthathI "samyaktvanuM A lakSaNa phalita thAya che. [34] caitra rogane zuddha-rdUila thI tamita: samyaktvaM darzitaM sUtra-prAmANyopagamAtmakam // 9 // samyakatvanuM trIjuM lakSaNa A jinazAsanamAM ja zuddha ahiMsAnuM avirodhI pratipAdana karavAmAM AvyuM che mATe AvuM zAstra pramANabhUta ja heya. arthAt A zAstramAM je kAMI kahyuM hoya te pramANabhUta ja heya. AvA prakAranA sUtramAM prAmANyane je svIkAra te ja samyaktva che. TUMkamAM jyAM zuddha ahiMsAnuM pratipAdana che tyAM ja (sUtra) prAmANya che. 100 rirU] zuddhAti sUtra-kAmAkhyuM, tata va aa ahiMsA zuddhadhIreva-manyonyAzrayabhInanu // 10 // prazna-ahIM te anyonyAzraya deSa Ave che. (anyonyAzraya deSanuM dRSTAnta-cAvI oraDAmAM rahI gaI ane bahAra nIkaLIne tALuM dAbI dIdhuM....baMdha thaI gayuM. have 100. AcArAMga sU. 5muM adhya. po uddeze 16ramuM sUtra. - gAla Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyatva 183 ahIM anyonyAzraye Ave che ke je cAvI maLe te tALuM khUle, je tALuM khUle te cAvI maLe...cAvI te aMdara rahI gaI che eTale tALuM khUlI zake tema nathI. ane tALuM na khUle te cAvI nIkaLI zake tema nathI). - je sUtramAM zuddha ahiMsA kahevAmAM AvI hoya to te sUtramAM prAmANyane svIkAra thAya paNa jo sUtramAM prAmANyane (A sUtra pramANabhUta che e) svIkAra thAya, te temAM kahelI ahiMsA zuddha che ema kahevAya. have sUtra pramANabhUta che e vAta tyAre ja siddha thaze jyAre e sUtramAM kahelI ahiMsA zuddha sAbita thaze. ane sUkta ahiMsA zuddha ja kahI che e sAbitI tyAre ja thaI zakaze jyAre te sUtra pramANabhUta che evuM nakkI thaze. Ama sUtra prAmANyanA svIkAra vinA sUkta ahiMsA zuddha che evI pratIti nahi thAya, ane zuddha ahiMsAnI pratIti vinA sUtra prAmANyanuM jJAna na thAya, eTale anyonyAzraya doSane bhaya Ubhe the. [36] naiva, cahiMsAmAM, sAmevasthitA | tacchuddhatAvabodhazca, sambhavAdivicAraNAt // 11 // uttara-A vAta barobara nathI. "ahiMsA e dharma che" e vAtamAM te sarva dharmonI ekamatI che. paraMtu te te dharmoe ahiMsA dharmanAM svarUpanuM je pratipAdana karyuM che te pratipAdana temaNe kahelI ahiMsAmAM zuddhatAnI siddhi karI ApanAruM bane che ke nahi? te ja nakkI karavAnuM rahe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrI adhyAtmasAra grantha che. je dharmasUtramAM zuddha ahiMsAnuM pratipAdana karyuM" hoya te sUtrane pramANabhUta mAnavu ja joie. have A vidhAnamAM anyanyAzraya doSa sa MbhavatA nathI, kemake ahiMsAmAM zuddhatAnu bhAna ahiMsApratipAdakasUtranA prAmANya svIkArathI nathI kintu AgaLa upara jaNAvavAmAM AvanAra saMbhava 'vigere vicAraNAthI che. eTale je zAstramAM kahelI ahiMsA, sa'bhavAdi vicAraNAthI zuddha siddha thAya te sUtra pramANabhUta bane. Ama thatAM anyAnyAzraya doSane bhaya rahetA nathI. granthakAra paramarSie jaNAvyuM ke, ahiMsA aMge te sarva dharmAMmAM ekamatI pravarte che' te vAtanuM have samarthAMna karavA judA judA dharmImAM ahiMsAnuM te vidhAna nava gleAkathI batAve che. [rUrU7] thayA'nimAyaH padma, padma, dhamayamAiimaH / hai: zaniSyane svasvane zA ahiMsAdi pAMcane te te darzona granthAmAM judA judA nAmeAthI sa MbodhavAmAM AvyA che. bhAgavatamAM vratapadathI, sAMkhyamAM yamAdvipadathI, ane auddha dharmAMmAM kuzala dharma rUpe kahyA che. ahIM yamAdi kahyuM che tyAM Adi padmathI brahma pada levuM. ahiMsAdine vaidika brahmapadathI sucave che. (e vAta AgaLa Avaze. 1 0 1 101. hrA : ThA : 8-9 saTIka. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva 15 [338] prAhurbhAgavatAstatra, - vratopavratapaJcakam / yamAMzca niyamAn pAzu-patA dharmAn dazA'bhyadhuH // 13 // bhAgavata :-( paurANika) ahiMsAdi pAMca yama ane saMteSAdi pAMca niyamone kamazaH vrata ane upavrata kahe che. pAzupata -(naiyAyika) ahiMsAdi pAMcane yama dharmo tarIke ane akrodhAdi pAMcane niyama dharmo tarIke ema kula dasa dharmonuM nirUpaNa kare che. [339] ahiMsA satyavacana-mastainyaM cA'pyakalpanA / brahmacarya tathA'krodho, hyArjavaM zaucameva ca // 14 // [340] santoSo guruzuzruSA ityete daza kIrtitAH / nigadyante yamAH sAMkhyairapi vyAsAnusAribhiH // 15 // te ahiMsAdi pAMca ane akrodhAdi pAMcanA nAme A pramANe che. 1. ahiMsA. 2. sa ya. 3. ayoya. 4. apariyaDa (85) 5. brahmayaya. 1. adhi. 2. *tutal. 3. zoya. 4. santoSa. 5. guruzraSA. [341] ahiMsA satyamastainyaM brahmacarya turIyakam / paJcamo'vyavahArazce-tyete paJca yamAH smRtAH // 16 // [342] akrodho guruzuzruSA, zaucamAhAralAghavam / . apramAdazca paJcaite niyamAH parikIrtitAH // 17 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha vyAsAnusArI sAMkhya byAsAnusArI sAMkhyA paNa A rIte yama niyama kahe che. te A pramANe :-ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane avyavahAra e pAMcane tee yama kahe che. jyAre akraya, guruzuzruSA, zauca, AhAralaghutA (unAdarikA) ane apramattatA e pAMcane niyama kahe che. [24] vauDha:durAdharmAMdha tote yamune ! hiMsAsteyAnyathAkAmaM paizunyaM paru 186 [244] sanmitrAjApavyArAva-mamithyA viparyayam / pApakarmeti dazadhA kAyavAGmAnasaistyajet // 19 // aud - auddho 10 kuzaladharmonuM nirUpaNa kare che. teo kahe che ke, (1) hiMsA, (ra) cauya, (3) paraDhArAgamana ( anyathA kAma ) (4) paizunya ( nAradaveDA-dunatA ) (5) kaThora asatya (6) asaMbaddha bhASaNa (7) paradrohacintana (vyApAda) (8) dhanAdimAM asa MtASavRtti ( abhidhyA ) (9) mithyA abhiniveza ane (10) pApaka. A daseyanA mana, vacana, kAyAthI tyAga karavA joIe. temanA tyAgarUpe 10 kuzaLadhamAM che, . bara 5 [24] trahmAviSAAni // 18 // tAnyAhurvedikAdayaH / sarve gAyatvA--mezA,madroDathakam // 20 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhyatva 187 vaidika -te ja ahiMsAdine brahma Adi padathI vaidika kahe che. Ama badhAya zAnI ahiMsAne mAnavAmAM te ekavAkyatA che ja. mATe je kaI dharmazAstra hoya te A ahiMsAdi padArthanuM nirUpaka ja hoya e vAta te nizcita thaI ja jAya che. [346] ka caitatsaMbhavo yukta iti cintyaM mahAtmanA / ___ zAstra parIkSamANenA-vyAkulenAntarAtmanA // 21 // have svasthacitte zAstranI parIkSA karatA mahAtmAe, e jodhI kADhavuM joIe ke te badhA dharmagranthomAM zuddha evI ahiMsAnA nirUpaNane saMbhava kyAM che? 102 [347] pramANalakSaNAdestu nopayogo'tra kazcana / tannizcaye'navasthAnAdanyathArthasthiteryataH // 22 // granthakAra paramarSie pUrvakamAM jaNAvyuM ke, zAstraparIkSA karatA mahAtmAe zuddha evI ahiMsA kyAM saMbhave che?" tene nirNaya kare joIe. "A nirNaya karavAmAM pramANanA lakSaNa vigerenI kazI jarUra nathI." e vAta ahIM teo spaSTa kare che. pratyakSa-anumAna vigere pramANe kahevAya che. tenA lakSaNe judA judA kahevAmAM AvyA che paNa A pramANa lakSaNene ahIM koI upayoga nathI. 102. (1) ThA : ThA : 8-10 - (2) hAri. aSTakaH 13-3. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '188 zrI adhyAtmasAra grantha pra.-pramANu e arthagrAhaka jarUrI bane che. te pramANa pramANalakSaNothI nizcita thaIne ja arthagrAhaka bane che mATe pramANalakSaNane upaga te che ja ne? u.-ahIM ame be vikalpa tamArI sAme mUkIzuM ke je pramANalakSaNathI nizcita thayeluM ja pramANa arthagrAhaka banavAmAM upayegI bane che te te pramANalakSaNa nizcita che ke anizcita ? arthAt te pramANalakSaNane nizcaya thayela che ke nahi? je "pramANa nizcaya karanAra pramANalakSaNane paNa nizcaya karavAnuM che te te nizcaya bIjA koI pramANathI ja kare paDaze. vaLI te bIjA keI pramANane nizcaya paNa vaLI koI trIjA pramANathI kare paDaze. Ama pramANalakSaNane nizcaya karavAmAM te anavasthA deSa Avaze. ane jo tame bIjo vikalpa svIkArIne ema kahe ke, "nizcaya karyA vinAnA ja pramANalakSaNathI pramANane nizcaya thAya che ane tethI ja te nizcita baneluM pramANa arthagrahaNamAM upayogI bane che." te te vAta te barAbara nathI. kemake je anizcita pramANalakSaNathI pramANa nizcita thatuM hoya te anizcita evA ja pramANathI arthagrahaNa kema na thaI jAya? zA mATe pachI pramANane nizcita karavA mATe pramANalakSaNanI jarUra rahe ? Ama je anizcita pramANalakSaNathI nizcita thatuM pramANa arthagrahaNamAM upayogI bane tema kahe che te pachI pramANa lakSaNanI jarUra ja zI che? pramANu lakSaNa vinA ja artha siddhi ( sthiti = siddhi) kema thaI na jAya ? kemake (yata) A vAta siddhasena divAkarasUrijIe Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva 189 kahI che. Ama be ya rIte agrahaNamAM pramANalakSaNane koI upayoga siddha thatA nathI.103 [rU48] siddhAni pramALa nivyavahArathI tata: 1 pramALalaLastroto jJAyate| prayoganam |rA siddhasena divAkarasUrijIe kahyu ( pUrvI zleAkanA yataH' zabdanA anusaMdhAnamAM) che ke pramANeA te leAkeAmAM svataH ja rUDha prasiddha) che e kAMI pramANanA lakSaNAnA praNetAenA vacanathI sAdhya nathI. vaLI te pramANathI karAtA snAna pAna vagerenA vyavahAra tA pramANanA lakSaNAne nahi jANanArA gAvALIyAmAM ya prasiddha che eTale ja have amane samajAtu nathI ke zA mATe pramANunA lakSaNA anAvavAmAM AvyA che ?1 0 4 , [ 349] tatrAtmA nitya eveti yeSAmekAntadarzanam / hiMsAdayaH kathaM teSAM kathamapyAtmano'vyayAt ||24| have granthakAra paramaSi sAMkhyAdi ekeka daza nane laI ne temanI mAnelI ahiMsAmAM zuddhinA saMbhava nathI e vAta sAbita kare che. sAMkhyA mAne che ke, AtmA nitya ja che.' A emanu ekAnta pratipAdaka dana che, have A hisAbe 103. (1) hrA. drA :-8-11, (2) hAri. aSTaka :-13-1. 13mu cothA klAkanI TIkAmAM. (3) "" ,, 104. (1) hAri. aSTaka : 13-7. (2) hrA. hrA. : 8-12. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha te emanA mate hiMsA saMbhavI ja zakatI nathI kemake ekAnta nitya AtmAne kadApi nAza zakya ja nathI. sarvadA e avinAzI (avyaya) ja hoya. have je hiMsA ja nathI te ahiMsA dharma pALavAnI vAta karavAnI ja kone? * 5 [350] manoyogavizeSasya dhaMso maraNamAtmanaH / fsA, tanvena, tAya rirthasamAnata: sAMkhya -bezaka AtmA te ekAnta nitya che. enI hiMsA te zakya ja nathI paraMtu jene lekamAM vyaktinuM mRtyu thayuM kahevAya che. e vyaktine je carama Atma manaH saMga che ke carama Indriya manaHsaMga che tene je nAza (asa) thaI jAya che. te vaMsa ja hiMsA. A hiMsAne leke AtmAnI hiMsA kahe che. hiMsA karanAra hiMsaka kahevAya che. Ama A kalpanAmAM nathI te AtmAnI vastutaH hiMsA thatI chatAM hiMsA padArtha upapanna thaI jAya che ane tethI tevI hiMsA na karavArUpa ahiMsA dharma paNa amArA mate ghaTI jAya che. uttara-A vAta paNa barAbara nathI. kemake tame caramamanaH saMgane je dhvasa tene hiMsA kahI paNa A hiMsA te bIjI sAmagrIthI ja siddha thAya che. eTale ke e carama manaHsaMgathI jJAna utpanna thavA chatAM tene saMskArothI bhAvamAM smaraNa thatuM nathI tenuM kAraNa te udhakane abhAva che ane e manaHsaMgane je dhvaMsa thaye te paNa 105, hAri. aSTaka : 14-1. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhyatva 19ii bIjA aMgenI jema svataH bIjI kSaNe nAza pAmI ja jAya che. eTale AvA asarUpa je hiMsA gaNAtI hoya te AvI hiMsA ukta artha samAjathI siddha havAthI keI anya vyakita te hiMsA karanAra nahi ja bane. eTale keIhiMsaka ja nahi kahevAya. Ama je hiMsA ja na rahe te ahiMsAdharma kahevAnI jarUra ja kyAMthI raheze? TUMkamAM ke anya vyakita vinA ja-ApoApa-paristhiti ja evI upasthita thavAthI (arthasamAjathI) caramamanaH saMganA dhvaMsa (tattva) rUpa hiMsAnI siddhi thaI jAya che, pachI te vaMsa karanAra khAsa kaI vyakti siddha thatI ja nathI.' [351] naiti buddhigatA duHkhotpAdarUpeyamaucitIm / pusi bhedA'grahAttasyAH paramArthA'vyavasthiteH // 26 // - sAMkhya-sAruM, managavizeSanA dhvaMsane hiMsA na kahetAM have ame ema kahIzuM ke paccIsa tatvamAM buddhi nAmanuM je jaDatatva che te buddhimAM duHkhane utpAda kare e ja hiMsA padArtha che. u-nahi. tema kahevuM paNa ucita nathI kemake tamArA mate puruSamAM buddhinuM pratibiMba paDe che ane tethI puruSa ema mAne che ke, "huM ane buddhi eka ja chIe." Ama thatAM buddhimAM je duHkhatpAda thaye te puruSane pitAnAmAM bhAse che. A rIte puruSamAM duHkhatpAdarUpa hiMsA sIdhI te ghaTatI ja nathI kintu buddhinA pratibiMbeyane lIdhe thatA 16. ThA. ThA. :-1-87. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrI adhyAtmasAra grantha bhedanA agraharUpa bhramane kAraNe ja duHkhatpAdarUpa buddhine hiMsAparyAya puruSamAM jaNAya che. eTale paramArthataH (vastutaH) te te hiMsA puruSanI che ema te siddha thayuM ja nahi. ane puruSamAM buddhigata duHkhatpAdAtmaka hiMsAne je upacAra karyo e upacAra kAMI hiMsAnA vatusvarUpanA nirNayamAM upayegI na ja hoI zake. 1 07 [35] na ca hiMsApadaM nAzaparyAyaM kathamapyaho / jIvasyakAntanityatve'nubhavAbAdhakaM bhavet // 27 // vaLI hiMsA pada te "nAza" svarUpa paryAyanuM vAcaka pada che. have je AtmA ekAnta nitya ja hoya che temAM keIpaNa hisAbe tene nAzaparyAya utpanna thaI zakavAno ja nathI te pachI AtmAnI hiMsA ghaTI zake tema nathI. chatAM, tame ekAntanitya AtmAmAM nAzavAcaka hiMsApadane praga kare che te anubhavathI taddana virUddha jAya che. ekAntaniyano nAza saMbhavI zake ja nahi. [rUparU zarIranA sabhyo, nityaDakya na sanmA vibhutve na ca saMsAraH, kalpitaH syAdasaMzayam // 28 // vaLI bIjA paNa keTalAka duSaNe ahIM Ave che. je AtmAne ekAnta nitya mAnavAmAM na Ave te dhana-kuTuMbAdika sAthe tene saMbaMdha thavAnI vAta te dUra rahI kintu zarIra sAthe paNa te ekAntanitya AtmAne saMbaMdha thaI zakaze ja 107. 4. dvA. : 8-15nI TIkA. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyava nahi. kemake je zarIra sAthe ekAntanitya AtmAne saMbaMdha thaI zakti hoya che ke te ekAntanitya AtmA potAnA pUrvarUpane tyAga karIne saMbaMdha kare athavA e pUrvarUpane tyAga karyA vinA ja saMbaMdha kare. have A be vikalpamAM je pahelA vikalpa pasaMda karIe te AtmAmAM ekAntaniyatA nahi rahI zake kemake je AtmA pUrvarUpane tyAga karavAnI kriyA karI zake che te ekAnta nitya kema rahe? ekAntanityamAM te koI kriyA saMbhavI zakatI ja nathI. have jo bIjo vikalpa pasaMda karIe ke pUrvarUpane tyAga karyA vinA ja zarIra sAthe saMbaMdha thAya che te te ya barobara nathI kemake pUrvanA svabhAva sAthe virodha AvavAthI - zarIra sAthe sambandha thaI zake ja nahi. be virodhI svabhAva eka ja AtmAmAM na ja saMbhave. Ama AtmAne ekAntanitya mAnavAthI zarIra sAthe tene saMbaMdha ja upapanna thaI zakatuM nathI. - sAMkhya-AtmA jema ekAntanitya che tema vibhu (sarvavyApI) paNa che ja. je sarvatra vyApta hoya tene amuka sthAnethI chUTIne anya sthAne saMbaMdha kasvAne prazna ja kyAM rahe che? Ama kiyA vinA ja AtmAne zarIrasaMbaMdha thaI zake che. ( u.-je A rIte ekAntanitya AtmAne vibhu mAnaze Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrI adhyAtmasAra grantha tA (vibhutva) A saMsAra ja Ubhe nahi rahe. jo AtmA sarvAMgata hAya to tene paralokagamana karavAnuM kAM rahyuM? paraleAkagamana ( paraleAkamAM soMsaraNu) e ja te| ' saMsAra ' padArtha che. te na rahe te saMsAra kAMthI UbhA raheze ? chatAM jo tame cAtu Mtika saMsAra mAnaze| tA te kalpita ( upacarita ) ja saMsAra mAnavA paDaze. eTale nirUpati soMsAranI siddhi te nahi ja thAya. Ama aneka Apatti AvavAne kAraNe AtmAne ekAntanitya ane vibhu mAnavAnuM bilakula yuktisaMgata nathI. 108 [4] daSTAdahanayoga: syAdanyatarakarmmajaH / itthaM janmopapatticena, tadyogAvivecanAt ||29|| nitya-vibhu-AtmavAdI :-pUrvanA ( 353mAM ) blekamAM tame amane kahyuM ke AtmA jo (1) ekAnta nitya akriya hAya tA tenA zarIra sAthe saMbaMdha anupapanna thAya che, (2) jo vibhu hAya teA devAdigatimAM janmAdirUpa sauMsAra anupapanna thAya che. A beya Apatti ame A rIte dUra karIzuM. (1) bhale AtmA kUTastha nitya hAvAthI tenAmAM koI kriyA thatI nathI paNa dareka AtmAmAM aSTa vizeSa te che ja, e aSTa vizeSathI te te paramANuomAM kriyA tA 108. (1) hrA. hrA. :------10. (2) re. aSTaka :--14, 5, 6. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakatva 195 thaI zake che ne? je paramANuonuM zarIra te te AtmAne sukhAdi bhega mATe levAnuM che te paramANuomAM karma (kriyA) utpanna thAya che ane tethI te paramANuo te te AtmA sAthe joDAIne tenuM zarIra banI jAya che. Ama AtmAmAM kiyA na thavA chatAM paramANumAM (anyataramAM) kiyA thavAthI zarIra sAthe AtmAne saMbaMdha upapanna thaI jAya che. (2) Ama thavAthI ja (IthaM) cAturgatika saMsAramAM te te janmanI upapatti paNa thaI jaze. bhale AtmA viSNu che tethI UrghakAdimAM sarvatra vyApta che paNa tyAM adaSTa vizeSathI devAdinA zarIrane megya aNuone saMga thaI jAya che eTale ema kahevAya ke e AtmA deva tarIke janma pAmya, e ja rIte mAnava zarIrAraMbhaka aNuo, vibhu AtmAthI chuTA paDI jAya tyAre ema kahevAya ke e AtmA mAnava tarIke mRtyu pAmyA. Ama AtmAnuM vibhutva abAdhita rahe che ane janmAdinI upapatti paNa thaI jAya che. tAtparya e AvyuM ke AtmAmAM ekAntanityatva ane vibhutva abAdhita rAkhIne paNa dehasaMga ane janmAdinI vyavasthA upapanna thaI jAya che. - uttara-nahi, tame AtmA sAthe dehane je saMga thavAnuM kahe che te saMga (ga)nuM vivecana thaI zake tema nathI. ame tamane pUchIe chIe ke te dehAtmasaMga dehAtmAthI bhinna che ke abhinna? je bhinna hoya te te bhinna e saMga kayA saMbaMdhathI zarIrAtmAmAM rahyo? Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha je saMbaMdhathI rahyo te saMbaMdha bhinna che ke abhinna je. bhinna hoya te te saMbaMdhane rahevA mATe vaLI koI saMbaMdha kaheve paDaze. Ama anavasthA doSa Ave che. have jo ema kaho ke, te saMga dehAtmAthI abhinna che te to te saMga dehasvarUpa ke AtmasvarUpa ja banI gayuM. pachI saMga jevI pRthak cIja ja kayAM rahI? te pachI tenuM vivecana karavAnuM ya kayAM rahyuM ? Ama dehAtmasaMganuM vivecana ja zakya nathI mATe A badhI kalpanA asaMgata che. 1 0 9 [355] AtmaniyAM vinA ca syAnmitANugrahagaM katham / ___ kathaM saMyogabhedAdi-kalpanA cApi gujyate // 30 // - vaLI tame AtmA ekAnta nitya (akiya) mAnya eTale te AtmAmAM kiyA te saMbhave ja nahi anyathA te ekAnta nitya rahe nahi. have je A rIte AtmAmAM kiyA nahi mAne te amuka zarIrane utpanna karanArA amuka ja aNuonuM grahaNa karavAnI kriyA te zI rIte karaze? vaLI te AtmAne tame vibhu paNa mAne che eTale sarva aNuo sAthe tene saMbaMdha che pachI zA mATe amuka ja saMbaddha ANunuM grahaNa kare ? bAkInA saMbaddha aNunuM grahaNa na kare? varatutaH kAM te teNe tamAma aNuonuM grahaNa karavuM joIe athavA keInuM paNa grahaNa karavuM na joIe. have je te tamAma aNunuM grahaNa kare te tenAthI banatAM tamAma zarIrane upabhaga dareka saMsAravatI AtmA karavA lAgaze.. A te bhAre Apatti AvI. * 109. dvA. dvA. -8-18 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyatva 197 sakhya -te te AtmA adaSTa vizeSane lIdhe te te amuka ja Azuo sAthe saMbaMdha kare che ane te aNuonA anelA te eka ja zarIrane upabhega kare che. Ama eka AtmA amuka aNuo sAthe ja saMyoga kare che ke amuka ANuone ja bheda kare (aNuo chUTA paDatAM) che. eTale have tamAma zarIra bheganI Apatti rahetI nathI. u-nahi, Ama mAnavAmAM te anaMta aNu sAthe anaMta saMyoga ane anaMta bhedanI kalpanAnuM gaurava AvI paDe che je ucita nathI. A badhI Apatti dUra karavA AtmAne kiyAvAna (mUrva) mAnyA vinA chUTako ja nathI.1 1 1 [356] kathaJcinmUrtatApatiM vinA vapurasaMkramAt / vyApArAyogatazcaiva yatkiJcittadidaM jaguH // 31 // pUrvakathI e vAta nakkI thaI ke AtmA (sakriya= akUTastha nitya)mAM kriyA mAnavAmAM Ave te ja te AtmA pratiniyata zarIrAraMbhaka paramANu grahaNa karI zake ane tene avibhu mAnavAmAM Ave te ja ukta saMga-bhedAdi kalpanA upapanna thaI zake. tAtparya e ke AtmAne sakriya ane avibhu mAna. eTale AtmAne mUrva mAna. kemake mUtvanA be lakSaNa che kiyAvat dravya mUrta kahevAya che ane paricchinna parimANavaTuM dravya mUrta kahevAya che. eTale ja A be ya vAtane saMgraha 10. ThA. ThA. 8-19. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrI adhyAtmasAra grantha karI levA mATe AtmAmAM mUtA mAnavI joI e. have jo A rIte AtmAmAM kathaMcit mUttatAneA svIkAra karavAmAM na Ave ane AtmAne phUTastha nitya-akriya ja mAnavAmAM Ave te zarIramAM AtmAne asakrama thavAnI Apatti Ave ane vibhu mAnavAthI pUrvokta saMcAga bhedAdi vyApAranA ayeAga thaI javAnI Apatti Ave. mATe ja AtmAne * phUTastha nitya ane vibhu ' kahyo te khareAbara nathI. [rUpa7] niyiogyau tato hanti, nyate vAna gAvit| kazcitkenacidityevaM na hiMsA'syopapadyate ||32| '' AtmAne ekAnta nitya mAnanArAneA A mata che ke AtmA niSkriya che mATe ja te koI ne huNavAnI kriyA karatA ( haNutA ) nathI tathA te koIthI kayAre paNa haNAtA nathI. Ama AtmAnI hiMsA ghaTatI ja nathI. have jo A rIte tamArA ja mate AtmAnI hiMsA upapanna thatI na heAya tA tamAre tyAM je ahiMsA ' kahI che e ya zI rIte ghaTe ? arthAt e zAstrokta ahiMsA, zuddha ahiMsA ja nathI. Ama ekAnta nitya AtmavAda pakSe te zuddha ahiMsAnA saMbhava ja nathI. 11 [rUpa8] nityAnnapakSepa, hisArInAmasammava: / nAzahetorayogena, kSaNikatvasya sAdhanAt ||33|| 111. (1) hAri. aSTaka H 14-ra. (2) bhaga. gItA :-2-23, 24, 25, 29, 30. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva ekAnta anityAtmavAda : vastu mAtrane ekAnte anitya mAnanArA yuddhamatamAM paNa AtmAnI hiMsA saMbhavatI nathI. kSaNikavAdI peAtAnA matanI puSTimAM vastuthI eka vastunA nAza thAya che te nathI. ghaTanA nAza daNDathI thAya che ema 199 pUche che ke te ghaTanAza ghaTathI bhinna che ke abhinna ? jo bhinna hAya tA ghaTa teA temanA tema ja rahe.kemake ghaTa judA ane ghaTanAza judo che. ane jo ghaTathI ghaTanAza abhinna hoya te te ghaTanAza ghaTasvarUpa ja banI gaye. Ama be ya rIte daNDathI ghaTanAza thavAnu kayAre paNa saMbhavita nathI. eTale ja ghaTAdi bhAveA svabhAvataH utpanna thAya che ane utpatti pAmIne tarata ja nAza pAme che. Ama pratikSaNa nAzAtpAdanI dhArA cAle che ema mAnavu joI e. kahe che ke koi bIjI mantavya kharAkhara kahenArane te have ekAnta anityavAdanu jo AvuM ja mantavya che teA temanA matamAM hiMsA jevA padArtha ja kayAM rahyo ? kema ke koI koInA nAza karI zakatuM ja nathI. vastu svayaM vinAza pAmI javAnA svabhAvavALI che.1 1 2 [rU.] = 2 santAnametattva, nano hiMto mavet / 112. (1) hrA. hrA. 8-20. sAMvRtasrAvananyAnuM, mAvatvaniyataM ddi tat // 4 // auddhaH--dravya mAtra svayaM satata utpAda--vinAza zAlI che (2) hAri. aSTaka 15-1, 2. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI adhyAtmasAra grantha eTale pratikSaNa te dravyane utpAda nAza thayA ja kare che, ane e rIte ghaTAdi dravyanI sajAtIya vastumAM ghaTa-ghaTaghaTa jJAna karAvatI dhArA cAle che. paNa jyAre daDAdine tene AghAta thAya che tyAre te ghaTa-ghaTa-ghaTanI sajAtIya dhArA tUTI jaIne ghaTathI vijAtIya ThIkarAM-ThIkarAM-ThIkarAM evI dhArA cAle che. AvI vijAtIya dhArA (vijAtIya santAna) vizeSane je utpanna kare tene ame hiMsaka kahIe chIe. TUMkamAM sadaza dhArAne bhedaka ane videza dhArAne janaka e ja hiMsaka kahevAya. evI vijAtIya dhArAne utpAda e hiMsA kahevAya. uttara-A vAta barAbara nathI. kemake (1) e santAna bhedanI vAte mAtra kAlpanika (sAMvRta) che. (2) vaLI eka zikArI bhUMDanI hiMsA kare che ane te bhUMDa marIne manuSya thAya che tyAre tamArA mate ema kahevAze ke zikArIe bhUMDanI sajAtIya dhArAne bheda karIne manuSyanI vijAtIya dhArA utpanna karI mATe te zikArI hiMsaka banyuM. paraMtu zikArI (lubbaka) vagere bhUMDanI dhArA teDIne manuSyanI vijAtIya dhArA utpanna karI zakatuM nathI. kemake bhAvAtmaka vastu hoya te ja utpanna (janya) thAya. saMtAna to kAlpanika che mATe zazazaphavat asat che e zI rIte utpanna thAya ? ' TUMkamAM je kAlpanika (sAMvRta) hoya te janya na bane kemake janya te bhAvAtmaka vastu ja bane. 13 113, (1) 4. dvA. 8-2. (2) hAri. aSTaka : 15-4. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva [260] nAvikALahetutha, sUkarAntyakSapaNenaiva, 201 hiMmada sUkarAderna vyabhicAraprasaGgataH ||35|| vaLI bhUDa marIne manuSyAdarUpe utpanna thAya te vakhate bhUMDa-bhUMDa-bhU'DanI sajAtIya dhArAne teADIne nara-nara-nara rUpa vijAtIya dhArAne zikArIe utpanna karI mATe te zikArI hiMsaka kahevAya ema kaheA te tenA artha e thayo ke sUkarAdinA hiMsaka te kahevAya je narAkSiNa (padArtha) nA hetu mane. have A rIte tA sUkaranI je chellI kSaNa che te paNa narAhinI bhAvi prathama kSaNanA hetu che te te paNa hiMsaka banI javAnI Apatti Ave. arthAt hiMsakatvane sUkarAttvakSaNamAM anaikAntika doSa Ave. Ama thatAM narAdvirUpa svanA, sUkarAdvirUpa sva ja hiMsaka banI javAnI Apatti AvI. mATe have narAkSiNa ( padArtha ) nA hetu zikArI hiMsaka nahi kahevAya. 1 1 4 [26] anantarakSaLopAve, buddhalubdhakayostulA / , naivaM tadvirataH kvApi tataH zAstrAdyasaGgatiH // 36 // bauddhaH-bhalene sUkaranI anya kSaNa narAdikSaNahetu ane ane tethI temAM paNa hiMsakatva AvI jatAM sva svanA rhiMsaka ane, ahIM amane ITApatti ja che. eTale have narAdikSaNuhetu zikArI paNa hiMsaka tarIke tA siddha thai ja gayA ne ? amAre te eTaluM ja joI e che. 114. (1) hrA. hrA. 8-22. (ra) hAri. aSTaka : 15-5 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrI adhyAtmasAra pratye uttara-je tema kaheze te te tamArA bhagavAna buddha paNa have te bhUMDanA hiMsaka banI javAnI Apatti Avaze. kemake sUkaranI vijAtIya dhArA rUpa narAdikSaNane utpanna karavAmAM jema te kSaNanI pUrvamAM zikArI che mATe te hetu banya tema te kSaNanI pUrvamAM bhagavAna buddha paNa che ja. be yamAM keI vizeSa nathI. Ama teo paNa sUkaranA hiMsaka banI jaze. A te tamane ISTa nathI ja, eTale tame kaI rIte hiMsA padArtha nizcita karI zakatA nathI. jyAre "hiMsA siddha na thAya tyAre hiMsAnI viratirUpa ahiMsA paNa tame siddha karI zake tema nathI. ane tame te tamArA dharma zAstramAM kahyuM che ke "satveDaca saMti nAM sarvesi vIvataM priya, sattAnaM 35muM vattA neva sunne ne ghatA A zAstranI paNa asaMgati thaI jaze. eTale ekAnta anityavAdamAM paNa hiMsA saMbhavatI nathI. jyAre hiMsA ja saMbhavatI nathI te ahiMsA paNa kayAMthI saMbhave ?1 15 [362] ghaTante na vinA'hiMsAM, satyAdInyapi taccataH / etasyA vRttibhUtAni, tAni yadbhagavAn jagau // 37 // Ama jyAre ahiMsA (hiMsAvirati) nahi ghaTe tyAre bAkInA satyAdi vrate paNa UDI jaze, kemake e badhA te A ahiMsAnA choDanI vADasamA che. ema bhagavaMte kahyuM che.1 14 115. (1) dvA. ThA. : 8-23. (2) hAri aSTaka : 15-6. 116. (1) dvA. ThA. 8-24. (2) hAri. aSTaka. : 15-8 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakRtva 203 [62] maunIndre prazvane, yukhyate sarvameva hi / nityAnitye Ta phehA-jhinAmitte tathAtmani ArU Ama ekAntanityavAdamAM ke ekAMta anityavAdamAM ahiMsAdi ghaTI zakatA ja nathI, e badhuM ya zrI jinezvaradevanA zAsanamAM ja ghaTe che, kemake tyAM ja spaSTa rIte AtmAne nityAnitya mAnyA che tathA dehathI bhinnAbhinna mAnyA che.1 17 [26] bAtmA dravyAyato nitya:, pAyA dinazrvaraH | hinasti hanyate tatta-tphalAnyapyadhigacchati // 39 // prazna-eka ja AtmA nitya paNa hAya ane anitya paNa hAya ! e vidhI dharma eka ja vastumAM kema ghaTe ? -e virodhI dharma eka ja vastumAM eka ja apekSAe bezaka na ghaTe paNa bhinna bhinna apekSAe jarUra ghaTI zake. AtmA vyAkinayanI apekSAe nitya che ane paryAyAki nayanI apekSAe anitya che. AtmAmAM te te manuSyAdi pAMcA utpanna thAya che mATe te te manuSyAdiparyAyasvarUpa AtmA nAza pAme che mATe AtmA anitya che. parantu te vakhate ya zuddha Atmadravya teA nAza pAmatuM ja nathI mATe AtmA nitya paNa che. eTale have AtmAmAM koI ne NavAnI kriyAnA paryAya utpanna thaI zake che ane kAithI haNAvavA dvArA nAza paryAya paNa utpanna thaI zake che. vaLI e anitya 117. (1) hAri aSTaka : 16-1(ra) dvA. hrA. 8-25. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrI adhyAtmasAra granya AtmA e hiMsAdine lIdhe tenA phaLarUpa nArakAdigatimAM gamanakiyAvALo paNa banI zake che. 118 [365] iha cAnubhava: sAkSI, vyAvRttyanvayagocaraH / ekAntapakSapAtinyo, yuktayastu mitho htaaH||40|| A viSayamAM svAnubhava ja sAkSI che, kemake pratyakSathI ja evuM jovA maLe che ke je eka AtmA kAle bALa paryAyamAM hate te Aje bALa paryAyathI mukta banI (vyAvRtti) yuvAparyAyavALe thaye. Ama ahIM bALaparyAyavALA AtmAne nAza dekhAya che chatAM be ya avasthAmAM Atma dravya te che ja, (anvaya) eTale AtmAne te nAza dekhAte nathI ja. A rIte ekAntanityavAdanI ane ekAntaanityavAdanI yuktio pUrvokata rIte paraspara ja asaMgata banIne haNAI jAya che. [366] pIDAkartRtvato deha-vyApattyA dussttbhaavtH| vidhA-hiMsApane gho, nahItyamahetu III prazna-jainadarzanamAM paNa AtmAne sarvathA nAza te che ja nahi pachI vAstavika "hiMsA' zI rIte saMbhavaze? u.-jainAgamamAM 3 prakAranI hiMsA kahI che. (1) pIDA karavAthI. (2) dehane nAza karavAthI ane (3) "huM bIjAne haNuM" ItyAdi duSTabhAvathI. 118. ThA. ThA. 8-25.nI TIkA. .. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakatva 205. AtmAnuM svarUpa pUrvokta hevAthI (IthaM) A hiMsA kAlpanika nathI kintu sahetuka che.1 19 [67] dAghara che to, hiMsanIya vALi .. prasaktistadabhAve cAnyatrApIti mudhA vacaH // 42 // prazna-are bhAI! maranAranuM ja karma rUDayuM hoya che tethI ja te marI jAya che temAM mAranArane hiMsAnuM pApa kema lAge! kemake te te pilAnA karmathI prerAele hovAthI parAdhIna che. ane je maranAranA karmodaya vinA paNa eka mANasa marI jatuM hoya ane tenI hiMsA bIjAne lAgatI hoya to te bIjA badhA ya ahiMsanIya jIvanI hiMsAnuM pApa tene kema na lAge? ane jo Ama thAya te hiMsAnI asaMbhAvanA kayAMya nahi rahe! te pachI hiMsAnI asaM. bhAvanAnuM pratipAdaka vacana nirarthaka banI jaze. 20 [368] hiMsyakamavipAke, ydRssttaashynimitttaa| hiMsakatvaM na tenedaM, vaidyasya syAdriporikha // 43 // jyAre maranAranA AyukarmanA chellA dalikone udaya thavAne che tyAre mAranAranA manamAM, "huM Ane haNI nAkhuM" e duSTAzaya utpanna thAya che ane tethI tenI hiMsA. 119. (1) dvA. tA. 8-26 " (2) hAri. aSTaka : 16-2, 3nI avataraNikA. 1ra0. (1) hAri. aSTaka: 16-12, 3. . '' (2) dvA. ThA. 8-26, 27. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrI adhyAtmasAra grantha kare che. A hiMsAmAM (nAzamAM) bhale pradhAna kAraNa maranAra vyaktine karmodaya che, paNa te hiMsAmAM mAranAra vyakita duSTAzaya dvArA nimitta te jarUrI bane che. A hiMsA pratyene je nimittabhAva te ja hiMsaktA che. eTale mAravAmAM nimitta banatI vyakti hiMsaka kahevAya che. Ama jyAre duSTAzaya dvArA thatI hiMsAmAM nimitta bananAra hiMsaka kahevAya che mATe ja zatru hiMsaka kahevAya che paNa tenI jema vaidya hiMsaka kahevAtuM nathI, bhale te vaidyathI eka mANasanI hiMsA thaI paNa jatI hoya, kemake vaidyanA aMtaramAM te vyaktinI hiMsA karavAne duSTAzaya nathI. eTale duchAzaya dvArA te. hiMsAmAM nimitta banatuM nathI. 21 6369] itthaM sadupadezAde-stannivRtirapi sphuTA / __ sopakramasya pApasya, nAzAtsvAzayavRddhitaH // 44 // pUrvanA zlomAM batAvyuM ke zrIjinazAsanamAM ja hiMsA padArtha ghaTI zake che. have ahIM "ahiMsAnI siddhi kare che. AtmA pariNAmI che mATe tenI 'hiMsA" upapanna thaI -tema (1) hiMsA-ahiMsAnA hetuonA, svarUpanA ane phaLanA sadupadezAdithI, (2) apavartanIya evA cAritramehanIya pApa karmane nAza karavAthI, (3) ane, "huM koIne na haNuM" evA zubhAzayanI vRddhi thavAthI--ema 3 rIte hiMsAthI 121. (1) ThA. ThA. 8-28. (2) hAri. aSTaka: 16-3. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyatva 27 nivRtti paNa thaI zake che. A hiMsAnivRtti (viratI) e ja ahiMsA che. 22 ra70] patinuM mulyAfyamukyA satyAdIni vratAnyatra, jAyante pallavA navAH // 45 // mekSa vRkSanuM bIja A ahiMsA che mATe ja te nirUpacarita (mukhya) dharma che. te bIjathI utpanna thaelA vRkSamAM satyAdi zeSa vratanA abhinava pAMdaDA phUTe che. 23 [371] ahiMsA sambhavazcetthaM dRzyate'traiva zAsane / anubandhAdisaMzuddhi-rapyatraivAsti vAstavI // 46 // "dareka dharmamAM ahiMsAnuM vidhAna hovA chatAM kayA dharmamAM zuddha ahiMsA che? te vAtane nirNaya saMbhavAdi vicAraNathI kare joIe ema prakRta adhikAranA 21 mA (kramAMka 346mA) zlekamAM granthakAra paramaSie kahyuM hatuM. tyAra pachI ekAntanitya AtmavAdI ane ekAnta anitya AtmavAdI matamAM zuddha ahiMsAne asaMbhava batAvIne zrI jinazAsanamAM ja zuddha ahiMsA saMbhave che te vAta siddha karI. e vAtane ahIM upasaMhAra karyo. have "saMbhavAdimAM 122. (1) hAri. aSTakaH 16-4. (2) ThA. ThA. 8-29. 123. (1) dvA. ThA. --28. (2) hAri. aSTaka. 16-5. . (3) odhaniyukti gAthA 754 TIkA sAthe. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI adhyAtmasAra grantha E E Adi padathI anubandha vigere levAnA che. tene vicAra raju kare che. A kSekanA uttarArdhamAM teozrI kahe che ke, "e ahiMsAnI anubaMdha zuddhi vigere paNa ahIM ja-zrIjinazAsanamAM-vAstavika rIte ghaTe che. 24 [372] hiMsAyA jJAnayogena samyagdRSTemahAtmanaH / taptalohapadanyAsa-tulyAyA nAnubandhanam // 47 // praznaH-(1) jaina zrAvake ghara bAMdhavA vigerenI je asuMdara pravRtti kare che temAM temane hiMsA na lAge? ane (2) je zrAvake suMdara jinacaitya banAve che temAM tathA (3) munie nadI Utare che temAM temane hiMsA lAge ke nahi? - A traNa praznane uttara pAMca glaeNkathI granthakArazrI Ape che. prastuta zlekamAM prathama praznane uttara ApatA teo kahe. che ke je samyagdaSTi zrAvake viziSTa jJAnavALA che teo saMsAramAM je kAMI ghara bAMdhavA vigere pravRtti kare che te badhI pravRtti khUba ja dubhAtA hRdaye, jarA paNa TharIThAmathayA vinA veTha utAravAnI jema tenI patAvaTa karatA hoya che.. tapelA loDhAnA paTTA upara jema tenI bahu ja AvazyakatA paDe tyAre ja paga mukAya te paNa aMtaranI jarA ya IcchA vinA parANe ja mukAya. samyagdaSTinI vadhu nirmaLa avasthAne pAmelA jInI hiMsA paNa AvI ja hoya che. temane prApta thaele. 124. (1) upadeza rahasya gAthA 4 saTIka. (2) 150 gAthAnuM stavana 4. thI DhALa. 19 thI rara. . (3).350 . . . , 8 mI ... Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakatva 209 jJAnayoga temanA aMtarane e hiMsakabhAvathI alipta rAkhe che. AthI ja emanI e hiMsAno anubandha (azubhakarma banI paraMparA) paDato nathI. ahIM parajIvane pIDAkaraNa tathA paradahenAzarUpa be hiMsA che paNa trIjA prakAranI dRSTAzayarUpa hiMsA nathI mATe tene anubandha paDatuM nathI. AvA AtmAo kAyapAtI hoya che paraMtu cittapAtI hotA nathI. 25 [373] satAmasyAzca kasyAzcid-yatanAbhaktizAlinAm / anubandho hyahiMsAyA jinapUjAdikarmaNi // 48 // (2) jenI A yatanAvALA tathA vItarAgadeva pratyenI bhaktivALA samyagdaSTi jJAnI mahAtmAonA jinapUjAdi karmanA viSayamAM je keTalIka hiMsA thAya che te hiMsA, temanI gRharaMbhAdinI hiMsAnI jema mAtra niranubandha nathI banatI kintu ahiMsAnA anubandhasvarUpa zubhakarmanI paraMparAne utpanna karI Ape che. TUMkamAM, A hiMsAthI paNa ahiMsAnuM phaLa maLe che.1 26 phijha] dikSAnuzvinI hiM mithyAdiSTatuM humateH . ajJAnazaktiyogena tasyA'hiMsA'pi tAdRzI // 49 // paNa duSTamativALA (ekAnta mativALA) mithyASTinI hiMsA jema hiMsAne anubaMdha karanArI che tema tenI ahiMsA paNa hiMsAne ja anubaMdha (azubhakarmabaMdhanI paraMparA) pADa125. (1) vaMdittAtra...sadiThThI vagAthA. (2) dvA. dvA. 15-11. 126. upadeza rahasya-gA. 127. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrI adhyAtmasAra anya nArI bane che kemake tenAmAM ajJAnanu (viparIta jJAnanu) khaLa khIcAkhIca bharelu che. [371] cena sthAnidhavArInAM vivittuti: kamAn / hiMsaiva mahatI tiryaG - narakAdirbhavAntare // 50 // kemake nihnavA ane alabhyeAnA sAdhu jIvananI je ahiMsA che te paNa devalAkamAM kiSIyA vagerenA jIvananI duHkhAyinI gati Ape che ane pachInA bhavAmAM tiryaMc gati Adi duti Ape che. A badhA azubha gatinA anubaMdha temanI ahiMsAthI prApta thayA. azubha anubaMdha pADe te ahiMsA, ahiMsA ja nathI e te mahA hiMsA ja che. [376] sAdhunAmapramattAnAM, mA cAhitAnunthinI pri hiMsAnubandhavicchedAd-guNotkarSo yatastataH // 51 // (3) apramattamunienI nadI utaravA vigerenI kriyAmAM je hiMsA che te ahiMsAnA ja anubandha karAve che. temanI te hiMsAthI hiMsAne anubandha paDatA ja nathI, kema ke te hiMsAthI teA guNane ja utkaSa prApta thAya che. [rU77] mukhyAnAmiyamajJatvAt, sAnuvanyA na dviti jJAnodrekApramAdAbhyA-masyA cattuvardhanam |pirA hiMsA paNa ahiMsAnA anu'dhavALI tyAre ja ane jyAre te hiMsA sAthe viziSTakoTinuM jJAna ane apramatta bhAva bhaLyAM hAya. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva 211 je mugdha purUSa che teo ajJAnI che mATe temanI hiMsA kayAre paNa ahiMsAnA anubandhavALI banI zaktI nathI. 27 [378] ekasyAmapi hiMsAyA-muktaM sumahadantaram / bhAvavIryAdivaicitryA-dahiMsAyAM ca tattathA // 53 // A uparathI e vAta paNa phalita thAya che ke eka ja prakAranI jIva hiMsA aneka mANaso kare chatAM te badhI hiMsAthI thatA karmabaMdha ane tenAthI nIpajanArA phaLamAM ghaNuM moTuM aMtara paDI jAya che, kemake tyAM cittane duSTa saMkalezanA asaMkhya bheda tathA vIrya vagerenuM a5dhika baLa, tIvratA-mandatA, jANapaNuM ajANapaNuM vigere aneka hetuo saMbhave che. ahiMsAmAM paNa A ja aneka bheda paDe che. 128 [379] sadyaH kAlAntare caita-dvipAkenApi bhinntaa| pratipakSAntarAlena, tathA zaktiniyogataH // 54 // jema eka ja prakAranI ahiMsAnA baMdhamAM jema bhAva ke vIryAdinI vicitratAthI bheda paDI jAya che tema tenA vipAkanI prAptithI paNa bheda paDe che. koIne tarata ja tenuM phaLa maLe che te kaIne kAlAntare maLe che. Ama thavAnuM eka kAraNa e che ke hiMsAjanita karmabandha thayA pachI ahiMsA pALavAmAM Ave ane tenuM phaLa paNa udayamAM AvI 127. jJAnabindu pR. 137. 128. (1) tattvArtha sUtra 6-7 (2).odhaniyukti ka para. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI adhyAtmasAra grantha jAya ane tyAra pachI pUrvanI hiMsAnuM phaLa udayamAM Ave Ama bane tyAre hiMsAnuM phaLa kAlAntare AvyuM. ahIM je pratipakSInuM vacce vyavadhAna na thAya te te hiMsAnuM phaLa vaheluM paNa AvI jAya. A ja vAta ahiMsAmAM paNa samajavI. bIjuM kAraNa che hiMsAdi karmabandha vakhate baMdhAte rasa. je. te ayugrarasa (zakita) heAya te tarata ja phaLa Ape ane atyagra rasa na hoya te kAlAntare phaLa Ape. Ama hiMsA ahiMsAnA vividha prakAranA baMdhathI jema. bheda paDe tema tenA vipAkathI paNa temanAmAM bheda paDe. [380] hiMsA'pyuttarakAlIna-viziSTaguNasaGkramAt / tyavidhyanutvA-ddhivAtimati ApaNA jinapUjAdi kiyAne kAraNe thatI je puSpAdi jIvahiMsA che te svarUpataH jIva hiMsA hovA chatAM vastutaH te ahiMsA ja che. kemake e ahiMsA bAda atibhaktithI jinezvaradevanI je apUrva pUjA thAya che tene kAraNe bhaktinA uchALAmAM thaI jatI avidhi paNa niranubandha (azubhakarma baMdhane utpanna na karatI) banI jAya che. ane tethI te bhakta AtmAmAM samyakatvAdi viziSTa guNene saMkema thAya che. 29 [38sudAmazotA-hiMsA thavasthA sarvAMzaparizuddhaM ta-pramANaM jinazAsanam // 56 // - 128. jainataparibhASA-nikSepa pariccheda. manacaviSinADar... Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakRtva 213 A rIte ahiMsAnA seMkaDo bhedo paDe che. e bhedo pUrvakanI ahiMsAdinuM tathA tenA anubaMdha vigerenuM je jinazAsanamAM suMdara varNana karavAmAM AvyuM che te sarva prakAre parizuddha jinazAsana ja pramANabhUta che. A rIte saMbhava, anubaMdhAdi vicAraNathI zuddha ahiMsA jaNAvI ane te zuddha ahiMsA jinAgamamAM ja che mATe te jinAgama pramANabhUta che ema sAbita karIne prakRta adhikAranA 10 mA zleka (kramAMka 335) mAM je a nyAzraya doSane bhaya upasthita karyo hato tene dUra karyo. ane zrI jinazAsanamAM prAmANyane svIkAra e ja samyakatva e vAta sthira karI dIdhI. [382] artho'yamaparo'nartha, iti nirdhAraNaM hRdi / - AstikyaM paramaM cihnaM samyaktvasya jagurjinAH // 57 / / A zuddha ahiMsA e ja tatva che (juo kamAMka zleka 331) enuM zraddhAna e ja samyakatva che. A samyakatvanuM mukhya lakSaNa AstikAya che. Astikya eTale jinekta vacana e ja artha che, e ja paramArtha che bAkInuM badhuM anartharUpa che e saTa aMtarane nirdhAra=vizvAsa-nizcaya.1 30 130. (1) prade, ghara parama sese anade. - (2) zAstravArtA samuccaya zloka 7 mAnI TIkAmAM. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . zrI adhyAtmasAra grI phiTarU] zamasalvenirvera-kumAma: vAtamAM dadhatAmetadacchinnaM, samyaktvaM sthiratA vrajet // 58 // zama saMvega nirveda ane anukampArUpa kAryothI atyaMta nirmaLa banatuM A samyakatva satata dhAraNa karavAmAM Ave te ja jemAM te sthira bhAva pAme che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtve-tyAga ': ': ** * *** jyAM sudhI AtmA mithyAtvabhAvane jalAMjali na Ape che tyAM sudhI tenAmAM samyaphavabhAva pragaTa thAya nahi. mithyAvabhAvanA 6 svarUpe che: (1) AtmA jevuM dehathI bhinna svataMtra koI tatva nathI. (2) AtmA che paNa te nitya nathI. (3) AtmA che, te nitya paNa che paraMtu kamane kartA nathI. (4) AtmA che, te nitya che, karmane kata paNa che, karmane bhoktA nathI. (5) AtmAne mokSa nathI. (6) mokSa che paNa tenA upAya nathI. A che cha mithyAtvanA sthAne. A sthAnane ulaTAvI | daIe: AtmA che, te nitya che ItyAdi svarUpe palaTI nAkhIe : te A 6 ya samyaktvanA sthAne banI jAya. * sadA bhAvita karato rAkhIe AtmAne samyaktvanA pasthAnanI bhAvanAthI; ** C. , -:: Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaLe 4 tho adhikAra 13 me mithyAtva-tyAga 5 rU84] mithyAtrityAgata: suddha, samyagAyattejinAmA atastatparihArAya, yatitavyaM mahAtmanA // 1 // mithyAtvabhAvane tyAga thayA pachI AtmAne zuddha samyaktvanI prApti thAya. eTale pahelA mithyAtvanA tyAga mATe mahAtmA puruSe prayatna kare joIe. 0i1]=Atti, nijone, zasta , jophrA nitta tadupAyazca netyAhu-mithyAtvasya padAni SaT // 2 // mithyAtvanA 6 sthAne che - (mithyAtvanA adhyavasAyanA 6 svarUpa che.) 1. AtmA ekAnta nathI. paMcabhUtathI vyatirikta-bhavAntaramAM janAre-koI svatanca AtmA nathI. cArvAkamata 2. AtmA te che, paNa te nitya nathIH kSaNika che bauddhamata 3. AtmA nitya paNa che. paraMparA bhaktA che kintu kartA nathI, sAMkhyamata 4. nityAtmA kartA te nathI kintu bhekatA paNa nathIH Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga ra17, - prakRtinI jema AtmA kartA-bhoktA hoI zake nahi. sAMkhyamata athavA nityAtmA kartA che paNa bhokatA nathI kemake kArya karIne bIjI ja kSaNe nAza pAmI jAya che. bauddhamata 5. mekSa nathI. AtmA karmathI baMdhAte ja nathI pachI karmanA mekSanI vAta ja kayAM rahI? athavA rAgAdi svarUpa AtmA che. AtmA nitya che mATe rAgAdi paNa nitya ja thayA. eTale rAgAdithI AtmAne mekSa nathI. yAjJikamata 6. makSa te che paNa mekSanA upAya nathI. kazA ya hetu vinA ja akasmAt mekSa thaI jAya che. 132 mANDalikamata [28] tairyamA - avinam | ayameva ca mithyAtva-dhvaMsI sadupadezataH // 3 // AtmA nathI " vigere pUrvokta pado, dAnAdinA tathA upadezAdinA zuddha (zubha) vyavahAranuM ullaMghana kare che, kema ke je AtmA ja na hoya te dAnAdi dharmo zA mATe ? upadeza zA mATe ? je pUrvazlekakta AtmA vigerenI bAbate sat che e upadeza ApIe (sadupadezataH ) arthAt AtmA che, te nitya paNa che.vigere padonI yejanA karIe te ja A dAna upadezAdi zuddha vyavahAra egya Thare. tethI ja tenuM pAlana kare ane tethI temanA mithyAtvane dhvaMsa thAya. 132. sammati tarka: 3-54. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha TUMkamAM dAnAdi vyavahAronA nAza karatA AtmA nathI' vigere padA mithyAtvabhAvathI vAsita che; ane dAnAdi vyavahArone upapanna karatA (yuktiyukta TharAvatA) AtmA che'vigere pado e mithyAtvabhAvanA nAzaka che ema kahevu joI e. [387 ] nAstitvAdigrahe navopadezo nopadezakaH / tataH kasyopakAraH syA- tsandehAdivyudAsataH // 4 // pUrvokta zuddha vyavahAralApanI vAta ahIM spaSTa karatA granthakArazrI kahe che ke jo AtmA ekAnte nathI" vigere vAtAnA ja Agraha hAya tA dhanA upadeza zuM ? upadezaka kANu ? dharmanA upadeza vinA bhava bhramaNa karatA jIvA upara upakAra zI rIte saMbhave ? kemake upakAra teA te jIvAnA AtmAdi saMbaMdhita saMzayAne dUra karavAnA upadeza dvArA thAya che. 218 [ 388 ] yeSAM nizcaya eveSTo viprANAM mlecchabhASeva, vyavahArastu saGgataH / svArthamAtropadezanAt // 5 // zrutakevalI / vyavahArataH // 6 // [ 389 ] yathA kevalamAtmAnaM jAnAnaH zrutena, nizcayAtsarvaM zrutaM ca [390] nizvayArtho' no sAkSAdvaktuM kenApi pAryate / vyavahAro guNadvArA tadarthAvagamakSamaH // 7 // [391] prAdhAnyaM vyavahAre cet, tattaSAM nizvaye katham / parArthasvArthate tulye zabdajJAnAtmanordvayoH // 8 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 210: prakRti cAra zlekamAM nizcayanayavAdIne abhiprAya rajU karavAmAM AvyuM che ane cothA zlokanA bIjA caraNathI nizcayanayavAdInA abhiprAyanuM khaMDana karIne vyavahAranayanuM samarthana karavAmAM AvyuM che. pUrvanA zlokamAM granthakArazrIe "zuddha vyavahAra ja mithyAtvane dhvaMsa kare che e vAta karI. have enI sAme vyavahArane ja nahi mAno ekAnta nizcayanayavAdI ahIM kahe che ke, "amane te nizcayanaya ja ISTa che. vyavahAra te nizcayanA arthane upadeza karavA pUrato ja hajI kadAca upayogI (saMgata) gaNAya. te A rIte -trAha na chi e vacanathI nakkI thAya che ke brAhmaNa svecchabhASA bole ja nahi. paNa jyAre svabhASA (saMskRta) thI sAmI oN7 vyaktine pitAnA aMtarane abhiprAya te samajAvI zake tema ja na hoya tyAre pitAnA aMtaranI vAta jaNAvavA mATe ja te svecchabhASAne upaga kare. Ama vyavahAra naya nizcayArtha samajAvavA pUrato upayogI bane." AgaLa vadhatAM potAnI vAtanA samarthanamAM nizcayanayavAdI eka daSTAnta ApIne kahe che ke zrutakevalI kene kahevAya? arthAt zrutakevalitva e zuM padArtha che ? evo prazna thAya te nizcayanaya te ema ja kahe ke, "zrutajJAnanA baLathI je AtmA sapUrNa (kevaLa) AtmAne jANe te zrutakevalI kahevAya." have zrutakevalI padArthanuM A je zuddha svarUpa che tenuM pratipAdana karavAnuM te zakaya ja nathI kemake Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI adhyAtmasAra grantha sapUrNa-eka-AtmAne amuka AtmAe jAye e zI rIte kahI zakAya? eTale AtmAthI tenA guNasvarUpa zrata jJAnane bheda pADIne vyavahAranaya ema kahe ke je AtmA sarvazruta-caturdazapUrva-ne jANe te zrutakevalI kahevAya." have A bhedaparaka pratipAdana te zakya che. eTale A rIte nizcayArtha-zrutakevalitvane pratipAdaka vyavahAra banI zake che mATe ATalI apekSAe vyavahAranayamAM prAdhAnya mAnI zakAya, paNa hajI AgaLa vadhIne nizcayanaya kahe che ke vastutaH te zrutajJAnane bheda pADIne te zrutajJAna guNadvArA te vyavahAra naya, nizcayArthInuM bhale pratipAdana kare paNa te zrutajJAna paNa vicArIe te vastutaH AtmA ja che. kemake guNa e guNa svarUpa ja che. eTale vaLI e pratipAdana nizcayamAM ja paryavasAna pAmI - jAya che. mATe chevaTe te vyavahAranayanI bilakula upayogitA ja nathI ema ame (ekAnta nizcayavAdI) mAnIe chIe." AnA uttaramAM vyavahAranayavAdI kahe che ke je A rIte vyavahAranayane bilakula-gauNabhAve paNa-nahi mAne te tamArA mAnelA nizcayanayamAM prAdhAnya zI rIte Avaze? kemake prAdhAnyabhAva e gauNabhAvane sApekSa vastu che. keI gauNa hoya te ja tenI apekSAe amuka pradhAna kahevAya. je vyavahAra gauNa paNa na hoya te nizcaya kenI apekSAe pradhAna kahevAze ? vaLI nizcaya (jJAnAtmA=jJAnasvarU5) nayanA jeTalA svArtha che e badhA vyavahAra (zabdAtmA=zabdasvarUpa) nayanA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 221. parArtha che, ane e ja rIte vyavahAranayanA jeTalA svArtha che e badhA ya nizcayananA parArtha che. Ama pratyekanA svArtha ane parArtha tulya banI jAya che. eTale have te jema nizcaya naya tenA sthAnamAM pradhAna bane ane vyavahAranaya gauNa bane, tema vyavahAra naya paNa pitAnA sthAnamAM (nizcayanA svArtha jeTalA svArthavALA hovAthI) pradhAna bane ane tyAM nizcaya gauNa banI jAya. Ama be ya svasthAne atulabalI che, parasthAne taddana nirbala bane che. mATe "nizcaya ja che, vyavahAra che ja nahi; nizcaya ja sarvathA pradhAna che vyavahAra sarvathA heya che" evA vidhAna khoTA che ema kahevuM ja joIe.133 [392] prAdhAnyAd vyavahArasya, tatastacchedakAriNAm / mithyAtvarUpataiteSAM, padAnAM parikIrtitA // 9 // Ama jyAre dAnAdi zuddha vyavahAranuM paNa tenA sthAnamAM prAdhAnya che e vAta sthira thaI, tyAre te dAnAdi vyavahArane ja cheda karI nAMkhatA pUrvokta-"AtmA ekAnta nathI" vigere -6 ya pado mithyA svarUpa banI jAya che. 133. (1) gurUtatva vinizcaya-20 mI gAthAnI TIkA. (2) pravacanasAra jJAna-tatvAdhikAra 33 mo zloka, (3) samayasAra zleka 9, 10 vigere. (4) AcArAMga vRtti 5 muM adhyayana, 5 me uddeze. 165. muM sUtra. *(5) gurUtatvavini. 36 mI gAthAnI TIkA. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrI adhyAtmasAra gra [393] nAstyevAtmeti cArvAkaH, pratyakSAnupalambhataH / ahaMtAvyapadezasya, zarIreNopapattitaH // 10 // have granthakArazrI "AtmA ekAne nathI" evuM mantavya dharAvatA cArvAka matanuM pratipAdana ane tenuM khaMDana 21 zlekamAM raju kare che. (1) svatantra AtmA (ekAnta) nathI : cArvAka mata pratipAdana-AtmA jevI koI vastu ja nathI. je heta te te pratyakSa dekhAta. pratyakSathI AtmA dekhAtuM nathI mATe te nathI. jaina -mahuM muvI, bahuM sukavI ItyAdi je anubhava thAya che temAM 'baduM thI vAcya padArtha koNa le? ame te kahIe chIe ke te "ahuM e ja AtmA padArtha. cArvAka-nahi, "saruM thI zarIra ja laI zakAya. "saruM sudhI eTale huM je zarIra te sukhI. [39] mAoi matti , pratye satI thathA | militebhyo hi bhUtebhyo, jJAnavyaktistathA mtaa||11|| jemAMthI dArU bane che te dhAtakIpuSpa, goLa, pANI vigere vastuone judI judI khAvAmAM Ave che temAMthI nazo utpanna thatuM nathI, paNa te badhA ya bhegA karIne khAvAmAM Ave te bezaka mada utpanna thaI jAya che. A ja rIte pRkhyAdi pAMca bhUtamAMthI koI paNa ekamAM "varda ' ItyAdi jJAna (caitanya) na hovA chatAM te pAMceyanuM ucita Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga milAna thatA-tenA banelA piccharUpa zarIramAM 'huM muvI vigere jJAnAtmaka cetanya utpanna thaI jAya che. Ama pAMca bhUtanA samUhamAM ja caitanya che e paMcabhUta e ja AtmA (cetana) che enAthI atirikta AtmA siddha thatuM nathI. 34 [395] rAjarakAdivaicitryamapi nA''tmabalAhitam / svAbhAvikasya bhedasya, grAvAdiSvapi darzanAt // 12 // jaina-je tame pAMcabhUtamAM caitanya mAnaze ane temanAthI taddha svatantra evI AtmA jevI koI vastune nahi mAne che te AtmA upara amArA mate je karma cuMTe che te paNa tame nahi ja mAne ne? have je karma jevI cIja na hoya te ame tamane pUchIe chIe ke kaI rAjA, ke raMka vigere vicitratA kenA kAraNe che? - cAvaka-raMka, rAjA AdimAM je vaicitrya che te tevA tevA karmavALA AtmAne kAraNe che ja nahi. e te jema pASANamAM kaI lIso mAne che, koI kharabacaDe-je ya na game teve-che, A badhuM vaicitrya jema kudaratI che, tyAM jema karma jevuM kaMI kAraNa kAma karatuM nathI tema A raMka, rAjAnI vicitratAo paNa taddana svAbhAvika che. emAM karma jevuM kaMI kAraNa mAnavAnI jarUra nathI. ane tethI te karmavALA svatantra (dehathI bhinna) AtmAne mAnavAnI paNa kazI jarUra nathI. 134. (1) vi. Ava. bhASya-1651. ' (2) paddarzana samuccaya guNaratnasUri TIkA-84. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha Ama jema pratyakSathI AtmA siddha nathI tema jagatanI vicitratAothI kanu; ane te karmAMthI AtmAnuM anumAna paNa thaI zakatu nathI...eTale ke, anumAna pramANathI paNa AtmA siddha thatA nathI. 234 [216] yAyana myate cAtmA, paraviromi: / dRSTavAnna ca ko'pyenaM, pramANaM yadvaco bhavet // 13 // vaLI Agama pramANuthI paNa AtmA siddha thatA nathI. kemake AtmA aMge judA judA zAstromAM paraspara virodhI vAtA karI che. jue, bhaTTa kahe che ke, "pANInA parapoTA jevA AtmA bhUtamAMthI utpanna thayA che ane temAM ja maLI javAnA che, paraleAka jevuM kAMI che ja niha.' vedamAM kahyu che ke, AtmA nitya che, te svargAdi paraleAkamAM jAya che; mATe svargAdinA abhilASake agniheAtra yajJa karavA.' have AmAM zuM mAnavu? AvA virUddhArthanuM pratipAdana karatA judA judA AgamAne pramANabhUta kema manAya? vaLI AvA AtmAne koI Agama praNetAe joye teA che ja nahi. hA...jo joyA hAta teA temanu vacana pramANabhUta banI zakata. 1 3 5 [rU17] bAtmAnaM roM ca, triSAM ca viviyAM vahan bhogebhyo bhraMzayatyuccairlokacittaM pratArakaH // 14 // // svatantra AtmAnI vAtA karanArA ThagArA mANasA ! re ! 135. vi. Ava. bhASya-1553. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 225 leonA cittane bhegothI sarvathA bhraSTa karI de che, kemake teo svatantra AtmAnI vAta kare che, ane e AtmAnA svarga nArakAdi paralakanI paNa vAta kare che ane pachI e paralekamAM sukhI thavA mATe tyAga, tapa vigere dharmo karavAnuM kahe che! [398] tyAjyAstannaihikAH kAmAH, kAryA naanaagtspRhaaH| bhasmIbhUteSu bhUteSu, vRthA pratyAgatispRhA // 15 // eTale amAre te e spaSTa abhiprAya che ke "AtmA, paraleka jevuM kazuM che ja nahi mATe koIe aihika sukhone choDavA nahi, parelekanA bhAvI sukhanI bhrAnta kalpanAomAM rAcavuM mAcavuM nahi. pAMcabhUtanI bhasma thaI jatAM tasvarUpa AtmA paNa bhasma ja banI javAne che, pachI pharI manuSyAdi sadgati prApta karavAnI AzA rAkhavI e te narI mUrkhatA che! 137 [399] tadetadarzanaM mithyA, jIvaH pratyakSa eva yat / guNAnAM saMzayAdInAM, pratyakSANAmabhedataH // 16 // cArvAkamata khaMDanaH jaina-A cArvAka darzananI badhI ja vAta khoTI che. ame kahIe chIe ke AtmA che ane te pratyakSAdi tamAma pramANethI sArI rIte sAbita thAya che. 136. padarzanasamuccaya guNaratnasUri TIkA-85. 17. paddarzanasamuccaya-82. 15 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrI adhyAtmasAra anya jue, AtmA pratyakSa che kemake tenA je saMzacAdijJAna svarUpa guNe che te pratyakSa ja che. guNane guNIthI kathaMcit abheda hoya che. mATe je AtmAne jJAnaguNa pratyakSa che te guNI e AtmA paNa kathaMcit pratyakSa che ja. prazna-e jJAna guNa dehAdine ja mAnI levAmAM zuM vadhe che? u-dehAdi ajIvamAM jJAnAdi guNa rahI zake ja nahi. jo tema thAya te nirjIva maDadAne paNa jJAna havAnI Apatti Ave. zuM maDadAmAM kaI dI' keIe jJAna joyuM che kharuM?" mATe jJAnane te dehathI bhinna evA Atma dravyane ja guNa mAnave joIze. 138 4i00] vAyAnAM, zarIra zaiva dharmAtA ! netrAdigrAhyatApatteniyataM gauravAdivat // 17 // vaLI tame cArvAkee kahyuM ke "aruM padathI zarIrane ja levAnuM" te vAta paNa barAbara nathI. je A rIte adde e zarIra hoya ane tethI ahaMtA e zarIrane dharma mAne te tenuM netrAdi IndriyethI pratyakSa thavAnI Apatti Ave. gurUtA, laghutA, gauratA vigere zarIranA dharmo che. je zarIranA dharmo che te badhA netrAdi IndriyethI anubhavAya che (pratyakSa thAya che.) have je ahaMtA paNa zarIrane dharma hoya che te paNa netrAdi IndriyothI pratyakSa 138. vi. Ava. bhASya-554. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 227 joIe. paNa tema te thatuM nathI. mATe ahaMtA e zarIra dharma mAnI zakAya nahi, eTale ke "ahuM suvI" evA vAkyamAM je kahyuM pada che te zarIranuM vAcaka na manAya mATe zarIrathI atirikta koI dravyane ja "ahaM' padanuM vAca mAnavuM joIze. e dravya te ja AtmA che. [401] zarIrasyaiva cA''tmatve, nA''nubhUtasmRtirbhavet / bAlatvAdidazAbhedA - ttasyaikasyA'navasthiteH // 18 // vaLI je zarIrane ja AtmA mAnaze te bAlyakALamAM je vastune jovA vigerene bALake anubhava karyo te anubhavanuM smaraNa tene yuvAvasthAmAM nahi thavAnI Apatti Avaze. kema ke e niyama che ke je anubhave te ja tenuM smaraNa kare. pra-A niyama zA mATe mAna joIe? u-A niyama na mAne te yajJadatte kerInA rasane AsvAda anubhavyo ane mitradattane te rasanA anubhavanuM smaraNa thavAnI Apatti Ave. eTale A niyama te mAna ja joIe ke je jene anubhave te ja tenuM smaraNa kare. have bAlyAvasthAnuM je zarIra che te te yuvAvasthAmAM nathI ja, kemake zarIramAM te pratikSaNa keTalAka pudgalene nAza ane navA keTalAka pudgalenuM milAna thayA ja kare che. eTale bAlyAvasthAnA zarIrasvarUpa tame mAnele AtmA judo che ane yuvAvasthAnA zarIrarUpa AtmA judo ja che. have bAlyuzarIrAtmAe je anubhava karyo tenuM smaraNa Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI adhyAtmasAra grantha yuvAzarIrAtmA te na ja karI zake ne ? A Apatti dUra karavA mATe bAlyuzarIra ane yuvAzarIra-beyathI bhinna-ane beyamAM rahenAre-eka ja svatantra AtmA tamAre mAne ja paDaze. e AtmAe ja bAlyuzarIramAM rahIne eka vastune anubhava karyo che ane e ja AtmA yuvAzarIramAM rahIne e. vastunuM smaraNa kare che. [402] nAtmAGgaM, vigame'pyasya tallabdhAnusmRtiryataH / vyaye gRhagavAkSasya, tallabdhArthAdhigantavat // 10 // prazna-zarIra bhale AtmA na hoya paNa zarIranuM cakSu rAdi IndriyarUpa ekAda aMga AtmA che evuM amAruM mantavya heya te kema? jainanahi zarIranuM cakSurAdi aMga paNa AtmA padArtha na kahI zakAya. kemake te aMgane nAza thaI gayA pachI paNa te vyaktine te aMgathI anubhavelI vastunuM maraNa thAya ja che. jemAM eka mahelanA pAMca jharUkhA che. temAMnA eka jharUkhe besIne rAjA amuka vastu juve che. tyArabAda akaramAtuM te jharUkho tUTI paDe che. kintu te pachI paNa te jharUkhAthI je dazyane cakSuthI jevArUpe anubhavyuM hatuM tenuM smaraNa te rAjAne thAya ja che. A ja rIte prastutamAM paNa bane che. have je cakSurAdi IndriyAtmaka aMga ja AtmA heta te tene nAza thaI gayA pachI te Indriye anubhavelAnuM smaraNa thaI zakta ja nahi. paraMtu smaraNa te thAya che mATe te Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 229 cakSurAdi aMga e paNa AtmA nathI. eTale AtmA te tenAthI atirikta svatanca dravya che ema ja mAnavuM joIe.139 [403] na doSa: kAraNAtkArye vAsanAsaGkramAcca, na / bhrUNasya smaraNApatte-rambAnubhavasaGkramAt // 20 // pUrva pakSa A doSa nahi Ave. ame kahIzuM ke bhale cakSu, hasta vigere aMga naSTa thaI gayuM paNa teNe je anubhavyuM hatuM, tenI je vAsanA tenAmAM paDI hatI te vAsanAne dehamAM saMkrama thaI jAya che ane tethI dehasvarUpa AtmAne IndriyAdie anubhavelA padArthanuM smaraNa thaI zake che. kAraNanI vAsanA kAryamAM saMkrama jarUra thaI zake che. kAraNa che hastAdi aMga, ane kArya che aMgI zarIra (paMcabhUtasamudAya). jainatema kaheze te te kAraNa ke mAtA, ane kArya che garbhastha bALaka. have mAtAe cakSurAdithI je anubhavyuM tenI vAsanA (saMskAra) te mAtAnA zarIramAM paDI. ane te vAsanAne, kArya svarUpa bALakamAM saMkrama thaI jaze. jo Ama thAya te mAtAe anubhavelI vastunuM smaraNa garbhastha bALakane thaI javAnI Apatti Avaze. mATe vAsanA saMkramanI vAte karIne tame ukta doSanuM nivAraNa karI zakatA nathI. [404] nopAdAnAdupAdeya-vAsanA, sthairyadarzane / karAderatathAtvenAyogyatvApteraNusthitau // 21 // bhUtacaitanyavAdI -mAtAe anubhavelAnI vAsanAne saMkrama - 139. vi. Ava. bhASya glaeN. 1562nI TIkA. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrI adhyAtmasAra grantha putramAM thavAnI Apatti te nahi Ave kemake upAdAna-upAdeya bhAvaniyAmaka che. kahevAne Azaya e che ke mAtra kArya kAraNabhAva jyAM hoya tyAM vAsanA saMkrama thAya ema ame kahetA nathI, kintu jyAM kAraNa upAdAna tarIke hoya ane kArya upAdeya tarIke hoya tyAM ja vAsanA saMkrama thAya. mAtAbALaka vacce kAryakAraNabhAva hovA chatAM upAdAna upAyabhAva nathI. u-kSaNiktAnA darzanamAM te pUrva paramANupuMjamAMthI uttaraparamANupujanI utpatti thAya eTale tyAM te tenA upAdAnanI vAsanAne tenA upAdeyamAM saMkema thaI zake paNa ApaNA sthira paramANuvAda pakSamAM A vAta ghaTe nahi. kahevAne bhAva e che ke paramANuone ja tatva mAnI levAyaavayavI jevI kaI vastu mAnavAmAM na Ave-ane upAdAna svarUpa pUrvaparamANupuMjane upAdeya, uttaraparamANupuMja mAnI levAmAM Ave ane pachI ema kahevAya ke have pUrvottaraparamANubhAva mAtA-bALakamAM nathI mATe tyAM vAsanA saMkramanI Apatti nathI. te te barAbara nathI kemake sthirapakSamAM paramANu te nitya che. tyAM vaLI paramANumAM upAdeyatva (upAdAnamAM janyatva) zI rIte ghaTe? je nitya che te upAdeya (janya) zI rIte bane? pU. pakSa -bhale tyAre ame ema kahIzuM ke jyAM avayava-avayavIbhAva hoya tyAM upAdAna-upAdeyabhAva levo ane tyAM ja vAsanA-saMkema kahevo. mAtA-bALaka vacce avayavaavayavIbhAva nathI mATe vAsanAsaMkemanI Apatti nahi Ave. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 231 u-bhale, paNa je kapAI gaelA hasta vigere che tyAM te hastAdi e zarIranuM upAdAna nathI. Ama tyAM upAdAna upAdeyabhAva nathI chatAM vicchinna karAdie anubhavelAnuM khaMDAvayavI-zarIramAM smaraNa thAya ja che. jyAM avayava-avayavIbhAva hoya tyAMnA ja upAdAna upAdeyabhAvamAM je vAsanA saMkramane niyama kare te ahIM zarIrane vicchinnakarAnubhUtanuM asmaraNa (smaraNa nahi) thavAnI Apatti Ave. TUMkamAM nitya paramANuo tarIke jemanI sthiti che tyAM upAdeyava (upAdAnaupAdeyabhAva)nI ja agyatA che, ane vicchinnakarAdimAM khaMDa-zarIranuM upAdAnatva na hovAthI upAdAna-upAdeyabhAva ja nathI. eTale tyAM asmaraNapatti Ave. mATe stharyadarzanamAM upAdAna-upAdeyabhAvane vAsanAsaMkramane niyAmaka kahI zakAya nahi. ema thatAM pharI mAtAnA anubhavanI vAsanAne bALakamAM saMkrama thatAM tene smaraNapatti AvIne UbhI ja rahe che. 140 [405] madyAGgebhyo madavyakti-rapi no melaka vinA / jJAnavyaktistathA bhAvyA'nyathA sA sarvadA bhavet // 22 // vaLI "madhAMganA samudAyamAM madazaktinI jema paMcabhUtanA samudAyamAM caitanyanI" tame je vAta karI te te barAbara che paNa madirAnA upAdAnarUpa aMgenA hevA mAtrathI temAM mada utpanna thaI jatuM nathI anyathA haMmeza kema mada 140. nyAyakusumAMjali kArikA 1pamI. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrI adhyAtmasAra grantha utpanna na thayA kare? mATe tyAM paNa e aMgene malAvanAra koI puruSanI jarUra te rahe che ja. te ja rIte pAMcabhUtane ekaThA karanAra keI jJAna (cetana) vyaktinI jarUra rahe ja che. te vyakti te ja AtmA. Ama tamArA ja dRSTAntathI ulaTI, svatantra AtmAnI siddhi thaI jAya che. [40] rAgarAsvaiicitrya - adhyAtmatamAma sukhaduHkhAdisaMvitti-vizeSo nAnyathA bhavet // 23 // vaLI tame "rAjA raMka vigere vaicitryane svAbhAvika kahyuM" te ya babara nathI. kemake je A vicitratA pAchaLa koI hetu ja na hoya te jagatanA saghaLA ya mANase rAjA kema na hoya? athavA badhAya raMka kema na hoya? AvuM te che nahi. mATe ja vicitrakAryanuM vicitra kAraNa mAnavuM ja joIe. e kAraNa te ja karma....jevuM jenuM karma, tevuM tenuM phaLa. have A karma te pUrve jaNAvyA mujaba zarIramAM saMbhavI zakatuM nathI, mATe tenA AdhAra tarIke zarIrathI bhinna AtmAne mAna ja paDaze. je Ama na mAnIe te bhinna bhinna jene je sukhaduHkhAdinI citravicitra anubhUti thAya che te ghaTI zakaze nahi. mATe sukhAdinI vicitra anubhUtithI karmanuM anumAna karavuM joIe ane te karmanA AdhAra tarIke AtmA siddha thaI ja jAya che. 141 141. vi. Ava. bhAga . 1612, 1613. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva tyAga 233 [407] bAgamAdUnvate cAtmA, chedAvidhinaH / sarvavicaina vAkaH ||24|| tadvaktA vaLI, * AgameAmAM paraspara virodha jaNAvIne Agama pramANathI AtmA siddha thatA nathI' ema je kahyu te paNa arAbara nathI. kemake jineAkta Agamavacana dRSTAtha ane iSTAthI avirUddha che. saghaLA dRSTa artha eTale pratyakSAdi sa pramANeAthI prApya artha. AgamavacanathI paNa e ja rIte e artha kahyo heAya te te ISTAtha paNa kahevAya. je vastu jevI dekhAya te vastu tevI ja zAstrAkta hAya te te vastu (a) dRSTa ane ISTa kahevAya. dRSTA ane ISTAnA virodhI AgamanA vaktA sarvajJa che. ane e vItarAga paramAtmAe AtmAne pratyakSathI joyA paNa che. Ama avirUddha evA jinAgama pramANuthI paNa AtmA siddha thaI jAya che. 14 2 [408] zatrAntAnAM zva virA nAmudhmiya: pravRttaya: / paravazcanahetoH svAtmAnamavasAdayet / / 25 // vaLI tame kahyu ke, * AtmA vigerenI vAtA karanArA dhUta che' A vAta paNa taddana pAyA vinAnI che. e vAtA kahenArA te sajJa hatA ane vItarAga hatA. eTale temane prApta thayelA jJAnamAM teo koI paNa bhrAnti vinAnA hatA. AvA paramAtmA svarga -meAkSanI sAdhaka evI paraleAka saMbaM 142. lalitavistarA 5jikAyutA pR. 676, 69. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrI adhyAtmasAra grantha dhita pravRtti karavAnuM kahe te kadI paNa niSphaLa hAya nahi. vaLI je vItarAga heAya te khIjAone ThagavA mATe koI prayatna kare te taddana asaMbhavita che. evI ThaMgamAjIthI kA AtmA peAtAne ja bhAre kaSTakriyAomAM utAre! [41] siddhi: sthApyAvid thA, saMzayALeva rAmana: / jagatamAM kayAMya vidyamAna na asau vavizALavo, astAryaviSaya: puna: // 26 // jIvanA saMdehathI jIvasiddhi -evo niyama che ke jenA saMzaya paDe te vastu jagatamAM kayAMka paNa vidyamAna hAya ja. dUra rahelA jhaDanA TUkaDAmAM puruSanA saMdeha paDe che te ja vAta sAbita kare che ke puruSa jevI vastu jarUra vidyamAna che. jo puruSa jevuM dravya heta teA jhADamAM puruSanA saMdeha paData ja niha. e ja rIte 'AtmA che ke nahi ?' evA saMdeha paDe che, e ja khatAvI Ape che ke AtmA jevI vastu svatantra rIte kayAMka jarUra che. prazna-te te pachI jagatamAM gadheDAnuM ziMgaDu che ke nahi ?" evA saMzaya paDe che eTale zu have e saMdehanA viSaya gadheDAnuM ziMgaDuM, jagatamAM astitva dharAve che ema siddha thaI gayuM ? -nA, A sa'dehane viSaya gadheDAnuM ziMgaDu nathI parantu (gadheDAnA mAthe) ziMgaDAne samavAya che. kemake gadheDAne ziMgaDuM' che ke nahi ? e praznanA AkAra e ja thAya che ke (gadheDAnA mAthe) ziMgaDAnA samavAya che ke nahi ? Ama ahIM ziMgaDAnA samavAyanA saMdeha che. A sa MdehanA viSaya ziMgaDAneA samavAya jagatamAM gAya vigerenA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 235. mAthe prasiddha ja che. viSANa che ke nahi ? evA saMdehanA viSayamAM vara ane viSA e be samasta pado che. ane e bene joDanAra samavAya e vyastapada che kemake samavAyapada ukta samAsanA pada tarIke jaNAtuM nathI. A vyastasamavAya. padane artha samavAyasaMbaMdha che. eTale ahIM vyastArtha- viSANa samavAyasaMbaMdha-no saMzaya che mATe A saMzaya vyastArtha viSayaka saMzaya kahevAya. 143 [] gava tti zabda lavasAniyaMtrita asato na niSedho yat saMyogAdiniSedhanAt // 27 // jIvanA niSedhathI chavasiddhi ajIva' zabda paNa jIvanA astitvane sAbita karI Ape che. je jIva asat ja hota te tene niSedha "ajIva' evA padathI sucita karI zakAta ja nahi. keI ema kadI nahi kahe ke gadheDAnuM zIMgaDuM dekhAtuM nathI kemake gadheDAnuM zIMgaDuM ja asat che. ane niSedha hoya nahi. arthAt avidyamAna vastune niSedha hoI zakato nathI. prazna-kharaviSANu nathI ema kahIne, A niSedha viSaya kharaviSANa jagatamAM hasti dharAve che ema zuM sAbita thaI jAya kharuM? uttara-khaviSANa nathI ene artha ja e che ke kharanA mAthe viSANane samavAya saMbaMdha nathI. Ama A. 143. vi. Ava. bhASya : phle. 1571 1572. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha niSedhane viSaya "viSANasamavAya bane che ane te te gAya, vigerenA mAthe hasti dharAve che ja Ama A zlekamAM be vAta nakakI thaI ke (1) sane ja niSedha thAya. jIva sat che mATe ja jIva nathI ema belI zakAya che. (2) asane niSedha thatA nathI. tyAM te saMyegAdi saMbaMdhane ja niSedha thAya che. araviSANa nathI eTale kharanA mAthe viSANane samavAyasaMbaMdha nathI. have AgAmI lekamAM granthakAra e vAta batAve che ke sane paNa je niSedha thAya che te ya vastutaH te tyAM saMbhavita saMyegAdi saMbaMdhane ja niSedha thAya che. [411] saMyogaH samavAyazca sAmAnyaM ca viziSTatA / niSiddhayate padArthAnAM ta eva na tu sarvathA // 28 // vastutaH vidyamAna paNa vastune sarvathA niSedha thata nathI kintu te vastunA soga samavAya, sAmAnya ke vizeSa ja niSedha thAya che. saMga-zarIramAM jIva nathI ene artha e nathI ke jIvane sarvathA niSedha che-vizvamAM kayAM ya paNa jIva nathI. "zarIramAM jIvane saMga saMbaMdha nathI eTale ja ene artha che. ethI ja sAbita thAya che ke (abhyapagama -nyAyathI) zarIra sivAya bIje jIva jarUra che. samavAyae ja rIte kapAlamAM ghaTa nathI tyAM paNa kapAlamAM ghaTane samavAya (saMbaMdha) nathI e ja artha thAya Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 237 che. Ama ahIM paNa ghaTane sarvathA niSedha nathI kintu ghaTasamavAyane ja kapAlamAM niSedha thaye che. sAmAnya -bIje candra AkAzamAM nathI. A uktimAM vidyamAna candra sivAyanA badhA candra sAmAnya niSedha karAya che, nahi ke tamAma candrane sarvathA niSedha thAya che. vizeSa-ghaDA jevaDA motI hetA nathI. ahIM ghaDA ke motIne niSedha karavAmAM nathI Avya kintu matImAM ghaTa jeTalI pramANutArUpa vizeSane ja niSedha karI che. TUMkamAM, padArthane niSedha vastutaH padArthanA sarvathA. niSedharUpa nathI kinta padArthanA te te saMgAdinA niSedhamAM ja pariNamate hoya che. eTale dehamAM AtmA nathI e vAkya paNa AtmAne 'niSedha sAbita na karatAM dehamAM AtmasaMgano ja niSedha kare che. ane tethI (bhalene hAla deha sivAya anyatra) kayAMka te AtmAnuM astitva siddha thaI ja jAya che.1 44 [412] zuddhaM vyutpattimajjIvapadaM sAtha ghaTAdivat / tadarthazca zarIraM no paryAyapadabhedataH // 29 // jIvapadathI chavasiddhi-vaLI e eka niyama che ke koIpaNa eka pada je zuddha hoya ane vyutpattivALuM hoya te te padane artha jagatamAM avazya hoya. jemake ghaTa e zuddha pada che. sAmAsikapada azuddha kahevAya che. samAsamAM. 144. vi. Ava. bhASya-1574 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrI adhyAtmasAra grantha na hoya tevuM pada zuddha kahevAya che. vaLI A ghaTapada vyutpattivALuM paNa che. te chate TIdaripu ti varaH evI tenI vyutpatti prasiddha che. mATe ghaTa padathI vAca artha je ghaTa, te jagatamAM jarUra vidyamAna che, A ja rIte jIvapada paNa sAmAsikapada na hovAthI zuddhapada che ane "bIvana kavati jaiviSyati" evI tenI vyutpatti paNa thAya che. mATe jIvapadathI vAca artha jIva, jagatamAM avazya che. | Diltha-Deviltha vagere pado sAmAsikapada na hovAthI bhale zuddha che paraMtu temanI kaI vyutpatti thatI nathI. A yAdacchika pado kahevAya che. mATe DisthAdi padathI vacce koI artha jagatamAM na maLe. zazazI pada vyutpattivALuM hovA chatAM sAmAsika hevAthI zuddha nathI eTale tenAthI vAca gadheDAnuM zIMgaDuM paNa jagatamAM na maLe. je zuddha ane vyutpattimatuM pada hoya tene ja artha jagatamAM vidyamAna hoya. jIva pada tevuM ja che. mATe tenAthI vAca arthanuM jagatamAM astitva siddha thaI jAya che. deha-AtmAnA paryAyade svatanna AtmasiddhiH pra.-AtmAnA havAmAM te vAMdhA ja nathI paNa te AtmAthI vAcya je artha te zarIra ja che. te sivAya bIjuM kiI nathI. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga u.-nahi. jo zarIra ja AtmA heAya te abhidhAnaza vigeremAM zarIra ane AtmA e ya paryAyavAcI zabdo ja kahyA hAta. paNa tema teA che nahi. zarIranA paryAyavAcI zabdo judA che temAM AtmA kahyo nathI. AtmAnA paryAyavAcI zabdomAM zarIra kahela nathI.145 239 / [413] AtmavyavasthitestyAjyaM tatazcArvAkadarzanam / pApA: kilaitadAlApAH sadvyApAravirodhinaH ||30| A rIte jyAre zarIrathI kathaMcitbhinna svarUpa-svatantra AtmAnuM astitva siddha thaI jAya che tyAre tenA apalApa karatuM cArvAkadarzana tyAjaya banI jAya che. meAkSasAdhaka sadanuSThAnAnA vidhI e dananA kathane svarUpataH pApa che. e kathanAne sAMbhaLavA e ya pApa che. kemake enu phaLa durgAMtinA pApAnubadhA ja che. [424] jJAnakSaLAvo, nityo nAtmati saupatA: 1 mAmAkhyAM nityatve, yuktecatriyA nahi rUA [o ] svamAvAnito'prauvya meLAdriyAto meLa 6 tAre, yuvatsarvasammatra: rUA (ra) AtmA nitya nathI -audhdhamata pratipAdana auddha :-AtmA dehuthI svatantra padArtha che e vAta te 145. (1) vi. Ava. bhASya-1pa7pa. 1576. (2) abhidhAna citAmaNu koSa 563, 564, 1366. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrI adhyAtmasAra grantha ame avazya mAnIe chIe parantu te AtmAne nitya mAnatA nathI. AtmA te| jJAnakSaNAvali svarUpa che. eTale ke jJAna kSaNa (pattA)nI dhArA (sa MtAna) svarUpa AtmA che. je kSaNe A AtmA utpanna thAya che te ja kSaNe tenI sthiti che bIjI kSaNe te tene saMpUrNa nAza thaI jAya che. Ama pratikSaNa navuM navuM jJAna utpanna thatuM rahe che. AvI je jJAnakSaNAnI dhArA te ja AtmA che. AtmAne nitya mAnanArAone ame auddhI pUchIe chIe ke, kaheA tamArA nitya AtmA je kArya (athaOkriyA) kare che te kramathI kare che ke yugapat (akramathI)? jo tame kaheze! ke kramathI kArya kare che tA tA ema ja thayuM ne ke pahelI kSaNe tene amuka kAya karavAne je svabhAva hatA te naSTa thaye ane bIjI kSaNe khIjuM kArya karavAnA svabhAva utpanna thaye. te paNa pachI naSTa thayA ane trIjI kSaNe trIjuM kArya karavAnA svabhAva utpanna thayA. have jo A rIte pratipaLa svabhAvanI hAni thayA kare teA AtmA ApeAApa kSaNika ja siddha thaI jAya che. svabhAva nAza eTale AtmAne ja nAza che. kemake svabhAva vinA vastunA sadbhAva hAI zakatA nathI ane jo nitya AtmA yugapat kArya kare ja che ema tame kaheA, teA te pahelI ja kSaNe eka sAthe pUrvokta kaza ya krama vinA--AgaLanI badhI kSaNeAnA-kArya (akriyA) tyAM ja thaI javAnI Apatti Ave. Ama kramathI ke akramathI paNa nityAtmAmAM athaOkriyA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva tyAga 241 kAritva (kAryakAritva) ghaTatuM ja nathI. mATe ja AtmAne kSaNika mAnave joIe.146 [416] kSaNike tu na doSo'smin , kurvadrUpavizeSite / dhruvekSaNotthatRSyAyA, nivRttezca guNo mahAn // 33 // Ama ame te AtmAne ekAta kSaNika mAnIe chIe eTale amAre te pUrvokta koI doSane saMbhava ja nathI. pra-zuM kSaNika AtmA pratyeka paLe kArya karavAnA svabhAvavALe che? u-nA. AtmA kUpathI viziSTa jyAre bane tyAre ja te kAryotpAda kare, anyathA nahi. kurghadrapa eTale kArya karavAnI zakti (arthakiyA kAritva). je kSaNe arthakiyA (kArya thAya tenI pUrva kSaNe (AtmA) kurvidrupathI viziSTa hoya. vaLI AtmAne jeo kSaNika nathI mAnatA temane te huM chuM" ( mi) evuM dhruva nirIkSaNa svarUpa Atmadarzana thavAnuM ja eTale tenA punarjanmanA hetubhUta tRSNA paNa thavAnI. arthAt tene AtmA upara saneDa thavAne ja. ane tethI te AtmA sukhanA sAdhane tarapha doTa paNa mUkavAne. je AtmAne kSaNika mAnIe te "huM chuM" evuM Atmadarzana thaze nahi. tethI tenI upara neha nahi thAya; tethI sukhasAdhane prati deTa paNa nahi mukAya. Ama nitya Atmadarzana, virAganuM virodhI bane che. jyAre kSaNika 46. (1) dvA. ThA. 25-4, 5. (2) prasthAna copAI-19. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrI adhyAtmasAra pratye rUpe AtmAnuM darzana te tRSNAnI nivRttine mahAna guNa prApta karI Ape che. [417] mithyAtvavRddhikRnnUnaM, tadetadapi darzanam / kSaNike kRtahAnirya-tathAtmanyakRtAgamaH // 34 // bauddhamata khaMDana - jenaH bauddhamatanuM AvuM pratipAdana mithyAtvanI vRddhi karavA sivAya kazuM ja karatuM nathI. je AtmA ekAte kSaNika hoya te amuka kSaNe teNe je puNyAdi karyA tenA phaLanI hAni thaI jaze, kemake je AgAmI kSaNomAM phaLa maLavAnuM che te kSaNamAM te e AtmA rahyo ja nathI. vaLI anaMtara kSaNomAM je na AtmA utpanna thaye teNe te dharmAdi karyA nathI chatAM tene sukhAdinI prApti thaI jaze. Ama pahelI kSaNano AtmA ke jeNe dhamAMdi karyA tenuM tene phaLa maLaze nahi ane pachInI kSaNane na AtmA ke jeNe dharmAdi kArya karyA nathI tene sukhAdi bhegavavA maLaze. eTale karelA dharmAdi (kRta)nA phaLane nAza ane dharmAdi nahi karavA chatAM te (akRta)nA phaLarUpa sukhAdine Agama ema be doSa Avaze. [48] pAyAmAvA-dAranAsaMmaya nA .. paurvApayya hi bhAvAnAM; sarvatrAtiprasaktimat // 35 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva tyAga 243 bauddha :-amArA kSaNika AtmavAdamAM kRtanAza ane akRtAgama doSo AvI zakatA ja nathI kemake ame vAsanA sakrama mAnIe chIe. bhale AtmA ekAnta kSaNika hovAthI pratyeka kSaNe naSTa thaI jAya che paraMtu te te jJAnakSaNurUpa AtmA potAnAmAM rahelI vAsanAnA uttarAttara kSaNamAM sakrama karatA jAya che. eTale have uttarakSaNanA navA AtmAmAM pUrva kSaNIya dharmAdivAsanA rUpa kAraNa AvI jatAM tenuM sukhAdi phaLa te jarUra bhogave. have kRtanAzAdi doSo kayAM rahyA ? jaina :-A vAta khareAbara nathI. tamArA mate te dareka kSaNanA dareka AtmAne sarvathA nAza (niranvaya nAza) thaI jAya che. have jyAre prathama kSaNIya AtmA saMpUrNa naSTa thaI gayA tyAre te AtmAnI vAsanA zI rIte bIjI kSaNanA navA AtmAmAM saMkrama pAmaze ? hA, jo pratyeka AtmAnA saMpUrNa nirantraya) nAza thato na hota to jarUra e AtmA vacce kAMika saMbaMdha (anvaya-kaDI) raheta. ane tethI tenA dvArA vAsanA saMkrama paNa thAta. parantu evA koI eka dravyanA anvaya te che nahi mATe vAsanA saMkrama sAMbhavI zakatA ja nathI. vaLI eka pUrvakSaNa AtmA che ane bIjo uttarakSaNa AtmA che evuM jo AtmAdibhAvAnuM tame paurvAMpa kaho tA tethI kAMI vAsanAsa krama upapanna niha thAya. kemake amuka AtmAnI uttarakSaNamAM te hra AtmAne sajAtIya AtmA che tema bIjA rU vigere AtmAe paNu kayAM nathI ? Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 244 zrI adhyAtmasAra granya ema thatAM 6 AtmA ane 2 AtmA vacce paNa parvoparyabhAva banI jatAM ja AtmAnI vAsanAne uttarakSaNIya 4 AtmAmAM kema thaI javAnI (atisakti thavAnI) Apatti AvI jAya. Ama game te uttara AtmakSaNamAM game te pUrvalaNIya AtmakSaNanI vAsanAnA saMkramanI atiprasakti thaI javAnI Apatti AvI jAya. [419] kurvadrUpavizeSe ca, na pravRttirna vA'numA / anizcayAnna vA'dhyakSaM, tathA codayano jagau // 36 // bauddha -je pUrvekSaNaya AtmAmAM uttarakSaNIya AtmAnuM smaraNAnukUla kurvidrupavizeSa hoya te pUrvekSaNIya AtmAnI vAsanAne ja taduttarakSaNayatadAtmAmAM saMkrama thAya ema ame kahIzuM. kusulathe bIjamAM aMkotpAdananukULa kurghadrapavizeSa nathI jyAre kSetra bIjamAM tevuM kurghadrapavizeSa che mATe temAMthI ja aMkurezatpAda thaze. Ama kurvadhrapavizeSavALe te pUrvekSaNIya kSaNikapadArtha mAnavAthI game te pUrvekSaNaya AtmAnubhavanI vAsanAne game te uttarakSaNAtmAmAM saMkrama thavAnI Apatti nahi Ave. uttarapakSa-nahi, (1) kurrapavizeSavALA kSaNika padArthamAM (ahIM "kurvakTrapavizeSa padane bahuvrIhisamAsathI vigraha kare ThIka lAge che. kurghadraSavizeSa che jemAM te je kSaNika padArtha, te kSaNika padArtha paNa kurrapavizeSa kahevAya) koI pravRtti Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 245 " karatu nathI. A kSaNika bIja kudrupavizeSavALu che mATe lAva, temAM akuzadezathI pravRtti karu"--evuM koI ne thatuM nathI. (2) have jema kudRvizeSavALA kSaNikapadArtha mAM pravRtti thatI nathI tema kSaNika padArthanuM (kSaNikatvanuM) anumAna paNa thaI zakatuM nathI. (A vAta AgAmI zleAkamAM samajAvI che. ane (3) kSaNikatvanA nizcaya ( savikalpakajJAna ) vinA tenuM nivikalpaka pratyakSa (adhyakSa) paNa thaI zakatu nathI. Ama tatkSaNikamAM pravRtyabhAva, anumityabhAva ane pratyakSAbhAva che mATe koi rIte padAmAM kSaNikatvanI ja siddhi thaI zakatI nathI. uddayanAcAye sumAMjali granthanA pahelA stabakanI soLamI kArikAmAM je leAka mUkayA che te ja glAka upAdhyAyajI mahArAjA sAheba have uktavicAranI sAkSI tarIke raju kare che, 147 [20] navegAva vinA tarU sthA--ma nijImA mavet / vinA tena na tatsiddhi-rnAdhyakSaM nizvayaM vinA ||37|| auddha :-kAThAramAM paDelA bIjamAMthI akuraiza utpanna nathI thatA ane te bIja khetaramAM paDyu tyAre temAMthI aMkuro utpanna thAya che tenuM kAraNa zuM? naiyAyika :-dhaNi, salila, sUryakiraNa vagere sahakArI kAraNeA khetaramAM maLyA te kAraNe! koThAramAM hAjara na hatAM 147 nyAyakusumAMjali : pahelA stakhaka kArikA 16 mI, pR. 183 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrI adhyAtmasAra grI mATe khetaramAM te bIja paDyA pachI ja temAMthI eka phUTyo. koThAramAM nahi. bauddha -je koThAranuM bIja ane khetaranuM bIja eka ja hoya te te bIja khetaramAM gayA pachI ja kema aMkura kArya utpanna kare? je tenAmAM aMkura utpanna karavAne svabhAva hoya te pahelethI ja koThAramAM te bIja hatuM tyAre ja aMkura kema utpanna na kare? mATe mAnavuM joIe ke bIja sthira (eka) nathI. koThAranuM je bIja che e ja bIja khetaramAM nathI, kintu be ya bIja taddana judA che. beyamAM ektAnuM je jJAna thAya che te bhrama che. padArtha mAtra kSaNika che. te pahelI kSaNe utpanna thaIne bIjI kSaNe saMpUrNa nAza pAmI jAya che. taiyAyika -je Ama ja hoya te have tame ja kaho ke koThAramAM rahelA kSaNika bIjamAMthI aMkura kArya kema na thayuM ? ame te kahIzuM ke tyAM dharaNi, salilagAdi sahakArI kAraNene abhAva hato. baddha keDAranA bIjamAM kurvidrupa nAmane atizaya (vaijatyo na hato tethI temAMthI aMkurakArya na thayuM. khetaranA bIjamAM te atizaya hato mATe temAMthI aMkurakArya thayuM. AnI sAme taiyAyika kahe che ke je bauddhI A vaijAtya (atizayavizeSa)ne na mAne te temaNe vastune sthira mAnavI ja paDe ane sahakArInA abhAve ja koThAranA bIjathI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 247 aMkurakArya na thayuM ema svIkAravuM ja paDe. paNa teo te vastumAtrane kSaNika mAnavA taiyAra thayA che eTale pUrvokta Apatti dUra karavA vastumAM vaijAtya mAnyA vinA chUTake ja nathI. paNa AthI ja teo bhAre muzIbatamAM mukAya che. vaijAtyane mAnIne vastumAtramAM kSaNikatva siddha karavA gayA paNa vaijAtyane mAnavAthI ja kSaNikatva siddha thaI zakatuM nathI. te A rIte--jema dhUma bIja vagere kAraNamAM temaNe vaijAtya mAnyuM che tema vahi aMkura vagere kAryamAM paNa temaNe vaijAtya mAnavuM ja paDaze. kemake vijAtIya dhUmAdithI game te agni ( agni sAmAnya) utpanna na thAya kintu vijAtIya vahiM ja utpanna thAya. TUMkamAM, kAraNavizeSathI kArya vizeSa ja utpanna thAya (kArya sAmAnya nahi. ema mAnavuM ja paDaze. Ama kAraNavizeSathI kAryavizeSanuM ja anumAna thAya e vAta nakkI thaI eTale kAraNasAmAnyathI kArya sAmAnyanA anumAnane te uccheda ja thaI gaye. te have prazna thAya che ke kSaNikatvanI siddhi zI rIte karavI? "yat sat tat kSaNikanuM e anumAna sAmAnya te have temanAthI thAya tema nathI. Ama je vaijAtyane mAnyA vinA (.tya vinA) padArthamAM kSaNikatva (7) manAya tema nathI te ja jAtyane mAnavA jatAM (mana) anumAne cheda (nAbumAM mA) thaI gaye. eTale have anumAna sAmAnya vinA kSaNikatvanuM padArthamAM anumAna paNa nahi thAya. (vinA tene tiiA ) Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra mantha bauddha :-bhale anumAnathI padmAOmAM kSaNikatvanI siddhi na thAya paraMtu nirvikalpaka pratyakSathI teA kSaNikavanI siddhi thaI zake che ne ? nirvikalpaka pratyakSane tA ame pramANabhUta mAnIe chIe. 248 naiyAyika :-nahi. vikalpa (nizcaya) vinA teA nirvikalpaka adhyakSa=pratyakSa) pramANabhUta khanI zake ja nahi ane kSaNikatvanA vikalpa (nizcaya) teA thatA ja nathI. mATe nivi`kalpaka pratyakSathI paTTAmAM kSaNikatva siddhi thaI zakatI nathI, anumAnathI paNa padArtha mAtramAM kSaNikatva siddhi thaI zakatI nathI eTale tamAre ekAMta kSaNikavAda mithyA Thare che.148 [42] tApratyamijJAnaM, kSaSThi 2 vAyate / yo'hamanvabhavaM so'haM smarAmItyavadhAraNAt // 38 // je huM vaLI AtmA evu' avadhAraNa kare che ke, gaI kAlanA anubhavanAra hatA te ja huM, Aje te vastunu smaraNu karanArA chuM. ' ahIM gaI kAlanA ane AjanA AtmAmAM ekatA (abheda)nA je nizcaya thAya che te ja batAve che ke AtmA pratipaLa vinAzI (kSaNika) na ja hoI zake. jo tema hAya teA anubhavanAra ane smaraNu karanAra e ekaja che tevuM avadhAraNa thaI zake ja nahi. 148. nyAyakusumAMjali 1lA stabaka, kArikA 16 mI pR. 183 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva tyAga 249 [22] nAmiviSayavA thA, lapi carthad I nAnAjJAnAnvaye tadvat , sthire nAnAkSaNAnvaye // 39 // bauddha tame kahyuM ke AtmAmAM ekatAnuM pratyabhijJAna thAya che mATe AtmAmAM kSaNika saMbhavI zake nahi. paNa ame tamane kahIzuM ke AtmAmAM ektAnA viSayano ja bAdha che pachI zA mATe kSaNikata na saMbhave ? uda-nahi, AtmAmAM ektAnA viSayane bAdha (asaMbhava) nathI ja, kemake jema tamArA mate jJAna kSaNika hovA chatAM e aneka jJAnanI saMtatimAM (anvayamAM) jema ektAnuM bhAna bAdhita nathI tema (sthirAtmavAdamAM paNa) aneka jJAnanA (kSaNanA) anvaya (saMbaMdha)vALA sthira evA AtmAmAM ekatA kema na ghaTI zake? re! sutarA ghaTI zake. Ama jyAre AtmAmAM ekatAnuM pratyabhijJAna siddha thayuM eTale have tyAM kSaNika saMbhavI zakatuM nathI. [423 nAnA --mALe ra viruddha A syAdvAdasannivezena, nityatve'thaniyA na hi // 40 // pUrve tame bauddhoe kahyuM hatuM ke, nityAtmavAdamAM artha kiyA ghaTI zake ja nahi paNa e vAta barAbara nathI, syAdvAdane Azraya levAthI ame ema kahI zakIe chIe ke aneka kAryo karavAne ja ( = mAtra) AtmAne svabhAva che. AtmAnA svabhAve evA che ke te aneka kAryo (kamathI) kare ja. Ama have nityAtmAmAM artha kriyAkAritva (kAryajanakatva) ne virodha rahetuM nathI. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrI adhyAtmasAra grantha [24] nAvAvathatime-A : suvavA. vacam | pareNApi hi nAneka-svabhAvopagamaM vinA // 41 // vaLI ame nityAtmavAdI tamane bauddhone pUchIe chIe ke je ekamAM aneka svabhAvane svIkAra nahi kare to tamane ja Apatti Avaze. nIlamAM-nIlathI bhinna je pitAdi (tatranIla, atadupatAdi) che, te aneka pitAdinA aneka bheda nIlamAM che. A aneka bhedazaktio (svabhAvo) nIlamAM zI rIte tame spaSTa kahI zakaze ? mATe ja ekamAM aneka svabhAve tamAre paNa mAnavA ja joIe. [4ra6] purvekSamDapa ne prema, nivRttamanuHvAta . grAhyAkAra iva jJAne, guNastannAtra darzane // 42 // tame bauddhoe kahyuM ke, "AtmAmAM dhruvatAnuM darzana (nityatAnuM darzana) karavAthI te tenI upara rAga (mamatva) thAya che ane kSaNikatAnuM darzana karavAthI te rAganI nivRtti thavA rUpa mahAna guNa prApta thAya che paNa A vAta barobara nathI. AtmAmAM nityatA mAnIe te paNa tenI upara prema (aprazasta mamatva) saMbhavI zakatI nathI balake saMkalezane abhAva thatA utpanna thatI vairAgyanI bhAvanAthI (anupalavathI) e prema dUra thaI jAya che. e koI niyama nathI ke eka vAra AvelI vastu pAchI jaI zake ja nahi. tame tamArI ja vAta kare ne? tame jJAnasattati (jJAnapadanI jJAnasattatimAM lakSaNA karavI)mAM judA judA viSayenA AkAra grAhya bane che tema mAne che Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - mithyAtva-tyAga ra51. ne? ane te prAdhAkAre nivRtta paNa thaI ja jAya che ne? to jema jJAnasattatimAM AvatA grAiviSayenA AkAre nivRtta thAya che tema dhruva AtmAmAMthI prema paNa nivRtta thaI ja zake che. eTale "A kSaNikavAdamAM to premanivRttine guNa che?" te vAta bilakula barAbara nathI. 149 [4ra6] pratyutAnityamAve , svata: phAganuddhivA hetvanAdarataH sarva-kriyAviphalatA bhavet / / 43 // Ama AtmAne nitya mAnavAthI to kaI doSa Avata nathI ulaTuM, AtmAdine ekAnta anitya mAnavAthI ja ghaNu deze upasthita thAya che. kemake ahIM to leke ema ja mAnaze ke, "AtmA svataH upanna (17) thAya che ane svataH tarata ja vinAza paNa pAmI jAya che. eTale ApaNuM mAravAthI koI maratuM nathI, bacAvavAthI keI bacatuM nathI; jIvADavAthI koI jIvatuM nathI. vaLI zubhakarmabaMdhathI sukha maLe, azubhathI du:kha maLe ItyAdi mAnyatAo paNa brAnta banI jAya che. zubhAzubha karma bAMdhanAra AtmA te tarata. ja naSTa thAya che. pachI sukhAdi koNa bhogave ? have jo Ama sukhAdi prApta na thatA hoya te zubha karmane baMdha pADanAra dharmakiyAe paNa koNa kare ! Ama sukhAdine hetubhUta karmane anAdara thatAM sarva kriyAo niSphaLa javAnI paNa Apatti Ave che. A badhI Apattio dUra karavA mATe have eka ja rasto che ke AtmAne kathaMcit nitya mAnI le. 149. kA. ThA. : 25-11 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -252 zro adhyAtmasAra grI [4ra7] tamira tyA-nicara zana nityasatyacidAnanda-padasaMsargamicchatA // 44 // eTale nitya, satya ane cidAnanda svarUpa muktAtma bhAvanA saMsargane IcchanArA mumukSue to, Amane ekAnta anitya kahetA evA buddha darzanano tyAga ja karI devuM joIe. [428] na kartA, nApi bhoktAtmA, kApilAnAM tu darzane / janyadharmAzrayo nAyaM, prakRtiH pariNAminI // 45 // 3-4 AtmA kartA nathI letA nathI. sAMkhya mata pratipAdanaH garbha na rtA - mo. sAMkhe AtmAne puruSa padathI saMbaMdhe che. teo -puruSane zubhAzubhakarmane kartA nathI mAnatA bhaktA paNa nathI mAnatA. emanA mate te puruSa kamaLanA patranI jema sarvathA nirlepa che. te pachI te saMsAramAM kema rahyo che? evA praznanA uttaramAM teo kahe che ke tenuM kAraNa jaDa evuM prakRtinAmanuM tatva che. A prakRti puruSathI taddana bhinna che. chatAM jaDa-prakatinuM pratibiMba cetana puruSamAM paDavAthI purUSane e bhrama thaI jAya che ke, huM prakRti ja chuM', e ja rIte prakRtine e bhrama thAya che ke, huM puruSa ja chuM" Ama beyane takta bhinnatAnuM jJAna na thavAthI-abhinnatAne bhrama thaI javAne lIdhe ja-puruSane saMsAra ubhe rahe che. jyAre A bhrama - bhAMgI jAya che tyAre prakRti ane puruSa judA paDI jAya che. A ja puruSanI mekSAvasthA che. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva tyAga 253: A puruSa ekAntanitya heAvAthI taddana makriya che eTale temAM koI paNa janyadharma utpanna thavAnI kriyA thaI zakatI nathI. jJAnAdi tamAma janma dhame! pelI jaDa prakRtinA ja che kemake te prakRti pariNAminI che. puruSane jo pariNAmI mAnavAmAM Ave teA te anitya banI jAya. eTale tene sarvathA apiraNAmI mAnyA. have pUrvokta rIte pratibibeyane lIdhe prakRti ane puruSane abhedabhrama thAya che eTale ja prakRtimAM kriyA, sukhArdi thavA chatAM puruSane ema bhAse che ke 'huM kriyA karuM chuM." 'huM sukhI chuM,' prakRtimAM puruSatva na heAvA chatAM abhedanA bhramane lIdhe tene paNa ema ja thAya che ke, huM kriyA karu... chuM.' 'huM sukhI chuM" ItyAdi. " TUMkamAM buddhi ahuMkAra vigere je dharmAM prakRtinA che te puruSane peAtAnAmAM bhAsavAne bhrama thAya che ane puruSamAM je caitanya che te jaDa prakRtine potAnAmAM bhAsavAne bhrama thAya che. A badhAyanA mULamAM kAraNa che puruSa-prakRtinA bhedyAgraha. ( bhedane agraha=ajJAna=bhrama ) [421] prathamaH poLAmoklyA, vRddhiyaSTiAnvitA / tatoDyuM tanmAtre-ndriyamRtodya: mAta / / 46 / / 25 tattvA-sAMkhya mata vizvane je 25 tattvamaya mAne che te rapa tattvA granthakArazrI jaNAve che. 1. puruSa : apariNAmI nitya(cetana=akartA=ni`Nu). Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :254 zrI adhyAtmasAra pratya 2. prakRti pariNamI nitya(pradhAna-avyakta). 3. buddhi:-prakRtine prathama pariNAma. (mahAnamati-saMjJA). buddhinA 8 dharmo:-"dharma - jJAna - vairAgya - aizvarya, adharma-ajJAna-avairAgya-anaizvaryAM. 4. ahaMkAra-buddhimAMthI utpanna thatuM tatva. 5 thI 20-Daza gaNa ahaMkAramAMthI utpanna thAya che. pa tanmAtrA -zabda, sparza, rUpa, rasa, gabdha. 5 buddhIndriya -otrAdi pAMca indriye. pa karmendriya -vA , pANi, pAda, pAyU, upastha. 1 mana -saMkalpa svarUpa. 16 21 thI 25-5 tanmAtrAmAMthI pAMca pRthyAdi. arthAt zabda, sparza, rUpa, rasa, gandhamAMthI kamazaH AkAza, vAyu, teja, pANI, pRthvI utpanna thAya che. * [430] cidrUpapuruSo buddheH, siddhayai caitanyamAnataH / siddhistasyA aviSayA'-vacchedaniyamAccitaH // 47 // puruSa' tattva siddhi - prazna-je Ama badhuM ja kArya jaDa evI prakRtinuM ja 150. (1) paDradarzana samuccaya-guNaratnasUri TIkA-glaeN. 34. 35. 36. 37. 41. (2) sAMkhya tatve kaumudI. 22 mI 54mI kArikA. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAva-tyAga 255 hoya ane tenA ja vistArarUpa samagra vizva heAya te pachI taddana akriya puruSa (cetana)ne mAnavAnI jarUra ja zI che? u-buddhine "huM (cetana) jJAnI", "huM (cetana) sukhI" vagere je pramAtmaka jJAna thAya che te cetanane mAnyA vinA upapanna thaI zake tema nathI. je caitanya kyAMka sAce ja vidyamAna hoya te ja tene buddhimAM bhrama thaI zake. je vastu jagatamAM kyAM ya vidyamAna na hoya tene kyAM ca bhrama thaI na zake. eTale buddhimAM caitanyane je bhrama thAya che te upapanna karavA mATe cetana tattva mAnavAnuM anivArya che. ahIM vacanataH' padamAM rahelA talsa pratyayane SaSThayartha kare.) prakRti (buddhi) tattvanI siddhi - A prazna-bhale tema rAkho. paNa te pachI buddhinA badhA ya janyadharmo sukhAdine cetanamAM ja mAnI le ne? pachI buddhi mAnavAnI zI jarUra che ? sAMkhya--cetana te sarvathA akiya che kemake te ekAnta nitya che, eTale cetanamAM bAhyaviSayanuM jJAna vagere karavAnI kriyA saMbhavatI nathI. arthAta cetana koI viSayane avacheda te karI zake tema che ja nahi. (vivioniyama = viSayanavacchenizcama) chatAM tene viSayane avaccheda (jJAna) karyAne bhrama te thAya ja che eTale te badhuM vastutaH buddhimAM vidhamAna che ema mAnIe to ja tenI sAthenA abheda bhramane lIdhe cetanamAM paNa te bhAse. Ama cetanane thate bhrama Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrI adhyAtmasAra grantha upapanna karI zakAya. te mATe janya-dharmonA vAstavika AzrayarUpe buddhi tatvane paNa mAnavuM ja rahyuM.1 51 TUMkamAM, buddhine thatA caitanyanA bhramane upapanna karavA mATe pramAtmaka cetanya kyAMka mAnavuM joIe. jyAM mAnavAmAM Ave te ja puruSa.... ane puruSamAM thatA viSaya-avacchedanA bhramane upapana karavA mATe pramAtmaka viSayAva cheda kyAMka mAnave joIe. jyAM mAnavAmAM Ave te ja buddhi che. [431] hetutve pusprakRtyartha-ndriyANAmatra nivRtiH / dRSTAdRSTavibhAgazca, vyAsaGgazca na yujyate // 48 // buddhi tatva mAnavAnI anivArya AvazyakatA - prazna-viSayanuM jJAna (avachera) karavA mATe tame sAMkhe buddhi nAmanuM eka tatva mAne che paNa hajI amane ema lAge che ke buddhi tattva mAnyA vinA paNa viSayane avaraccheda upapanna thaI zake che. tame (1) puruSane (2) prakRtine (3) arthane ke (4) indriyane ja viSayane ava cheda karanAra mAnI le. pachI viSayAvaccheda karavA mATe buddhi tatva mAnavuM ja nahi paDe. sAMkhya -(1) je puruSane viSayAvaccheda karanAra mAnazuM te puruSane kadI mokSa nahi thavAnI Apatti Avaze. | (2) je prakRtine sadA viSayAvaccheda karanArI mAnazuM te puruSathI tenA viyegarUpa mokSa nahi thavAnI Apatti Avaze. 151. zAstravArtA-syAdvAdakalpalatA TIkA kSeka 108 nI TIkA. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva tyAga 257 (3) je ghaTAdi arthone viSayAvarachedamAM hetu mAnazuM te daSTAdaSTa vibhAga anupapanna thaI jaze. () je indriyane viSayAvacchedamAM hetu mAnazuM te vyAsaMga anupapanna thaI jaze. eTale viSayAda karanAra tattva tarIke buddhi tatvane ja svIkAravuM paDaze. A ja vAtane jarA vistArathI joIe. (1) viSayAvacchedamAM puruSane hetu mAnI zakAya nahi - je nitya e puruSa viSayabodha karyA kare to tene kadApi mokSa ja na thAya. kemake viSayadha karavAne puruSane svabhAva bane ane svabhAva kadI naSTa na thAya. (2) prakRti paNa viSayAvaccheda karI na zake - je prakRti viSayAvaracheda karavAnA svabhAvavALI bane te puruSathI chUTA paDavArUpa je tene mekSa che te kadApi nahi thavAnI Apatti Ave. prazna-bhale tyAre, A rIte puruSa ke prakRti bemAMthI koI paNa viSayAvaccheda karavAnA, eTale ke viSaya sambandhitva svabhAvavALA na bane, paNa ghaTAdi arthomAM ja e caitanya sambandhittva svabhAva kalpI laIe te arthAt ghaTAdi arthone ja e svabhAva kalpIe ke tethI artho puruSa sAthe sAkSAt sambandhI thaI jAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke je puruSa ke prakRtimAM viSaya sAthe sambandha karavAne 17 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrI adhyAtmasAra grantha svabhAva mAnavA jatAM temanA anirmANanI Apatti AvatI hoya te bhale temAMthI koI paNa viSaya sambandha karavAnA svabhAvavALA na bane paNa arthe ja sAkSAt caitanya sambandha karavAnA svabhAvavALA to kalpI zakAya che ne? tethI have pelI animezAnI Apatti nahi ja Ave. ane buddhitatvane "viSayAvaccheda karavA mATe svatantra mAnavuM nahi paDe. (3) ghaTAdi artho paNa sAkSAta cetanyAvaccheda na karI zake :- u-nA, jo A rIte ghaTAdi ane svabhAva ja te mAnIe ke teo badhA caitanya sambandhI banI jAya che te pachI ghaTa padArtha mane dekhAI rahyo che, (daSTa che) ane paTa padArtha mane nathI dekhAte, (adaSTa che) te je dRSTadaSTa vibhAga jagatamAM che, te anupapanna thaI jaze kemake have te badhA ghaTa paTAti ane jaitanya sambandhI banI javAne svabhAva mA eTale badhA caitanya sambandhI banavAthI badhA ya duSTa ja banI jaze....adaSTa keI nahi rahe. pU. pakSa -sAruM, tyAre ema kare. A Apattine lIdhe ghaTAdi ane sAkSAt caitanya sambandhittva svabhAvavALA na mAne, paNa indriya mAtra dvArA (mana vinA) caitanya sambandhittva svabhAvavALA mAne. eTale have je ghaTAdi artha indriya dvArA cetanya sambandhI banaze te ja daSTa banaze. bIjA adaSTa ja raheze. Ama dRSTAdaSTa vibhAga upapanna thaI jaze. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtmatyAga 259 (4) mAtra indriya viSayAvada na karI zake: u--jo mAtra indriya dvArA ghaTAdimAM caitanya sambandhittva mAnazu teA vyAsaMga anupapanna thaI jaze. vyAsa ga eTale jJAnAtpattimAM vila'kha. eka indriya ghaTa padArtha sAthe sambandha kare che te ya ghaTa padArthanuM jJAna thatu nathI. arthAt keTalIka vAra padmA sAthe indriya sabaMdha thavA chatAM padArthanA jJAnanI utpatti thavAmAM vilaMba thAya che. have jo indriya dvArA ghaTADhi padArtha caitanya sambandhI banI javAnA svabhAvavALA heAya te tarata ja tene padmAnI jJAnotpatti thaI jAya eTale AvA jJAnAtpatti vilaba-vyAsa ga-anupapanna thaI javAnI Apatti Ave. eTale A byAsaMganI upapatti karavA mATe mana paNa mAnavuM paDe. ( ahIMthI, je adhyAta artha che te jaNAvye che. zleAkamAMthI A artha maLaze nahi. ) jyAM sudhI mananeA sahukAra na thAya tyAM sudhI te te padmAnA jJAnanI utpattimAM vilaMba ( vyAsaMga ) thAya. paNa A rIte indriya ane mana padmA mAnI laI e ane buddhi nAmanA padArthane na mAnIe te cAlI zake tema nathI kemake suSuptimAM indriya ane manane vyApAra na hovA chatAM tyAM zvAsaprazvAsAdi cAle che. tenA nimitta tarIke buddhi nAmanuM tatva mAnavuM ja joie. have jyAre muddhi tatva mAnyA vinA cAlI zake tema nathI to te khuddhi tatvane ja 'viSayAvaccheda' karanAra kema mAnavuM na joIe ? eTale A rIte buddhitatvanI siddhi thaI jAya Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrI adhyAtmasAra grantha che. ane puruSa, prakRti, artha ane indriyane 'viSayAvaccheda' karanArA mAnI zakAya nahi te vAta paNa sthira thaI jAya che. 1 1 2 [422] svapne vyAtrAvitA-bhAmimAnataH / ahaGkArazca niyata - vyApAra: parikalpyate // 49 // ahaMkAra tattvanI siddhi --sutelA mANasa svagnadazAmAM vyAghra evA huM A vastu joi rahyo chu.' athavA 'varAha evA huM A vastu joI rahyo chu" evu bhAna kare che. je vakhate AmAMnu kAI paNa eka bhAna kare che te ja vakhate tene 'nara evA huM A vastu joI rahyo chuM" evu bhAna thatu nathI. have ahIM indriya ane mananA vyApAra che. naratvanuM svamAM sannidhAna paNa che chatAM tene naroDaDyuM... evuM bhAna nathI thatuM ane 'cAprod' ke 'voDarUM" evu ja bhAna thAya che. ahIM 'noduM' bhAna na thavA devAmAM jenA vyApAranA viraha kAraNa che tenA vyApArane sadbhAva ja 'noDavuM" bhAna karAvavAmAM kAraNa che ema mAnavu paDe. ethI ja ahaMkAra padArthInI siddhi thAya che. jo svapradazAmAM ahaMkAra vyApAra hAta tA no evu ja niyata bhAna thAta. ahukAranA aniyata vyApArA heAvA chatAM eka vakhate 1para. (1) nyAyakusumAMjali 13mI kArikAnI TIkA. pR. 170 (2) zAstravArtA samuccaya syA. kalpalatA TIkA : zlo. 108nI TIkA (3) sAMkhyatatvapradIpikA. pR. 143 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva tyAga eka ja vyApAra niyata rahe che. Ama niyata vyApAravALA ahaMkArapadArthanI siddhi thAya che. 153. tamA [433] tanmAtrAdikramastasmA - prapazcotpattihetave / itthaM buddhirjagatkI , puruSo na vikArabhAk // 50 // tanmAtrAdi paDazagaNanI siddhi pUrvokta ahaMkAra tatvamAMthI tametrAdi 16 tattva pUrve (kramAMka 42lmA zlekamAM) kahyA mujaba utpanna thAya che ema mAnavuM ja paDe, kemake temanA vinA saMsAra (prapaMca) nI utpatti ghaTI zakatI nathI. Ama pacIse ta avazya mAnavA joIe. A rIte buddhi e jaga9trI tarIke siddha thAya che. - ane puruSa e nirvikArI, apariNAmI tatva tarIke siddha thAya che. - neMdha :-buddhi ghaTAdijJAnarUpe pariNamatI rahe che. ane buddhisaMbaddha viSaya puruSanA svarUpanuM AcchAdana karI de che. A ja puruSanI saMsArAvasthA che. jyAre buddhine nAza thaI jAya che tyAre viSayAvacheTa thatuM nathI eTale puruSa uparanuM te AcchAdana TaLI jAya che. A ja puruSane mekSa che. 153 (1) nyAyakusumAMjali 1le stabaka, kArikA 13nI TIkA. pR. 172. (2) zAstravArtA samuccaya sthA. kalpalatA TIkA. zleka 108nI TIkAH (3) sAMkhya tatvapradIpikA pR. 143. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrI adhyAtmasAra grantha - jyAre huM prakRtithI (buddhithI) atyanta bhinna chuM. abhinnatAnuM jJAna e te brAnti che" evuM bhAna puruSane thAya che tyAre nitya prakRtithI nitya puruSa chUTo paDI jAya che. e puruSa ane prakRtinI viyegAvasthA te ja mokSa che. [434] puruSArthoparAgau dvau, vyApArAveza eva ca / atrAMzo vemyahaM vastu, karomIti ca dhImtataH // 51 // jema, Alecana karavAne vyApAra Indriyone che; vikalpa karavAne vyApAra manane cheka abhimAna karavAne vyApAra ahaMkArane che; tema buddhine vyApAra kRtine adhyavasAya karavAnuM che. A buddhinA traNa aMza (dharmo ) che. (1) puruSa parAga (ekavAbhimAna) (2) aparAga. (3) vyApArAveza. A vastu huM jANuM chuM. evuM buddhine thayA pachI kRtine e adhyavasAya thAya che ke mama rUra #rtavyam | (1) mama :-mama" e puruSoparAga che, je atAtvika che. kemake puruSa (cetana) sAthe buddhine vastutaH bheda hovA chatAM tenI sAthenA abhedanA bhramane lIdhe buddhine "mama" evuM thAya che. darpaNamAM mukhanA vAstavika saMbaMdhanI (uparAga) jema buddhirUpadarpaNamAM puruSane saMbaMdha che. vastutaH darpaNamAM sukhane abhedanuM bhAna brAnta che tema buddhine, puruSathI pite abhinna che tevuM bhAna brAnta che. mATe buddhino "mama aMza atAvika che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva tyAga 263 (2) rUDa-A viSaye parAga che. Indriya dvArA buddhi bahAra nIkaLIne te te ghaTAdi viSayasvarUpe pariNAma pAme che. A jJAnapariNati tAtvika che. darpaNamAM mukhanA nidhAsathI je DAgha paDe che te jema tAvika che, tema A DAgha sadaza jJAnapariNati paNa tAttvika che. buddhi e e ArIe che jenI beya bAjumAMthI vastunuM pratibiMba paDe che. eka bAjuthI puruSa pratibiMbita thAya che. bIjI bAjuthI viSe pariName che. (3) vArtA :-"mama ane rU--A be ya aMza AvatA trIje "vatta vya' aMza AvI ja jAya che. A vyApArAve che. eTale ke buddhinI kRtine adhyavasAya che. A vyApArAza tAtvika che. kemake buddhimAM kRti guNa rahe ja che. buddhimAM viSayanuM je jJAna thAya che te buddhirUpa darpaNane lAgelo mela che. puruSa e darpaNamAM pratibiMbita thayeluM che eTale pele mela puruSane ja lAgelo dekhAya che. jemake ArIsAmAM pitAnuM meM jenArane ArIsAne lAgele DAgha pitAne meM upara ja lAge che. vastutaH te jenAranuM mehuM to sApha ja che. chatAM ArIsAne DAgha mane meluM dekhADe che. mATe e mukha uparanI malinimA jema hakIkatamAM brAnta (atAvika) che tema viSaya parAga svarUpajJAna ke je puruSa (mukhasthAnIya)mAM jaNAya che te atAtvika che. 154 154. nyAyakusumAMjali : 1-13 (pR. 173)cekhaA sirIjha. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrI adhyAtmasAra grantha [435] cetano'haM karomIti, buddhabhadAgrahAtsmayaH / etannAze'navacchinnaM, caitanya mokSa iSyate // 52 // puruSane evo bhrama thayele che ke, "huM buddhithI abhinna chuM." A buddhi sAthenA bhedanA ajJAna (agraha)ne lIdhe puruSa potAne ja kRtivALe mAnI le che. AthI "cetana e huM karuM chuM" evo tene je kRti adhyavasAya che te brAnta che. ahIM cetanamAM caitanya guNa te che je mATe caitanyAza" e tAvika che paNa "kRvaMza" atAvika che. - A ja vAkya buddhi jyAre " zaruM karoni sA kahyuM vetanaH !" bole che tyAre ahIM paNa cetanathI pitAne je bheda che tenuM ajJAna ja tene AvuM bhAna thavAmAM kAraNa che. ahIM buddhi pitAnAmAM kRtyaMza mAne temAM keI brAnti nathI paraMtu pitAnAmAM caitanyAza na hovA chatAM te "tanoDazuM kahe che tyAM jarUra tenI brAnti che. eTale buddhi A vAkya uccare tyAre caitanyAza bhrAnta bane che ane kRtyaMza tAtvika bane che ane puruSane adhyavasAya gaNIe tyAre ulaTuM bane che. jyAre A bhedanuM ajJAna-abhedajJAna naSTa thAya che arthAt puruSane ema thAya che ke huM buddhi (prakRti)thI taddana bhinna chuM tyAre ja viSayanA keIpaNa avacheda (jJAna) vinAnuM je citanya svarUpa e ja puruSanI mekSAvasthA che. 155 155. (1) pakSada copAI. 49 (2) nyAyakusumAMjali 1lo stabaka 13mI kArikA. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 265 [436] kartRbuddhigate duHkha-sukhe pusyupacArataH / naranAthe yathA bhRtyagatau jayaparAjayau // 53 // kuti kriyA, e te buddhine guNa che mATe buddhi ja katrI che. tethI buddhimAM ja vastutaH sukhAdi utpanna thAya che. parantu te sukhAdine puruSamAM upacAra thAya che. yuddhamAM jayAparAjya pAme che sainike; chatAM tene upacAra thAya che. rAjAmAM: rAjA vijaya pAmya. eTale vastutaH te puruSamAM sukhAdi che ja nahi. chatAM A rIte mAtra upacArathI tenAmAM sukhAdi mAnI zakAya. [437] kartA bhoktA ca notasmA-dAtmA nityo nirnyjnH| adhyAsAdanyathAbuddhi-stathA coktaM mahAtmanA // 54 // kirU8prakRti ziyamAAni ft fthA ___ ahaGkAravimUDhAtmA kartA''hamiti manyate // 55 // eTale ame sAMkhe kahIe chIe ke vastutaH AtmA (puruSa) nathI te kazAyane kta ke nathI te keI ne paNa bhaktA. e te che nitya ane rAgAdi sarvathI alipta. chatAM tevA puruSane evI miththAbuddhi thAya che ke huM sukhI chuM huM duHkhI chuM" ItyAdi. AmAM tenuM buddhi sAthenA abhedanuM brAnta jJAna ja kAraNa bane che. sAMkhya darzananA praNetA mahAtmA kapile kahyuM che, prakRtinA satva, rajasa, tamasAdi guNethI karmo thAya che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrI adhyAtmasAra granyo arthAt te guNo karmone kartA che. paNa ahaMkArathI mUDha thayelA puruSa ema mAne che ke, "te kamene katAM huM ja chuM.' kahevAnuM tAtparya e che ke vastutaH puruSa kamalapatravatuM nilepa che; akartA ane abhaktA che. paraMtu buddhi sAthenA abhedanA adhyAsathI pitAne ja kartA vigere mAnavAnI mUDhatA kare che. 156 [439] vicAryamANaM no cArU, tadetadapi darzanam / kRticetanyayovyaktaM, sAmAnAdhikaraNyataH // 56 // sAMkhyamata khaMDana : jene kahe che ke zAnta citte vicAra karIe te A sAMkhya mata paNa pUrvokta bauddhamatanI jema yuktisaMgata nathI. kemake pahelI ja vAta te e che ke cetanamAM caitanya rahe ane kRti vigere guNo buddhimAM rahe te vAta ja barebara nathI. kemake e niyama che ke caitanya ane kRti eka sthAne rahenAra che. [44] zuddhi strI mAtra nirA mAni nivRti: anilyA cenna saMsAra:, prAgadharmAdezyogataH // 57 / / chatAM javA de e caitanya ane kRtinA sAmAnAdhikaraNyanI vAta! ame tamane pUchIe chIe ke je jaDabuddhine tame katrI ane bhokarI mAnI che te buddhi nitya che ke aniya? je te buddhi nitya ja hoya te kadApi puruSane - 156. bhagavadgItA : 3-27. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 267 mikSa nahi thavAnI Apatti Avaze kemake buddhine nAza thAya tyAre puruSane mokSa thAya evo tamAre siddhAnta che. ane je buddhine nAza mAnazo to pachI buddhine nitya mAnavAnI vAta UDI jaze. eTale buddhine tame nitya te mAnI zake tema nathI. have je buddhine anitya mAnaze te tene artha e thaye ke buddhi utpanna thanArI vastu che. (nitya = = = utpattima7) te jyAM sudhI buddhinI utpatti ja thaI na hatI tyAM sudhI, buddhi vinA utpanna nahi thaI zakanArAbuddhimAM ja rahI zakanArA-dharmAdharmAdi paNa utpanna na ja thaI zake. te pachI te vakhate puruSano saMsAra ja kayAMthI rahe? arthAt e vakhate ja puruSane mokSa thaI gayuM hoya. kemake dhamadharmathI ja saMsAra saMbhave che. ane te dhamadharmAdi vinAne je puruSa kayAreka paNa hatA te te vakhate ja tene mokSa kema na thaI gaye? e vakhate ene saMsArabhAvamAM pakaDI rAkhanAra koNa hatuM ? [44] prasava varmAdhi-vAre driva 0 | muvacazca ghaTAdau syA-dIgyanviyastathA // 58 / / sAMkhya-prakRti te pariNAmI nitya che ne? temAM ja ame dharmAdharmAdi svIkArI laIzuM. have nityamAM rahenArA dharmAdi paNa pravAhathI nitya thaI gayA eTale pUrvokta Apatti nahi rahe. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrI adhyAtmasAra grantha jana -je nitya prakRtimAM ja A dharmAdi svIkAraze te pachI amAre prazna e che ke dharmAdi guNa vinAnI evI buddhine mAnavI ja zA mATe joIe ? e buddhitatva ja zuM vastu che? vaLI je A rIte jaDa(prakRti)mAM paNa dharmAdi rahI zakatA hoya te te ghaTAdi jaDa padArthomAM paNa dharmAdine anvaya (saMbaMdha) thaI zake che ema bahu majAthI kahI zakAze. che kabUla? je nA, te pachI have buddhine anitya paNa mAnI zakAya tema nathI. to pachI buddhi nAmanA tattvanuM tame nirUpaNa zI rIte karaze? ane "kRtyAdi guNe te buddhinA che puruSanA nathI ema paNa zI rIte kahI zakaze? [42] nimojI = kuTuM- vo mola nAmana: tatazcAtmAnamuddizya, kUTametadyaducyate // 59 // vaLI je kRti ane bhega (kRtva ane bhakatRtva) buddhinA ja guNa tarIke gaNavAmAM Ave ane nirupacaritA nayathI AtmAne baMdhAvAnuM ke mukAvAnuM hoya ja nahi te pachI AtmAne ja uddezIne kapile je kahyuM che te mithyA TharavAnI Apatti Avaze. [443] paJcaviMzatitattvajJo, yatra yatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI cApi, mucyate nAtra saMzayaH // 60 // kapilamunie kahyuM che ke pacIsa tatvane jANanAre game te gRhasthAzramAdimAM rahete hoya; jaTAdhArI saMnyAsI hoya ke Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga ra69jarA vinAne muDa hoya ke zikhAdhArI hoya; game te hoya paNa te puruSane avazya mokSa thAya che emAM koI saMdeha nathI. A vidhAna te puruSanA mokSanI vAta kare che, ane jo puruSane mekSa hoya te tene baMdha paNa hoya ja kemake baMdhAyA vinA mekSa zene? ane je puruSa baMdhAte hoya te tene karma kartA bhakatA mAna ja rahyo. [444] etasya copacAratve, mokSazAstraM vRthA'khilam / anyasya hi vimokSArthe, na ko'pyanyaH pravartate // 6 // sAMkhya-puruSanA baMdha mA te upacArathI kahevAya. vastutaH te buddhi ja baMdhAya che ane mukAya che paNa teno upacAra puruSamAM thAya che. bAkI puruSa te sadAne mukta ja che ene baMdha mekSa che ja nahi. - jainaH-je puruSamAM baMdha mane mAtra upacAra ja thatuM hoya te mekSanuM pratipAdana karatuM tamAruM zAstra nakAmuM sAbita thaI jAya che. kemake pitAnAthI (puruSathI) bhinna (buddhi) nA nirupacarita mokSa mATe puruSa zA mATe yatna kare ? yadattane mokSa mATe somadatta tyAga tapAdi na ja kare. [44] vikAnAM mate tamA-nivarjitA ratiH yatrAnubhavasaMsiddhaH kartA bhoktA ca lupyate // 6 // eTale AvA sAMkhyamatamAM rati karavAnuM bilakula ucita nathI ke jyAM anubhavasiddha AtmAnA kartava bhakatRtvane lepa karI devAmAM Ave che, Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2eo zrI adhyAtmasAra grantha [446] nAsti nirvANamityAha-rAtmanaH ke'dhyabandhataH / prArupazcAyugapadvApi, kammabandhAvyavasthite: // 63 // ' (5) mekSa nathI : yAjJika mata pratipAdana : AtmAne mokSa thatuM ja nathI kemake je baMdhAte heya tene chUTavAnuM hoya. AtmA karmathI baMdhAto ja nathI te tene mikSa te zene heya? prazna-AtmA karmathI kema baMdhAto nathI ? uttara-je AtmA karmathI baMdhAtuM hoya to tenI sAme traNa prazno mUkI zakAya ke, (1) AtmA utpanna thAya te pUrve ja karma utpanna thAya che? ane te karmathI te baMdhAya che? je A vastusthiti hoya to te taddana asaMgata bInA che. kemake AtmAnA katRtvane lIdhe ja karmamAM karmava Ave che. have AtmA ja na hoya tyAre kartutva vinA karma jevI kaI vastu hastI dharAvI zake ja nahi, ane karma vinA AtmAne baMdha na heya...baMdha vinA mokSa paNa na ja hoya. (2) te zuM AtmA pahele utpanna thAya che ane pachI tene karma baMdhAya che? A vAta paNa barobara nathI. kemake keI hetu vinA AtmA utpanna thAya ja zI rIte ? utpattinuM kAraNa te joIe ja ne? | (3) te zuM AtmA ane karma yugapata (ekI sAthe) utpanna thAya che? A vAta paNa barobara nathI. kemake yuga Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga ra1 pat utpanna thayelI vastumAM eka kartA ane bIjuM tenuM kArya-ema kartutva kAryava ghaTI zakatuM nathI. gAyanA be ziMgaDAmAM paraspara kartutra-kAryava ghaTI zakatuM nathI. Ama AtmAne karmane baMdha kaI rIte ghaTI zako nathI mATe AtmAne mikSa thavAnI vAta paNa saMbhavatI nathI. 157 [447] anAdirthadi sambandha, iSyate jiivkrmnnoH| tadAnantyAna mokSaH syA-ttadAtmAkAzayogavat // 65 // pUrvapakSa-re! AtmA karmane saMbaMdha te anAdikALathI che. pachI pahelA pachI ke yugapat utpattine prazna ja saMbhavata nathI. uttara-je jIva karmane saMbaMdha anAdi hoya te e saMbaMdha anaMta paNa banI jAya che. jenI Adi na hoya tene aMta paNa na hoya. jema AtmA ane AkAzane saMbaMdha anAdi che te anaMta paNa che ja.158 [448] tadetadatyasambaddha, yanmitho hetukAryayoH / santAnAnAditA bIjA-Duravat dehakarmaNoH // 65 // amekSavAda khaMDana: A badhI vAta taddana asaMgata che. kemake AtmA e kAraNa che, karma e kArya che. vaLI karma e kAraNa ane 15che. (1) vi. Ava. bhASya :-1804. (2) sammati tarka: 3-54 158. vi. Ava. bhASya -1811. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrI adhyAtmasAra grantha AtmAnA vibhinnaparyAya e kAM che. kathI judA judA svarUpanA bhavA maLe che ane e bhavAmAM karma baMdhAya che. pharI e kathI bhavA maLe che. Ama e ya ne paraspara kArya - kAraNubhAva che. jema khIja ane aMkuraneA kArya kAraNabhAva pravAhathI anAdi che tema AtmA ane karmanA kArya kAraNabhAva paNa anAdi satAnarUpa che. A pratipAdana sAme pUrvanA koI vikalpa TakI zakatA nathI. 159 [446] aaN dharmanvito DheDhe, lIva maLa sRtyu / kriyAphalopabhukkumme daNDAnvitakulAlavat // 66 // (1) kayukta jIva dehane kartA bane che. (2) dehayukta e jIva karmanA kartA ane che. ane (3) dehathI tathA kathI yukta anelA jIva karelA kanA sukhAdiSphaLanA bhAkatA bane che. jema dRthI yukta kulAla ghaTanA kartA bane che ane ghaTayukta kulAla ghaTanA phaLanA bhAtA ane che. Ama jIva ka karyAM che ane ka phaLabhAtA che e vAta siddha thAya che, 1 60 [410] banAvisantaternAza: syAdvIjAGkurayoriva / kukuTyaoskayoH svarNamalayoriva vAgnayoH // 67 // vaLI 'anAdisa Mta tanA anta na Ave,' evuM je kahyuM te ya kharAbara nathI khIjATTuranI saMtita anAdi chatAM 159. vi. Ava. bhASya :--zloka 1814. 160. vi. Ava. bhASya H-zloka 1815, 1816. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 273 ke kukaDI iMDAnI saMtati anAdi chatAM athavA te suvarNa ane tene melane sabaMdha anAdi chatAM vibhinna upAyathI nAza pAmI zake che tema prastutamAM paNa jIva karmane anAdi saMbaMdha upAyavizeSathI nAza pAmI zake che.1 6 1 [4] maLe vyavastha, saghaLyo navamaLo. anaadynnto'bhvyaanaaN,syaadaatmaa''kaashyogvt||68|| anAdine nAza thAya evI anAdi sAnta bhaMgavALI pUrvokta vyavasthA bhavyajIne mATe che. jyAre ane te anAdi jIva karma saMbaMdhane kadI nAza thatuM nathI. eTale ke te jIva karma saMbaMdha AkAza AtmAnA anAdi anaMta saMbaMdha jevuM ja che. 162 [452] dravyabhAve samAne'pi jIvAjIvatvamedavat / jIvabhAve samAne'pi bhavyAbhavyatvayobhiMdA // 69 // prazna :-jIvatva te be ya jIvamAM samAna hovA chatAM eka jIva bhavya kahevAya ane bIjo abhavya kahevAya enuM zuM kAraNa? u.-jIva ane ajIva be ya dravya che. chatAM jema eka dravya jIva kahevAya che bIjuM ajIva kahevAya che. tema ahIM paNa samajI levuM. 163 161. vi. Ava. bhASya -oka 1818. 12. vi. Ava. bhASya :-zleka 1820-1821. - 163. vi. Ava. bhAkha.-zleka 1863. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra74 zrI adhyAtmasAra grantha [43] sAmAvi je mathavuM, jAtrAmAvatA nAzakAraNasAmrAjyAdvinazyanna viruddhayate // 70 / / prazna-jIvanuM bhavyatva (muktigamana megyatva) svAbhAvika che te pachI jIvane mekSa thatAM tenA bhavyatvane nAza tame mAne che te zI rIte ? svabhAvano nAza thAya ? u.-ghaTane prAgabhAva (abhAva vizeSa) svAbhAvika che chatAM te abhAvane nAza thavAnA kAraNo daDa kulAla ghaTa vagere upasthita thAya te te abhAvane nAza thaI jAya che. tema prastutamAM paNa bhavyatvanA nAzanA kAraNabhUta muktibhAvanI prApti AvI jatAM bhavyatvane nAza thavAmAM kazo virodha nathI. prazna-jIvamAM jIva paNa che te mekSa prApta thatAM zuM jIvatvane paNa nAza thaI jAya ? u-nA. chevatva e upAdAna kAraNa che ane bhavyatva e sahakArI kAraNa che. kAryotpatti thatAM sahakArI kAraNa dUra thaI zake che. upAdAna kAraNa te nahi ja. jema ghaTanI utpatti thaI jatAM te ghaTanA sahakArI kAraNabhUta dasDa vagere dUra thAya che paraMtu upAdAnakAraNabhUta mATI te sAthe ja rahe che. 144 [454] bhavyocchedo na caivaM syAd gurvAnantyAnabhoMzavat / pratimAdalavat kApi phalAbhAve'pi yogyatA // 71 // pra.-je bhavyajImAM mokSe javAnI yogyatA hoya te 64. vi. Ava. bhASya-zleka 1025-1834. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 275 anaMtA kALa pachI paNa eka e kALa Avaze jyAre A saMsAramAM eka paNa bhavya jIva raheze nahi. ekalA abhavya thI ja bharele saMsAra haze ne? vaLI je tame evuM samAdhAna kare ke keTalAka bhavya mokSe jaze ja nahi te te prazna thAya ke te pachI temanAmAM rahelA bhavyatvanuM phaLa zuM te bhavyatva niSphaLa javAnI Apatti Avaze. u.-jema AkAza pradeza tathA bhAvIkALanA samaye AThamA anaMte hovAthI emane koI aMta ja nathI Avate tema mekSe javAnI yecatAvALA che paNa AThamA ane che. eTale keI kALe bhavyathI zUnya saMsAra banI javAnI Apatti AvI zakatI nathI. AgAmI anaMtakALamAM jyAre paNa kaI bhavyAtmA, kevalI bhagavaMtane pUchaze ke atyAra sudhImAM keTalA bhavya mekSe gayA? tene eka ja uttara sadA Apaze ke jeTalA bhavya che temane anaMtamo bhAga ja siddhipadane pAme che. vaLI keTalAka te evA bhavya jIve che jemane jAtibhavya (jAtithI mAtra bhavya) kahevAya che. teomAM bhavyatva hevA chatAM teo kadApi mekSe javAnA nathI. eTaluM ja nahi paNa te ja pratyekapaNuM ja kadApi pAmI zakatA nathI pachI manuSya banIne saMyama vrata ArAdhIne mokSe javAnI te vAta ja kayAM rahI ? pra.-te pachI temanuM bhavyatva niSphaLa ja jAya ne? mokSe kadApi na jAya te temane abhavya ja kema na kahevAya ? Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 zrI adhyAtmasAra grantha u.-nA, svayaMbhUramaNa samudranA madhyanA taLiye rahelA pASANamAM pratimArUpe banavAnI yegyatA jarUra che. bhale temAMthI kadI pratimA na bane paNa tethI tenI te gyatAne kAMI nAza na thaI jAya! je jAti bhane mekSa sAdhanArUpa ratnatrayI prApta thAya te jarUra teo mokSe jAya. abhavyamAM Ama banatuM nathI. temane bAhya mekSa sAmagrI maLe to ya mekSa maLI zaktA nathI. [46] naita vAmo cakravyaH saspi siddhathati ! yastu siddhayati so'vazyaM bhavya eveti no matam // 72 // vaLI ame evuM te kahetA ja nathI ke, "jeTalA bhavyo hoya te badhA ya mekSe jAya ja." ame te eTaluM ja kahIe chIe ke, "je mekSe gayA hoya te badhA bhavya ja hoya." eTale have evA paNa yogyatAthI ghaNuM bhavya heI zake che jeo kadApi mokSe javAnA na hoya.1 65 [456] nanu mokSe'pi janyatvAdvinAzinI bhvsthitiH| naivaM, pradhvaMsavattasyAnidhanatvavyavasthiteH // 73 // prazna-melamAM rahevArUpa je sthiti che te janya che. mATe te mekSamAM avasthAnane eka divasa jarUra vinAza thaze kemake je janya hoya te vinAzI heya e niyama che. je mekSanuM avasthAna (bhavasthiti) vinAzI heya te mukta jIvane pharI saMsArI banavAnI Apatti Avaze. 15. vi. Ava. bhASya-zleka 1836nI TIkAmAM Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 277 --- u-nahi. jema ghaTAdine dhvaMsa janya (utpanna thanAra) che chatAM te vinAzI nathI kintu anaMta che kemake e dhvaMsane nAza (asa) thaI zakato nathI. mATe te niyama nathI ke je kaI janya hoya te vinAzI heya. Ama mekSamAM avasthAna janya hovA chatAM pravaMsanI jema avinAzI (anidhana) che. mATe muktAtmAne pharI saMsArApatti saMbhavatI nathI ke [9] zaziva vaiviyA, mudrA jJAnAde: karmaNo nAze, nAtmano jAyate'dhikam // 74 / / prazna-zuM AtmA karmathI mukta thAya tyAre tenAmAM kazuM adhika na thAya? u-nA. mudugarathI ghaDe bhAMgI nAkhavAmAM Ave te ghaTAtmaka AvaraNa khasI jatAM kAMI AkAza meTuM thaI jatuM nathI. tema jJAnAdithI karmane nAza thaI jatAM-karmanuM AvaraNa haTI jatAM-AtmAmAM kAMI ja adhika thatuM nathI. enuM je anaMtasukhAdimaya svarUpa che te ja pragaTa thaI jAya che. 19 [458] na ca karmANusambandhA-muktasyApi na mukttaa| yogAnAM bandhahetUnAmapunarbhavasaMbhavAt // 75 // pra--tamArA mate karma pudgala te de rAjakamAM sarvatra ThAMsIne bharyA paDyAM che. te caudamA rAjakanA cheDAnA bhAgamAM rahelA siddha jIne paNa te karma pudgalane saMbaMdha 16. vi. Ava. bhASya-ka 1837. 17. vi. Ava. bhASya-zleka 1839. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrI adhyAtmasAra grantha thavAne ja. eTale teo paNa karmathI baddha banavAthI mukata te na ja kahevAya ne? u.-karmabaMdha thavAmAM hetu che rAgAdibhAve ane mana, vacana, kAyAnA yoge. temAnuM kAMI paNa mukatAtmAne prApta thavAno saMbhava che ja nahi. mATe pharI karmathI baMdhAvAne temane keI avakAza nathI. karma pudgalanA sparzamAtrathI mukta amukta thaI jatA nathI. 168 [459] sukhasya tAratamyena prakarSasyApi sambhavAt / anantasukhasaMvitti-rmokSaH siddhayati nirbhayaH // 7 // vaLI duniyAnA sukhI mAM paNa sukhanuM tAratamya dekhAya che. eka karatAM bIje vadhu sukhI, bIjA karatA trIjo ethI vadhu sukhI. ema uttarottara sukhane prakarSa jovA maLe che. te sukhanI parAkASTA kayAMka to hovI ja joIe. jyAM parAkASTAnA anantasukhanuM saMvedana hoya tene ja mekSa kahevAya. Ama mekSa tattvanI siddhi thaI jAya che. [460] vacanaM nAstikAbhAnA-mAtmasattAniSedhakam / bhrAntAnAM tena nAdeyaM paramArthagaveSiNA // 7 // mATe ja nAstika jevA bramapUrNa jIvanuM, mokSasattAne InkAra karatuM A vacana, paramArtharUpa mekSanI abhilASAvALA jIve jarA paNa AvakAravuM nahi. AtmAne karmabaMdha ane mekSa nahi mAnanArAne 168. vi. Ava. bhASya-zleka 1840 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 279 granthakArazrI nAstika na kahetA nAstikAbhAsa kahe che. kemake A sthUladaSTie vicAratAM te AtmAne mAne che ema ja dekhAya che. paNa sAthe ja sUkSmadaSTithI vicAratAM granthakArazrIne jaNAyuM che ke teo AtmAnI sattA ja mAnatA nathI. kemake jeo AtmAne mekSa na mAne teo AtmAne karmane baMdha paNa na ja mAne. ethI AtmAne (karmabaMdhanA hetubhUta) rAgAdimaya paNa na ja mAne. Ama thatAM rAgAdimaya saMsArI AtmAonI sattAne ja lepa karyo. vaLI vitarAga svarUpa AtmA paNa teo na mAne kemake e te AtmAnI mikSAvasthA che. AtmAne mekSa teo mAnatA ja nathI. Ama Ubhaya prakAranA AtmAnI sattAnA niSedhamAM ja mekSaniSedha phalita thAya che. eTale sUkamadraSTithI te teo (AtmAnuM astitva na mAnanAra) nAstika ja kahevAya. jyAre skUla daSTithI nAstikAbhAsa kahevAya. (AtmAne te mAne che mATe) [461] na mokSopAya ityAhurapare nAstikopamAH / kAryamasti na hetuzcetyeSA teSAM kadarthanA // 78 // (6) mokSane upAya nathI ? mANDalika mata pratipAdana -mokSane mAnanArA keTalAka mekSane upAya mAnatA nathI. A leke paNa nAstika jevA ja che. mekSAtmaka kArya mAnavuM ane tene upAya na mAne ! A te kevI temane vItelI mehanI viDaMbanA ! A lekenuM evuM mantavya che ke upAya vinA ja Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrI adhyAtmasAra grantha mekSa prApta thAya. niyatithI ja mekSa sAdhya che. je niyati baLavAna na hoya te seMkaDo melepAya sAdhavAthI kazuM na vaLe. [462] akasmAdeva bhavatItyalI niyatAvadheH / kAdAcitkasya dRSTatvAbamASe tArkiko'pyadaH // 79 // A matAnuyAyInuM evuM mantavya che ke, "jIvanI je mekSe javA mATenI niyata avadhi che te prApta thAya eTale ekAeka-akasmAt te jIvane mokSa thaI jAya." mAlika mata khaMDana-A vAta taddana khoTI (alika) che. kemake je kAryanI avadhi niyata hoya che te badhA ya kAryo kadAcit bananArA hoya che. ane je kArya kadAcit bane che te haMmezA hetu (upAya) sahita ja hoya che A vAta tArkika udayanAcArya paNa kusumAMjalimAM kahI che. [463] hetubhUtiniSedho na svAnupAkhyAvidhina ca / svabhAvavarNanA naiva-mavadheniyatatvataH // 8 // (mokSAdi) akaramAtuM thAya che? " ene artha zuM ? arthAt vArthanuM akasmAt mavana eTale zuM ? garamA-kUvana mAM je nagna (3) che tene kyAM anvaya karazo? (1) je tame na anvaya hetuvAcaka padanI joDe karaze te amarma eTale detramAve mavanaM (hetu vinA ja bhavana) e artha thaze. (2) je namUne anvaya bhavana kiyA sAthe karaze te avAramA bhava ne artha hetunaanAmava thaze. ane je A be ya artha mAnya na hoya te Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 281 mad mava eTale hetuminAr mavanaM ema tame kahevA mAMge che? je tema kahevA mAMgatA he te ame tamane pUchIzuM ke hetubhinna te kArya hoya ane alika (zazazRMgAdi) padArtha paNa heya. te ahIM haiminAr r mavanaM kahevuM che? arthAt (3) arthAt vArthI bhavanuM kahevuM che? ke (4) sTivar (kanupAlyA) mane kahevuM che? vaLI A cAre ya vikalpamAM viM zabda tamAre asvabhAva vAcaka le che? je hA, te avasamAr mavanaM-3 kamAvAn mava artha thAya. arthAt be nagna (3) bhegA thatAM te hakAranA vAcaka bane mATe (5) amAvAs mava artha thAya. A pAMce ya vikalpa tame laI zake tema nathI. te A rIte-Ubhayamate e vAta te saMmata ja che ke ghaTapaTAdi cAvat mekSa kArya kadAcika cheH haMmezanAM nathI. have uparanA pAMce ya vikalpane kamazaH vicArIe. - (1) je tvamave (hetu vinA) ja kArya thaI jatuM hoya te te sarvadA kArya thayAM ja kare. (deva) tema te thatuM nathI kadAcita ja te te kArya thAya che. (2) hetujanya kAryane bhavanAbhAva hoya te kayAre paNa kArya thavuM ja na joIe. (na va) A vAta paNa UbhayamatasaMmata nathI. kemake kArya kadAcit te thAya ja che. (3) kAryathI kAryanI utpattine vikalpa svIkAre te kAryanI pUrvekSaNamAM kaye pite ja rahevAnI Apatti Ave. e te bane ja zI rIte ? kArya utpanna thayA pahelAM kArya zI rIte rahe ? Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 zrI adhyAtmasAra grantha (4) alika (anupAravya mithyA)thI kArya utpana thatuM hoya te alika padArtha te haMmezA che mATe pUrve ja te kAryo kema thayA na kare? Ama thatAM kArya sadAtana banI javAnI Apatti Ave. vastutaH te alika vastu koI kAryanI kadApi janaka banI zakatI nathI. kemake tenAmAM kAryajanakatva (artha kiyAkAritva) ja nathI. samAM ja artha kriyAkAritva (kAryakAritva) hoya. - (5) jo svabhAva(kArya)thI kArya kaho (sva=kArya svabhAvathI kAryathI kAryanuM bhavana) te vaLI trIjA vikalpamAM AvI gayA. ane je svabhAva eTale dharma kahe che te ISTapatti ja che kemake kAraNutArUpadharmathI kArya thAya ja che. Ama pAMceya vikalpanA artha ghaTI zaktA nathI. kemake dareka kArya niyata avadhivALuM ja hoya che. mATe mad mekSanuM mavana (utpanna thavAnuM) kahevuM e unmattapralAparUpa banI jAya che. 69 [464] na ca sArvatriko mokSaH, saMsArasyApi darzanAt / na cedAnIM na tadyakti-vyajako hetureva yat // 81 // vaLI je mokSa game tyAre (samA) thaI janAra hota te te sarvatra sarvadA sarvane mokSa thaI ja gaye heta. paNa tema to che nahi kemake keTalAka ne saMsAra paNa dekhAya che. 169. nyAyakusumAMjali-pahele stabaka, pAMcama zloka. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 283 prazna-hamaNAM jIvanA mokSabhAvanI abhivyakti te thatI nathI. u nA. tema nathI. bhale mokSabhAva svayaM abhivyakta na thatuM hoya parantu mokSane hetu (ratnatrayI) ja tene abhivyaMjaka che. [465] mokSopAyo'stu kintvasya, nizcayo neti cenmtm| . tanna, ratnatrayasyaiva, tathA bhAvavinizcayAt / / 82 // sAruM tyAre dareka darzana mokSanA judA judA upAya batAve ja che mATe mokSane upAya bhale jagatamAM vidyamAna che ema kadAca mAnI laIzuM, paNa ka upAya mokSane upAya che tene nizcaya te Aje thatuM ja nathI. - u-nahi. te vAta barAbara nathI. samyagdarzana samyagajJAna ane samyakracAritryarUpa ratnatraya ja mokSane upAya che, kemake AptapurUSoe mekSanA upAya tarIke ratnatrayIne bhAva che e ja vinizcaya karyo che. [466] bhavakAraNarAgAdi-pratipakSamadaH khalu / tadvipakSasya mokSasya, kAraNaM ghaTatetarAm / / 83 // vaLI je saMsAra che ane tenA kAraNe mithyAdarzanAdi paNa che ane je saMsArane virodhI mokSa paNa che te mithyAdarzanAdinuM virodhI mokSa-kAraNa tevuM ja joIe. ane te kAraNa te ja samyagdarzanAdi ratnatraya. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrI adhyAtmasAra grantha [467] atha ratnatrayaprApteH prAkkamalaghutA yathA / parato'pi tathaiva syA-diti kiM tadapekSayA // 8 // prazna-makSa eTale sarvakarmane nAza. AvA mokSa mATe ratnatrayane paNa kAraNa mAnavAnI zI jarUra che? kemake ratna trayanI prApti pUrve paNa jIvane pUrvasevAdi kAraNothI karma laghutA thatI AvI hatI. tevI karmalaghutA te tame mAne ja che kemake amuka karmalaghutA thayA vinA ratnatrayanI prApti thAya ja nahi. te have e ja pUrvasevAdi kAraNothI karma laghutA vadhune vadhu thatI jAya yAvat sarvakarmane nAza thaI jAya. have sarvakarmanAza mATe ratnatrayane mAnavAnI zI jarUra che? e pUrvasevAdine ja mokSanuM kAraNa kahe ne? [68] nirva, yajUrvasevaiva, no sAdhanakriyA che samyaktvAdikriyA tasmAd , dRDhava zivasAdhane // 85 // mArgAnusArIbhAvanA guNone prApta karI ApatI je pUrvasevA vigere kriyAo che te atizaya kemaLa hoya che. evI kemaLa kiyAo mokSanA sAdhanarUpakiyA na banI zake. mokSanI sAdhanAmAM te atyanta kaThora kriyA ja joIe ane tevI te ratnatrayInI ArAdhanA ja che mATe pUrvasevAdi kriyAothI ja mokSa prApta thaI javAnI vAta ucita nathI. 170 [469] guNA: prAdurbhavantyuccai-rathavA karmalAghavAt / tayAbhavyatayA teSAM, kuto'pekSAnivAraNam // 86 // 170. sthAna copAI-113. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-tyAga 285 athavA te tathAbhavyatvane te te jene paripAka thAya tyAre tenAthI karmalaghutA thAya ja. ane te karmalaghutA thatAM samyagdarzanAdi guNe pragaTa thayA vinA rahetA ja nathI. pachI te samyagdarzanAdithI mekSa thAya. have jyAre A vastusthiti ja che tyAre tame mekSabhAvanI prAptimAM Avazyaka samyagdarzana nAdinI apekSAne zI rIte TALI zake? [470] tathAbhavyatayA''kSepAd guNA na ca na hetavaH / anyonyasaritAr sUcaramAdrivara 8LA prazna-bhale tathAbhavyatvanA paripAka vigere kAraNethI samyagdarzanAdibhAve kheMcAI AvatA hoya paNa mokSa pratye te samyagdarzanAdine kAraNa mAnavAnI zI jarUra che? samyagdarzana nAdibhAvane je kheMcI lAve che te tathAbhavyatva paripAkAdine ja mekSanA hetu mAnI le ne? samyagdarzanAdine mikSa prati hetu na mAne. . u.-ne, tathAbhavyaparipAka, karmalaghutA tathA samyadarzanAdi e badhAya paraspara sahakArI kAraNe banIne ja mekSa kAryane utpanna kare che. jema darDa, caka, bhramI vigere. badhA bhegA maLIne ghaTakAryane utpanna kare che tema. eTale ghaTa prati jema daNDathI utpanna thatI cakezvamInI kAraNutAne InkAra karI na zakAya tema mekSa prati tathA bhavyatvAdithI utpanna thatAM samyagdarzanAdinI kAraNatAne paNa InkAra karI zakAya nahi. 71 11. TrasthAna cepAI -daMDadika viNa ghaTa navi hoI. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 zrI adhyAtmasAra grantha [471] jJAnadarzanacAritrA - NyupAyAstadbhavakSaye / etanniSedhakaM vAkyaM, tyAjyaM mithyAtvavRddhikRt // 88 // eTale have e vAta nizcita thaI jAya che ke mokSa che, tenA upAya che ane te upAya tarIke jJAna, darzana, cAritrya ja che kemake teo ja saMsArakSaya karI zake che. Ama chatAM hajI je kaI A satyane niSedha kare te tenuM niSedhavAkya sadaiva tyAjya che kemake evuM vacana mithyAtvanI vRddhi karanAruM hoya che. [472] mithyAtva jotA- puramathanA bhAvayetprAtilomyena, samyaktvasya padAni SaT // 89 // eTale uttama buddhivALA bhavyAtmAe "AtmA nathI" vigere mithyAtvanA 6 ya padone tyAga karIne, te padone ulaTAvavAthI prApta thatAM "AtmA che vagere samyakatvanA 6 padonI haMmeza anuprekSA karavI. 172 172. sammatitaka -3-55. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadAgraha - tyAga 14 tamAre samyagdarzana meLavavuM che? te... koI paNa vAtane sAva ja jaDa Agraha rAkhaze nahi. granthakAra paramaSi kahe che ke kadAgrahIne samyagdarzana thAya nahi. kadAgrahIne dharmane bodha paNa apAya nahi. kadAgrahI kAcA ghaDA jevo che. tatvabedhanAM nIra emAM ' na Take e te samajyA paNa e bodhanA pANI pilA kAcA ghaTane dhULa bhegA karavAmAM ja nimitta banI jAya. gItArtha upadezaka te baddhIgrahInuM paNa kalyANa vA che ane tethI ja tene kazuM ya na kahe. sAva ja mauna pakaDe. A kadAgrahe ja jamAli, rehagupta vigerenA badhA ya dharmone niSphaLa banAvyA ne ? Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na kadAgraha-tyAga | prabandha tho adhikAra 14 meM [73] fmathyAtvavAnajInIvAha-salkAmuvAntiA ato ratistatra budhaividheyA, vizuddhabhAvai: shrutsaarvdbhiH||1|| cittamAMthI kadAgrahane dezavaTe devAya pachI ja mithyAtvane kALe bhAva vidAya pAmI zake che. ethI ja granthakArazrI have kadAgraha tyAga adhikAra kahe che. mithyAtvane je dAvAnaLanI upamA ApIe te jala bharyA zyAmavAdaLe same asadugrahane tyAga che. dAvAnaLane e ja ThArI zake. mATe zrutanA sArane jANatAM vizuddhabhAvanAvALA budha puruSoe asadugrahano tyAga karavAmAM rati karavI. [474] asadgrahAgnijvalitaM yadantaH, kva tatra tttvvyvsaayvlliH| prazAntapuSpANi hitopadeza-phalAni cAnyatra gaveSayantu // 2 // je aMtaHkaraNa kadAgrahanA agnithI bhaDake baLI rahyuM che, te aMtaHkaraNamAM tatvanA nizcayanI velaDIone vikAsa kyAMthI jovA maLe? prazama-bhAvanA pupanI ke hitepadezarUpa phaLanI te tyAM apekSA ja kayAMthI rakhAya? ' he bhavya ! ahIM kyAM bhUlA paDyA? jAo kayAMka bIje jyAM tamane te badhuM ya maLI raheze. ahIM te che mAtra aMgArA varasAvatI varSA! Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadAgraha-tyAga ra89 [475] adhItya kizcica nizamya kiJcidasadgrahAtpaNDitamAnino ye| mukha sukhaM cumbitamastu vAco, lIlArahasyaM tu na tairjagAhe // 3 // DuMka bhaNI laIne, thoDuM ghaNuM sAMbhaLI laIne kaI vAtane kadAgraha pakaDIne jeo pitAnI jAtane paMDita mAne che temane vANunA mukhane cuMbana karavAnuM sukha bhale maLe ! paNa vANInA saMganI lIlAnuM rahasya te teo kadI paNa pAmI na zake.173 [476] asdgrhotsrpdtucchd-bodhaaNshtaandhiikRtmugdhlokaiH| viDambitA hanta jaDaivitaNDApANDityakaNDUlatayA trilokii| kadAgrahathI UchaLatA bhArebhAra abhimAnavALA-adhakacarA jJAnathI bheLA jene aMdha karI detA jaDa loko te pitAnI vitaMDApracura paMDitAInI kauMcA (kaMDUlatA) thI traNe ya lekane parezAna karI mUke che ! [477] vidhovivekasya na yatra dRSTistamoghanaM ttvrviviliinH| azuklapakSasthitireSa nUnamasadgrahaH ko'pi kuhU vilaasH||5|| re! mAnave tame ATaluM te nakkI ja karI rAkhaje ke jyAM tattvaravi asta pAme che, jyAM gADha aMdhakAra chAI gayA che ane viveka-candranuM jyAM darzana ja thatuM nathI tyAM kRSNapakSa sAme asaMgraha ja pitAne pagadaMDe jamAvI beDo che. A kadAgrahanuM sAmrAjya te rAtrine apUrva zRMgAra che. 173 juo bhAminI vilAsa. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha [478] kutarkadAtreNa lunAti tattva-ballI rasAsiJcati dossvRkssm| kSipatyadhaH svAduphalaM shmaakhy-msdgrhcchnnmtimnussyH|6| jenI mati kadAgrahathI bhraSTa thaI gaI che te manuSya kutarkanA dAMtaraDA vaDe tatva-velaDIne chedI nAMkhe che; aMtaranA melA rasa (bhAva) thI doSavRkSane sIMce che; samatAnA mIThA phaLane dharatI upara teDI pADe che! [479] asadgragAvamaye hi citte, na kyApi sdbhaavrsprveshH| ihAGkarazcittavizuddhabodhaH, siddhAntavAcAM bata ko'praadhH||7|| kadAgrahanI patharALa bhUmizA cittamAM kayAM ya paNa saMbhAvanuM jala pravezI zakatuM nathI. e cittamAM vizuddha bodhanA aMkura pragaTI zaktA nathI. te.. temAM Agama vacanane zo aparAdha ! e aparAdha te e bhUmine ja kahevAya ne? [480] vratAni cIrNAni tapo'pi taptaM, kRtAprayatnena ca pinnddshuddhiH| abhUtphalaM yattu na nivAnAmasadgrahasyaiva hi so'praadhH||8|| nie mahAvrata AdaryA, ghera tapa paNa tapyA, khUba prayatnapUrvaka piNDa-zuddhi paNa karI, chatAM tenAM mIThAM phaLa temane na maLyAM temAM temanA kadAgrahane ja vAMka che. [481] sthAlaM svabuddhiH sugurozca dAturupasthitA kAcana modkaalii| asadgrahaH ko'pi galegrahItA tathApi bhoktuM na dadAti duSTaH / 9 / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadAgraha-tyAga 291 svabuddhine meTo thALa che, cittane AnaMda ApanArA upadezane apUrva lADu paNa temAM beThavAI gayA che paNa... A duSTa kadAgrahe evuM gaLuM pakaDI rAkhyuM che ke te pelA lADu khAvA ja detuM nathI. [42]guNAliziyama pAmathaMAti nAsatata: jiM drAkSA hi sAkSAdupanIyamAnAHkramelakaH kaNTakamuGna bhuGkate gurukRpAthI prApta thatA ane kadAgrahI mANasa svIkAratA nathI. paNa tethI zuM thaI gayuM ? UMTanI sAme drAkSanI AkhI luma dharavAmAM Ave paNa kAMTA ja khAvAne TevAelAM UMTa drAkSane aDe ya nahi temAM drAkSane doSa cheDe ja kahevAya? 4i83]saMgrahAbhAratiniteSAM na tivRg. viSTAsu puSTAH kila vAyasA no miSTAnnaniSThAH prasabhaM bhavanti kadAgrahane lIdhe jeo halakA mANasanI sobata kare che temane jJAnI puruSa upara prema thatuM nathI. viSTAmAM ja puSTa thatA kAgaDA balAtkAre paNa miSTAnanI prItivALA thatA nathI. [484]niyogava tinapu, purti mA~ ya: pramaniyukA asadgrahAdeva na kasya hAsyo'jale ghttaaropnnmaaddhaanH||12|| AvA mANaso kadAgrahane lIdhe ja zAstrayuktinI pAchaLa pitAnI matine doratA nathI kintu pitAnI matimAM Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrI adhyAtmasAra grantha je beThuM te pramANe ja--mArI macaDIne paNa--zAstrayuktine lagADavA yatna karatA hoya che. jyAM jala ja nathI : jyAM mRgajaLa che, tyAM pANI bharavA ghaDo nAMkhate mANasa ne hAsyAspada na bane? [485] asadgraho yasya gato na nAza, nadIyamAnaM zrutamasya zasyam / na nAma vaikalyakalaGkitasya prauDhA pradAtuM ghaTate nRpazrIH // 13 // jene kadAgraha nAza pAme nathI tene apAtuM zrata paNa prazasya nathI. ekAda aMganI khoDakhAMpaNathI kalaMkti thayelA puruSane , prauDha evI rAjyalakSmI ApI zakAya kharI? [48]gAme ghaTe vAravRtaM yathAsaniziyabhendu vaghAsa: asadgrahagrastamatestathaiva zrutAtpradattAdubhayovinAzaH // 14 // kadAgrahathI grasta banelI mativALAne zrutajJAna ApavAmAM Ave te te zratane nAza thAya, eTaluM ja nahi paNa tene durupayoga karavA dvArA te kadAgrahI jIvane ya nAza thAya che. (saMsAramAM anaMtavAra maryA kare che.) eka te ghaDo kA hoya ane pachI temAM pANI bharyuM heya te zuM thAya ? pANI te jAya ane sAthe ghaDe paNa jAya ! [48] tamaH pa, hitoSavayovikRtatA zunIzarIre sa mahopakArI kastUrikAlepanamAdadhAti // 15 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 mUDhAtmA, kadAgrahIne hiteApadeza Ape che te maheApakArI (!) kUtarInA zarIre kastUrIne lepa kare che ! [488] aSTenarubaM vizava mAtha ti yo'saddha pitAya / sakhidyate yatnazatopanItaM, bIjaM vapannUSarabhramideze // 16 // kAmahu-tyAga je sAdhu bhAre kaSTa veThIne prApta karelA Agama vacanAnA vizada arthAM kadAcahIne Ape che tene aMte te pastAvAnA ja samaya AvI lAge che. seMkaDo yatnA vaDe prApta thayelA bIjane ukhara bhUmimAM vAvatA mANasanI jema. [489] mRgoti zAstrANi gurostadAjJAM karoti nAsadgrahavAnkadAcit vivecakatvaM manute tvasAragrAhI bhuvi svasya ca cAlanIvat // 17 // kAgrahI mANasA zAstra vacana sAMbhaLavA tarapha lAparavA hAya che, jIvajJAne teA kadI svIkAratA ja hAtA nathI ane peAte ja mahAna vivecaka che evuM abhimAna dhAraNa kare che. cAlaNI jevA ja kahevAya ne jagatanA A laka! sAra bhAga cheDI daine asAra-chetarAM photarAM-pakaDI rAkhe ! ! ! kevu apUrvaM vivecana ! jagatamAM sAra pakaDAve ane asAra cheDAve te viveka kahevAya. ane A te avaLe viveka karatA jabaro vivecaka anya ! [oo 0]rmnAya cAturyamalAya rAa, tALAya pratimAjadutvam / garvAya dhIratvamaho guNAnAmasadgrahasthe viparItasRSTiH // 18 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrI adhyAtmasAra grantha kadAgrahInI duniyAmAM saddaguNonA bIja paNa viSaphaLane janma Ape che. enuM cAturya daMbha mATe, zAstrAdhyayana pApa karavA mATe, pratibhA ane paTutA lekane ThagavA mATe, ane bairya, ahaMkAra mATe ja bane che! kadAgrahInI duniyAmAM guNonuM jabaruM zIrSAsana thAya che ! [491] asadgrasthena samaM samantAtsauhArdabhRduHkhamavaiti taadRg| upaiti yAdRkkadalI kuvRkSasphuTatruTatkaNTakakoTikIrNA // 19 // kadAgrahInI sAthe maitrI karanAra tevuM duHkha prApta kare che jevuM peluM keLanuM jhADa ! ke je bicAruM kAMTALA jhADanI pAse UgIne bhAMgatA, paDatA ane ArapAra bheMkAI jatA aneka kAMTAothI satata trAsa pAmI rahyuM che ! [492] vidyA viveko vinayo vizuddhiH siddhAntavAllabhyamudAratA ca asadgrahAyAnti vinAzamete guNAstRNAnIva knnaahvaagneH|| vidyA, viveka, vinaya, cittavizuddhi, siddhAntapriyatA, udAratA vagere saghaLA ya guNe kadAgrahane kAraNe ja nAza pAmI jAya che. dAvAnaLanA eka kaNiyAthI ghAsanI gaMjI bhaDabhaDa baLatI nAza pAmI jAya che tema. [493] svArthaH priyo no guNavA~stu kazcinmUDheSu maitrI na tu tatvavitsu / asadgrahApAditavizramANAM sthitiH kilAsAvadhamAdhamAnAm Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadAgraha-tyAga kadAgrahIne svArtha priya hoya che guNavAna AtmA nahi; e mUDha mANaso sAthe maitrI kare che tatvajJa puruSa sAthe nahi. kadAgrahane lIdhe, jeNe pitAnI sAdhanAnI ItizrI AvI gayAnuM mAnI lIdhuM che te adhamAdhama nI AvI vicitra sthiti hoya che! [494] ida vidastatvamudArabuddhirasadgrahaM ystRnnvjjhaati| jahAti nainaM kulajeva yoSid guNAnuraktA dayitaM yshHshriiH|22 je udAra buddhivALA mahAtmA, kadAgrahanI A viDaM. banAo jANI le che ane taNakhalAnI jema ene tyAga karI de che, te mahAtmAnI upara guNethI kheMcAyelI yaza lakSmI mehI paDe che, pachI kuLavAna strInI jema patitulya temane kadI tyAga karatI nathI. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeAga svarUpa 15 vikAsanuM gaNita A krame cAlyuM jAya che. (1) kadAgraha tyAga. (2) mithyAtva nAza. (3) samyagdarzananI prApti. (4) viziSTa adhyAtma zuddhi. (5) yoga sAdhanA... bahAtmAne muktAtmA banAve tevA mananA koI paNa vicAra, vANIne koI paNa prayoga ke kAyAnI koI paNa kriyA; pravRtti ke nivRttie ya yAga kahevAya... mukhyatve jyAM niravadya pravRtti che te kayAga. mukhyatve jyAM nivRtti che te jJAnayeAga. muktinI prAptimAM mukhya che jJAnayAga...chatAM prathama che kama yAga. cittanA maLeAne dUra karavA kayeAga e maganA pANInI garaja sAre che. dUdha jevA jJAnayoga te cittanI puSTi karanArA che. zuddhi vinA puSTi kevI ? kayAga vinA jJAnayeAga zene ? jJAnayeAgI mahAtmA dhyAnayAga upara ArUDha thAya che. ane mukti yAga pAmI jAya che. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - yoga svarUpa ka adhikAra 15 mo prabandha pa me. [42] vyathAkrAnta-miththAravivipujA samyaktvazAlino'dhyAtma-zuddhogaH prasiddhyati // 1 // pahelA asagrahane kSaya thAya pachI mithyAtvanA viSakaNonuM vamana thAya ane tyAra pachI samyagdarzananI prApti thAya. samyagdaSTi AtmAne adhyAtmabhAva vizuddha ane pachI e bhAva ja ene gadazAnI bheTa dhare. [496] kamajJAnavibhedena, sa dvidhA tatra cA''dimaH / AvazyakAdivihitakriyArUpaH prakIrtitaH // 2 // ga be prakAre che - (1) kamaLa (2) jJAnega. kamalegaH- jinezvaradeve vihita karelI AvazyakAdi kriyArUpa karmaga che. mokSamAM kAraNabhUta je kaI AtmavyApAra hoya te adhe vega kahevAya. athavA bIjI rIte ema kahI zakAya ke sthAna, urNa, artha, AlaMbana ane nirAlaMbana ema pAMca prakAranA yoga che. temAMnA pahelA be karmavegamAM ane bAkInA traNane jJAnayegamAM samAveza thAya che. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrI adhyAtmasAra grantha sthAna - padmAsanAdi AsanavizeSa. uNuM - varNaccAra. artha - zabdAbhidheya-vyavasAya. AlaMbana - bAhya pratimAdinuM dhyAna. nirAlaMbana - Abhyantara rUpI dravyanA AlaMbana vinAnuM samAdhisvarUpa dhyAna. 174 [47] zArIrapardhAma, carca puSyakSAmAM ___ karmA''tanoti sadrAgAtkarmayogastataH smRtaH // 3 // karmaveganuM lakSaNa - devagurvAdi taraphanA prazasta rAgane lIdhe thatuM zarIranuM spandana vigere kaI paNa karma, puNya karmane utpanna kare. AvuM je puNyakarmotpAdaka karma e ja karmavega kahevAya che. [498] AvazyakAdirAgeNa, vAtsalyAdbhagavagirAm / prApnoti svargasaukhyAni, na yAti paramaM padam // 4 // karmaveganuM phaLa - ahIM AvazyakAdi kiyA upara rAga che ane bhagavaduvacana upara bahumAnabhAva che mATe A kamalegane sAdhanAra AtmA svargAdisukha prApta karI zake paNa paramapada prApta karI zake nahi. kemake AvazyakAdi dharma upara rAga, mukhyatve 174. (1) zAstra vArtA samuccaya: syAdvAda kalpalatA TIkA--mo stabaka zloka chamAnI TIkA. (2) yogaviMzikA-zleka raje. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 299 karIne zubhapuNyakarmane baMdha kare che, nahi ke viziSTa karma nirjarA. viziSTa nirjarA rAgabhAvathI na thAya. sarAgabhAva te zubhakarmane baMdha kare. ane zubhakarmabaMdha svargAdi sukho Ape. 175 [499] jJAnayogastapaH zuddhamAtmaratyekalakSaNam / indriyArthonmanIbhAvAtsa mokSasukhasAdhakaH // 5 // jJAnanuM svarUpa ane phaLa jyAre Indriyane viSaya pratye saddabhAva UThI jAya che ane tethI AtmAmAM ja ratisvarUpa je zuddha tapanI prApti thAya che te zuddhatapa ja sAnaga che. A jJAnaga paramapadane prApaka che. zuddhatapa te viziSTa nirjarA ja kare. viziSTa nirjarA mekSa ja Ape. 176 [500] na parapratibanyo'sminalpo'pyekAtmavedanAt / zubhaM karmA'pi naivAtra, vyAkSepAyopajAyate // 6 // pra-jJAnegIne AvazyakAdi zubha kriyA upara rAga na hoya ? je hoya te sarAgadazA AvI ne? tethI zubhakarmane baMdha paNa thaya ne? te pachI svargAdinI prApti paNa thAya ne? tame te jJAnegane mAtra mekSa sAdhaka kahyuM che? 15. (1) pravacanasAra...dhameLa ghariNA ... (2) ThA. ThA. :- 21-10. 176. zAstravArtA samuccaya: 9-22, 23. (2) zAstravArtA -21 zleka TIkA sAthe. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3oo zrI adhyAtmasAra grantha u.-jJAnagI mahAtmA mAtra AtmaraNatAmAM lIna heya che eTale emane AvazyakAdi kriyAomAM paNa rAga rahetuM nathI. vaLI teo je gocarI lAvavAnuM ke kadAcita AvazyakAdi karavAnuM zubha karma kare che te paNa tenI pratyenA rAgabhAva vinA ja kare che mATe zubhakarmane baMdha thatuM nathI, eTale te AvazyakAdi karma mokSanA kAryamAM bAdhA pahoMcADanAruM banI zakatuM nathI. 177 [501] na hyapramattasAdhUnAM kriyaa''pyaavshykaadikaa| niyatA, nizuddhavAratha: mRtam 7 | [502] yastvAtmaratireva syA-dAtmatRptazca mAnavaH / Atmanyeva ca santuSTastasya kArya na vidyate // 8 // [503] naivaM tasya kRtenArthoM nAkRteneha kazcana / na cAsya sarvabhUteSu kazcidarthavyapAzrayaH // 9 // apramattabhAvamAM ramaNatA karatA jJAnegI mahAtmAne AvazyakAdi kiyAo niyata hotI nathI, kemake teo dhyAnasvarUpatapathI ja zuddha hoya che. aticAra mukta hoya che. eTale emane aticArazuddhikaraNarUpa AvazyakAdi kriyAnuM niyata prajana hoya nahi. bIjAo paNa A ja vAta kahe che ke jyAM sudhI manuSya potAnA cittanI atyanta zuddhi karIne sthitaprajJa banatuM nathI tyAM sudhI ene jIvananI kRtArthatA lAgatI nathI; 177. juo prakRta adhikAra leka 11 me. Casale without you interes Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa tyAM sudhI ene "kAMIka karavAnuM ane "kAMIka na karavAnuM bAkI lAgyA kare che. paNa jyAre e sthitaprajJa bane che tyAre e AtmarativALA AtmAmAM ja tRpti anubhavatA, AtmAmAM ja satuSTa rahetA ene kazuM ya kArya karavAnuM bAkI rahetuM nathI, eTale ke karma dvArA prApta karavAnuM bAkI rahetuM nathI. karma karavAthI ke karma na karavAthI enI cittazuddhimAM kaze vadhAro ke ghaTADo thato nathI. vaLI ene bhUtamAtramAM jarA ya svArtha ke meha (vyapAzraya) hoto nathI. 178 [8] zazI niSidroDAnopA dhyAnAvaSTambhata: kyA'stu takriyANAM vikalpanam // 10 // are ! jJAnaganI ArAdhanA vakhate e AtmA dharmazukaladhyAnamAM evuM te talAlIna thaI jAya che ke tene pidugalika padArthanI gaMdha paNa AvatI nathI. AthI ja padArthomAM rati arati thavAne kaI avakAza ja saMbhava nathI. te pachI, "huM amuka (AvazyakAdi) kriyA karuM ? evo vikalpa te saMbhave ja kyAMthI ?180 [505] dehanirvAhamAtrArthA yA'pi bhikssaattnaadikaa| trijyA, jJAnino sAva thAnavijAtinI AzA prazna-zuM te jJAnagI AtmA bhikSATana vagere kriyA paNuM nathI karatA? je te kriyA karatA hoya te te kiyA 178. bhagavadgItA : 3-17, 18. 180..AcArAMga sUtra : 117. -- -- Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 zrI adhyAtmasAra grantha karavAnA temane vikalpa thAya ne ? eTale te vikalpa temanA dhyAnamAM vyAghAta kare ja ne ? u.-dehanA nirvAha karavA pUratI bhikSATanAdi kriyA dehAdi pratyenA asagabhAvane temanA dhyAnanA vyAghAta karI te jarUra kare che parantu lIdhe te jJAnayeAgInI kriyA zakatI nathI. vRkSanuM pAMdaDu nizceSTa heAvA chatAM paNa vAyunA vegathI UDI AkAzamAM bhramaNa kare che, tevI rIte prArabdha karmone AdhIna thayelA jJAnayogI bhikSATanAdi kriyAo kare che. [506 ] ratnazikSAganyA hi tanniyojanadRg yathA / phalabhedAttathA''cAra kriyA'pyasya vibhidyate // 12 // pra.-pramattadazAnI bhikSATanAdi kriyA dhyAnanyAghAta kare ane apramatta bhAvanI e ja bhikSATanAdi kriyA dhyAnavyAghAta na kare ema zAthI? u.-jhaverInA dIkarA ratnAnA guNa doSa jANavAnI dRSTie ratnA juve che ane tenAthI ratnA saMbaMdhI jJAnArjananuM phaLa prApta kare che. have jyAre te ja chekarA dukAne bese che ane te vakhate ratnA vecavA koI mANusa tenI pAse Ave che tyAre te ratnA kharIdatI vakhate paNa pUrve je rIte ratnA jotA hatA te ja rIte te karaze ratnA juve che. chatAM pUnI jovAnI dRSTimAM ane hamaNAMnI jovAnI dRSTimAM ghaNuA pharaka paDe che. pUrvAMSTimAM te ratnAnA guNudoSa jANuvAnu phaLa Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga svarUpa 303 meLavIne aTakI javAnuM hatuM jyAre have tethI paNa AgaLa vadhIne ratnonI kharIdI karavA vigere dvArA dhanArjana karavAnuM phaLa meLavavAnuM tenuM lakSa che. Ama be ya vakhata jovAnI kriyA eka sarakhI hovA chatAM phaLanA bhedathI te kriyAmAM bheda paDe che. A ja rIte pramattabhAvanI abhyAsadazAnI bhikSATanAdi kiyA ane apramattabhAvanI te ja bhikSATanAdi kiyA dekhItI rIte eka sarakhI hovA chatAM beyanA phaLa judA paDI jAya che. pramattabhAvanI sarAga avasthA e, uparanI apramattabhAvanI viziSTa avasthAnI apekSAe alpanirjarA karAvanArI tathA bahapuNyabaMdha karAvanArI hovAthI svargAdi sukhanA phaLane ApanArI bane che. jyAre apramattabhAvanI te ja kiyA atyanta prakRSTa nirjarA karAvanArI banIne mekSanA phaLane ApanArI bane che. Ama kulabhedathI AcAra kiyAne paNa bheda paDI jAya che. AthI ja pramattabhAvanI bhikSATanAdi kiyA dhyAnavyAghAta karI zake. paraMtu apramattabhAvanI te ja kiyA dhyAna vyAghAta karI zake nahi. 181 [507] dhyAnArthA hi kriyA seyaM pratyAhRtya nijaM manaH / prArabdhajanmasaGkalpAdAtmajJAnAya kalpate // 13 // 181. (1) gurUtatva vinizcaya. gA. 56nI TIkA. (2) ThA. ThA. : 24-29. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha A bhikSATanAdi kriyA dhyAnamAM vikSepa karanArI tA nathI ja banatI, kintu dhyAnanI puSTi mATe ja banI jAya che. eTaluM ja nahi paNa jJAnayeAgI AtmAne e vAtanA dRDha khyAla che ke A janma nikAcita karmathI prApta thaelA che. Ave sakalpa heAvAthI te mahAtmA peAtAnA manane viSayeAthI pAchu khe'cI laI ne asagabhAve bhikSATanAdi tamAma kriyA kare che mATe te e kriyAe AtmajJAna prApta karAvI ApanArI bane che. 304 [508 ] sthirIbhUtamapi svAntaM rajasA calatAM vrajet / pratyAhRtya nigRhNAti jJAnI yadidamucyate // 14 // [101] zana: naimevuM puchyA vRtigRhItayA / AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiJcidapi cintayet // 15 // [510] yato yato niHsarati manazcaJcalamasthiram / tatastato niyamyaitadAtmanyeva vazaM nayet // 16 // // 6 // bezaka, AtmAmAM sthira thaI cUkeluM mana paNa robhAvanA udaya thatAM kyAreka cala banI paNa jAya, parantu e vakhate je jJAnI mahAtmA che e teA manane viSayAthI pAchu khecI laI ne tene nigraha karI le che. A rIte pratyAhAra karavAnuM bIjAe paNa kahe che ke jyAre mana viSayAmAM jatu rahe tyAre tene pAchuM kheMcI levAnI ekadama utAvaLa karyA vinA dhIre dhIre dhairya yukta buddhithI ( sthira buddhithI) kAma levu" ane e rIte manane viSayAmAMthI pAchu kheMcI levu. pachI tene AtmAmAM sthira karavuM ane khIjuM kAMI ja vicAravuM nahi. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 305 = = eTale jyAre jyAre caMcaLa ane asthira mana bahAra nIkaLIne viSayamAM cAlI jAya tyAre tyAre tene buddhithI kAbumAM laIne AtmAmAM ja sthira karavuM. rAnI pazu jevI Indriyane utAvaLe vaza karavA jatAM te kadAca bhayaMkara tephAna macAvI de. 81 [511] ata evAdRDhasvAntaH kuryAcchAstroditAM kriyAm / sakalAM viSayapratyAharaNAya mahAmatiH // 17 // manane vaza karavAnI A saphaLa tarakIba che mATe ja calacittavALA mahAtmAe manane viSayathI pAchuM kheMcavA mATe zAstramAM kahelI tamAma AvazyakAdi kriyAo karavI joIe. [512] zrutvA paizAcikI vArtA, kulavadhvAzca rakSaNam / nityaM saMyamayogeSu, vyApRtAtmA bhavedyatiH // 18 // pizAcanuM kathana ane kulavadhUnA rakSaNane prasaMga sAMbhaLIne yatie haMmezA saMyamomAM dattacitta banI rahevuM joIe. (1) zeTha upara prasanna thayelA pizAce zeThane kahyuM, "je divasa kAma nahi Ape te divase tamane ja khAI jaIza." eka divasa kAma khUTyuM. zeTha gabharAyA; paNa zeTha buddhimAna hatA. sIDI lAvIne mUkI dIdhI. bhUtane kahyuM, "bIjuM kAma na pu tyAM sudhI A sIDI upara caDa utara karyA kara." 182. (1) bhagavadgItA : 6-25, 26. (2) prakRta grantha adhyAtmasAra kramAMka zlokanaM. 131 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zrI adhyAtmasAra grantha = (2) pati bahAragAma gaye. ghaNA mahinAo pasAra thayA. navoDhAne kAmavAsanA jAgI. sasarAne khabara paDI. gharanI tamAma dAsIone rajA ApIne badhuM kAma vahu upara nAkhyuM. rAta paDe te ya kAma pUruM na thAya. thAkIne leze thaIne sUI javA lAgI. vAsanA kyAM ya nAsI gaI muni paNa A rIte ja AvazyakAdi kiyA svarUpa saMyama gemAM otapreta rahe. [513] yA nizcayaikalInAnAM, kriyA naa'tipryojnaaH| . vyavahAradazAsthAnAM, tA evA'tiguNAvahAH // 19 // jeo nizcaya dharmane ja AtmAmAM bhAvita karI cUkyA che temane je AvazyakAdi kriyAonuM khAsa koI projana nathI te ja AvazyakAdi kiyAo vyavahAradazAmAM rahelA mATe te atyanta lAbha karanArI che. [514] karmaNo'pi hi zuddhasya, zraddhAmedhAdiyogataH / akSataM muktihetutvaM, jJAnayogAnatikramAt // 20 // pra-te zuM have ema ja nakkI thayuM ne ke chevaTe te jJAnaga ja mokSane hetu che? kiyA te nahi ja? u.-nA, ema nahi. zuddha evI kotsargodirUpa kriyA paNa zraddhA, medhA, vRti, dhAraNuM ane anuprekSAnA vegathI mekSane hetu barobara banI zake che kemake tevI zuddha kriyAmAM jJAnaganuM ullaMghana thatuM ja nathI. jJAnaga te tyAM etaprita thayele ja hoya che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vega svarUpa 307 [515] abhyAse sakriyApekSA, yoginAM cittazuddhaye / jJAnapAke zamasyaiva, yatparairapyadaH smRtam // 21 // [516] ArurukSosuneryogaM karma kAraNamucyate / yogArUDhasya tasyaiva zamaH kAraNamucyate // 22 // karma ane jJAnaganI maryAdA - yeganA abhyAsakALamAM gIone cittazuddhi mATe AvazyakAdi sa&iyAonI apekSA rahe che. ane jyAre e kiyA karatAM karatAM paripakava jJAnadazA prApta thaI jAya che tyAre te kiyAnI apekSA rahetI nathI. mAtra prApta thaelA Indriya ane mananA zamananI ja (saMkalpa rahita karmomAM) apekSA rahe che. bhagavadgItAmAM vyAsamunie paNa kahyuM che ke saMkalpa saMnyAsa (cittazuddhi) rUpa ga upara caDavAnI IcchAvALA sAdhaka munine mATe cittazuddhine vega jarUrI che. ane te mATe sakiyA (karma) e jarUrI kAraNa che. paNa jyAre e AtmA yegArUDha (siddha) thaI jAya che tyAre ene karmanI apekSA rahetI nathI. paraMtu karmavegathI ene je zamanI prApti thaI che e zamanI ja apekSA rahe che. A samabhAva ja ene gArUDha dazAmAM sthira rAkhe che. gArUDha AtmAnA saMkalpane sarvathA nAza thaye hete nathI kintu sarva saMkalpane upazAntabhAva thaye hoya che. (kSaNadoSavALe te gAtIta kahevAya.) eTale AvA gArUDha-siddha-upazAnta saMkalpa rUpa saMkalpa saMnyAsI-ne pharI saMkalpanuM utthAna thaI Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrI adhyAtmasAra grantha javAnI zakayatA rahe che. tevuM na mane te mATe tene zama bhAvanI jarUra rahe che,183 [7] thavA hiM nendriyAepu, sarvasaGkalpasanyAsI cAMgArUDha kone kahevAya ? indriyAnA viSayA tathA karyAM ( ane tenA phaLA ) ne viSe je anAsakta banI rahe che e sarva saMkalpanA saMnyAsI AtmA yeAgArUDha kahevAya che. 184 na manuSakhyatte / yogArUDhastadocyate // 23 // [8] jJAna triyAviddIna na, triyA yA jJAnanitA / supradhAnama yena, TrAmeD vijainayo: / / / prazna--tA zu jJAnayoga kriyAzUnya hoya ? uttara-nA. jJAna ane kriyA e ya bhegA maLIne ja meAkSa hetu ane che. mAtra emanI gauNutA, pradhAnatA heAvAthI judI judI avasthA ane che. jyAM kriyAnI pradhAnatA che ane jJAnanI gauNutA che tyAM kaceAga bane che. jyAM jJAnanI pradhAnatA che ane kriyAnI gauNatA che tyAM jJAnayoga ane che. karmo pradhAnayeAga te kayAga che; nahi ke karma svarUpa ja yAga te ka yAga. e ja rIte jJAnapradhAnayeAga te jJAnayoga, nahi ke jJAnamayayeAga te jJAnayega. [1] jJAninAM meyonena, nikhadyapravRttInAM jJAnayogaucitI ' 183. bhaga. gItA -6-3. 194. bhagavadgItA : -4. vittazuddhivaiyuvAm / tataH // 25 // // tA: Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ coga svarUpa 318 kamagathI jeo cittazuddhi prApta kare che tevA niravadya pravRtti (karmavega)vALA jJAnIne ja-pachIthI-jJAnega sAdhavAnuM ucita che. te sivAya nahi. puSTinI AvazyaktAvALA dadIne AMtaraDAM maLarahita ane majabUta karavA mATe prathama te maganuM pANuM ja apAya....pachI dUdha. dUdha vinA puSTi na ja Ave te jeTaluM sAcuM che teTaluM ja e paNa sAcuM che ke dUdha pacAvavAnI tAkAta maganA pANInA sevana vinA na ja Ave. mATe ahIM mukhya dUdha hovA chatAM paheluM te maganuM pANI ja. | maganA pANI je karmavega che, dUdha je jJAnaciga che. [20] gata va hi sutrAddha-caraNazinorA duHSpAlazramaNAcAragrahaNaM vihitaM jinaiH // 26 // prazna-te zuM prathama karmayoga ane pachI ja jJAnaga? uttara--hA. jarUra. Ama havAthI ja jinezvara dee prathama dezavirati zrAvaka dharmanI sparzanA karyA pachI kaSTasAdhya sAdhu jIvananA AcAranuM grahaNa karavAnuM pharamAvyuM che. dezavirati jIvana apekSAe karmapradhAna ga che. muni jIvana apekSAe jJAnapradhAna deza che. 85 pira] pradarzana saMvRtta, jarma yatpauSi doSocchedakaraM tatsyAd , jJAnayogapravRddhaye // 27 // 185. zAstravArtA samuccayaH 9-15 nI TIkA. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha A pramANenA krama hovAnuM kAraNa e che ke dezaviratirUpa sthUla prANAtipAtAdi viramaNanA eka uddezathI-pUrva bhUmikAmAM je kama ( kayAga ) pravRtta thayuM, te kama AgaLa upara siddha thanArA jJAnayeAganI prApti ane vRddhimAM ADA AvI zakanArA bAdhaka doSAnA nAza karI nAMkhavAnuM maLa AtmAmAM utpanna kare che. 310 vastusthiti ja AvI che mATe jJAnayeAganI sAdhanA karavAnI IcchAvALA AtmAoe paNa khAdhaka doSAnI sAphasUphI karavA mATe prathama teA kayeAgane ja svIkAravA paDaze. kayAga divela che. jJAnayeAganA dRzyapAnathI utpanna thatI puSTimAM bAdhaka banatA doSa maLanI sAphasUphI karavA prathama teA divela ja jarUrI che. [22] jJAnanAM 3 cama, na tazcittazodhanam / yAgAderatathAbhAvAt mlecchAdikRtakarmavat ||28|| ahIM eka vAta kharAkhara lakSamAM rAkhavI ke game tenA mAnelA kayAga cittazeAdhaka banI zakatA nathI. ajJAnInA karmayoga cittazuddhi karI zake ja nahi. kemake temanA mAnelA yajJayAga, snAna, zaucAdi kayogA atyanta sAvadya svarUpa heAvAthI cittazAdhana karIne te cittane prazama piraNAmavALuM banAvI zake tema nathI. jaMgalI halakA mANasAnuM deva-devI samakSa thatu pazuvadhAdi kama cittazeAdhaka na banI zake tema. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 311 je karma cittanuM dhana na kare te karmane karmavega kahI zakAya nahi. [523] na ca tatkarmayoge'pi phalasaGkalpavarjanAt / saMnyAso brahmabodhAdvA, sAvadyatvAtsvarUpataH // 29 // prazna-yajJayAgAdi karmavegamAM (karmacaganI ArAdhanAmAM) paNa cittanA doSane tyAga (saMnyAsa) thaI zake che kemake tyAM paNa je svargAdi phaLane saMkalpa na hoya athavA te AtmAnuM jJAna thayuM hoya te doSa tyAga kema na thAya? ane e rIte doSa tyAga thatAM cittazuddhi paNa thAya eTale pachI jJAnega paNa prApta thaI jAya. uttara-nA. je yajJayAgAdi kahevAte karmaga che, te svarUpataH (hiMsAdi svarUpa hevAthI) sAvadya che mATe tenAthI doSa saMnyAsa ane cittazuddhi thaI zake ja nahi. je cittamAM hiMsaka pravRtti karavAno saMkilaSTa pariNAma che te cittamAM tevI pravRttithI zuddhi kayAMthI saMbhave? [524] no ceditthaM bhavecchuddhi!hiMsAderapi sphuttaa| zyenAdvA vedavihitAdvizeSAnupalakSaNAt // 30 // ane je vedane mAnanArAone e ja Agraha hoya ke, "svarUpataH sAvadya evuM paNa yajJAdinuM karma cittazuddhi karI zake che. te te pachI pitAnA ISTadevatA samakSa jaMgalI leke je gevadha vigere kare che te paNa kema cittazuddhi na Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha kare? ane pachI jJAneganI siddhi paNa kema karI na Ape ? tyAM te tamAre paNa niSedha che. | vedAnuyAyI-nA. e karma te vedavihita nathI ne? je karma vedavihita hoya pachI te svarUpataH sAvadya paNa bhale hoya te ya tenAthI avazya cittazuddhi thAya. u-sAruM, te pachI nayAga vedavihita che. "jene zatrudha kare hoya teNe cenayAga kare tevuM vedamAM kahyuM che. A cenayAga durgatinA anubaMdhanI bhayaMkaratAdine lIdhe atinibdha karma hevAthI tamArA ja ziSTa purUSoe tene heya. kahyuM che. te have zuM karaze? nayAganuM karma vedavihita hevA chatAM ya cittazuddhi na ja karI zake ne? Ama svarUpataH sAvadha karma tenI gahiMsA che ane dhyeyAga paNa che mATe e daSTie be ya sarakhA che. te be ya citta zodhaka banI javAnI Apatti Avaze. je tamane mAnya nathI. eTale je agnihotrAdi karmo svarUpataH sAvadha chatAM temanAthI cittanA doSane saMnyAsa (tyAga) saMbhavatA hoya te gehiMsA yenayAga vigere karmothI paNa cittadoSasaMnyAsa kema na thAya? kemake yajJayAgAdi ane gehiMsAdi karmomAM sAvadhAnI daSTie koI taphAvata nathI. eTale "svarUpataH sAvadya karmathI cittazuddhi (doSa -saMnyAsa) na ja thAya." ema mAnavuM ja paDaze ane tethI ajJAnI mANasanA yajJayAgAdi karmo paNa svarUpataH sAvadya che mATe te cittazedhaka banI zake nahi ema svIkAravuM ja Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMga svarUpa 313 joIe. je karmo cittazodhaka na bane temane vastutaH kamalega kahevAya nahi. karmavega te cittazuddhi karavA dvArA jJAnegane sAdhaka bane ja. 1525] sAvadhaM karma no tasmAdAdeyaM buddhiviplavAt / karmodayAgate tvasminnasaGkalpAdabandhanam // 31 // eTale yajJayAgAdi je kaI sAvadha karma hoya tene Adara thaI zake nahi. kemake AvA karma cittamAM hiMsaka pariNAma utpanna karavA dvArA buddhine braza karanArA hoya che. pra.-te zuM sAvadha karmanuM kadApi yegI sevana na kare? u-azAtA vedanIya karmanA udayathI asahya regAdine upadrava jyAre AvI paDe tyAre kadAca AdhAkarmAdi sAvadya karmanuM sevana karavAnI pharaja paDe, kintu te vakhate paNa te sAvadya karma sevavAnI mane vRtti te nathI ja. mana vinA ja te karma sevavuM paDe che mATe te sAvadya karmanA sevanathI pApa karmane anubandha paDato nathI. je karmane anubandha azubha na paDe te karma sAvadya hovA chatAM vastutaH sAvadya na kahevAya azubha chatAM vastutaH azubha na kahevAya. [526] karmApyAcarato jJAturmuktibhAvo na hIyate / tatra saGkalpajo bandho, gIyate yatparairapi / / 32 // [527] karmaNyakarma ya: pazyedakarmaNi ca karma yH| sa buddhimAnmanuSyeSu sa yuktaH kRtsnakarmakRt // 33 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrI adhyAtmasAra grantha pra.-"huM haNuM" evA azubha saMkalpa vinAnuM sAvadya karma azubhakarmane bandha kema na kare? u.-je jJAnI che tene apavAdamAge sAvadha karma AcaravuM paDe te paNa tene muktibhAva bAdhita thatuM nathI kemake AtmAne kamane bandha hiMsAdinA saMkalpa vigerethI paDe che. gItAmAM paNa kahyuM che ke, "je puruSa, karma ane akarmane barAbara samaje che te, gamukta thayelA satkarmomAM baMdhana jete nathI, mATe te karmane akarma jANe che. ane mAtra niSkriyAmAM ajJAna hovAthI tene baMdhanakAraka karma ja samaje che. AvA DAhyA puruSane kema vartavuM te samajAvavuM paDatuM nathI. e te vikama na hoya evA sarvakarmane (gapUrvaka) karanAre thAya che. 186 [528] karmaNyakarma vA karma karma yasminnubhe'pi / nobhe vA bhaGgavaicitryAdakamaNyapi no mate // 34 // granthakArazrI kahe che ke amArA jina matamAM te uparokta be ja bhaMga nahi kintu bhaMgavaicitryane lIdhe ghaNA badhA bhaMga ahIM bane che. te A rIte - (1) karmamAM akarma svarUpa karmavega (2) karmamAM karma svarUpa karmaga (3) karmamAM karma-akarma svarUpa karmavega (4) karmamAM na karma, na akarma ravarUpa karmavega e ja rIte, 186. bhagavadgItA - 4-18. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gi svarUpa 35. (5) akarmamAM akarma svarUpa karmayoga (6) akarmamAM kama svarUpa karmavega (7) akarmamAM karma-akarma svarUpa koga (8) akarmamAM na karma, na akarma svarUpa karmavega [529] karmaneSkarmyavaiSamyamudAsIno vibhAvayan / jJAnI na lipyate bhogaiH padmapatramivAmbhasA // 35 // karma ane akarmanI (pUrvazlekakta) bhaMga vicitratAene (viSamatAone) vicAratA jJAnI mahAtmA kadAca sAMsArika karmo kare te paNa temAM udAsIna rahe che. ane tethI ja bhego bhegavavA chatAM e pApakarmathI lekhAtA nathI. pANIthI kamaLa patra na levAya tema. [530] pApAkaraNamAtrAddhi, na maunaM vicikitsyaa| ananyaparamAtsAmyAt , jJAnayogI bhavenmuniH // 36 // praH-zuM muni sAvadya (pApa) karma kare to paNa tenAmAM munipaNuM kahevAya? u-hA. apekSAe tema kahI zakAya. pra- 'pApanuM phaLa kadAca durgati maLI jAya te ?' evA saMzayathI koI AtmA pApa na kare te zuM tenAmAM ya munipaNuM AvI jAya che? u-nahi ja. bhale apavAda mAge AdhAkarmAdi sAvaghakarmanuM svarUpataH pApa sevavuM paNa paDe chatAM je te vakhate cittamAM kaI rAgAdi saMkaleza na hoya, asAdhAraNa utkRSTa. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = zrI adhyAtmasAra rAva samatA bharI hoya te te jJAnayogamAM sAcuM munipAnuM jarUra kahI zakAya. pApanA phaLarUpa durgatinA bhayamAtrathI pApana karanAramAM sAcuM munipaNuM kahI zakAya nahi. 1531] viSayeSu na rAgI vA dveSI vA maunamaznute / samaM rUpaM vida'steSu jJAnayogI na lipyate // 37 // jene viSaye pratye nathI te rAga ke nathI te roSa e ja munipaNuM che. bhale pachI viSaye kadAca sevavA paNa paDatA heya. viSane AsevanarUpa pApa na karavA mAtrathI munipaNuM mAnI levuM te nizcayanayathI bhUla bhareluM mantavya che. | sarva pugalamAM kyAM ya ISTanuM jJAna nahi, kyAMya aniSTanuM paNa bhAna nahi. AvI jAtanuM je cittanuM saMvedana te ja jJAnaga che. evA jJAnegavALA mahAtmA apavAdamAguM svarUpataH sAvadya AdhAkarmAdi doSane seve te ya karmathI lepAya nahi. [532] satattvacintayA yasyAbhisamanvAgatA ime / AtmavAn jJAnavAn vedadharmabrahmamayo hi saH // 38 // jeNe viSayanA bhegane kevaLa duHkhanA kAraNa tarIke vicAryA che ane tethI jeNe tene tyAga karI dIdhuM che, te AtmA nizcayataH AtmavAna che; vastu svarUpane jANa hevAthI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 317* jJAnavAnuM che, AcArAMgAdi Agama( veda)granthane jANa hevAthI vedavAk che; svarga mekSanA mArgasvarUpa-durgatithI bacAvanAra-dharmane jANatA hevAthI dharmavita che; ane sarva kalaMka mukta gasukhane jANatA hovAthI brahmavit che. A Atma apavAda mAge viSaya seve teTalA mAtrathI te karmathI, kema lepAya? 1 87 [533] vaiSamyabIjamajJAnaM nighnanti jnyaanyoginH| viSayA~ste parijJAya lokaM jAnanti tatvataH // 39 // eka viSaya ISTa dekhAya, bIje eka viSaya aniSTa dekhAya. AvI IcchAniSTatAnuM je vaiSamya darzana thAya che tenuM kAraNa ajJAna che. A ajJAnane ja jJAnegIo dUra karI de che. ethI peluM vaiSamyadarzana paNa dUra thAya che. Ama thatAM ITAniSThavane bhAna vinAne viyenAM pAramArthika svarUpane jANI laIne te mahAtmAo samagra leka svarUpanA mAtra sAtA banI rahe che. [535] inazvApUrva vijnyaanaaccidaanndvinodinH| jyotiSmanto bhavantyete jJAnanidhUtakalmaSAH // 40 // AvA apUrva vijJAnathI cidAnandanI mastImAM meja mANatAM, jJAnabaLathI pApa vAsanAone naSTa karI detA mahAtmAe chevaTe Atma prakAzane jhaLahaLate puMja banI rahe che. 6535] tejolezyA kvRiddhiryA paryAyakramavRddhitaH / - bhASitA bhagavatyAdau setthambhUtasya yujyate // 41 // 187. AcArAMga sUtra. 1luM adhyayana. 1lo. udeze su. 17. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha jema jema munine saMyamaparyAya vRddhi pAmatA jAya tema tema te mane upara uparanA devaleAkanI zuddha, zuddhatara teolezyAthI prApya cittanA sukhada sa MvedanAne TapI jAya tevI AtmamastI anubhavatA jAya che. AvuM zrI bhagavatyAdisUtramAM je kahyu che te AvA jJAnayogI munine ja ghaTe che. 188 318 [13] viSamepa samekSI ya: sa jJAnI sa ca tiH / jIvanmuktaH sthiraM brahma tathA coktaM parairapi // 42 // [barU7] vidyAvinayasampane trAlo vittini / zani caiva zvapAke ca paNDitAH samadarzinaH // 43 // vidyA, jAti, kula vagerenI viSamatAvALA AtmAmAM paNa je samAnatAnuM darzIna kare che te jJAnI che; te ja paNDita che; te ja saMsAramAM rahyA chatAM muktAtmA che ane te ja sthira brahma ( AtmA ) svarUpa che. bhagavadgItAmAM paNa A ja vAta kahI che ke jee AtmAnA yathA jJAnane prApta kare che e AtmajJAnI, "mahAtmA, vidyA--vinayavALA brAhmaNa ke kSatriya, gAya, hAthI, kUtaro ke cAMDAla-badhAyamAM-samabhAvathI avasthita brAnA sAkSAtkAra kare che. tAtparya e che ke jJAnI mahAtmAe A rIte satra "abhinna brahmanuM darzana karanArA bane che,189 188. upadeza rahasya : zlo. 192. 189. bhagavadgItA : 5-18. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paga svarUpa 319 538] ihaiva tairjita: sargoM yeSAM sAmye sthitaM manaH / _ nirdoSa hi samaM brahma tasmAd brahmaNi te sthitaaH||4|| A rIte jemane sarvatra brahmane sAkSAtkAra thaye emaNe te A maryalekamAM rahIne ja janmamaraNane jItIne amarapada prApta karyuM. kemake brahma sarvatra sama che ane doSarahita che. A jJAnayogIne sarvatra samatvane sAkSAtkAra thAya che mATe samatvasvarUpa brahmamAM eo sadA sthira rahe che. 190 [539] na praSyetpriyaM prApya nodvijetprApya cApriyam / sthirabuddhirasaMmUDho brahmavidbrahmaNi sthitaH // 45 // je ISTane prApta karIne temAM lIna thatuM nathI; aniSTane pAmIne dIna banatuM nathI e te sAce ja sthira buddhi che; mahamukta che e ja sAce brahmavita che. ane tethI te brahmamAM ja sthira thayela che ema avazya kahI zakAya.19 1 [540] agdizAyAM doSAya vaiSamye sAmyadarzanam / nirapekSamunInAM tu rAgadveSakSayAya tat // 46 // prazna-jAti, kula vigerenI te te AtmAmAM ucanIcatAjanita viSamatA te che ja chatAM te viSamatAnuM darzana na karavuM ane badhAne "sama" jevA e zuM doSa nathI? 190. bhagavadgItA : 5-19. 191. bhagavadgItA : 5-20. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrI adhyAtmasAra grantha u.-vaiSamyamAM sAmyanuM darzana e jarUra doSa che paNa pUrvAvasthAmAM-karmaveganI ArAdhanA sudhI ja. kintu jeo e dazAnI paNa upara cAlyA gayA che te jJAnagI nispRhI mahAtmAone te vaiSamyamAM sAmyanuM darzana doSa mATe te nathI ja banatuM kitu rAgadveSane kSaya karavA dvArA guNa mATe ja banI jAya che. [541] rAgadveSakSayAdeti jJAnI viSayazUnyatAm / chidyate bhidyate vA'yaM hanyate vA na jAtucit // 47 // vaiSamyamAM sAmyanuM darzana karatA jJAnegIne rAgadveSane kSaya thAya che eTale te jJAnIonA aMtara, viSayene grahaNa kare paraMtu IchAniSTarUpe te viSane grahaNa karavAmAM te temanA citta tana zUnya banI gayelA hoya che. pachI te jJAnagI AtmAnA zarIrane kaI chedI nAkhe, bhedI nAkhe ke haNI nAMkhe chatAM te badhA ya aniSTane tenuM aMtara grahaNa ja karatuM nathI eTale kayAre paNa te AtmA vastutaH nathI cheTA, nathI bhedo ke nathI haNAta. [542] anusmarati nAtItaM naiva kAGakSatyanAgatam / zItoSNasukhaduHkheSu samo maanaapmaanyoH||48|| ATha plekzI jJAnagInuM svarUpavarNana - (kramAMka 54 thI 549) pUrvAnubhUta sukhAdinuM jJAnagI smaraNa na kare. bhAvI sukhAdinI IcchA na kare. e te TADhamAM ke taDakAmAM, sukhamAM Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 321 duHkhamAM, mAnamAM ke apamAnamAM sadaiva sama rahe-mastAna rahe, kyAM ya rIjhe nahi, kyAM ya rasAya nahi! [543] jitendriyo jitakrodho mAnamAyAnupadrutaH / lobhasaMsparzarahito, vedakhedavivarjitaH // 49 // e mahAtmA IndriyanA vijetA hoya, krodha kaSAya uparanA kAbuvALA hoya, mAna mAyAnA jhapATe caDI jatA na hoya, lebhanA sparzathI paNa mukta hoya; strIvedAdinA udayathI pIDAtA na hoya; mokSa mAge saDasaDATa cAlyA jatA temane thAka ke kaMTALo jevA ya na maLe ! [544] sanniruddhayAtmanAtmAnaM sthitaH svakRtakamabhit / haThaprayatnoparata: sahajAcArasevanAt // 50 // re zI vAta karavI emanI? zuddhopagasvarUpa AtmAthI bhAvamanasvarUpa AtmAne nirodha karIne sadeva svarUpamAM e talAlIna hoya; pUrvasaMcita karmane ghAta karanArA hoya ane nikAcitakarmabalathI ja sahaja rIte pravRtti karatAM jatAM e jJAnagIo indriyAdinA pratyAhAra mATe mana upara kaI paNa prakArane balAtkAra karavAnI pravRttithI taddana virakta banI gayelA hoya ! [545] lokasaMjJAvinirmukto mithyAcAraprapaJcahat / ullasatkaNDakasthAnaH pareNa paramAzritaH // 51 // A gIe te kettara sthitine pAmyA hoya eTale lekasaMjJAmAM te teo jarA ya levAI na jAya ane 21 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zrI adhyAtmasAra pratye tethI ja lekenA mithyAcAranA prapaMcane te potAnAthI kyAMya dUra pheMkI detA hoya ! saMyama dharmanA asaMkhya adhyavasAyasthAnonI sIDInA pagathIyAM jhapATAbaMdha kUdatA kUdatA AgaLa vadhatA jatA hoya! ane utkaTa zubha maneyegathI atyaMta ujavaLa AtmabhAvane pAmelA hoya! [546] zraddhAvAnAjJayA yuktaH zastrAtIto hyazastravAn / gato dRSTeSu nirvedamaninutaparAkramaH // 52 // e zI jinavacana uparanI avicala zraddhAvALA hoya, jinAjJApAlanamAM paNa atyaMta ullasita gAvALA hoya, azubha adhyavasAyanA AtmaghAtI tIkSaNa zAthI atIta heya; ethI ja durgatimAM laI janArA bAhya-adhikaraNathI mukta hoya, adaSTa svargAdinI temane IcchA na hoya, eTaluM ja nahi paNa sAme AvIne paDe tevA dhanAdi padArthothI paNa udAsIna banelA heya. ane paMcAcAranA pAlananA parAkramanuM te pUchavuM ja zuM ? sadaiva thanaganatuM emanuM mana AcAranA adbhuta kSitijene sara karavA sadaiva haraNaphALa bharatuM devuM ja jatuM hoya! [547] nikSiptadaNDo dhyaanaagnidgdhpaapendhnvjH| pratisroto'nugatvena lokottaracaritrabhRt // 53 // e paramarSio mana, vacana, kAyAnA anarthadaMDanA pApane te kayAM ya dUra sudUra pheMkI de che! Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - ga svarUpa 323 ane pApakarmanA dhanane Dhagele? ene te dhyAna agnithI bALIne khAkha karI de che ! laukika nItirItinA nadInA ghoDApuranA sAme pravAhe ja dhasavAnuM zIkhyA che. kemake teo lekottara caritranA svAmI banelA che. 192 [548] labdhAnkAmAn bahiSkurvannakurvanbahurUpatAm / sphArIkurvanparaM cakSuraparaM ca nimIlayan // 54 // [549] pazyannantargatAnbhAvAn pUrNabhAvamupAgataH / bhunAno'dhyAtmasAmrAjyamavaziSTaM na pazyati // 55 // aho ! aho! A jJAnegInI apUrva dizA ! sAme AvIne UbhelA che ISTabhege ! te ya tenI AzaMsAne manamAMthI UMcakIne bahAra pheMkI de che, temane bahiSkAra pukAre che ! "kSaNamAM guNa, kSaNamAM tuSTa, kSaNamAM rAgI, kSaNamAM virAgI' ityAdi bahurUpa e karatA nathI ! ane pachI? pachI te cAmaDAnI AMkho bIDI de che; aMtaranI AMkhone ughADI mUke che! ane pachI AtamanA pradezamAM patharAelA vizuddha bhAvanuM darzana karatAM karatAM e jJAnagI mahAtmA pUrNa bhAvane pAmI jAya che! vAha...adhyAtmanA e anaMta sAmrAjyane ke betAja 192 dazavaikAlika sUtra : 1lI cUlikA zleka 2 thI 4. -- Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrI adhyAtmasAra grantha bAdazAha! pachI te e kazuM ya jeta nathI. keIne sAMbhaLa ja nathI! ! jJAnagInI e akaLa lIlAne tAga ApaNe te ze pAmI zakIe? [550] zreSTho hi jJAnayogo'yamadhyAtmanyeva yajjagau / bandhapramokSaM bhagavAn lokasAre sunizcitam // 56 // [551] upayogaikasAratvAdAzvasaMmohabodhataH / mokSApteyujyate caitattathA coktaM parairapi // 57 // [552] tapasvibhyo'dhiko yogI jJAnibhyo'pyadhiko mataH / kammibhyazcAdhiko yogI tasmAdyogI bhavArjuna ! // 58 adhyAtma mArgamAM te A jJAna ja zreSTha che, kemake paramAtmA mahAvIradeve AcArAMgasUtranA lekasAra nAmanA pAMcamAM adhyayanamAM A jJAnagane ja, "karmabaMdhathI avazya choDAvanAra kahyo che. tyAM paramAtmAe kahyuM che ke A jJAnaga kevaLa AMtara upagamaya che. (3onAratva) eTale tenAthI tarata ja AtmAne abrAnta bedha (3 + asaMmoH + vadha)nI prApti thAya che ane tethI ja zivapadanI prApti sAthe A jJAnAga joDAya che. arthAta ekSapada sAthenuM joDANa karI ApanAra A jJAnega bane che. 193 bhagavaddagItAmAM kahyuM che ke haThapUrvaka zIta uSNa vagere veidanAne mAtra sahana karatA tapasvIothI AyegI (jJAnegI) 193. AcArAMga sUtraH 5muM adhya. 3 jo u, 150muM sUtra. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ coga svarUpa 325 adhika sAre che, zAstracarcA vigere karavAmAM nipuNa evA kerA zabda-jJAnI karatAM paNa jJAnagI adhika sAre che; ane samajaNa vinAnA zuSka kerA karmakAMDI karatAM paNa jJAnagI mahAtmA adhika sArA che mATe he arjuna ! tuM yegI bana. 194 [553] samApattirihavyaktamAtmanaH paramAtmani / abhedopAsanArUpastataH zreSThataro hyayam // 59 // A jJAnayegamAM paramAtmAnI sAthe AtmAnI abhedarUpatA (ektA) vyakta bane che eTale e abhedanI upAsanArUpa A jJAnaga bIjA badhA karatAM zreSTha che. 195 [554] upAsanA bhAgavatI sarvebhyo'pi griiysii| mahApApakSayakarI tathA coktaM parairapi // 60 // [555] yoginAmapi sarveSAM madgatenAntarAtmanA / zraddhAvAna mate yo mAM tame yuodo mata: paddazA paramAtmA sAthenI A abheda upAsanA bIjI sarva upAsanAthI mahAna che. kemake A bhAgavatI upAsanA ja bhayaMkara pApakarmane paNa sarvanAza karI devA susamartha hoya che. yegIo tathA bhaktomAM paNa zreSTha koNa?" e zaMkAnA samAdhAnamAM bhagavadgItAmAM kahyuM che ke yegIo tathA bhakta karatAM gI-bhakta ke bhakta-vegI paramezvarane vadhu priya che. 194. bhagavadgItA : 6-46. 15: gaviMzikA TIkA : le. 19 saTIka. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 zrI adhyAtmasAra grantha arthAt badhA yAgIomAM izvaramAM citta lagAvIne zraddhApUrvaka izvarabhakti karanAra izvarane atyaMta priya che. A zlokanA mukhya Azaya e che ke bhakti vinA ceAga paNa vyartha che. 1 9 6 [ 556] upAste jJAnavAn devaM yo niraJjanamavyayam / sa tu tanmayatAM yAti dhyAnanirdhRtakalmaSaH / / 62 / / je jJAnayeAgI rAgarASarahita vItarAganA akSayasvarUpanI upAsanA kare che te eka vAra abhedyatAnA dhyAnathI peAtAnA saka nA kSaya karIne te vItarAga paramAtmasvarUpamAM maLI jAya che : vItarAgasvarUpa banI jAya che. [kha] vizeSamadhyajJAnAno : pravivalita: - / sarvajJaM sevate so'pi sAmAnyayogamA sthitaH // 63 // amuka mukhya sajJane na jANatA hAya chatAM kadAgrahathI mukta hAya evA koI paNa AtmA koI sarvajJane-sAmAnya devane niraMjana nirAkAra sajJa tarIke samajIne sevatA hAya tA te paNa sAmAnya ceAgavALA ceAgI mahAtmA teA kahevAya. [18] sarvajJo mulya tat--prativattiya cAvatAm / sarve'pi te tamApannA mukhyaM, sAmAnyato budhAH // 64 // vastutaH mukhya sajJa tA eka ja che. sarvajJa ghaNA nathI eTale sAmAnyataH te te nAnA je bhAvuka 19. bhagavadgItA: 6-47. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 727 AtmAo sarvane svIkAre che-seve che-te badhA ya vastutaH te te mukhya eka sarvane ja svIkAre che. bhale pachI koI mahAdevanA nAmathI ke kaI mahAvIranA nAmathI te sarvajJane svIkAratA hoya. (jyAre mukhya sarvajJa eka ja che tyAre temane nAmabheda bhale hoya paNa tethI sarvajJa aneka thaI jatA nathI. aneka nAmathI paNa sarvane svIkAranArA vastutaH te mukhya sarvane ja svIkAre che kemake mukhya sarvajJa te eka ja che.) 97 [559] na jJAyate vizeSastu sarvathA'savadarzibhiH / ato na te tamApannA viziSya bhuvi kecana // 65 // vaLI te te darzananA anuyAyIo kAMI sarvajJa nathI ke jethI te mukhya sarvane-saikAlika anantaparyAnA jJAna , vigerenI vizeSatAvALA tarIke teo jANI zake. e badhA ya asarvadaza-asarvajJa-che mATe te mukhya sarvane vizeSasvarUpathI te A jagatamAM kaI paNa prApta karI zakatuM ja nathI. eTale sAmAnyataH judA judA nAmathI ja te eka mukhya sarvajJane judA judA bhAvukAtmA svIkAre temAM kazuM navAIbharyuM nathI. [560 sarvajJapratipattyaMzAttulyatA sarvayoginAm / dUrAsannAdibhedastu tadbhUtyatvaM nihanti na // 66 // Ama badhA ya yegIo (judA judA nAmathI paNa) 197. ThA. kA. : 23, 27, 28. . . Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zrI adhyAtmasAra grantha sarvajJane te svIkAre ja che. eTale sarvajJanI pratipatti te badhAyanA AtmAmAM che ja. A sarvajJa-pratipattirUpa aMzathI badhA bhegIo tulya banI jAya che, bhale pachI nAmathI mukhyasarvagnane saikAlika ananta paryAnA jJAtA tarIke oLakhatA bhagavAna mahAvIranA anuyAyIo hoya athavA te mukhya sarvazana tevA svarUpabedhathI ghaNuM dUra rahelA mahAdeva vigere nAmathI saMbedhatA bIjA bhAvuke heya. mukhyasarvasathI dUra hovuM ke najIka hovuM tenI kaI vizeSatA nathI. dUranA ke najadIkanA-badhA ya-te mukhya sarvajJanA sevake to avazya kahevAya. rAjAnI najadIkamAM pradhAna vigere che ane rAjAthI dUra dvArapALa vigere che, paNa sevako te badhA ya che ja kemake te badhA ya rAjAnA Azrita che. pachI tyAM samIpasthatA ke dUrasthatAthI kaI bheda paDI jatuM nathI. pradhAna paNa rAjAne sevaka dvArapALa paNa rAjAne sevaka. e ja rIte badhA ya darzanane bhagavadbhakto-dUrastha ke nikaTastha-eka mukhya sarvajJanA ja sevaka che. [561] mAdhyasthyamavambyava devatAtizayasya hi / sevA sarvairbudhairiSTA kAlAtIto'pi yajjagau // 67 // [562] anyeSAmapyayaM mArgo muktA'vidyAdivAdinAm / abhidhAnAdibhedena tattvanItyA vyavasthitaH // 6 // (1) IzvaranA viSayamAM abhidhAna bheda tathA svarUpa bhedanI nirarthakatA - Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAga svarUpa 39 vividha devanI pUjAnA viSayamAM mAsthya bhAvanuM avalaMbana karIne ja devatattvanA atizaya svarUpa zuddhadevatvanI ja sevA karavI joI e. sarva budha puruSone A ja iSTa che. sAMkhyamatAnuyAyI kAlAtIte paNa AgAmI sAta zrlAkathI A ja vAta kahI che ke jene ame Izvara kahIe chIe tene 'mukta'vigere judA judA nAmathI ke, 'anAdizuddha' vigere judA judA svarUpabhedathI (abhidhAnA'imAM Adi padmathI svarUpa bheda levuM.) judA judA dAniko oLakhAve che ane jene ame bhavakAraNu-pradhAna kahIe chIe tene * avidyA 'vagere judA judA nAmathI te te dananA vAdIe eLakhAve che. te badhA ya vAdIonA izvaranA saMbaMdhamAM tattvataH tA A ja mArga vyavasthita thaelA che ke devatAtizaya e eka ja senya che. arthAt zuddhadevatvanA atizaya ( praka )vALA eka ja deva che. e eka ja deva sevya che. [563] mukto buddho'nyA'pi yadaizvaryeNa samanvitaH / tadIzvaraH sa eva syAt saMjJAbhedo'tra kevalam // 69 // IzvaranA abhidhAnabhedanI nirarthakatA : " kAlAtIta kahe che ke parabrahmavAdI jene mukta kahe che, auddho jene buddha kahe che ke jaine jene an kahe che, te game te nAmavALA paNu-je aizvaryathI yukta che te 'Izvara' paTTAtha che. te eka ja che. mukta' vigere to te eka ja IzvaranA judA judA nAma mAtra che. A rIte aneka saMjJAthI eka ja Izvara tatva kAMI aneka svarUpa anI na jAya. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 zrI adhyAtmasAra grantha [564] anAdizuddha ityAdiyoM bhedo yasya kalapyate / . tattattantrAnusAreNa manye so'pi nirarthakaH // 70 // IzvaranA svarUpabhedanI nirarthakatA? te eka ja brahmasvarUpa IzvaranA bheda pADatA zaivamatAnuyAyI tene anAdizuddha kahe che. bauddha tene pratikSaNa vinAzI kahe che. koI tene sarvagata kahe che te kaI asarvagata kahe che. A badhI te te dharmAnusAre IzvaranA svarUpabhedanI je kalpanA che te paNa nirarthaka che ema mane lAge che. [565] vizeSasyAparijJAnAd yuktInAM jAtivAdataH / prAyo virodhatazcaiva phalAbhedAcca bhAvataH // 71 // Ama kahevAnuM kAraNa e che ke (1) badhA ya dArzanikone IzvaranA svarUpa vigerenuM je jJAna hoya che te te sAmAnya ja hoya che. IzvaranA viziSTa svarUpanuM jJAna te hetuM nathI. (2) pite kalpelA IzvaranA svarUpanI puSTimAM apAtI anumAnAdi yuktio asiddhi Adi doSane lIdhe yuTyAbhAsa (jAtivAda-asat yukti) banI jAya che. . (3) vedAntAdi darzanemAM aMdara aMdara ja IzvaranA svarUpa nirNaya saMbaMdhamAM virodha jovA maLe che. (4) te guNavapuruSamAM ekAntanityatva, ekAnta anityatva vagere dharmo judA judA mAnIne paNa karAtI temanI ArAdhanAnuM phaLa te sarvakalezakSayarUpa eka ja Ave che. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAga svarUpa 331 A badhA kAraNeAne lIdhe vastutaH te guNuprakavALA puruSanu bahumAna ja phaladAyaka bane che. A cAra kAraNeAne lIdhe ema lAge che ke prakRSTa guNuvatpuruSanI sevA ja ucita che. tyAM temanA abhidhAnADhi bheda tadna nirarthIka che. [566] avidyAklezakarmAdi yatazca bhavakAraNam / tata: pradhAnamevata--saMjJA mevamuvA vatam II72 (2) bhavakAraNamAM abhidhAnabhedanI nirarthakatA H-- jema IzvaranA judAM judAM abhidhAna karyAM che tema te te dArzanikoe bhavakAraNIbhUtapadAnA paNa judAM judAM nAmeA pADayAM che. vedAntIe tene avidyA kahe che; sAMkhya tene kaleza kahe che; jaine tene kama kahe che; bauddho vAsanA kahe che ane zaiva tene pAza kahe che. game te nAmathI kahA paNa eka ja vastunA ghaNA nAmethI padArthoM ghaNA thaI jatA nathI. bhatrakAraNa te eka ja che jene ame pradhAna' kahIe chIe. eTale A nAmabhedo paNa nirarthIka che. [dda7] sthApi yovaro meT-citrovAdhistathA tathA / gIyate'tItahetubhyo dhImatAM so'pyapArthakaH ||13|| bhavakAraNamAM svarUpabheda H-- A avidyAdri nAmeAvALA bhavakAraNanA judA judA svarUpe te te dArzanikA batAve che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha koI tene mUtta kahe che to koI tene amUrta kahe che A badhI citra vicitra upAdhi paNa prastuta adhikAranA 71mA (kramAMka 565) zlAkamAM kahelA cAra hetuone kAraNe buddhimAnAne mATe tadna niraMka che. saghaLA ya bhavakAraNane heya mAne ja che pachI tenI mUtAdi aMgenI vizeSa vAtAmAM UtaravAnu prayeAjana zuM che ? eTale jema mukta, buddha vagere rUpe te te devatAnI vizeSa cintA nirarthaka che tema bhavakAraNanI paNa vizeSa cintA niraka che. 331 [68] tatoDaphyAnaprayAsoya cattamenipaLam / sAmAnyamanumAnasya yatazca viSayo mataH // 74 // eTale ( kAlAtIta kahe che ke) te te dArzanikone devatAvizeSa ( buddha, an vagere) nu deva tarIke nirUpaNu karavAnA prayAsa asthAne che. devatA te atIndriya vastu che. tenu te anumAna thaI zake. ane ' je azva mAn hAya te Izvara kahevAya ' evuM Izvara sAmAnyanuM ja anumAna thAya. Izvara vizeSanu nahi, dhUmathI vahni sAmAnyanuM jJAna (anumAna) thAya. tenA vizeSajJAna mATe teA vahninuM pratyakSa jJAna ja jarUrI bane. [569] saGkSiptarUcijijJa sorvizeSAnavalambanam / cArisaJjIvanIcAra - jJAtAdatropayujyate ||75 || Ama saMkSiptarucithI Izvara tatvane jANavAnI IcchAvALA mumukSu devivazeSanu avalaMbana na kare ane deva Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 333 sAmAnyanI-sarvajJa tarIke sevA kare che te paNa devavizeSanuM anavalambana, cArisaMjIvanIcAranA daSTAntathI upayogI banI, jAya che. jema baLada banI gayelA patine badhI auSadhi khavaDAvI. te temAM jarUrI auSadhi paNa AvI gaI ane tethI pati baLada maTIne pAchA puruSa thaI gaye. e ja rIte deva sAmAnyanI sarvajJa tarIke pUjA karatA yegI bhale amuka mukhya. sarvajJanuM (vItarAga sarvajJanuM) avalaMbana na le te paNa paramparAthI te te avalaMbana temane prApta thaI ja jAya che tethI te devavizeSanuM anAvalambana paNa aMte te upagI ja bane che. [570] jijJAsA'pi satAM nyAyyA, yatpare'pi vadantyadaH / jijJAsurapi yogasya zabdabrahmAtivartate // 76 // pra. devatatvanI jijJAsA mAtrathI zuM thAya? u. ganI sAdhanA te suMdara che paraMtu mane jANa vAnI IcchA (jijJAsA) paNa suMdara che. bhagavadgItAmAM paNa kahyuM che ke zabdazAstrI paNDita bhale bhAre catura hoya paraMtu temanuM cAturya mAtra zAbdika hoya che. emanAM karatAM te gasAdhanAmAM jijJAsA rAkhanAra paNa ghaNe vadhu zreSTha che, kemake gajijJAsu ganI dizAmAM kAMIne kAMI pragati karate ja rahe che jyAre kere zabdazAstrI (zabda brahma) kazuM karatuM nathI.198 198. bhagavadgItA : 7-16. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zrI adhyAtmasAra grantha [571] ArtI jijJAsurarthArthI jJAnI ceti caturvidhAH / upAsakAstrayastatra dhanyA vastuvizeSataH ||77 || IzvaranA upAsakonA 4 prakAra che. (1) Ata (du:khI) :- saMsAranA du:khAthI trasta jIve. (2) tatvajijJAsu :-duHkhanAza, sukhaprAptinI abhilASA vinAnA-paramAtma anugraha meLa vIne ja paramAtma tatvanA jijJAsu. (3) dhanecchu (4) jJAnI :- mAne ja parama satya che evA jJAnavALA. :- dhanAdinI kAmanAvALA jIvA. kayAga ane bhaktiyoga vaDe paramAmAnI temanuM ja astitva jagatamAM A cAramAMnA pahelAM traNa upAsake dhanya che. kema ke te traNeyanu vastu 'paramAtmA' ( lakSyarUpe) che. eTale A vastu vizeSane lIdhe pahelA traNeya dhanya che.199 ahIM e vAtanA khyAla rAkhavA ke dhanAdinA arthe paramAtmabhakti karanAranu' e bhakti anuSThAna, viSAnuSThAna ane che ema A ja granthanAM kramAMka 267mA zleAkamAM kahyuM che jyAre ahI. e ja dhanAthI bhaktane dhanya kahyo che. tathApi A dhanyatA, dhananA athI paNAne lIdhe nathI parantu vastu vizeSathI ' che. ahI vastu ( lakSya ) paramAtmA che. dhananA athI hAvA chatAM e mANasa dhana mATe bIje kayAMya yAcanA 199. bhagavadgItA : 7-16. 6 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 335 na karatAM paramAtmAnI ja bhakti kare che. eTale tyAM eNe je lakSyane pakaDyuM che e enI dhanyatAnuM nimitta che. nahi ke enI dhanArthitA. AthI ja zrIjayavIyarAyasUtramAM paramAmene aThaMga sevaka AjIvikAdinI pUrti mATe ISTaphala dhanAdine yAce che ane chatAM tyAM viSAnuSThAnatvanI Apatti saMbhavatI nathI. jene paramAtmA karatAM dhana upara vadhu rAga che evI vyakti dhana meLavavA mATe je paramAtma bhakti kare che te te vyakti viSAnuSThAna svarUpa kahI zakAya. [572] jJAnI tu zAntavikSepo nityabhaktiviziSyate / atyAsanno hyasau bharturantarAtmA sadAzaya: // 78 // cethA naMbarane upAsaka jJAnI te rAgAdi vikSepanI zAtivALe, sarvajJa paramAtmAnI nitya gabhakti karate pUrvokta traNa prakAranA upAsakathI judo ja tarI Ave che. e atyanta viziSTa koTine upAsaka che. kemake dehAdine viSe sAkSI tarIke rahelo ene antarAtmA sadAzayavALo hoIne brahmasvarUpanI atyanta najadIka AvI pahoMcyuM hoya che ** [573] karmayogavizuddhastajjJAne yuJjIta mAnasam / vAcAdhAnazca sarayAmAM virati 71 karmagathI vizuddha thaelA mahAtmA jJAnayegamAM cittane jeDe che ane jJAnegI bane che. je jJAnI bane che te ja paramazAnti meLave che. je jJAnI 200. bhagavadgItA : -17. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (336 zrI adhyAtmasAra grantha nathI te dharmatatvane zraddhALu banI zakatuM nathI. pachI e azraddhALu jyAM tyAM game tevI zaMkAo karavA lAge che. tevA saMzayagrasta AtmAne enI sukha zAntine) vinAza thaI jAya che. 2 0 ? [574] nirbhayaH sthiranAsAgra-dattadRSTivate sthitH| sukhAsanaH prasannAsyo dizazvAnavalokayan // 8 // [575] dehamadhyazirogrIvamavakraM dhArayanbudhaH / dantarasaMspRzan dantAn suzliSTAdharapallavaH / / 8 / / [576] sAtapItte parityarA dharSe zu dhI apramatto rato dhyAne jJAna yogI bhavenmuniH // 83 // karmayoganI sAdhanA karIne jJAnagI banelA mahAtmA jyAre dhyAnegane prApta kare tyAre te nirbhaya hAya, nAsikAnA agra bhAga upara sthiradRSTivALA haya, vratamAM sthira hoya, sukhAsanamAM beThelA hoya, temanI mukhamudrA prasanna hoya, cAre bAjunI dizAomAM kayAMya najara na karatA hoya, dehane madhyabhAga-keDa, mastaka ane gaLuM ekadama sthira heya, uparanI daMtapakti nIcenI daMtapaMktine aDatI na haya, be ya oSTapuTa sArI rIte bIDelAM haya, Ata-raudradhyAnane tyajIne dharmazukala dhyAnamAM cittane sthira karyuM hoya. A rIte jJAnegI mahAtmA apramattabhAve dhyAnayegamAM rata banatA hoya che. 2002 201. bhagavadgItA : 4-39, 40. 202. (1) yogazAstra : 4-135, 136. (2) bhagavadgItA : 6-10 thI 17. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga svarUpa 337 [77] varma samabhya jJAnayosidita: | dhyAnayogaM samAruhya muktiyogaM prapadyate // 8 // karmavegane sArI rIte siddha karIne prApta karelA jJAnayogamAM sArI rIte samAdhistha banelA mahAtmA dhyAnagara upara caDIne muktine vega (saMbaMdha) prApta kare che. A karmaLa e abhyAsadazA thaI jJAna e samAdhidazA thaI dhyAga e kSapakazreNinI sAdhanA thaI ane mukti e siddhi svarUpa bane. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P9999999999999999 ! = * * * = === * * * * * = * = hdara Pl = = == == kA kakaDA jIrA gAmanA la: mArI jAna .. * * = = === = = ==== dhyAnana 4 prakAra che. Ad...ro..dharma...zukala... pratyekanA vaLI cAra cAra bheda paDe che. pahelAM be tyAjya che. duranta saMsAramAM rakhaDAvanArAM che. bIjA be upAdeya che. svarga ane mekSanA sukhane denArAM che. bhAvanAonA abhyAsathI ane jagasvabhAvanA ciMtanAdithI vairAgya prApta thAya che. vairAgyathI jenuM mana vAsita thAya te mahAtmA dharmazukaladhyAnane bhajI zake. gItAne sthitaprajJa eTale A dharmadhyAnI mahAtmA. == . . . " kA == == ==== === === == === mAsa = === = PaasooOOOGOCasas Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa prabandha 5 me adhikAra 16 me [70] sthiramadhyavasAna thatA tadyArna, viramaNi bhAvanA, cApyanuprekSA cintA vA tatridhA matam // 1 // dhyAna eTale cittanuM sthira adhyavasAna. cittanA asthira adhyavasAnanA traNa prakAra che. bhAvanA, anuprekSA ke cintA. bhAvanA dhyAnAbhyAsa kiyA. anuprekSA=mRtidhyAnathI bhraSTa thayelA cittane pAchuM tyAM lAvavuM. cintA=bhAvanA ane anuprekSAthI atirikta adhyavasAna. 203. (579] muhUrttAntabhaveddhyAnamekArthe manasaH sthitiH / bahvarthasaGkrame dIrghA'pyacchinnA dhyaansnttiH||2|| 23 (1) samagra dhyAnadhikAra -hAri Ava. 4thuM adhyayana, (2) bIjA upayogI grantha-jJAnArNava (zabhacandrAcArya), dhyAnaprakaraNa, upadezamALA (mAladhArIyA) SoDazakanuM dhyAna prakaraNa. uttarAdhyayananuM 36muM adhyayana. (3) yoga zAstra -mAte kRti mAvanA nAkhyAlaca kriyetyarthaH anuprekSA smRtidhyAnAd bhraSTasya cittaceSTA, ukataprakAradvayarahitA cintaa| Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha eka ja viSayamAM antamuhUtta sudhI rahetI (77 la= 1 antamu`.) cittanI sthiti te dhyAna kahevAya. ethI vadhu kALa sudhI chadmastha dhyAna rahI zakatuM nathI. aneka viSayamAM sa'krama pAmatI evI cittanI dvIsthitinA kALavALI je acchinna dhyAnazreNi te dhyAnasannati kahevAya. 20 4. 340 [ 580] Artta raudraM ca dharmaM ca zuklaM ceti caturvidham / tat syAd bhedAviha dvau dvau kAraNaM bhavamokSayoH // 3 // dhyAnanA 4 prakAraH (1) AM (2) raudra (3) dharma (4) zukala. AmAMnAM pahelAM be dhyAna bhavanuM kAraNa che; bAkInAM e dhyAna meAkSanu kAraNa che. 205 [8] zabdAtInAmaniSThAnAM viyogAsaprayogayo: / cintanaM vedanAyAzca vyAkulatvamupeyuSaH // 4 // [ 582] iSTAnAM praNidhAnaM ca samprayogAviyogayoH / nidAnacintanaM pApamArttamitthaM caturvidham // 5 // Ata dhyAnanA 4 prakAra: (1) aniSTa saMyoga viyogacintA H-(i) aniSTa 204 (1) pAta Mjala yogadarzIna sUtraH 1-ra. (2) hAri AvaH-dhyAnAdhikAra gAthA ranI TIkA205 hAri. AvaH dhyAnAdhikAra. zlAka. 5. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 dhyAna svarUpa evA zabdAdiviSaye prApta thayA hoya te tenA viyeganI cintA. (A kayAre mArAthI dUra thAya?) | (i) aniSTa zabdAdi viSaye hajI aprApya che tenA saMganI cintA. (eno saMga na thAya te sAruM evI IcchA.) | pahelI vartamAnakALanI cintA che. bIjI bhaviSyakALanI cintA che. | (iii) je aniSTa viSayane viyega thaI gaye ane jene saga bhUtakALamAM theye nathI e viSayane aMge, "A ThIka ja thayuM ema vicAravuM te atItakALanI cintA che. prastuta ArtadhyAnanA A traNeya prakAra che. (2) regacintA -(saMga-viyeganI) regathI vyAkuLatA prApta thatAM vedanAne vicAra kare, "A vedanA kayAre dUra thaze ?" vedanA dUra thayA pachI pharI na thavAnI cintA, dUra thayA bAda "A ThIka thayuM tevI vicAraNArUpa cintA. (3) ISTa saMyoga viyoga cintA -aprApya evA ISTa viSayenA saMganI cintA ane prApta thayelA temane viyega thavAnI cintA. () nidAna cintA -tapa saMyamAdine phaLarUpe ajJAnAdinA ge svarga vigerenI samRddhinI prArthanA. A cAra prakAranI cintAmAM pahelI be cintA dveSamalinatAthI hoya che, trIjI cintA rAgamalinatAthI hoya che jyAre jethI cittA mehamalinatAthI hoya che. 206. 206 hAri. AvaH dhyAnAdhi. gAthA 11mI, 12mI. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 zrI adhyAtmasAra grantha [pa8rU] potAnAM sthAnamatra samava:. anatikliSTabhAvAnAM karmaNAM pariNAmataH // 6 // lezyA - A ArtadhyAnIne raudradhyAnInI jema kApata, nIla ke kRSNalezyA hoya che. paNa te lesthAe raudradhyAnI jevA atisaMkilaSTa pariNAmarUpe hotI nathI, kemake atisaMkilaSTa nahi. evA rasavALA karmonA pariNAma svarUpa A lehyA hoya che. [584] krandanaM rudanaM procaiH zocanaM paridevanam / / ___ tADanaM luzcanaM ceti liGgAnyasya vidurbudhAH // 7 // ArtadhyAnanA liMga (cihno): jyAM artadhyAna che tyAM kadanA hoya, rudana hoya, zeka heya ane punaH punaH kaThora vacanane pralA5 heya; e jIva mAthuM vigere pachADate hoya, mAthAnA vALa kheMcate hoya ane chAtI kUTato hoya. [585] moghaM nindanijaM kRtyaM prazaMsanparasampadaH / vismitaH prArthayanetAH prasaktazcaitadarjane // 8 // zilpa, vANijya vagere saMbaMdhita pitAnA kRtyamAM khAsa kAMI phaLa na nIpajatAM tenI vyartha nindA karate hoya; saMsArika parasampattinI prazaMsA karatA hoya, tenI abhilASA karate hoya ane te aizvarya meLavavAmAM atyanta Asakta hAya. A badhA ya AdhyAnanA kAryaliMge che. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343. dhyAna svarUpa [586] pramattazcendriyArtheSu gRddho dharmaparAGamukhaH / jinoktamapuraskuvannArtadhyAne pravarttate // 9 // ArtadhyAnanA hetu :- IndriyenA viSayabheganI vAsanAmAM je pramAdI hoya; bhegomAM Asakta hoya; dharmathI parAmukha hoya ane je jina vacanane AgaLa karavAmAM udAsa jaNAtuM hoya te AtmA vAraMvAra ArtadhyAnane pAme che. (ArtadhyAnathI dUra rahevA IcchanAre tenA A vizeSa kAraNe dUra karavA joIe.) [587] pramattAntaguNasthAnAnugataM tanmahAtmanA / sarvapramAdamUlatvAtyAjyaM tiryaggatipradam // 10 // maryAdA: 6ThThA pramattaguNasthAna sudhI sarvatra ArtadhyAna hoya che, mATe sarva pramAdanA mUlakAraNarUpa ArtadhyAnane mahAtmApuruSe tyAga karavo joIe. ArtadhyAna tiryaMcagatine Ape che. [588] nirdayaM vadhabandhAdicintanaM nibiDakrudhA / pizunAsabhyamithyAvAk, praNidhAnaM ca mAyayA // 11 // [589] cauryadhInirapekSasya tIvakrodhAkulasya ca / sarvAbhizaGkAkaluSaM cittaM ca dhanarakSaNe // 12 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrI adhyAtmasAra grantha raudradhyAna raudradhyAnanA 4 prakAra - (1) hiMsAnubadhI -bhayaMkara krodhathI nirdaya rIte pazu AdinA vadha, bandhana, mAraNa vigerenI cintA. arthAt te badhuM kadAca na karavA chatAM paNa tevuM karavAne dRDha adhyavasAya. AvA adhyavasAyavALe jIva atithI heya, duSTa vipAkane pAmanAre hoya ane nirdaya hoya. (2) mRSAnubadhI -kapaTapUrvakanAM luccAIthI bharelAM asabhya evA juThThAM vacana bolavAne adhyavasAya, tathA haNe mAre kApa" vagere balavuM. Ave AtmA atimAyAvI, gUDhApavALe tathA AtmazlAghAvALe ane paranindA karanAre heya. (3) steyAnubadhI :-palekanA apAyathI tadana nirapekSa ane pracaNDakrodhAgnithI AkuLavyAkuLa banelA AtmAnI javaghAta kare paDe che tema karavA sudhInI taiyArI vALI mananI malinatA sAthe cerI karavAnA mAnasika adhyavasAya. () parigrahAnubadhI -saghaLA svajanAdi upara, zuM teo mAru dhana uThAvI jaze?" ItyAdi svarUpa zaMkAthI te badhAyane ghAta karavAmAM kaluSita thayelA cittanI dhanarakSaNanI ciMtA. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 345 [20] rtitsatoSa-2numatithiri ! dezaviratiparyantaM raudradhyAnaM caturvidham // 13 // A raudradhyAna deSayukta hiMsAdikAryanA karaNa, kArA paNa ane anamedanasvarUpa hoya che. maryAdA - pAMcamA dezavirati guNasthAna sudhI pUrvokta cAra prakAranuM raudradhyAna hoya che. [591] kApotanIlakRSNAnAM lezyAnAmatra sambhavaH / atisaMkliSTarUpANAM karmaNAM pariNAmataH // 14 // lezyA :- raudradhyAnIne atisaMkilaSTa rasavALA karmanA pariNAme prApta thatI tIvarasavALI kApata, nIla, kRSNalezyA saMbhave che. [22 3tsava6ovargha nAnAmALioSatA hiMsAdiSu pravRttizca kRtvA'ghaM smayamAnatA // 15 // [23] niyitvAnanuzatha vamAna pAdriA liGgAnyatretyado dhIraistyAjyaM narakaduHkhadam // 16 // liMga - (1) hiMsAdimAne game te eka doSa sevyA pachI vAraMvAra te devanuM sevana karavuM; (2) hiMsA vagere aneka pApamAM aneka vakhata pravRtta thavuM; (3) hiMsAdinA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrI adhyAtmasAra grantha upAyarUpa tvapUchedana vagere aneka doSamAM pravRtta thavuM; (4) sAme mare nahi tyAM sudhI tene mAra mAra kare; (5) pApa karIne khUba AnaMda mAna; (6) parAnukammAzUnya hevuM; (7) pazcAttAparahita rahevuM. (8) bIjAnA duHkhamAM khUba rAjI thavuM. A badhA ya raudradhyAnanA kAryaliMge che. dhIrapuruSoe e badhAyane avazya tyAga karavo. phaLa -raudradhyAnanuM phaLa narakagatinI prApti che. [594] aprazaste ime dhyAne durante cirasaMstute / prazastaM tu kRtAbhyAso dhyAnamAroDhumarhati // 17 // ukata ArtadhyAna ane raudradhyAna beya aprazasta koTinA dhyAna che. cirakALathI jIve emane gADha paricaya karyo che. emane anta lAvavAnuM kArya atyanta kaThina che. prazasta dhyAnanI egyatA - jeNe bhAvanAdi vaDe cittane vAraMvAra zikSaNa ApyuM che te AtmA prazasta dhyAna (dharma, zukala) upara ArUDha thavAnI gyatA dharAve che. [595] bhAvanA dezakAlau ca svAsanAlambanakramAn / dhyAtavyadhyAtranuprekSA-lezyAliGgaphalAni ca // 18 // pUrvoktakamAM prazastadhyAnanI gyatA taiyAra karavA mATe cittane jenuM zikSaNa ApavAnuM jarUrI che te bhAvanAdi 12 bAbatene ahIM nAmanirdeza karavAmAM AvyuM che. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAna svarUpa 347 (1) bhAvanA (jJAnAdinI) 2. deza (dharmadhyAnane ucita) 3. kALa (dharmadhyAnane ucita) 4. svAsana (dharmadhyAnane. ucita) pa. AlaMbana (vAcanAdinuM) 6. kama (manareidhAdina) 7. dhyAtavya (AjJA vicayAdi) 8. dhyAtA (apramAdAdiguNayukta) 9. anuprekSA (anityAdi bhAvanAnuM Alecana) 10. lehyA. (zubha lezyA) 11. liMga (zraddhAdi) 12. phaLa (devakAdi).. [596] jJAtvA dhamya tato dhyAyeccatasrastatra bhAvanAH / jJAnadarzanacAritravairAgyAkhyAH prakIrtitAH // 19 // e bAra bhAvanAdinA svarUpane jANIne dharmadhyAna. dharavuM joIe. have te dharmadhyAnanI bhAvanAe A pramANe che. (1) bhAvanA cAra prakAre - jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA, cAritrabhAvanA, vairAgyabhAvanA. [597] nizcalatvamasaMmoho nirjarA pUrvakarmaNAm / saGgAzaMsAbhayocchedaH phalAnyAsAM yathAkramam // 20 // (1) jJAnabhAvanAnuM phaLaH nizcalatva - zrutajJAnanI AsevanArUpa abhyAsane sadA sevate AtmA, azubha vyApArathI manane nirAdha karIne (1) zubhamAM cittanuM avasthAna karavArUpa viziSTa bhAvanAne sparze che, (2) sUtrArthanI vizuddhi kare che (3) ane bhavanirveda prApta kare che. AthI enuM citta nizcala bane che. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrI adhyAtmasAra grantha (2) dazanabhAvanAnuM phaLaH asaMmeha - darzanabhAvanAnA abhyAsathI zaMkAdidoSa rahita banele prazamaayAdiguNayukta AtmA anya tatvamAM brAti vinAne (asaMmUha) bane che. (3) cAritrabhAvanAnuM phaLaH pUrvakarmanI nirjarA - A bhAvanAnA abhyAsathI navA karmonuM grahaNa, junA karmonI nirjarA ane zubha karmanuM grahaNa anAyAse prApta thAya che. (4) verAgyabhAvanAnuM phaLaH saMgAzaMsAbheccheda - jagasvabhAvane jANate AtmA vairAgyabhAvanAnA abhyAsathI niHsaMga bane che; AzaMsArahita bane che, IhalekAdi saptamayathI mukta bane che. [598] sthiracittaH kilaitAbhiryAti dhyAnasya yogyatAm / yogyataiva hi nAnyasya tathA coktaM parairapi // 21 // jJAnabhAvanA vigere pUrvokta cAra bhAvanAnA abhyAsathI bhAvita thaIne sthiracittavALa banele AtmA ja dharmadhyAnanI gyatA prApta kare che. bIjAne te tenI yegyatA paNa prApta thatI nathI. bhagavadgItAmAM paNa A ja vAta kahI che. (AgAmI zlekamAM.) [599] caJcalaM hi manaH kRSNa ! pramAthi balavad dRDham / tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram // 22 // [600] asaMzayaM mahAbAho! mano dunigrahaM calam / abhyAsena tu kaunteya ! vairAgyeNa ca gRhyate // 23 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 349 [601] asaMyatAtmano yogo duHprApya iti me matiH / vazyAtmanA tu yatatA, zakyo'vAptumupAyataH // 24 // arjuna-he kRSNa! mana te atIva caMcaLa che; AtmAne levI nAkhanAruM che; atyanta daDha ane baLavAna che. eTale mane to lAge che ke tene nigraha kare e te vAyune nigraha karavA jeTaluM atyanta duSkara kArya che pachI AgaLanA yeganI te vAta ja zI karavI? ane sthiramana vinA vaLI ga ke ? kRSNa - he mahAbAhu arjuna! caMcaLa manane nigraha kharekhara sukuSkara che paNa chatAM he kuntIputra arjuna! abhyAsathI ane vairAgyathI eno nigraha jarUra thaI zake che. he arjuna ! mAruM evuM spaSTa mantavya che ke jenuM citta pitAne vaza thayuM nathI ene sAmyabuddhirUpa yega duprApya che. paraMtu jeNe cittane vaza karyuM che te prayatnazIla mahAtmAne te (bhAvanA vigerenA) aneka upAyathI veganI prApti sulabha che. 207. [602] sadRzapratyayAvRtyA vaitRSNyAd bahirarthataH / etacca yujyate sarva bhAvanAbhAvitAtmani // 25 // sazabadhanA (pratyaya bedha) vAraMvAranA abhyAsathI 207. (1) bhagavadgItA:-6-34, 36, 35. 7-3 . (2) pAtaMjala yogadarzana 1-12, 13, 14, 15, 16 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa0 zrI adhyAtmasAra grantha ane bAhya arthothI tRSNAmukta banavAnA vairAgyathI mana vaza thAya che ane tevuM ja mana dhyAnayoga prApta karI zake granthakArazrI kahe che ke A badhI vAta bhAvanAthI bhAvita banelA AtmAmAM ja barobara ghaTI zake che. arthAt ame paNa e ja kahIe chIe ke je AtmA jJAnAdibhAvanAone abhyAsa kare tenuM ja citta dharma dhyAnanA vegane prApta karI zake che. (2) dharmadhyAnane yogya deza[603] strIpazuklIbaduHzIla-varjitaM sthAnamAgame / sadA yatInAmAjJaptaM dhyAnakAle vizeSataH // 26 // [60] zivAya hu pAme.vizeSa janane vA tena yatra samAdhAnaM sa dezo dhyAyato mataH // 27 // vijAtIya, pazu, napuMsaka ane durAcArI lokethI rahita evuM sthAna ja yatIone mATe saMyamadharmanI ArAdhanA mATe hovuM joIe ema jinezvara devee pharamAvyuM che. emAM paNa dharma zukala dhyAnanI prAraMbhika daza vakhate te vizeSa karIne tevuM ja sthAna hovuM joIe. paraMtu je mahAtmA gamAM sthiracitta banyA che temane te gAmamAM rahevAthI, upavanamAM ke vanamAM besavAthI keI taphAvata paDato nathI. eTale emane jyAM kyAM ya paNa cittanI samAdhi prApta thatI hoya te koI paNa deza te dhyAna dharavA mATe egya ja che. [605] yatra yogasamAdhAnaM kAlo'pISTaH sa eva hi / dinarAtrikSaNAdInAM dhyAnino niyamastu na // 28 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 3. dharma dhyAnanA kALa H-- je kALamAM yogasamAdhi suMdara banI rahetI hAya te ja kALa dharma dhyAnane ceAgya kALa samajavA. divase ke rAtre ke amuka samaye ja dhyAna dharavuM evu kALabaMdhana dhyAnIne hAI zakatu nathI. [66] cevavidyA nitA gAtu na svAsthAnovayAtinI / tayA dhyAyenniSaNNo vA sthito vA zayito'thavA // 29 // 4. dharma dhyAna mATe AsanaH 351 sthirayeAgIne vaLI AsananAM baMdhana kevA ? je koI mudrA tene eka vAra siddha thaI gaI pachI te mudrA tenA dhyAna mATenu zreSTha Asana. siddha thatI mudrA dhyAnamAM vikSepa karanArI teA na ja ane eTale te avasthAthI ja teNe dhyAna karavu joie. bhale pachI te vIrAsanAdimAM beThelA hoya kAyotsargomAM UbhA rahelA hAya ke daMDanI jema sUtelA hAya. e badhA tenA saphaLa dhyAnane mATenA suMdara Asano ja anI jAya che. [607] sarvAsu munayo dezakAlAvasthAsu kevalam / prAptAstanniyamo nAsssAM niyatA yogasusthatA // 30 // saghaLA dezamAM, sarvakALamAM ane badhI avasthAmAM atIta ana MtakALamAM mahAtmAoe kevaLajJAna prApta karyuM" che. eTale dhyAna mATe dezanuM kALanuM ke avasthAnuM baMdhana hAI zakatu nathI. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3para zrI adhyAtmasAra grantha niyama eTaleA ja che ke dareka ceAgIne yAgamAM musthatA (samAdhi) avazya rahevI joI e. je vyaktine je dezAdithI ceAgasusthatA prApta thAya te vyakitane te deza vagerenA niyama che eTalu ja hajI kahI zakAya. 1 [68] vASanA caiva pRcchA 2, pAnRtyanacintane 1 * * kriyA cAlambanAnIha saddharmAvizyakAni ca // 31 // 5. dhama dhyAna mATe yogya AlamanaH-- vAcanA (sUtradAna) pRcchanA (saMzaya dUra karavA pUchyuM) parAvanA ( bhaNelAnA avismaraNa mATe ane kanirA nimitte abhyAsa), anuprekSA (pUrvadhRtapAThanA avismaraNa mATe sUtrasmaraNAdi), pratyupekSaNAdi kriyA ane sAmAyikAdi Avazyaka e badhA ya dharmadhyAnanA AlamanA che. vAcanAdi cAra zratadharmAnugata Ala aneA che. pratyupekSaNAdi kriyA vagere cAritryadharmAnugata Alakhana che. [601] bArohati dandrajyA--myano viSama vm | tathAssrohati saGkhyAnaM sUtrAdyAlambanAzritaH ||32|| jema majabUta doraDAM vagerenA AlaMbanavALA TekarA vagere viSama sthAna upara caDI jAya che te rIte sUtravAcanAdi pUrvokata AlaMbanane pAmelA kiThana evA paNa sadhyAnane pAmI zake che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 353 phi0i] kAvanAbUta-pracUkSati: | dhyAnAdhArohaNabhraMzo yoginAM nopajAyate // 33 // sUtravAcanAdi pUrvokata AlaMbane upara bhakita, bahumAnabhAva hoya to te vizuddhabhAva, bhaviSyamAM thanArA dhyAnamAM jAgavAnI saMbhAvanAvALA azubhabhAvanA vinene kSaya karI nAMkhe che. Ama thavAthI dhyAnAdiyega upara caDatA mahAtmAonuM tyAMthI adha:patana thatuM nathI. [611] manorodhAdiko dhyAnapratipattikramo jine / zeSeSu tu yathAyogaM samAdhAnaM prakIrtitam // 34 // 6. kama - muktigamana kALe chellA aMtarmuhUrtamAM sagI kevaLI bhagavAna prathama bAdara kAyegathI bAdara vacanaga vigere kamathI ganirodha kare che ane chevaTe zukaladhyAnane cothe pAye 14mA guNasthAne prApta kare che. A sthAna pratipattine krama jinenA viSayamAM jANo. bIjA che mATe te te dhyAnapratipatti kama nathI. jene je kamathI manAdine nirodha karavA dvArA gasthaya prApta thAya te tenI dhyAna pratipattine kema jANu. [612] AjJApAyavipAkAnAM saMsthAnasya ca cintanAt / dharmadhyAnopayuktAnAM dhyAtavyaM syAccaturvidham // 35 // 7. dhyAtavya dvAra (ahIMthI 26 zlokamAM) cAra prakAre dharmadhyAnamAM upayukta mahAtmAe (1) devAdhidevanI 23 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zrI adhyAtmasAra grantha AjJAnuM cintana, (2) rAgAdi apAnuM cintana. (3) karmanA vipAkonuM cintana. ane (4) lekasasthAnanA svarUpanuM cintana karavuM joIe. 208. [613] nayabhaGgapramANADhyAM hetUdAharaNAnvitAm / AjJAM dhyAyejinendrANAmaprAmANyAkalaGkitAm // 36 // 1. AjJAvicaya dhyAna - (1) sAtavayanA bhaMga ane pramANathI samRddha banelI (2) hetu tathA carita ane kalpita kathAnakothI yukta ane (3) aprAmANya doSa vinAnI jinAjJAnuM dhyAna dharavuMcintana karavuM. (chevaTe "tameva sarva ItyAdi cintana paNa AjJA vicayasvarUpa che.) [614] rAgadveSakaSAyAdipIDitAnAM januSmatAm / aihikAmuSmikA~stA~stA~nnAnApAyAnvicintayet // 37 // 2. apAyaricaya - rAga, dveSa, kaSAya vagerethI pIDAtA prANIone prApta thatA Ihaloka saMbaMdhI tathA pAka saMbaMdhI te te trAsa vagere aneka apAyanuM cintana karavuM. [615] dhyAyetkarmavipAkaM ca taM taM yogAnubhAvajam / prakRtyAdicaturbhadaM zubhAzubhavibhAgataH // 38 // 3. vipAka vicaya - maneyegAdinA prabhAvathI utpanna thaeluM ane prakRti, 208. zAstravArtAsamuracayaH 9-20. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 3papa sthiti, rasa, pradezathI cAra prakAranuM je karma, tenA svarga nArakAdi vipAkenuM zubha ane azubhane vibhAga karIne cintana karavuM. [616] utpAdasthitibhaGgAdiparyAyalakSaNaiH pRthak / bhedairnAmAdibhirlokasaMsthAnaM cintayedbhutam // 39 // 4. saMsthAnavicaya - 22 zlokathI saMsthAnaviya dharmadhyAnanuM varNana, utpAda, sthiti, nAza (bhaMga) vagere paryAvALo leka che. mATe lekanuM svarUpa (lakSaNa) utpAda vigere paryAye kahevAya. A utpAda Adi paryAthI bharelA leka saMsthAnanuM cintana karavuM. vaLI nAmaleka, sthApanAka, dravyaleka, bhAvaleka ema pRthak pRthak rIte paNa saMsthAnanuM cintana karavuM. [617] cintayettatra kartAraM bhoktAraM nijakarmaNAm / arUpamavyayaM jIvamupayogasvalakSaNam // 40 // lokastha chavadravya cintana : - te lekamAM rahelA jIvanuM A rIte cintana karavuM ke "te jIva nijakarmane rtA che, karmaphaLane bhaktA che, arUpI ane avinAzI che tathA upaga e enuM lakSaNa che." arthAt sAmAnya vizeSa dharUpI cetanA e tenuM lakSaNa che." [618] tatkarmajanitaM kamanarama pariNA ! pUrNa mohamahAvarcakAmaurvAnalabhISaNam // 41 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 zrI adhyAtmasAra grantha [61] zAmanirapUvapayarazojIta | asadvikalpasallolacakraM dadhatamuddhatam // 4 // [6ra0] dRDha hotasivArapAta,timam | prArthanAvallisaMtAnaM, duSpUraviSayodaram // 43 // [dara] jJAnanuM vyApAdityavindrayam kadAgrahakuvAtena hRdayotkampakAriNam // 44 // [darara] vividhaghAsakvalpa-sthara cha m | cintayeca bhavAmbhodhiM calaDhoSAdridurgamam // 45 // pAMca kalothI saMsAranuM stara sAgarUpe cintana: (1) te jIvanA karmathI utpanna thaelA, (2) janma jarArUpa pANIthI bharapUra, (3) mehanA moTA vamaLathI ane kAmarUpa vaDavAnaLathI bhISaNa banelA, (4) AzArUpI pracaMDavAyuthI bharelA dhAdi pAtALa kalaza dvArA uchALAtAM azubha vikanA taraMgathI uddhata banelA samUhane dhAraNa karatA. (5) manamAM UThatI je Indriya viSayenI vAsanA dhArA-tenI je bharatI-tenA AvavAthI durlabdha banelA, (6) viSayasukhAdinI prArthanArUpI laharIonI paraMparAvALA, (7) karoDa upAye paNa na pUrI zakAya tevA viSayAsvAdarUpa paTavALA, (8) ajJAnardinane lIdhe vipattiorUpa vijaLIonA utpAtathI jyAM bhaya utpanna thaI gayA che tevA, (9) kadAgraha rUpa duSTapavananA susavATAethI hRdayane dhrujAvI detA, (10) aneka prakAranA vyAdhinA saMbaMdha rUpa mAchalAM ane kAcabAthI Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 357 : khIcakhIca bharelA, (11) deSarUpI jaMgama parvatane lIdhe. durgama banelA evA saMsAra-sAgarane vicAra kare.20 9 [dara) tasya saMtoSa sabhyatvedaDhavacananuM bahuzIlAGgaphalakaM jJAnaniryAmakAnvitam // 46 // [624] saMvarAstAzravacchidraM guptiguptaM samantataH / AcAramaNDapoTIptA-pavAdotsargabhUdvayam // 4 // [625] asaMkhyairduryodhairduSpradhRSyaM sdaashyaiH| sadyogakUpastambhAgra-nyastAdhyAtmasitAMzukam // 48 // [626] tapo'nukUlapavanodbhUtasaMvegavegataH vairAgyamArgapatitaM cAritravahanaM zritAH // 49 // [dara7] savinA vyakraSnA-catavistarataH | _ yathA'vighnena gacchanti, nirvANanagaraM budhAH // 50 // pAMca zlokathI saMsAra sAgara taravAno upAya - jeo cAritrarUpI vahANamAM bese che teo A saMsAra sAgarane pAra pAmI zake che. te cAritra vahANa kevuM che te kahe che. (1) jene samyakatvarUpa daDha baMdhana che, (2) jene aDhAra hajAra zIlAMgarathanuM pATiyuM che, (3) jyAM jJAna sukAnI che, (4) sattAvana bheTavALA saMvarathI jenAM Azravacchidro pUrI devAmAM AvyAM che, (5) mane gusyAdithI jenuM rakSaNa karavAmAM AvyuM che, (6) jJAnAcArAdi pacAcAra maMDapathI zobhAyamAna evA utsarga apavAdarUpa jene be mALa che, (7) sadAzayAdi - ra09. vi. Ava. bhASyaH pR. 1355. (granthAnta) Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrI adhyAtmasAra grantha asaMkhya durdhara mahAddhAonA kAraNe rAgAdi zatruothI je aparAjeya banyuM che, (8) jene sadyogarUpa kuvAstaMbhanA agrabhAga upara vizuddha jJAna kiyAtmaka adhyAtmanuM saDha. nAMkheluM che, (9) tarUpa anukULa pavanathI utpanna thaelA saMvegarUpa vegathI je vahANa vairAgyanA mArge paDIne saDasaDATa AgaLa dhapI rahyuM che te cAritryavahANane Azrita thaelA jJAnI puruSa sabhAvanA nAmanI peTImAM zuddhacittanuM ratna hevAne lIdhe koI paNa jAtanA vina vinA AgaLanA lekemAM kahevAtI je rIte nirvANa nagarane prApta kare che te rItanuM mahAtmAoe cintana karavuM (A pramANe prastuta adhikAranA 61mAM glaeNka sAthe saMbaMdha joDa.) [28] yathA ja morapachI ghavyatire sati che ___ saMsAranATakocchedAzakApaGkAklei muhuH // 51 // [629] sajIkRtasvIyabhaTe nAvaM durbuddhinAmikAm / zrite durnItinauvRndArUDhazeSabhaTAnvite // 52 // [darU] vAchatyatha dharmaza-madIpe amadapA tatvacintAdinArAca-sajjIbhUte samAzrite // 53 // phiraka] fmatho ne veze satharzanamatri | mithyAtvamantrI viSamAM prApyate caramAM dazAm // 54 // [632] lIlayaiva niruddhayante kaSAyacaraTA api / prazamAdimahAyodhaiH zIlena smarataskaraH // 55 // tatvAcana Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 359 [633] hAsyAdiSaTkaluNTAka-vRndaM vairAgyasenayA / nidrAdayazca tADyante zrutodyogAdibhirbhaTaiH // 56 // [634] bhaTAbhyAM dharmazuklAbhyA-mAttaraudrAbhidhau bhaTau / nigraheNendriyANAM ca jIyate drAgasaMyamaH // 5 // [635] kSayopazamatazcakSu-darzanAvaraNAdayaH / nazyatyasAtasainyaM ca puNyodayaparAkramAt // 58 // [636] saha dveSagajendreNa rAgakesariNA tathA / sutena mohabhUpo'pi dharmabhUpena hanyate // 59 // [637] tataH prAptamahAnandA dharmabhUpaprasAdataH / yathA kRtArthA jAyante sAdhavo vyavahAriNaH // 60 // [638] vicintayettathA sarva dharmadhyAnaniviSTaghIH / ' IdRganyadapi nyastamarthajAtaM yadAgame // 61 // agiyAra zlokamAM mahArAjanuM AkramaNa ane tenI 522045 : saMsAra nATakano ucheda thaI javAnI vAraMvAranI AzaMkAthI have meharAjanuM citta malina thaI gayuM che. kemake ene samAcAra maLyA che ke, "cAritra-nakAmAM aneka vepArIone (jIvasvarU5) besADIne temane mokSapurImAM laI javAmAM Ave che." have te pUchavuM ja zuM? meha cAMciyAe pitAnA subhaTane ekadama sajaja karI dIdhA. keTalAka dubuddhi nAmanI nAvamAM goThavAI gayA. bAkInA keTalAka subhaTone duSTanIti nAmanI nAvamAM besADI dIdhA ane badhI nAvaDIo haMkArI mUkI. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha A bAju dharAjanA subhaTonA samUha paNa tatvacintAdi sutIkSNa bANeAthI sajja thaI gayA ane raNamedAnamAM UtarI paDyo ! 360 bhayAnaka yuddha ArabhAI gayuM! samyagdarzanamantrIe mithyAtvamantrIne teA mRtaprAyaH karI dIdhA! prazamAdi mahA cAddhAoe duSTa kAyAne ramatamAM pakaDI lIdhA! kAmacArane teA zIla subhaTe gUMgaLAvI ja nAMkhyA ! vairAgyasenAe hAsyAdi cha lUTArAone teA kAMI mAra mAryAM che mAra ! ane zrutAghogAdi subhaToe bApaDI nidrAne jhUDI nAMkhavAmAM ya kAMI khAkI rAkhI nathI ! dharma zukala nAmanA be mahAsubhaToe A raudra nAmanA mehasubhaTa upara jvala'ta vijaya meLavyeA. ane pelI IndriyA pakaDAI jatAM asaMyama teA bApaDA taddana baLiyA thaI gayA ! ekadama jItAI gayA ! kSayApazama mAvasubhaTanA jhapATA ya kAMI ochA na hatA ! enA bhayaMkara AkramaNathI DaghAI gayelA cakSu zanAvaraNAdi tA jIva laIne nAThA ! ane pelA puNyAya ! eNe ya kamAla karI nAMkhI ! azAtAnA sainyane kayAM ya nasADI mUkyuM! ane dharmarAje tA bhAre dekArA khelAvI dIdhe!! rAga kesarI ane dveSagajendra e ya meAhanA vIra saMtAnIA ! paNa Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 361 e beyane-ane emanA kALamukhA bApa mehane-traNeyane lohI vamatA karI nAMkhyA! dharatI upara sadAne mATe DhALI dIdhA! dharmarAjane vijaya thayo! saMsAra sAgarane pAra UtarI javA naukAmAM beThelA saghaLA ya sAdhu vepArIo khUba AnaMdamAM AvI gayA ! Ama dharmarAjanI kRpAthI e sAdhu vepArIo je rIte jIvanane kRtArtha karI jAya che e badhuM ya dharmadhyAnamAM otapreta cittavALA mahAtmAe vicAravuM. eTaluM ja nahi paNa AvA prakAranA bhAvanuM bIjuM paNa apramattatAdibhAvanuM kathana ke je nAgadattanA kathAnaka dvArA AvazyakasUtra (jinAgama)mAM ApyuM che te paNa dharmadhyAnI mahAtmAe vicAravuM. - ahIM 7muM dhyAtavya dvAra pUrNa thAya che. * 8. dhyAtA[639] manasazcendriyANAM ca jayAyo nirvikAradhIH / dharmadhyAnasya sa dhyAtA zAntodAntaH prakIrtitaH // 6 // dharmadhyAnane dhyAtA te ja banI zake je mana ane Indriya upara vijaya meLavIne nirvikAra buddhivALo banya hoya ane tethI ja je zAna ane dAna banyuM hoya. [640] parairapi yadiSTaM ca sthitaprajJasya lakSaNam / ghaTate hyatra tatsarva, tathA cedaM vyavasthitam // 63 // 210. hAri. Ava. 4thuM prati.Ava, 125mI gAthAnI TIkA. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha [] pragati thavA mAna sanmAI! manogatAnA AtmanyevAtmanA tuSTa: sthitaprajJastadocyate // 6 // - bIjA dArzanikane sthitaprajJa AtmAnuM ja svarUpa ISTa che te saghaLuM ya dharmadhyAnane dhyAtAmAM ghaTI jAya che. (mATe dharmadhyAnI sthitaprajJa kahevAya.) zrI bhagavadgItAmAM arjunane saMbaMdhIne kRSNa kahe che ke, "he arjuna! mane gata saghaLA kAmabhegone jyAre sAdhaka dUra karI de che ane cittAtmAthI pitAnA AtmAmAM ja je tuSTa rahe che te sthitaprajJa kahevAya che. 2 1 1 [64] suSyanuddhinamanA: mu vigatapdA vItarAgabhayakrodhaH sthitadhImunirucyate // 65 // duHkhamAM je dIna banatuM nathI, sukhanI jene pRhA nathI, jenA cittamAMthI rAga, bhaya ane kodhAdi kaSAye cAlI gayA che te muni sthitaprajJa kahevAya che. 2 1 2 kirU] ya sarvatranamittera-tattA gumANamAM nAbhinandati na dveSTi, tasya prajJA pratiSThitA // 66 // te te zubhAzubha vastu prApta karIne paNa je AtmA te badhAyamAM udAsIna rahe-na hoya tyAM AnaMda ke na hoya tyAM dveSa-te AtmAnI prajJA pitAnA AtmAmAM sthita che. arthAt te AtmA sthitaprajJa kahevAya.2 13 211. bhagavadgItA : 2-55. 212, bhagavadgItA : 2-55. 56. 213. bhagavadgItA : 2-57. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 33. 6i44] yA saMte vADyuM mAnava sarvaza: indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA // 67 // jema kAca pitAnA aMge pAMgane badhI bAjuthI saMkecI zake che tema je AtmA viSayathI pitAnI Indriyone ekadama saMkocI le che te AtmA sthitaprajJa kahevAya che, tevA AtmAnI buddhi sthira thaelI kahevAya che."2 14 [64] zAnta kAnto mAda-tmArAmatathA sthita: siddhakya hi mAvo : zaiva sIdhogyatA dvA Ama je AtmA zAnta hoya, dAnta hoya ane A rIte AtmaramaNatAmAM lIna hoya te ja AtmA dharmadhyAnane dhyAtA banavAne gya che, kemake sAtamA vigere guNarathAne rahelA siddhagIne je svabhAva che te ja A sAdhakanI gyatA che. arthAt siddhagImAM je guNanI pUrNatA hoya tenA ja azenA astitvarUpa yogyatA sAdhakamAM hevI joIe.215 [64] thAtAva phuvA -pramattaH pa thoDA __ pUrvavid yogyayogI ca, kevalI parayostayoH // 69 / / zukaladhyAnanA cAra pAyA che. je dharmadhyAnane cegya dhyAtA kahyo te ja zukaladhyAnanA pahelA be pAyAne yogya e dhyAtA che, paNa temAM je apramatta AtmA A be pAyAne dhyAtA hoya te te pUrvadhara mahAtmA ja hoya.. 214. bhagavadgItA : 2-58. 215. adhyAtmapaniSata : 3-1. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 zrI adhyAtmasAra grantha eTale ke je pUrvadhara na hoya te apramatta AtmA zukaladhyAnanA pahelA be pAyAne dhyAtA hoI zake nahi. je pramatta mahAtmA hoya te te pUrvadhara na paNa hoya te ya zukaladhyAnanA pahelA be pAyAne dhyAtA hoI zake. AthI ja mASatuSamuni ke marudevImAtA vigere pUrvadhara na na hatAM chatAM temane pramatta avasthAmAM zukaladhyAnane pahelA be pAyAnuM dhyAna ghaTI zake che. zukaladhyAnanA trIjA pAyAnA dhyAtA sagI kevaLo hoya che, jyAre cothA pAyAnA dhyAtA agI kevaLI hoya che. ra 16 [647] anityatvAyanuprekSA dhyAnasyoparame'pi hi / bhAvayennityamabhrAntaH prANA dhyAnasya tAH khalu // 70 // 9. dharmadhyAnInI anuprekSA - A dhyAnayogathI nivRtti thAya tyAre abhrAnta AtmAe anityasvAdi 12 bhAvanAnI anuprekSA karavI; kemake te bhAvanAo dhyAnanA prANasamI che. tUTelI paNa dhyAnadhArAne sAMdhanArI A bhAvanAo che. 217 10. dharmadhyAnInI vezyA - dharmadhyAnI munine tIvra-tIvratara ke tIvratama pariNAma pUrvaka teje padma ke zukala lezyA hoya. 216. hAri. Ava. : dhyAnAdhiH-gA. 64. 217. yogazAstra : 4-122, Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 365 [48] tItrAhimemAnaH curvezyAti dyottara liGgAnyatrA''gamazraddhA vinayaH sadguNastutiH // 71 // 11. dharmadhyAnInA liMga - jinekta AgamamAM prarUpelAM vRddhavyAdinI apUrva zraddhA hevI, (2) deva-gurnAdine yathAyogya abhyasthAnAdi vinaya kara, (3) emanA sadguNanI stavana karavI. A traNa dharmadhyAnanA kAryaliMge che. jene dharmadhyAna heya tene A traNa dharmo prApta thAya. [649] zIlasaMyamayuktasya dhyAyato dharmyamuttamam / svargaprApti phalaM prAhuH prauDhapuNyAnubandhinIm // 72 // 12. dharmadhyAnanuM phaLa :- zIla ane saMyamathI yukta je mahAtmA AvA dharma dhyAnane dhyAve che temane prauDhapuNyanI uttarettara sarjatI (puNyAnubaMdhI puNyanI) svargAdi saMpattio prApta thAya che. ane A puNyAnubaMdhI puNya avazya mekSa saMpattine meLavI ApanAruM bane che. ahIM dharmasthAna aMgenA bhAvanAdi 12 dvArenuM varNana pUrNa thAya che. [650] dhyAyecchukamatha kSAnti-mRdutvArjavamuktibhiH / chadmastho'Nau mano dhRtvA vyapanIya mano jinaH // 73 // zukaladhyAna - have zukaladhyAnanA viSayamAM pUrvokta 12 dvArenuM Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra graMtha nirUpaNa granthakArazrI kare che. temAM pahelA cAra dvArA te dharma dhyAnanI tulya ja che mATe te na kahetA paMcamAM AlaMbanAdi dvAra kahe che. pa. zukaladhyAnanA AlaMbana --(kSamAdi guNa) jinamatamAM je pradhAna che tevA kSamA, mRdutA, rAjulA, niHspRhatAdi AlaMbanathI chadmastha dhyAtA zukaladhyAna upara caDe che. 6. kama - chadmastha AtmAnuM mana prathama te traNe ya bhuvana viSayaka heya paNa pachI keme karIne te mananA viSayane saMkSepa karatAM karatAM tene paramANumAM lAvIne mUkI de ane e rIte zukala dhyAna dhyAve. jyAre jina (kevalI) ma gane nirodha karI daIne (dravyamana rahita thaIne) zukaladhyAna dhyAve. chaghasthanuM zukala dhyAna 7mA vigere guNasthAne hoya; jyAre jinanuM zukaladhyAna 13mAM guNasthAnanA cheDe tathA 14mA guNasthAne hoya [651] savitarka savicAraM sapRthaktvaM tadAdimam / nAnAnayAzritaM tatra vitarkaH pUrvagaM zratam // 74 // [651] arthavyajanayogAnAM vicaaro'nyonysngkrmH| pRthaktvaM dravyaparyAya-guNAntaragatiH punaH // 75 // dikarU] triyo yoninI sAtho-rvitazvita ISaccalattaraGgAbdheH kSobhAbhAvadazAnibham // 76 // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa su' dhyAtavya dvAraH su dhyAtA dvAraH-- zudhyAnanA cAra pAyA dhyAtavya che. te cAra pAyAnA nAmeA A pramANe che. ma (1) savita vicAra-sapRthak. (2) savitarka --savicAra ekatva. (3) sUmakriyA anivRtti. (4) samucchinakriyA apratipAtI. zukaladhyAnanA 1 leA pAyoH--savitarka savicAra- sapRthaktva H vitarka :-aneka nayAne Azrita evA pUnA zrutanA Aya. 367 vicAra:-artha, vyaMjana (zabda) ane manAdvi cogAnA parasparamAM--atha thI vyaMjanamAM, vyaMjanathI atha mAM mane yAgathI vacanayeAga ke kAyayeAgamAM ane vacanayogathI manAdriyAgamAM- thatA saMkrama. (i) artha : padArtha (dravya) (ii) vyaMjana : zabda (iii) cAga : manAdinA vyApAra pRthaa : dravyathI dravyamAM, paryAyathI paryAyamAM, guNuthI guNamAM je javuM te pRthakatva kahevAya. zukladhyAnanA 1lA pAyAmAM A traNe ya khAkhata hAya mATe tene savitarka --savicAra--sapRthakatva kahevAya che. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ====== 368 zrI adhyAtmasAra grantha traNe ya meMganA vyApAravALa munine ukata virtakAdithI yukta evuM mana hoya te svAbhAvika che. e mana, uchALAnA homa vinAnA-chatAM kAMIka kampavALA-taraMgathI yukta samudra jevuM hoya che. 218 [6pa4] ne vitA vivAre 2 saMta | nirvAtasthapradIpAbhaM dvitIya tvekaparyayam // 77 // zukaladhyAnane raje pAyo-savitarka--savicAra ekatva. ahIM vitarka ane vicAra pUrvavat hoya. paraMtu pRthatva eka dravyanA dravyaguNa paryAyamAM paraspara gati te na heya, kintu eka nijAbhadravya, eka paryAya ke eka guNa-game te ekamAM ja citta sthira hoya. A bIjA pAyAnuM dhyAna pavana vinAnA sthAne rahelA dIpakanI jevuM niSpakampa hoya. [] ziyAnivRtyArtha tRtIyaM tu nica tata ! zukaladhyAnane trIjo pAyo -sUkSmakriyAanivRttiH sUmavA maneyeganI ane bAdara kAyayoganI kriyAnI 218. (1) zAstravArtAsamuccaya-syAdvAda kalpalatA TIkAHpR. 337. tathA 337. (2) hAri. Ava. dhyAnAdhikAra-gAthA 71-72, 77 thI 80 (3) guNasthAna kramAroha Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa jyAM nivRtti thaI gaI che arthAt have jyAM ucchavAsAdirUpa sUkSma kAyayeAganI kriyA ja khAkI (anivRtti) rahI che te svarUpa teramA guNusthAnanA aMtima antarmuhattamAM rahelA kevaLI bhagavAnane A trIje pAyA hAya. [66] turIyaM tu samucchinna--triyamapratijAti tat / zailavanniSprakampasya zailezyAM vizvavedinaH // 79 // samucchinnakriyA zukaladhyAnane ceAtheA pAyo apratipAtI -- jemAMthI have ucchavAsAdi svarUpa sUkSma kAyika kriyAnI paNa nivRtti (samucchinna kriyA) thaI gaI che ane siddhAvasthA prApta thAya tyAM sudhImAM have jyAMthI paDavAnuM ja nathI tevuM A ceAthA pAyAnu dhyAna zailezI avasthAne prApta thayelu hAya che. paryaMtanI jevA niprakampa 14mA gurusthAne rahelA ayAgI kevaLa bhagavatane A dhyAna hAya che. [657 ] etaccaturvidhaM zukladhyAnamaMtra dvayoH phalam / AdyayoH suralokApti - raMtyayostu mahodayaH // 80 // cAra prakAranA zukaladhyAnanA pahelA e pAyAnA dhyAnathI svargAdi sukha maLe che; jyAre chellA be pAyAnA dhyAnanuM phaLa meAkSa che. [68] travApayamaMtarA--sumavamavasaMtatIH / 369 24 arthe vipariNAmaM vA - Snupazyecchukla vizrame // 81 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 9. zukalayAnanI anuprekSAH-- (1) mithyAtvAdi AzravAnA apAyA (2) catutirUpa saMsAranA (karma janita) prabhAva (3) bhavanI paramparA (4) strIputrAdi arthAmAM viparItatAnI prApti. A badhu ya zukaladhyAnathI virAma pAmatA munie ciMtavavuM joI e. A cAre ya prakAranI anuprekSA zukaladhyAnanA pahelA tathA bIjA pAyAnA dhyAna virAma pachI ja sa'bhave kemake AkInA chellA be pAyAnuM dhyAna teA virAma pAmyA vinAja muktinuM prApaka ane che. zrI adhyAtmasAra grantha [ddadha.] yoH gucchA tRtIya pa, jevA sA patramAM matA / caturthamevastutezyAtIta: prInaiita: / / 8 / 10. leyA :- pahelA e pAyAnA dhyAnamAM zukalalezyA hAya. trIjA pAyAnA dhyAnamAM paramazukala lezyA hoya. ceAthA pAyAnuM dhyAna dharatA mahAtmA lephyAtIta hAya. 1 mukhyAnavatoSa: / asammoho vivekazca vyutsargazcAbhidhIyate // 83 // [66] jinimayo 11. liMgaH-- niLayegavALA zukaladhyAnInAM cAra liMgA che. (1) avadha. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna svarUpa 371 (2) asaMmeha. (3) viveka. (4) vyusarga. [661] avadhAdupasargebhyaH kampate na bibheti ca / asammohAnna sUkSmArthe mAyAsvapi ca muhyati // 84 // diddaravivekAyo-ddhinImAnIte dehopakaraNAsaGgo vyutsargAjjAyate muniH // 85 // (1) avadhane lIdhe te mahAtmA parISaha upasargAdithI na kape ke na bhaya pAme. (2) asaMhane lIdhe sUkamapadArthanA ciMtanamAM na mUMjhAya ke devAdimAyAmAM paNa na mUMjhAya. (3) vivekane lIdhe dehaupadhi AdinA sarvasaMgathI pitAnA AtmAne bhinna svarUpe jue. (4) vyutsargane lIdhe dehaupakaraNadinA asaMgabhAvane pAme. [663] etayAnakramaM zuddhaM matvA bhagavadAjJayA / yaH tivakhyAmAM saMpUrvAdhyAmivirata 8ddA 1ra. phaLa - jinAjJA anusAra A zuddha dhyAnakamane je jANe che ane pachI tene je abhyAsa kare che te AtmA paripUrNa adhyAtmasvarUpane jJAtA sarvajJa bane che. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna stuti 17 Atmana ! tuM sadaiva dhyAnastha rahe. tuM jANe che dhyAnayoganI tAkAta ? devendronA sAmrAjyane paNa zU karavAnI tArAmAM paDelI pracaMDa zaktine sphoTa e ja karI Apaze. je mohanidrAmAM AkhuM ya vizva poDhI gayuM che tyAM e dhyAnamastI tane jAgato rAkhIne tArI amaratAnA gAna gavaDAvaze. duHkhe tuM naMdavAya nahi, koIne re tuM akaLAya nahi, rAge tuM ragadoLAya nahi, he tuM mUMjhAya nahi. AvI anokhI siddhi dhyAnayoge ja maLe. AtamarAma ! saMga vinAnA asaMganA anirvAca AnaMdane bhajI le, bhajI le. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabandha-5 me adhikAra-17 mAM | dhyAna stuti ka [64] jIti paraM parivA, pAkazAsanapadaM tRNakalpam / svaprakAzasukhabodhamayaM tat, dhyAnameva bhavanAzibhajadhvam // 1 // he muni ! jyAre dhyAnayoga pitAnI prakRSTa dazAne prApta kare che tyAre IndranuM sAmrAjya paNa eka taNakhalA jevuM bhAse che. te dhyAnaga ke je svaprakAza sukhamaya che, bedhamaya che ane bhavabhaMjaka che, tene ja tuM seva. [665] Aturairapi jaDairapi sAkSAt, ___ sutyajA hi viSayA na tu rAgaH / dhyAnavA~stu paramadyutidarzI, tRptimApya na tamRcchati bhUyaH // 2 // re! mAMdAo ane mUkha paNa cheDI cheDIne kadAca viSayane bhegane choDaze paNa tene rAga te nahi ja choDI zake. A vizvamAM paramAtmaprakAzane draSTA dhyAnayogI ja e che ke je anekhI tRpti pAmIne kadI paNa tenI tarapha jotuM nathI kyAre ya tyAM rAgadaSTi paNa karatuM nathI. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 zrI adhyAtmasAra [66] yA nizA samUtAnAM thAnino vinamahotsava HI yatra jAgrati ca te'bhiniviSTA, thAnine mavati tatra suputi: rUA sarva prANIgaNane tatvaSTi (AdhyAtmika dRSTi) aMdhakAra rUpa banI che mATe ema kahI zakAya ke teo tatvadRSTimAM UMghatA ja rahe che. paNa te ja tatvadRSTimAM saMyamI AtmA jAgate hevAthI tene mATe to te divasa samI che. ane je mithyASTimAM saMsArI AtmA jAgRta rahe che tyAM saMyamI AtmA parAbhukha banI rahe che. jANe ke tyAM UMghate ja rahe che. 2 19 [667] samajuromivAnyunAnAM, sarvataH sakalakarmaphalAnAm / siddhirasti khalu yatra taduccaiH, dhyAnameva bhavanAzi bhajadhvam // 4 // saghaLI kriyAonI siddhi (saphaLatA) aMtaramAM dhyAnane pravAha vaheto rahe te ja che. kUvAnA pANInI prApti dharatImAM vahI jatA UchaLatA pANInA jharaNAM (pANInI sera) ne lIdhe ja hoya che. 219. (1) AcArAMgasUtra : trIjuM adhyayana-pahelo uddeza 105muM sUtra. (2) bhagavadgItA : 2-69. (3) haima kAvyAnuzAsana : pR. 43. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna stuti 37pa jharaNuM na hoya te kUve vahele maDe paNa sukAI jAya. dhyAna na hoya te kriyA zuSka thaI jAya. mATe ja zivasukhanuM kAraNa dhyAna ja banI rahe che. di] rAte ja dikSAyaNamulyA, mAnasairna tatabhUpanamadbhiH / atyaniSTaviSayairapi duHkheM, dhyAnavAnibhRta mAtmani lInaH // 5 // bahu sArI rIte AtmAmAM tallIna thaI gayelA dhyAnI mahAtmA, kaSAyathI jAgatA manevikArathI pIDAtA nathI, ke moTA camarabaMdhI (tata = vizALa=meTA) rAjAonI mUkI mUkIne karAtI vaMdanAomAM aMjAtA nathI, ke atyanta aniSTa viSayanA yogathI nIpajatAM tIvra dukhethI paNa emanA aMtara lagIre naMdalAtAM nathI. [66] padamuvasamRmi, __ dhyAnamastu zivazarmagariSTham / nAstikastu nihato yadi nasyA vevamAnavAmacaMdraSNAta dA dhAnI mahAtmA kahe che ke dhyAnadazAthI meM AtmAne spaSTa rUpe ja che, enuM bharapUra sukha paNa meM anubhavyuM che, ane te e sukha khUba ja bhAvI gayuM che. mokSasukhanA (AMzika) anubhavathI tagaDuM baneluM dhyAna mane avazya prApta thayuM che. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha re! AtmAne na mAnanAra kadAgrI nAstikane A nayagarbhitavANInA daNDanA prahAra karavA chtAM jo te AtmAne na mAne teA pachI hada thaI gaI ! have te tenI upekSA ja karavI joI e. [670] tranAovidhutArAva 376 jyotiSAM prasaratAmavakAzaH / dhyAnabhinnatamasAM muditAtma jyotiSAM tadapi bhAti rahasyam ||7|| jyAM sUrya, candra ane tAralAonI ke TamaTamatA dIpakAnI cAmera phelAelI evI paNa jyAta paheAMcI zakatI nathI tyAMnu paNa rahasya te dhyAnI mahAtmA ja pAmI zake che. jemaNe e dhyAnathI aMdhakArane bheDhI nAMkhyo che ane jemanI Atmajyota AbehUba jhaLakI UThI che. [67] yogayatyamitAovidyutttAM, preyasIM zamaratiM tvaritaM yat / dhyAnamitramidameva mataM naH, kiM parairjagati kRtrimamitraiH ||8|| re! amAre have jagatanA nakalI mitrAnuM zuM kAma che? amAre te A dhyAnamitra ja basa che ke je anatakALathI rIse bharAelI, dUra-sudUra cAlI gaelI amArI zamati nAmanI patnI sAthe eka paLamAM ja subhagamilana karAvI Ape che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAta stuti 3108 [72] vAritara vAtAvAre, zItayudhinize. ucchrite prazamatalpaniviSTo, dhyAnadhAmni labhate sukhamAtmA // 9 // ke jene A dhyAnamahela! kAmanA baLane tApa pravezI paNa na zake ! zIlanI zItaLa sugandhi sarvatra maheka maheka karI rahI che! ahA! keTale vizALa che A mahela ! ane vAha, prazamanA palaMga upara AtamarAma paNa kevI majethI ArAma karI rahyA che! [7ii vidaHII-, prAtibhAyasamatAmadhuparkaiH / dhyAnadhAmni bhavati sphuTamAtmA hUtapUtaparamAtithipUjA // 10 // ane e dhyAna prAsAdamAM pravezatA atithine AdarasatkAra te juo! ene, pisavA mATe zIlanuM siMhAsana goThavAeluM paDyuM che, paga dhovA mATe IndriyadamananuM jala bAjumAM mUkeluM che, ane artha! A rahyuM ne? kevaLajJAnanI nIce ja raheluM zuddhinA prakarSane prApta thaeluM matijJAnasvarUpa prAtibhajJAna e ja te artha che! Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrI adhyAtmasAra grantha re ! samatAbhAvanuM madhuparka (dahIM AdithI mizrita madha) mUkavAnuM paNa bhulAyuM nathI te ! ane A juo juo! atithirAja AtamarAmane padhAre padhAre kahIne dhyAnasadanamAM nImavyA ! juo, A have temane pAdaprakSAlana thayA! caraNe pavitra karAyAM! ahA! have temane aneka rIte satkAra thaze! kevI uccakakSAnI A atithipUjA ! [74] trAtmano dipamAni thomUt, bhedabuddhikRta eva vivAdaH / dhyAnasandhikadamuM vyapanIya, drAgabhedamanayotinoti // 11 // AtmA ane paramAtmA vacce koI bheda che ke nahi? e vAtane Aja sudhI vivAda cAlyA Avyo che. paNa A dhyAna nAmanA sandhidUte te e be yane abheda sAdhI Apya! te vivAda jaDabesalAka dUra karI dIdhuM !ra 20 [71] [mRtaM vipamRte trio , ka kSayiNyapi vidhau tridive vA / ghAsattimatAM trizAnAM, dhyAna eva tadidaM budhapeyam // 12 // 220. yogadaSTi samuccaya: 10-4. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna stuti 378 ' are! haLAhaLa viSabharyA nAgalokamAM te amRta hatuM haze? nahi. nahi. asaMbhava. amRta heta te tyAM viSa zenuM heta ? te zuM nAza pAmatA jatA zazImAM amRta maLe? nahi. nahi. asaMbhava. zazI amRtavALe heta to. zuM karavA kSINa thatuM jAya? te zuM apsarAo joDe meja karatA svarganA devane tyAM amRta haze? nahi nahi. asaMbhava. je tyAM amRta hota te apsarAo joDe ja mANyA pachI, atRpti na ja raheta. te amRta che kyAM? hA, have khabara paDI. e te che yegIo pAse! emanuM paramapriya mAdakapaNuM dhyAna, e ja te amRta che! taddana barAbara.kemake enA ghUMTa lIdhA pachI teo mRtyu upara saMpUrNa vijaya prApta karI le che. 21 [66] motanIy sitA; sudhI, nApi nA vanitAvi ! taM rasaM kamapi vetti manasvI, dhyAnasambhavadhRtau prathate yH||13|| dhyAnathI utpanna thatI nizcalatAmAM je apUrva rasa vistAra pAme che tene te kaI prazastamanavALA jJAnI ja pAmI zake! te mITho madhura rasa nathI te drAkSamAM, nathI sAkaramAM, nathI sudhAmAM ke nathI te lalanAnA eicumbanamAM! 21. bhAminIvilAsa mRDhIkA rasitA sitA samazItA...zloka... Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380. zrI adhyAtmasAra grantha, [77] rUkSyavetya manasA variSa dhyAnasambhavaphale garimANam / __tatra yasya ratirenamupaiti, DhavAmamRttamAzu yazazrI: 24mAM A rIte paripakava dhyAnathI utpanna thatAM phaLamAM rahelI mahattAne manathI jANune temAM jene rati thAya che te prauDha tejasvI mahAtmAne yazalakSmI zIdhra prApta thAya che. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * Atmanizcaya nizcayanayanI dRSTithI AtmAno vicAra karo. darekane AtmA svataH zuddha che, buddha che, mukta che, saccidAnaMda enuM svarUpa che. karmo ene kayAre ya aDyAM nathI, zarIra eNe bAMdhyuM nathI, kaMcana, kAminI ke kuTuMbamAM e kadI aTavAye nathI. kema?..eka ja uttara che. AtmA caitanyasvarUpa che... bIjA badhA jaDa che...jaDanI koI majAla nathI caitanyathI dhabakatA pracaMDa zaktikendrane aDavAnI. paNa sabUra...... AtmAnA e svarUpane AvirbhAva karavA mATe prathama to eka bIjI ja vAta-AtmAnA bIjA eka svarUpanI vAtaAtmasAta karavI paDaze ke, AtmA karmathI baddha che, vibhAvadazAthI grasta che..jaDanA prabhutva heThaLa kacaDAele che... AtmAne baddha jaze. mukta karavAno puruSArtha Adara...pachI? bAkInuM badhuM ApoApa thaI jaze. saccidAnaMdanI choLethI chalakAI jaze saccidAnaMda. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha dako adhikAra 18 me para Atmanizcaya | yavahAlana che. pra. AtmA jJAnAdithI ane achavAdithI bhinna che ke abhinna ? vyavahAranaya zudanizcayanaya u. Atma jJAnAdithI bhinna che. | AtmA jJAnAdithI abhinna che. achavAdithI abhinna che. | ajavAdithI bhinna che. anukamaHkramAMka phloka naMbara (1) AtmA jJAnAdithI abhinna che. 683-688. (2) AtmA bIjA AtmAothI abhinna che. 689 thI 710. (3) AtmA dehathI bhinna che. 711-723. AtmA karmadhanAdithI bhinna che. 724-725 AtmA dharmAstikAyathI bhinna che. 726 AtmA adharmAstikAyathI bhinna che. 727 AtmA AkAzAstikAyathI bhinna che. 728 AtmA kALathI bhinna che. 729 AtmA ajIvathI bhinna che. 730 (4) AtmA puNyapApatavathI bhinna che. 736-807 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 383 avAMtara vicAraNuo - (i) puNya pApa paraspara abhinna che. 737-750 (li) AtmAmAM bhakatRtvavicAra 756 (iii) zabdanayathI AtmAmAM katRtvavicAra, 758-763 (iv) zudanayathI AtmAmAM kartutvavicAranuM digambaramata khaMDana 764-770 (v) paryAyAstikanayathI AtmaguNene u5ttivAda 771 (vi) jusUvanayathI AtmAmAM kartRtva 774-792 (vi) maigama vyavahAranayathI AtmAmAM katRtva 793-795 (viii) maigama vyavahAranayathI AtmAmAM katva nuM khaMDana 795-807 (5) AtmA AzravasaMvarathI bhinna che. 808-831 (6) AtmA nirjarAtatvathI bhinna che. 83ra-842 (7) AtmA baMdhatatvathI bhinna che. 843-854 (8) AtmA mokSatatvathI bhinna che. 855-866 upasaMhAramAM vyavahAranayanI puSTi 867 thI 87322 222. samayasAramAM nimittanI asara kabUlatA sthAno : pRSTha naM. 3 thI 5, 10, 17, 525, 4ra6, 466, 516. apekSAe vyavahAranayanI pradhAnatA svIkAratA sthAno :| pR2 naM 18, 20, 21, 22, 23 thI 30, 41, 42, 66, 85 thI 98, 114, 115, 264, 265, 463 thI 466, 605, 612 thI 615, 630 633. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 zrI adhyAtmasAra grantha prabaMdha duko adhikAra 18 [678] zaramajJAnAruM dhyAna-marmajJAnaM mukti AtmajJAnAya tannityaM yatnaH kAryoM mahAtmanA // 1 // dharmazukaladhyAnathI AtmajJAna prApta thAya ane AtmajJAna mukti Ape. mATe mahAtmAe AtmajJAna (AtmAnuM svarUpa jANavA) mATe sadaiva yatna kare joIe. 23 223. (1) samagra AtmanizcayAdhikAra samayasArane sAme rAkhIne jevAthI khUba sugama thaI jaze. (2) gazAstra 4-113 (3) te sivAya prabhudAsa pArekhanuM tatvArtha bIjA bhAgamAM AveluM 825thI 828 mAM pRSTa uparanuM vivecana, pravacanasAra, digabaramata mATe adhyAtmamata parIkSA vigere graMthe joI levA. keTaluMka samajI levA jevuM : AtmA (1) paryAyathI (2) kamathI (3) zarIrAdithI bhinna che ke abhinna ? zabdanizcayanaya azuddhani.naya anupacarita upa.vyavaniya vyavahAranaya 1. AtmA paryAya- paryAyavAna che. karmamaya che. dehamaya che. maya che. 2. sukhamaya che. rAgAdiparyAyathI karmathI sukha, zarIra dhanAdithI sukhAdivALe che, duHkhavALe che. sukhaduHkha vALo che. 3. kartA bhoktA kartA baeNkatA che. puNyAdikane zarIrAdine nathI. kartA bhakatA kartA bhokatA Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya - 385 [77] jJane ghaStmani no mo jJAtivyamaziSyA ajJAte punaretasmin jJAnamanyanirarthakam // 2 // jeNe AtmA jANe teNe saghaLuM jANyuM. jeNe bIjuM badhuM jANyuM paNa AtmA na jANe tenuM saghaLuM jANeluM eLe gayuM. [68] navAnAmapi tavAnAM jJAnabhidrasiddha yenA'jIvAdayo bhAvAH svabhedapratiyoginaH // 3 // nava tatvanuM jJAna paNa jIvane sArI rIte jANavA mATe ja che, kemake eka jIva tatvane jANavA mATe, jIvana bheTavALA (jyAM jIvatva nathI te) badhA ajavAdi tatvone jANavA joIe. TUMkamAM, jIvane saMpUrNa rIte jANavA mATe ja achavAdi tatvanuM jJAna Avazyaka bane che. achavAdine jANyA vinA jIvanuM pUrNa svarUpa jANI zakAya nahi. jIva e achavAdi nathIH achavAdithI jIva bhinna cheH achavAdine bhedavALe jIva che. achavAdine bheda jIvamAM rahe che. mATe bhedana pratiyegI achavAdi banyA. sva-achavAdi. enA bhedanA pratiyogI e ajavAdi banyA. nizcayanaya, dravya ane paryAya beya nayane mAne. temAM dravyArthikanayane mAnanAra zuddha nizcayanaya kahevAya. paryAyAthikanayane mAnanAra azuddha nizcayanaya kahevAya. 25 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 zrI adhyAtmasAra grantha [68] thato hyAbhavamevoDanumRtaH saMtu iva aa nisargAdupadezAdvA vetti bhedaM tu kazcana // 4 // Atmatatva ane AtmAthI para evuM jaDa tatva e be tattva vaccene abhedabhAva te anubhavyo (bhAnta rIte) che ane ciraparicita paNa karyo che. paraMtu AtmA ane jaDanA bhedane nisargathI ke gurnAdinA upadezathI te sAce viralA ja jANe che. [68] tatvathaakhyA-tmajJAnaM hitAvaha vRthaivA'bhiniviSTAnA-manyathA dhIviDambanA // 5 // eTale abheda (ekatva)thI ane bheda (pRthakatvathI AtmajJAna karavuM hitAvaha che. kazuM samajyA vinA nAhaka ekAntavAdanA kadAgrahamAM paDI janArAonI viparIta buddhi te mAtra viDambane che. ahIM e vAta khyAlamAM rAkhavI ke A Akho adhikAra nizcayanayanI dRSTie AtmAnI svarUpa vicAraNane che. vyavahAranaya AtmAne tenA jJAnAdiguNethI ane nAranArakAdi paryAthI bhinna mAne che eTaluM ja nahi paNa AtmAomAM paraspara paNa bheda mAne che A be ya vAtanuM khaMDana karatAM nizcayanaya kahe che ke (1) AtmA jJAnAdithI bhinna nathI. (AtmA ane jJAnAdi eka ja che.) (2) ane AtmA bIjA AtmAothI bhinna nathI. kema ke AtmA eka ja che. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 387 bIjuM, vyavahAranaya mAne che ke AtmA dehathI, karmAdi ajIvathI tathA puNya, pApa, Ava, saMvarAdithI abhinna che. AnI sAme nizcayanaya kahe che ke nahi, "te badhAthI AtmA bhinna che." Ama vyavahAranaye jyAM bheda mAne che tyAM nizcayanaya abheda (ekatva)nI siddhi karaze ane vyavahAranaye jyAM abheda mAne che tyAM nizcayanaya bheda (pRthakava)nI siddhi karaze. 24 vyavahAra nA nizcayanaya 1. AtmA jJAnAdithI 1. AtmA jJAnAdithI bhinna che. abhinna che. 2. AtmA bIjA AtmAthI 2. AtmA bIjA AtmAthI bhinna che. abhinna che. 3. AtmA dehAdithI 3. AtmA dehAdithI A abhinna che. bhinna che. [68]] H Uva tatrAtmA svabhAvanAvasthita ! jJAnaziritra-kSa: pratipAdita taddA jJAnAdithI AtmA abhinna (eka) cheH AtmA eka ja che. e svabhAvamAM ja sthira rahele che. paramarSioe tene jJAna, darzana, cAritrasvarUpa kahyo che. 25 224. (1) adhyA. upani. 1-30 thI 35. (2) sa. sAra gA. 39 thI 43. 225. (1) yogazAstra 4-1. (2) samayasAra (16) 16 (16, 17, 18). Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 zrI adhyAtmasAra grantha [68] kamAnamathazInAM vathA ratnAna minnatA ! jJAnadarzanacAritra-lakSaNAnAM tathAtmanaH // 7 // ratnanI prabhA, ratnanI nirmaLatA ane ratnanI varaharaNa Adi zaktio jema ratnathI judI nathI tema jJAna, darzana, cAritra e AtmAthI judA nathI. 24 [68] kAmano RkSAnAM ja vyavahAra phi minnatAm | SaSThyAdivyapadezena manyate na tu nizcayaH // 8 // AtmA ane tenA jJAnAdi lakSaNa (svarUpa)ne bhedadarzaka chaThThI vibhaktinA prayoga vaDe vyavahAranaya bhinna batADe che paraMtu zuddhanizcayanaya te temanI vacce abheda ja mAne che. "AtmAnuM jJAna," "AtmAnuM darzana" ItyAdi kahevA vaDe vyavahAra kahe che. jyAre "AtmA ja jJAna," "AtmA ja darzana" ema nizcayanaya kahe che. [68] gharA mityatra yathA me vira: | Atmanazca guNAnAM ca tathA bhedo natAtvikaH // 9 // jema vyavahAranayathI kahevAya che ke A ghaTanuM rUpa che. ahIM "ghaTanuM rUpa' e prayoga karavA dvArA SaSThI vibhaktithI je ghaTa ane tenA rUpa vacce bheda sUcita karyo te vastutaH tAtvika nathI kemake ghaTa ane rU5 be abhinna ja che. A ja rIte "AtmAnuM jJAna" ema kahevAmAM AtmA - 226. (1) sa. sAra : gA. 7, 8. (2) gurjara sAhityasaMgraha bhAga rajo: pR. 286, 7mI gAthA Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 389 ane jJAnane je bheda batADavAmAM Ave che te paNa tAtvika nathI. nizcayanaya atAtvika padArthane mAnatA nathI. [687] zuddha ane sarva : nizcayenAnubhUyate | cA miAdA-jumAvati taravAnuM bI nizcayanayathI AtmAnuM je zuddha (jJAnAdimaya) svarUpa anubhavAya che tene ja bheda dvArA vyavahAranaya anubhave che. AtmA jJAnAdimaya che - nizcayanaya. AtmA jJAnAdivALe che - vyavahAranaya. 27 [688] vastutaratuM guNAnAM ta- 1 sthAtminaH pRthakkA AtmA syAdanyathA'nAtmA jJAnAdyapi jaDaM bhavet // 11 // vastutaH (nizcayanayathI) te AtmAnA pitAnAthI, tenA guNanuM svarUpa pRthapha (bhinna) che ja nahi. je AtmAthI tenA jJAnAdi guNo judA hoya te AtmA jJAnazUnya banato (ghaTAdinI jema) jaDa banI jAya ane jJAnAdi paNa AtmAthI judA paDI jatAM (ghaTAdinI jema) jaDa banI jAya. 28 [68] tijArImAnyAta sarvepAmevataSStmanAm | nizcitA, karmajanito bhedaH punarupaplavaH // 12 // AtmAnuM sarva AtmAthI ekatva : jema AtmA jJAnAdi paryAthI abhinna che tema AtmA 227. sa. sAraH-14, 415 (271). 228. pravacana sAra gA. 27. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 zrI adhyAtmasAra grantha bIjA badhA AtmAothI paNa caitanyarUpa para sAmAnya (zuddha saMgrahanaya)thI abhinna ja che. te te karmanA kAraNe eka ja AtmAne judA jude AtmA je mAnavAmAM Ave che e mantavya te (vyavahAra nayanI) kevaLa brAnti che. ajJAnanuM naryuM tophAna che. [690] manyate vyavahArastu bhUtagrAmAdibhedataH / janmAdezva vyavasthAto, mitho nAnAtvamAtmanAm // 13 // vyavahAranaya eka ja AtmAne aneka rUpe jue che arthAt (1) eka Indriya AdivALA jInA te te samUhanA 14 prakAra pADIne (2) 4 gati, 6 kAya, pa Indriya Adi prakAre pADIne (3) tathA janma maraNAdinI vyavasthA karIne te vyavahAra naya eka ja AtmAne aneka (anaMta) rUpe mAne che. [691] na caitannizcaye yuktaM bhUtagrAmo yato'khilaH / nAmakarmaprakRtijaH svabhAvo nAtmanaH punaH // 14 // nizcayanayane vyavahAranuM te kathana mAnya nathI. tenuM kahevuM che e ja che ke je bhUtagrAma AdinA bhedathI eka ja AtmAnA anaMta bheda pADyA te bhUtagrAmAdi to nAmakarmanI prakRtiothI utpanna thaele karmane svabhAva che. AtmAne e svabhAva ja nathI te pachI bIjAnA svabhAvathI AtmAmAM kaI bheda paDI zake ja zI rIte ? mATe zuddhAtmA te eka ja che. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 Atmanizcaya [692] janmAdiko'pi niyataH pariNAmo hi karmaNAm / na ca karmakRto bhedaH syAdAtmanyavikAriNi // 15 // vaLI janmamaraNAdi thavAne lIdhe eka ja AtmAnA aneka bheda pADyA te paNa khabara nathI kemake te janmAdi paNa AyuSyAdi karmanA ja pariNAme (vipAke) che. bhale e badhA karmanA bhedo hoya paraMtu te te karmathI kAMI nirvikAra AtmAmAM te kaI vikAra thaI zake ja nahi. mATe AtmA eka ja che. 229 [693] Arogya kevalaM karma-kRtAM vikRtimAtmani / bhramanti bhraSTavijJAnA bhIme saMsArasAgare // 16 // ahA! kame sajelA karmanA vikArene AtmAmAM Arepa karI daIne vyavahAravAdIo -bhraSTajJAnIo-bhIma bhayAnaka saMsAramAM bhaTakyA kare che! 230 [694] upAdhibhadajaM bhedaM vetyajJaH sphaTike yathA / tathA karmakRtaM bheda-mAtmanyevAbhimanyate // 17 // eka ajJAna mANasa lAla lIlA vagere varNanA puSpanI sAthe paDelA sapheda sphaTikamAM lAlAza lIlAza vagere mAnI le che. ahIM sphaTikamAM te svabhAvataH saphedAI ja che paraMtu puSpanI upAdhivizeSathI utpanna thatI lAlAza vagere sphaTikamAM kalpI le che. 229. adhyAtma upaniSata H 2-28, 29. 230. sa. sAra. : 50 thI 55. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 zrI adhyAtmasAra grantha A ja rIte karma karelA bhedone ajJAnI mANasa AtmAmAM ja mAnI levAnI mUrkhAI karI bese che. paNa karma judA che. tethI kAMI AtmA judo na ja paDI jAya. mATe AtmA eka ja che. enA kAMI nArakAtmA, devAtmA, puruSAtmA, strI AtmA, devadattAtmA, yajJadattAtmA evA aneka bheda na paDI zake. [695] upAdhikarmajo nAsti vyavahArastvakarmaNaH / ityAgamavaco lupta-mAtmavairupyavAdinA // 18 // jeo AtmAmAM anekarUpatA (vividharUpatA) mAne che temaNe te A AcArAMgasUtranA vacanane paNa lepa karyo ke "vaso nasthi" arthAt karmamukta (akarma) AtmAne upAdhirUpa karmathI utpanna thato devamanuSyAdi vyavahAra hetuM nathI. nizcayadaSTie te AtmA karma vinAne-akarma che. ene karmabhanita vyavahAra saMbhavI zake nahi. [696] ekakSetrasthito'pyeti nA''tmA karmaguNAnvayam / tathAbhavyasvabhAvatvA-cchuddho dharmAstikAyavat // 19 // je AkAzapradezamAM karma paramANu che te ja AkAzapradezamAM AtmA paNa che. chatAM karmathI utpanna thatAM te te rUpAdi, gatyAdi (janya dharmo)nuM svarUpa te AtmA prApta karato nathI. kemake pitAnA svarUpamAMthI bIjAnA svarUpamAM javAne tene svabhAva ja nathI. AthI ja dharmAstikAyanI Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 393 jema te zuddha che. dravya, jIva ane pudgalathI dharmAstikAya, pRSTa chatAM temanA guNusvarUpa banI jatu nathI tevuM prastutamAM paNa AtmAnuM ka saMbaMdhamAM samajavuM, / [ 697] yathA tamirikazcandra - mapyekaM manyate dvidhA / anizcayakRtonmAda - stathA''tmAnamanekadhA AranA jema netrarAgI (vaimitrika) AkAzamAM eka ja candra hovA chatAM aneka candra jue che tema AtmAnA viSayamAM yathA nizcayanA abhAvathI utpanna thayelA unmAdane lIdhe vyavahAravAdI eka ja AtmAne aneka svarUpe jue che. [18] cavAnumate hyekaM svarUpAstitvamanvayAt / sAdRzyAstitvamapyeka-maviruddhaM tathA''tmanaH // 21 // jema vyavahAranayane paNa devadatta pAtAnI khAlya, kaumAra, vA kayAdi judI judI avasthAthI judo judo banatA nathI paNa badhI avasthAmAM devadatta te devadatta ja rahe che. jema ahIM e badhI avasthAmAM AtmAdisaMbaMdha hAvAthI svarUpanuM astitva eka ja anubhavAya che tema badhA AtmAmAM Atmatvano saMbaMdha hovAthI te badhAyanuM sAdazyAstitva paNa koI paNa vidha vinA eka ja che. (sadRzatAnuM astitva= sAzyAstitva) 2 3 1 vyavahArataH / suhRt // 22 // mud rA [ 699 ] sadasadvAdapizunAt saGgopya darzayatyekatAratnaM sarvAM zuddhanayaH 231. pravacana sAraH 2-4, 5. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrI adhyAtmasAra grantha AtmA kathaMcit sat che, kathaMcit asat che, evA bhedabhedavAdane jaNAvatA luccA vyavahAranayathI sajjanane dUra laI jaIne, zuddhanizcayasvarUpamitra, AtmAnI ektAnuM ratna temane batAve che. [70] nRnAdhipariNupunavinazva: bhinnarjahAti naikatva-mAtmadravyaM sadAnvayi // 23 // bhalene AtmAnA naranArakAdi paryAya hAya ! bhalene te paryAye utpatti vinAza pAmatA hoya! paNa te ya te paryAye bhinna hovAthI AtmA bhinna banI jato nathI. pitAnI sAthe sadA rahetuM ekatva e kadI choDato nathI. TUMkamAM, jema jJAnAdiguNothI AtmA potAnI ektA (abhinnatA) choDatuM nathI tema naranArakAdi paryAthI paNa e pitAnI ekatA tyAgato nathI. 232 [701] yathai hemakeyUrakuNDalAdiSu vartate / nRnArakAdibhAveSu tathAtmaiko nirajanaH // 24 // suvarNamAMthI judA judA ghATa ghaDAya to paNa te badhAyamAM sonuM te kAyama eka ja rahe che, tema naranArakAdibhAmAM nirvikAra AtmA to eka ja rahe che. te paryAnA bhedathI AtmAmAM bheda paDI jato nathI. [702] karmaNaste hi paryAyA nAtmanaH zuddhasAkSiNaH / ___karma kriyAsvabhAvaM ya-dAtmA tvajasvabhAvavAn // 25 // 232. (1) prava. sAra 2-20. (2) vi. Ava. bhASya : 1978 thI 1980. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 395 naranArakAdi paryAye te karmanA che. e palaTAtA jatA paryAne AtmA te zuddha sAkSI che eTale e paryAye enA hoI zake nahi. kemake karmane svabhAva judA judA paryAyone utpanna karavAnI kriyA karavAnuM che jyAre AtmA te kaI paNa kiyAne pitAnAmAM janma nahi ApavAnA (aja) svabhAvavALe che. beya virodhI svabhAva che. karmanA paryAye AtmAnA banI zake ja nahi mATe karmanA paryAyamAM rahele bheda paNa AtmAmAM bheda pADI zake nahi. [70] nAhUnAM vamaLo vAnno mavA camAvavA ekaikavirahe'bhAvAnna ca tattvAntaraM sthitam // 26 // prazna-AtmAnA sambandha vinA kevaLa karmathI janmamaraNa vigere zI rIte saMbhave ? u.A janmamaraNAdinI ghaTamALarUpa je saMsAra che te kevaLa karmaparamANunA kiyA svabhAvathI utpanna thaI zakta nathI tema kevaLa jIvasvabhAvathI paNa utpanna thaI zakatuM nathI. kemake bemAMthI ekanA paNa viraha saMsAra hoI zaktA nathI, mATe be ya nA saMgathI ja saMsAra utpanna thAya che. paNa tethI have ema UlaTuM (tatvAntara) te nahi ja sAbita thaI jAya ke Ama thatAM te niSkriya cetanamAM paNa kiyAsvabhAva AvI gaye! A vAta daSTAntathI AgAmI zlekamAM siddha kare che. [704] zvetadravyakRtaM zvaityaM, bhittibhAge yathA dvayoH / * bhAtyanantarbhavacchUnyaM, prapaJco'pi tathekSyatAm // 27 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 zrI adhyAtmasAra grantha jema bhIMta upara sapheda cune dheLAvatAM, cunAnI te dhaLAza cunAmAM ane bhIMtamAM-be ya mAM-bhAse che. kemake cunAne bhIMta sAthe saMga thaye che. paNa Ama chatAM te dhaLAza bhIMtanI banI jatI nathI. bhIMtamAM te dhoLAza UtarI gayA vinA paNa cunAnI dheLAza bhIMtamAM (cunAnA saMgane lIdhe) je dekhAya che te vastutaH bhrama che. te ja rIte AtmA sAthe karmane mAtra saMga thaye che ethI je saMsAra utpanna karavAnI kriyA thaI te kiyA te mAtra karmanI che; (jema dheLAza mAtra cunAnI che.) AtmAnI te nahi ja. Ama have AtmakarmasaMgathI saMsAtpatti thavA chatAM AtmAmAM saMsAtpattinI kriyA siddha thaI jatI nathI. 233 [70] kathA vanAvadroDya, vina rAte ! vyavahAramata: sargoM, jJAninA na tathekSyate // 28 // jema svapnamAM joele padArtha, te mANasane jAgyA pachI dekhAtuM nathI, tema vyavahAra dRSTi (suSuptAvasthAtulya)mAM je saMsAra AtmAmAM dekhAya che te nizcayadaSTi (jAgradevasthAtulya)mAM jJAnIne dekhAtuM nathI. tene te AtmA karmamukta zuddhasvarUpe ja bhAse che. A ja vastusthiti che. 233. (1) sa. sAraH 3pa6mI 365, - (2) gu. sA. saMgrahaH 16mI DhALa. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma para . jenA tA bAtmanizcaya 397 47.6] madhyAhna mRgatRSNAyAM, payaHpUro yathekSyate / tathA saMyoga: sa, vivehyAtiviive pAra grISmaRtunA madhyAhnakALe sUryakiraNane saMbaMdha thatAM dUrastha verAna bhUmimAM jema pANInuM pUra AvyAne bhrama thAya che tema vivekanA ajJAna (akhyAti)rUpa utpAtane lIdhe jIva ane karma beyanI kriyAne saMbaMdhathI utpanna thayele A saMsAra che e bhrama thAya che. vastutaH zuddha niSkriya jIvathI saMsAra utpanna thatuM ja nathI. [707] gandharvanagarAdInA-maMbare. Dambaro yathA / tathA saMyo: , visTA vitathA RtiH sArU saMdhyA samaye AkAzamAM vAdaLonA banelA gandharva nagarane je ADaMbara thaele dekhAya che te bhrama che, vastutaH tyAM kAMI gattvanuM nagara nathI. tema sagathI utpanna thayele samagra vilAsa paNa vyartha AkAravALe che. [708] iti zuddhanayAyatta-mekattvaM prAptamAtmani / ... aMzAdikalpanA'pyasya, neSTA yatpUNavAdinaH // 31 // eTale zuddha nizcayanayathI siddha thAya che ke AtmAmAM jJAnAdine ane bIjA AtmAone je bheda vyavahAranaye mAne che te brAnta che. AtmAmAM te jJAnAdine ane kahevAtA bIjA AtmAone abheda (ekatva) ja prApta thAya che. vaLI A nizcayanaya te paripUrNa svarUpane ja svarUpa Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 zrI adhyAtmasAra grantha kahe che mATe tene AtmAnA asaMkhya pradezanI kalapanA paNa ISTa nathI. [70] [ sAtti sUrasthA-mevAzayo mata: pratyagjyotiSamAtmAna-mAhuH zuddhanayAH khalu // 32 // zrI ThANuga sUtramAM paNa je kahyuM che ke "je sAcI AtmA te eka ja che ene paNa Azaya A ja che. zuddha saMgrahanaya (nizcayanayavizeSa) te bandha mekSAdi vinAnA zuddha tivALA AtmAne ja svIkAre che. e sivAyanuM AtmAnuM kaI svarUpa hoI zakatuM ja nathI e temane mata che. 234 [710] prapaJcasaJcayakliSTA-mAyArUpAdibhemi te / prasIda bhagavannAtman, zuddharUpaM prakAzaya // 33 // granthakArazrI pitAnA AtmAne prArthanA karatAM kahe che, "he bhagavana Atmana ! Apa mArI upara prasanna thAo. saMsAra prapaMcenA kalezavALA ApanA mAyAvI rUpathI mane bhAre bhaya thAya che. Apa zuddhasvarUpane prakAza kare." A prArthanAthI AtmA pote ja paramAtmasvarUpa che te batAvyuM. arthAt kahevAtA vibhinna AtmA eka ja che e siddha karyuM. Ama vyavahAranayane mAnya (1) AtmAnuM jJAnAdithI bhinnatva ane (2) AtmAnuM bIjA AtmAthI bhinnatva e be ya nuM khaMDana karIne zuddhanizcaye sthira karyuM 234. (1) samayasAraH 13 (9) 121 thI 125, (2) saM. taka : 1-49. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 399 ke AtmAnuM jJAnAdithI ekatva (abheda) ja che, bIjA AtmAethI paNa ekava (ebheda) ja che. have AgAmI kemAM vyavahAranayane mAnya AtmAnuM deDa, karma, dhana, ane puNyAdithI je abhinnatva che, tenuM khaMDana karIne dehAdithI AtmAnuM pRthakatva (bhinnatva) sAbita karavA nizcayanaya sajja thAya che. AmAM ja zeSa adhikAra Akhe pUrNa thaze. [711] dehena samamekatvaM, manyate vyavahAravit / kathaJcinmUrtatApatte-vedanAdisamudbhavAt // 34 // AtmA dehathI abhinna apRthapha) che ema vyavahAranaya kahe che. tenuM khaMDana karatAM nizcayanaya kaheze ke nahi, AtmA dehathI bhinna (pRthaka) che, paraMtu A vAta karavA pUrve vyavahAranayanI te vAtanuM samarthana karatI yuktio jaNAvavAmAM Ave che. vyavaniya-AtmA dehathI abhinna che kemake jyAre dehane kaI daSThAdine AghAta lAge che tyAre tenI vedanAne AtmAmAM udbhava thAya che. jyAM vedanAdine ubhava thAya tyAM mUrNatA ja hoya; amUrtatA nahi. Ama AtmAmAM kathaMcit mUrtatA siddha thAya ane e mUrtatAne lIdhe ja AtmAne deha sAthenA abhedavALe mAne ja joIe kemake tema mAnyA vinA AtmAmAM mUrtatA Ave ja nahi. 235 23. sa. sAraH 33 (27) Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 zrI adhyAtmasAra grantha [762] tanizrayo na saste, yavamU+ na mUkhtatAm| aMzenA'pyavagAheta, pAvakaH zItatAmiva ||35|| '' A vAtane nizcayanaya jarA paNa khamI zakatA nathI. te teA kahe che ke amUtte AtmA kadApi aMze paNa mUtta anI zake ja nahi. agni kadApi aMze paNa ThaM De| hAi zake ja nahi. 236 [723] 3AsyAneyathA copArT, dhRtakruSNamiti pramaH / tathA mUrrAphsambandhA jAtmA mutte tizrama: rUddA re ! uSNa teA agni che. paNa jema tenA sAge ghImAM uSNatA jaNAya che te bhrama che; tema mUtta dehanA saMbaMdhathI AtmA sUtta jaNAya te paNa naryAM bhrama che. [74] na hatuM na raso banyo, na na sparzI na cAkRti: / yasya dharmo na zabdo vA, tasya kA nAma mUrttatA ||37|| jene rUpa nathI, gandha nathI, spa nathI, zabda nathI, are ! koi AkAra nathI, mUtta vastunA koi paNa dharma nathI tenAmAM vaLI mUttatA kevI ! 237 236. sa. sAraH 33, (27) 237. (1) sa. sAraH 49, (2) 319. 2112: 2-20. (3) AcArAMgasUtraH pakhuM madhya, ThTho ., 171 muM sUtra Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya [715] dRzA'dRzyaM hRdAgrAhya, vAcAmapi na gocaraH / svaprakAzaM hi yadrUpaM, tasya kA nAma mUrtatA // 38 // je daSTithI agrAhaya che, manathI agocara che, vANIthI avAcya che. AvuM jenuM svaprakAzamayarUpa che te AtmAne mUrta kahevAya ja zI rIte ? mUrta hoya te daSTi vigerethI agrAhaya hoya? nahi ja. 238 [716] AtmA satyacidAnandaH, sUkSmAtsUkSmaH parAtparaH / spRzatyapi na mUrtatvaM, tathA coktaM parairapi // 39 // AtmA te saccidAnanda svarUpa che, sUmathI paNa sUma che parathI paNa para che. mUrtatAne te e aDatA ya nathI. bhagavadgItAmAM vyAsamunie paNa A ja vAta kahI che. (AgAmI lekamAM.) [77] nizALi paragAda-jigya: pa manA ___ manaso'pi parA buddhi-auM buddheH paratastu saH // 40 // zarIra te apara (zreSTha) che, tenAthI Indriye zreSTha che, tenAthI paNa zreSTha mana che, manathI paNa zreSTha buddhi che ane buddhithI paNa je zreSTha che te AtmA che. tAtparya e che ke zarIra upara Indriyane adhikAra che, Indriye upara mananuM prabhutva che, mana upara buddhine adhikAra che ane 238. (1) kaThopaniSataH 3-1pa (2) agavyavacheThAtrizikA pahele ka. 26. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 zrI adhyAtmasAra grantha buddhi upara AtmAnuM zAsana che. Ama sarvoparI AtmA che. enI zAsaka sattAne anubhava karI AtmAne zAnta karIne manuSya durjaya evA kAmazatrune nAza karavo joIe. ra39 [718] vikale hanta loke'sminnamUrte mUttatAnamAt / pazyatyAzcaryavad jJAnI, vadatyAyavadvacaH // 41 // aphasosanI vAta che ke vivekazUnya A saMsArane amUrta AtmAmAM mUrtatAne bhrama thaI gayela che. jJAnI puruSe te Azcaryacakti banIne A vAta sAMbhaLe che ane e lekane AzcaryavALuM lAge tevuM vacana kahe che ke, aho ! e mUrtamAM mUrtatAnuM kevuM (brAnta) bhAna thaI gayuM che ! 240 {719] vedanApi na mUrtatvanimittA sphuTamAtmanaH / pudgalAnAM tadApatteH, kintvazuddhasvazaktijA // 42 // vyavahAranaye AtmAmAM mUrNatAnI siddhi mATe je yukti ApI tenuM have nizcaya naya khaMDana kare che. vyavahAranaye kahyuM ke AtmAne vedanAdine anubhava thAya che mATe temAM mUrtatA mAnavI joIe. AnI sAme nizcayanaya kahe che ke mUrtatA hoya te ja vedanAdine anubhava thAya evuM kema kahI zakAya? chatAM je te ja Agraha rAkhavAmAM Ave te te paramANu pudgalamAM paNa mUrtatA che te tene paNa 239. bhaga. gItAH 3-42. 240. (1) samayasAra 61 thI 68. (2) bhaga. gItAH 2-29. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 403 AghAtAdi thatAM vedanAdine anubhava thavAnI Apatti Avaze. eTale sukhAdi anubhava thavA mAtrathI AtmAmAM mUrtatA mAnI zakAya nahi. vyavaniya-te pachI AtmAne sukhAdi vedanAne anubhava thAya che zAthI? ni.naya-AtmAnI azuddhizaktine kAraNe tema thAya che. karmasAgathI AtmAnI vizuddhazakti-zuddha paga-malina thayela che tethI tene vedanAne anubhava thAya che, mUrtatAne lIdhe nahi. [20] gIra yathA jJAnaM, svayaM pariNamelyA tatheSTAniSTaviSayasparzadvAreNa vedanAm // 43 // jema Indri dvArA thatAM ghaTAdi jJAnane AtmA svayaM pitAnAmAM pariNamAve che tema ISTanichaviSayenA sparzAdi dvArA thatI vedanAne AtmA svayaM pitAnAmAM pariName che. eTale vedanA pariNAma pAmatA AbhAmAM vedanA nimitte mUrtatA mAnavAnI jarUra rahetI nathI. [721] vipAkakAlaM prApyA'sau vedanApariNAmabhAk / mUrta nimittamAtraM, no ghaTe daNDavadanvayi // 44 // ane jyAre te te vedanA pariNAmane bhegavavAne kALa (vipAka kALa) Ave che tyAre tyAre te te vedanA pariNAmane AtmA bhagave che. A bhegamAM karma-mUrta dravya-nimitta mAtra banI zake. paraMtu te karma AtmAnI sAthe ekameka Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 zrI adhyAtmasAra grantha thayuM che ema kahIne karmane vedanAnA bheganuM upAdAna (anvayI) kAraNa kahI zakAya nahi. jema ghaTa pratye mATI upAdAna kAraNa jarUra che paNa daMDa e ghaTanuM upAdAna (anvayI) kAraNa nathI tema mUrta karma paNa vedanAnA bhega pratye anvayI (upAdAna) kAraNa nathI. [722] jJAnAkhyA cetanA bodhaH, karmAkhyA dvissttrkttaa| jantoH karmaphalAkhyA sA, vedanA vyapadizyate // 45 // jIvanI jJAnAtmaka cetanA te bodha che. karmAtmaka cetanA te tenA rAga dveSa che. ane karmaphalAtmaka cetanA te vedanA che. TUMkamAM jIvanI cetanA (trIjA prakAranI) e ja vedanA che, mATe vedanAnA uddabhavane lIdhe tenAmAM mUrtava mAnavAnuM kaI prajana nathI.241 [723] nAkamAM tamAmRtva, caitance jAtiyatA ato dehena naikatvaM, tasya mUrtena karhicit // 46 // eTale AtmA amUrtatAne ullaMghI jaIne kadI mUrta banI zakatA nathI ane caitanyane laMdhI jaIne kadI jaDedeha. svarUpa (dehathI abhina) banI zakyuM nathI. | mATe ja AtmA mUrta evA dehathI bhinna che. kadApi tevA mUrta deha sAthe tenI abhinnatA saMbhavI zake ja nahi. 24ra 241 pravacana sAra-2-33, 31, 32. (2) AnaMda ghana grevI bAramuM stavana. 242 samaya sAra : 26 mI gAthA. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 405 [724] sannikRSTAnmanovANIkarmAderapi pudgalAt / viprakRSTAddhanAdezva, bhAvyaivaM bhinnatA''tmanaH // 47 // AtmAnuM manathI, vANIthI, karmAdithI dhanAdithI bhinnatva :- jema AtmA dehathI bhinna sAbita thaI gaye tema tenI najadIkamAM rahelA mana, vANI ane karmanA pugelethI paNa te bhinna che ane tenI dUra rahelA dhanAdithI paNa te bhinna che e vAta paNa A rIte ja vicAravI. [25] puskAnAM guNo pUrtimAM jJAnaguna: punaH uccasto minnamatmidravya varSanA: 48vA maneNu vagere pudgala che. temane guNa rUpa, rasAdi che. jyAre AtmAne guNa rUpAdi nathI kintu jJAnaguNa che. eTale e badhA ya mana vigere pudgalathI Atmadravya bhinna che ema jinezvara dee kahyuM che. guNanA bhedathI guNIne paNa bheda ja hoya, kemake vastutaH guNa svarUpa ja guNa che. [charaddo dharmaNya titatva, guNo jJAnaM tathAtmanA dharmAstikAyAttadbhinnamAtmadravyaM jagurjinAH // 49 // have jema zeSa tamAma dhanAdi ajIva dravya pudgalathI Atmadravya bhinna che tema dharmAstikAya nAmanA ajIva dravyathI paNa Atmadravyane jinezvaradevee bhinna kahyuM che kemake be ya nA guNa judA che. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 zrI adhyAtmasAra grantha dharmAstikAyane guNa gati hetuva (gatidAyitvo che jyAre AtmAne guNa jJAna che. [77] dharma sthitihevaM puLo jJAnaguiDagumanA tato'dharmAstikAyAnyadAtmadravyaM jagujinAH // 50 // adharmAstikAya nAmanA ajIva dravyathI paNa Atmadravyane jinezvaradevoe guNabhede bhinna kahyuM che. adharmAstikAyane guNa sthiti hetutva che. jyAre AtmAne guNa jJAna che. [728] varAha puLono, jJAna vidyAtmano guNa vyomAstikAyAttadbhinnamAtmadravyaM jagurjinAH // 51 // AkAzAstikAya nAmanA ajavadravyathI Atmadravyane jinezvara devee guNabhede bhinna kahyuM che. AkAzAstikAyane guNa avagAha che jyAre AtmAne guNa jJAna che. [72] zAmAM jJAna: siddha: ema vartanApuna: tadbhinnaM samayadravyAdAtmadravyaM jagurjinAH // 52 // kALa nAmanA ajIvadravyathI paNa Atmadravyane jinezvara devee guNabhede bhinna kahyuM che. kALane guNa vartana (pariNAmavizeSa) che jyAre AtmAne guNa jJAna che. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 407 [730] AtmanastadajIvebhyo vibhinnatvaM vyavasthitam / vyaktibhedanayAdezAdajIvatvamapISyate // 53 // A rIte "pulAdi pAMceya ajIva dravyathI AtmA bhinna che" e vAta nizcayanayathI sthira thAya che. eTale AtmAmAM jIvata ja che ajIvatva nathI ja e vAta sthira thAya che. paNa vyaktibhedanA nayAdezanI apekSAe te AtmAmAM ajIvatva paNa siddha thaI zake che. vyaktibhedanayAdeza eTale vyaktione bheda pADate nayAdeza ke jene vyavahAranaya kahevAya che. nizcayaSTie te saMsArIjIva ane siddhajIva ema be vyaktine bheda paDatA ja nathI. paNa vyavahAranaya A vyaktibheda mAne che. mATe tenI apekSAe siddha ane saMsArI jIvamAM ajIva paNa siddha thaI zake che. [731] ajIvA janminaH zuddhabhAvaprANavyapekSayA / siddhAzca nirmalajJAnA dravyaprANavyapekSayA // 54 // zuddhabhAvaprANa eTale jJAnAdigaNa. dravyaprANa eTale Indriye vigere 10 dravyaprANu. je jJAnAdiguNasvarUpa zuddhabhAvaprANathI jIvamAM jIvavA gaNAtuM hoya te te siddhanA jIvamAM ja jIvatva gaNAya. saMsArI (janmI) jemAM ajIvatva ja gaNAya. kemake temanA jJAnAdiguNe apragaTa hevAthI te zuddhabhAvasvarUpa nathI. ane je dravyapraNethI jIvamAM jIva gaNAtuM hoya Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 zrI adhyAtmasAra grantha te saMsArIjIvamAM ja jIvatva Ave. nirmaLajJAnavALA siddhAtmAmAM te dravyaprANa na hovAthI temanAmAM ajIvavA AvI jAya. [732] indriyANi balaM zvAsocchavAso dyAyustathA param / dravyaprANAzcaturbhedAH paryAyAH pudgalAzritA: // 55 // 4 prakAre dravyaprANaH avAMtarabheda 1. Indriya pa (spardhAdi) 2. baLa 3 (manAdi) 3. zvAsocchavAsa - 4. AyuSa A badhAya dravyaprANasvarUpa paryAye pulane Azrita che. 243 [733] bhinnAste hyAtmano'tyantaM tadetairnAsti jIvanam / jJAnavIryasadAzvAsa-nityasthitivikAribhiH // 56 // uparokta cAre ya prakAranA dravyaprANa AtmAthI taddana bhinna che. emanAthI kAMI AtmAnuM jIvana nathI. AtmAmAM rahelI cAra zaktionA vikArasvarUpa A cAra dravya prANa che. 1. AtmAnI jJAnazaktinA vikArasvarUpa pahele Indriya nAmane dravyaprANa che. 2. AtmAnI vIryazaktinA vikArasvarUpa 243. prava. sAra : 2-55. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 409 bIje baLa nAmane dravyaprANa che. 3. AtmAnI nirantarabhAva zvAsocchavAsarUpa jIvanazaktinA vikArarUpa trIje zvAsocchavAsa nAmane dravyaprANu che. 4 ane AtmAnI nityasthitinA vikArarUpa maryAdita Ayu nAmane ethe dravyaprANa che. AtmA te nirvikAra che. eTale vikArasvarUpa A dravyaprANo AtmAnA banI zake ja nahi mATe AtmAthI teo tadna bhinna ja che. ane je AtmAthI bhinna hoya tenAthI AtmAnuM jIvana na ja saMbhave. [734] etatprakRtibhUtAbhiH zAzvatIbhistu zaktibhiH / jIvatyAtmA sadetyeSA, zuddhadravyanayasthitiH // 57 // zuddhanizcayanayathI te pUrvokta zuddhajJAnAdi cAra zAzvata prakRtisvarUpa zaktithI ja AtmA sadAkALa jIve che. nahi ke vikArasvarUpa dasa dravyaprANanI zaktithI. [735] jIvo jIvati na prANai-vinA tareva jIvati / idaM citraM caritraM ke hanta ! paryanuyuJjatAm // 58 // re! kevuM jIvajIvananuM A citra caritra! ke je dravyaprANa vinA jIva (saMsAraparyAyamAM) jIvI zakate ja nathI tenA vinA ja te siddhaparyAyAmAM) jIve che. tenA A citra caritra sAme te koNa prazna uThAvI zake ? ahIM jIvanuM ajIvathI (navatatvamAMnA bIjA tatvathI) bheda nirUpaNa nizcayanaya dRSTithI pUrNa thayuM. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 zrI adhyAtmasAra grantha [736] nA''tmA puNyaM na vA pApa-mete yatpudgalAtmake / AdyabAlazarIrasyo-pAdAnatvena kalpite // 59 // jIvanuM puNya ane pApa (navatatvamAMnuM trIjA cothA tatva)thI bhinnatva -jIva e puNyakarma nathI ane pApakarma paNa nathI. kemake puNya pApakarma e pudgalasvarUpa che. mAtAnA zarIramAM bALakanA AtmAne sarva prathama zarIra baMdhAya che tenA upAdAnakAraNa tarIke A puNya pApakarmane kalpavAmAM AvyA che. arthAt A kArmazarIrathI ja te bALakane AtmA zubhAzubha zarIranI racanA kare che. [737] puNyaM karma zubhaM prokta-mazubhaM pApamucyate / / tatkathaM tu zubhaM jantUn yat pAtayati janmani // 60 // puNyane zubha kema kahevAya? vyavahAra na puNyakarmane zubha kahyuM che ane pApakarmane azubha kahyuM che. paNa amane (nizcayanayavAdIne) te e ja samajAtuM nathI ke puNyakarmane zubha kahevAya ja kema? kemake e te jIvane janmanA duHkhamAM pheMke che! 244 [738] na hyAsayasya bandhasya tapanIyamayasya ca / pAratantryAvizeSeNa phalabhedo'sti kazcana // 61 // beDI bhalene leDhAnI hoya ke bhalene senAnI hoya! 244. (1) samayasAra gA. 145. (2) pravacanasAraH 2-89. (3) gazAstra 1-15. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 411. paNa beyathI mANasa parata- te bane ja che ne ! Ama beyanuM phaLa te sarakhuM ja che mATe te beyamAM kaze phera paDatuM nathI. pApakarma leDhanI beDI che. puNyakarma senAnI beDI che. 245 [739] phalAbhyAM sukhaduHkhAbhyAM na bhedaH puNyapApayoH / duHkhAnna bhidyate hanta ! yataH puNyaphalaM sukham // 62 // vyavahAranaya kahe che ke, "pApanuM phaLa dukha che ane puNyanuM phaLa sukha che mATe phaLabhedathI beyamAM bheda paDe che." A vAta barAbara nathI kemake puNyanuM phaLa je sukha kahevAya che te paNa duHkha ja che. duHkhathI jarAya juduM nathI. bhalene tame tene sukha evuM nAma ApyuM hoya! 246 [740] sarvapuNyaphalaM duHkhaM karmodayakRtattvataH / tatra duHkhapratIkAre vimUDhAnAM sukhatvadhIH // 63 // karmodayathI prApta thAya che mATe saghaLuM ya puNyaphaLa vastutaH duHkha ja che. kharI vAta to e bane che ke pahelAM sudhA vigerenuM duHkha UbhuM thAya che. pachI te mANasa duHkhathI akaLAya che. ane pachI bhejana karavA dvArA te duHkhane dhakko 245. (1) sa. sAraH 146 thI 150. (2) zAstravArtA bleka 18mo navamuM pAnuM. 246. (1) samayasAra gA. 45. (2) vairAgya kalpalatA 1-226, 227. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha mAre che ane mAne che ke huM sukhavALe (sukhI) thaye. are ! sukhI thaye ke mAtra UbhA thayelA duHkhane dhakko ja mAryo? bhUkhanuM, taDakAnuM, parizramanuM duHkha jeTaluM vadhu teTaluM ja khAvA dvArA, chAMyaDAno Azraya levA dvArA ke ArAma karavA dvArA te duHkhane dhakko mAravA rUpa sukha vadhu ! eTale kahevAtuM puNyajanita sukha paNa A dukhapratIkAra svarUpa ja che ke bIjuM kAMI? emAM mUDha puruSa sukhanI kalpanA kare che ! re ajJAna tArI mAyA! 247 [741] pariNAmAcca tApAcca saMskArAcca budhairmatam / . guNavRttivirodhAcca duHkhaM puNyabhavaM sukham // 64 // puNyathI utpanna thatuM sukha cAra kAraNe duHkharUpa che. 1. pariNAmathI, 2. tApathI, 3. saMskArathI, ane 4. guNa tathA vRttinA virodhathI puNyakarma janita sukhane paNa prANa puruSoe duHkhasvarUpa kahyuM che. 248 247. (1) pravacanasAraH 1-75, 6, (2) ThA. dvA: 24-19. (3) vi. Ava. bhASyaH 2004, 2005. 248. (1) bhatRharikRta vairAgya zataka: 'tRSA gukhyatyA virata sarji zleka. (2) ThA. dvA: 25-22 (3) zAstravArtAH zloka. 27. TIkA. (4) bhagavadgItAH 14-5 thI 18 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 413 [742] dehapuSTenarAmartyanAyakAnAmapi sphuTam / mahAjapoSaNasyeva pariNAmo'tidAruNaH // 65 // (1) pariNAmathI puNyaphaLasukha e duHkha cheH pariNAma duHkhatAH puNyAithI maLatA viSayasega khUba puSTa thAya che ane pachI e cakavattIone ane devendrone paNa atidAruNa durgati ane duHkhanA pariNAma spaSTa rIte davA paDe che. kasAIne tyAM pahelAM te pADAne tagaDo banAvavAmAM Ave che. paNa te sukhanuM pariNAma! AvatI kAle gaLe kAtila chare pharI vaLe te ja ne? 249 [743) naTU muvamAninya vijyo para vathA | bhujAnA viSayAnyAnti dazAmante'tidAsNAm // 66 // - zarIramAM rahelA kharAba lehIne bahAra kADhavA mATe te sthAne jaLa besADavAmAM Ave che. te jaLo peluM kharAba lehI pI jAya che. e vakhate te ene khUba sukha thAya che paNa lehI pIne jADI thaI gaelI jaLane jyAre nIcenI nAMkhavAmAM Ave tyAre te tene bhAre duHkha ja thAya che? lehI pIvAnA sukhanuM ja A pariNAmane ? A rIte viSane bhagavatI vakhate sukha mAnatA che ane (pariNAme) nArakAdimAM atibhayaMkara dazAne anubhave che mATe ja puNyanA phaLarUpe maLatA sukhamAM pariNAmathI te duHkhatA ja che. 249. uttarAdhyayana sUtraH 7-1 thI 4. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 zrI adhyAtmasAra grantha payasAmayasAmiva / [744] tautrAntitanAgukhyat yatrautsukyAtsadA'kSANAM taptatA tatra kiM sukham ||67 // (ra) tApaduHkhatA :- tIvra agninA saMgathI tapIne lAlaceALa thaI gaelA leADhA upara pANI chAMTavAmAM Ave tA ekadama zASAI jAya ane lATTu te jANe evuM ne evuM ja tapelu rahe! A ja rIte viSayanI tIvra utsukatA (bhAganI tIvra kAmanA) svarUpaagnithI tapIne lAlaceALa thaelI IndriyAne jarAka ratinuM jaLa maLe paNa te te kyAMya zASAI jAya ane pele tapArA te evAne evA ja anubhavAtA hAya ! alpa sukhAnubhavanA kALamAM paNa IndriyonA kAramA tapArAmAM te sukha kema kahevAya ? [745] prAkUpazcAccAratisparzAtpuTapAkamupeyuSi 1 indriyANAM gaNe tApavyApa eva na nirvRtiH ||68 || auSadhi nAMkhIne cAre bAjuthI jene dAha ApavAmAM Ave che te puTapAka kahevAya che. viSaya sukhAnubhavanI pahelAM tene meLavavAnI aritanA pracaNDa tapArA thAya ane maLyA pachI phrI meLavavAnI tIvra IcchAnA bhayaMkara tapArA tA Ubhe ja che. sAce ja, Indri conA samUha pelA puTapAka jevA ja che jene cAmerathI kAramA tapAza anubhavavA paDe che! AmAM te AnaMda hAya ? Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 415 [746] sadA yatra sthito dveSollekhaH svapratipanthiSu / sukhAnubhavakAle'pi tatra tApahataM manaH // 69 // - are! IndriyonA sukhAnubhava kALamAM paNa jyAM pitAnA duHkha sAdhanane viSe tIvra dveSa(arUci)bhAva satata Ubhe ja hoya che tyAM e saMkalezanA tApathI mana zekAI gaevuM ja hoya ne? A sthitimAM Indriyone sukhAnubhava thAya zI rIte? Ama be zlekathI granthakAra paramarSie traNeya viSayasukhane duHkhasvarUpa kahyuM. A rIte puNyajanitasukhamAM tApaduHkhatA siddha karI. {747] skandhAtskandhAntarArope bhArasyeva na tattvataH / - rakSA vacce saMro vinivartita 7 (3) saMskAra dukhatA : bhAra upADavAthI eka khabhe thAkI jatAM, te bhAra bIjA khabhA upara mUkI devAmAM Ave tyAre ema lAge che ke bhAra jANe ke dUra ja thaI gayo! paraMtu, hakIktamAM te te bhArane saMskAra dUra thaya ja nathI. A ja rIte IndriyonA AnaMda bhagavatI vakhate bhale ema lAge ke have duHkha dUra thayuM paNa hakIktamAM te AtmAmAM navA duHkhonI taiyArI karI ja levAmAM Ave che. eTale duHkhane saMskAra te dUra thaye ja nahi! sukhAnubhavathI je vAsanA saMskAra utpanna thaye te bhAvamAM rAgasmaraNa karAve. tenAthI viSaya pratye rAga thAya. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 zrI adhyAtmasAra grantha tema thatAM manAdiyogo viSamAM pravRtta thAya. te pravRtti azubha karbhAzaya utpanna kare. ane tethI janma jarAnA dukhe. prApta thAya. Ama viSayane sukhAnubhavathI utpanna thayela saMskAra duHkhane ja banI jAya che mATe Indriyasukha mANatA lekene tyAM sukhAnubhavane bhrama ja thAya che ema kahevAya. kemake vastutaH te tyAMthI duHkhane saMskAra dUra thaye ja nathI.250 [748] sukhaM duHkhaM ca mohazca tisro'pi guNavRttayaH / viruddhA api vartante duHkhajAtyanatikramAt // 71 // 4. guNavRtti aMgenI svAbhAvika da:khatA : pUrvokta traNeya pariNAma vigerenI dukhatA pAdhikI hatI. arthAt tyAM anya nimitte puNyajanita sukhamAM duHkhatA hatI jyAre A cethI dukhatA svAbhAvika che. satvaguNa, rajoguNa ane tamoguNa ema traNa guNa che. sukhavRtti, duHkhavRtti ane mahavRtti ema traNa vRttio che. satvaguNanuM kArya sukha che. rajoguNanuM kArya duHkha che. ane tame guNanuM kArya meha che. jyAre satvaguNa rajoguNa ane tame guNa traNeya sama banI jAya che tyAre teo parasparanA virodhI banI jAya che. arthAt ekanA avasthAnamAM bAkInA be rahI zakatA nathI. A dRSTie teo paraspara vidhI kahevAya che. paraMtu jyAM sudhI teo viSama avasthAmAM hoya che tyAM sudhI teo traNeya eka ja sthAne rahI jAya che. * 250. (1) tA. ThA. 24-7, (ra) uttarAdhyayana sUtra: 19-15. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtmanizcaya 417 A sthitimAM je ke satvaguNuthI sukhAnubhava thAya che teA paNa te sukha urdUbhUta satvaguNathI thAya che paraMtu kevaLa urdUbhUta satvaguNathI sAMsArika sukhAnubhava thatA nathI kintu e sukhAnubhava pratye anubhUta rajo-tameguNa paNa kAraNu ane ja che. Ama thavAthI e sukhamAM rajoguNanuM kArya duHkha ane tameAguNanu kArya mehu paNa bhaLI ja jAya che. eTale e sukhamAM jema sukhatva che tema duHkhatvAdi paNa che ja. Ama sAdirguNA (sama avasthAmAM) paraspara viruddha hAvA chatAM viSama avasthAmAM traNeya sAthe rahe che. eTale traNeyanAM kAryamAM sukha, duHkha ane meha ekI sAthe pragaTa thAya che. AthI granthakAra paramaSi jaNAve che ke sukhAnubhava vakhate paNa te sukhamAM duHkhatva jAti teA che ja, Ama svAbhAvika duHkhatA paNa puNyajanita sukhamAM sthira thaI jAya che. [746] jhuhUnAAmoLo momonoprovitjha: / vilAsazcitrarUpo'pi bhayaheturvivekinAm // 72 // Home krodhAyamAna thayelA nAganI phaNAnA vistAra dekhAvamAM tA bhavya lAge, paNa hAya che atyanta bhayajanaka ! du:khajanaka ! zabdAdi bhAgeAthI utpanna thayelA citra vicitra sukhAnubhavanA vilAsa dekhAvamAM bhale suMdara hAya, kintu vivekI puruSane te| temAM bhayAnaka duHkhAnI kAraNatA dekhAtAM te atyanta bhaya'kara lAge che.25 1 pa1. ThA. hrA. - 24-5,6. 27 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 zrI adhyAtmasAra grantha == = [750] itthamekatvamApannaM phalataH puNyapApayoH / manyate yo na mUhAtmA nAntastasya bhavodadheH // 73 // upasaMhAra karatAM granthakArazrI kahe che ke A rIte puNyanuM phaLa sukha paNa pariNamAdi cAra kAraNane lIdhe duHkharUpa ja che mATe puNya pApakarmanA phaLane abheda thaI jatAM puNyapApakarma be ya ekarUpa ja banI jAya che. chatAM jeo A rIte temanA phaLanI abhinnatA (ektA) mAnatA nathI teo puNyanA phaLane sukharUpa mAnIne puNya karavA dvArA saMsAramAM phasAya che. e mUhAtmAnA saMsArane kadI aMta AvI zakato nathI.252 [751] duHvaikarUpayobhinnastenAtmA puNyapApayoH / zuddhanizcayataH satyacidAnandamaya: sadA // 7 // puNya ane pApa be ya duHkhasvarUpa che e vAta siddha thaI gaI zuddhanizcayanaya daSTithI AtmA te puNyapApathI bhinna che. e te sadA saccidAnandamaya che.ra53 [752] tat turIyadazAvyaGgyarUpamAvaraNakSayAt / bhAtyuSNodyotazIlasya ghananAzAdravekhi // 75 / / AtmAnuM te saccidAnandamayasvarUpa anubhavAtuM kema nathI? tenA uttaramAM granthakArazrI kahe che ke ghAtakarmanA 252. prava. sAra : 177. 253. (1) sama. sAra gAthA : 45. (2) pra. sAra : 1-78. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 419 AvaraNA khasI jAya che tyAre ceAthI ujAgara dazAthI vyakta thatAM e svarUpanA AvirbhAva thAya che. vAdaLA dUra thaI jAya pachI ja sUryanA uSNatAsvabhAva ane prakAzasvabhAva anubhavavA maLe che ne?254 [753] jAyante jAgrato'kSebhyazcitrA dhIsukhavRttayaH / sAmAnyaM tu cidAnandarUpaM sarvadazAnvayi // 76 // dravyanidrAthI mukta AtmAne ( bhAvanidrAmAM sUtelAne ) IndriyAthI citravicitra mAnasikasukhAdinI anubhUti thAya che te vakhate paNa AtmAnu saccidAnandamaya svarUpa teA satra sadazAmAM anugata ja hAya che. ene te kyAre ya kazI mAdhA pahoMcatI nathI. [chap4] hiAna thA vatti vyaste tAtethavA / nAnubhUtiparAbhUtI tathaitAbhi: kilAtmanaH // 77 // agninA kaNathI jema prakAza na maLe tema kazuM tapAvI paNa na zakAya. agnikaNasamI indriyanI sukhAdi lAgaNI che. ene AtmAne ze| anubhava thAya ke enAthI ze| parAbhava thaI jAya ? nAnakaDuM Indriya sukha na koI AnaMda ApI zake ane enu kAI duHkha na kAMI AtmAnA parAbhava karI 254. (1) 350 gAthAnuM stavana H 27 gAthA. (2) jJAna sAraH 26-7. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 - - zrI adhyAtmasAra grantha zake. eTale AtmA te enA saccidAnandasvarUpamAM sadA mastAna hoya che. [755] sAkSiNaH sukharUpasya suSuptau nirahaGkRtam / yathA bhAnaM tathA zuddha-viveke tadatisphuTam // 78 // svApa, suSupti, jAgara ane ujAgara ema cAra dazA che. sukhasvarUpa sAkSI AtmAne jema suSupti dazAmAM ahaM kAra vagaranuM bhAna thAya che te ja bhAna atirakuTarUpe zuddha vivekadazAmAM thAya che. [756] taccidAnandabhAvasya bhoktA''tmA zuddhanizcayAt / nizcayamikato. surava:yo eTale zuddhanizcayanayathI te AtmA potAnA saccidAnanda svarUpane ja bhaktA che. hA, azuddhinizcayanayathI te te karmakRtasukhAdine paNa letA banI zake. kemake azuddha nizcayanaya AtmAne mAtra nirUpAdhika jJAnAdiravarUpa na mAnatAM karmanI upAdhithI janita sukhaduHkhAdi paryAya svarUpa paNa mAne che. zukanizcayanaya karmopAdhijanita rAgAdiparyAyamaya ke sukhAdiparyAyamaya mAnatA nathI. azuddhanizcayanaya te upAdhijanitabhAvamaya AtmA mAne che. | game tema paNa be ya abhedaparaka che e ja emanuM nizcayatva che. jJAnavALe AtmA ke rAga sukhAdivALo AtmA evuM nizcayanayamAM kaI ja na mAne. 255 255. (1) sa. sAra : gAthA 86 (55, 16) (2) adhyAtma upaniyata : 2-43. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 Atmanizcaya [757] karmaNo'pi ca bhogasya srgaadervyvhaartH| nAmAdristhApi mIvanayAnA vizA 8nA vaLI niruparita asabhUta vyavahAranayathI te AtmA karmane paNa bhaktA che ane upacarita asaddabhUta vyavahAranayathI te te puSpAdimALA vigerenA bhegane paNa bhaktA che. je eka ja vAra bhegAvI zakAya te vastu bhega kahevAya. vyavahAra naya bhedaparaka che eTale "AtmAnuM karma " AtmAnI puSamALA" ema kahI zake. temAM "AtmAnI asaddabhUta vastu karmane nipacArathI AtmAnI mAnanAra nirupacarita asabhUta vyavahAra naya che. A nirupacarita asaddabhUta vyavahAra pupanI maLane AtmAnI na mAne kemake te AtmAnI upacArathI asabhUta vastu che. jyAre upacarita asaddabhUta vyavahAra te puSpamALAne paNa AtmanI mAne. AthI nirupacarita asabhUta vyavahAranayamate AtmA karmane bhaktA bane che. jyAre upacaritaasaddabhUta vyavahAranayathI AtmA puSpamALAdine paNa bhoktA bane che. naigamAdinathI paNa AtmAnA bhakatRtvanI vicAraNA karavI. te A rIte-nagamanathI dUranI ke najIkanI, paulika ke Atmika, kaI paNa bhegya vastune AtmA joktA che; saMgrahanayathI sarvabhegyavastune saMgraharUpa eka ja bhegano AtmA bhakatA che; vyavahAranayanI vAta te upara AvI gaI che, jusUvanayathI je padArthane je vakhate bhega karAto hoya te padArthane te vakhate te AtmA bhakatA che. zabdanayathI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 zrI adhyAtmasAra grantha sAmAnyataH phUlanI mALA vagere maMgAvIne te te padArthane AtmA bhakatA bane che; samabhirUDha nayathI phUlanI mALAnA judAM judAM phUlene judo judo bhokatA che; ane evaMbhUta nayathI je vakhate je phUlanI mALAne ke tenA phUlane sAkSAta bhega karAto hoya te vakhate te AtmA te padArthane bhakatA che. 256 [758] vartA igumAvanA-mamAM gunAdimu: | pratItya vRtti yacchuddhakSaNAnAmepa manyate / / 8 / / zuddhanayathI vibhu e AtmA zuddhabhAvone kartA paNa che. A zuddhanaya zuddhakSaNo(AtmA)nA vartana-paryAyane AzrayIne AvuM mantavya dharAve che. kahevAno Azaya e che ke zuddhanaya paryAyArthika naya che arthAta zuddhakSaNanA paryAye (vartanA=vRtti) ne AzrayIne vicAra kare che. paryAya to pratikSaNa utpAda vinAzazIla che mATe AtmA pratikSaNa pote ja pitAnA zuddhabhAno kartA (utpAdaka) bane che. anyatra kahyuM che ke nizcayathI A AmA padravya svarUpane kartA bane to te AtmA niyamathI padravyamaya banI jAya. paNa te paradravyamaya to nathI ja kemake koI dravya anyadravyamaya banI jAya che te dravyane nAza thaI jAya e niyama che. eTale ema thatAM Atmadravyane nAza thavAnI Apatti Ave. mATe AtmA padravya svarUpane kartA nathI, mAtra zuddhabhAvane kartA che.257 256. sa. sAra:- gA-98 thI 100, 105, 106, 19. 257. sa. sAra : gA. 102. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A manizcaya 43 [759] anupaplavasAmrAjye visabhAgaparikSaye / AtmA zuddhasvabhAvAnAM jananAya pravartate // 2 // upaplava = brAnti. jyAre brAntamane dazA dUra thaI jAya ane abrAnta satya padArtha jJAnanuM AtmA upara sAmrAjya vyApI jAya tyAre vibhAva dazAne (kaSAyAdisvarUpa AtmAnI dhArAne) kSaya thaI jAya che. Ama thatAM AtmA zuddha svabhAva (sabhAga saMtati) ne utpanna karavA lAge che. 258 [760] cittameva hi saMsAro rAgaklezAdivAsitam / tadeva tairvinirmuktaM bhavAnta iti kathyate / / 83 // rAgAdi kalezothI vAsita citta e ja saMsAra che che ane tenAthI mukta evuM citta e ja mokSa che. eTale jema jema e kalezAdithI rahita cetanA thatI jAya tema tema AmA zuddhabhAne kartA thatA jAya che. [761] yazca cittakSaNaH kliSTo nAsAvAtmA virodhataH / ananyavikRta rUpa-niyartha hyadaH padam / / 84 // bIjA koIthI paNa jenI avasthAmAM kaze vikAra thatA nathI tene ja citta, cetana, AtmA kahevAya che. Ama citta pada arthagaMbhIra che. "Distha "Davitha padonI jema arthahIna nathI. * 258. samayasAra : gAthA 34 (2005). Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 zrI adhyAtmasAra pratye zabdanaya kahe che ke AthI ja je (AtmA) zuddha hoya asaMkilaSTa hAya-nirvikAra hoya te ja AtmA kahevAya. je cittakSaNa rAgAdi kalezethI saMkilaSTa banela hoya tene AtmA-citta ja na kahevAya. AtmA ane te vaLI kalezayukta ! " be virodhI vAtane ekamAM saMbhava ja nathI. eTale azuddha AtmAne te ame AtmA ja mAnatA nathI, zuddhAtmA e ja AtmA che. 25 9 [762] zratamanupayo-svaitanimaNyA yathA va: tathA''tmA'zuddharUpazca-tyevaM zabdanayA jaguH / / 85 / / jema eka mANasa mRtavALe (zrata) hoya te te jJAnanA (= kRtanA) anupagavALe heI zake ja nahi. chatAM tevuM keI kahe che te kathana jema mithyA che tema je AtmA hoya te rAgAdithI azuddha rUpavALe hoya tema kahevuM e paNa mithyA vacana che. AvuM zabdananuM mantavya che. [763] zuddhaparyAyarUpastadAtmA zuddhasvabhAvakRt / prathamA'prathamatvAdibhedo'pyevaM hi tAcikaH // 86 // eTale e vAta sthira thaI ke AtmA zuddha paryAyasvarUpa che. ane zuddhasvabhAvane kartA che. paryAyasvarUpa AtmA pratikSaNa ne ne utpanna thAya eTale pratikSaNa zuddha svabhAvane kartA bane. 259. sa. sAra, : 345, 346. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 42pa -- -- - - -- - - -- ---- -- ---- - - -- zAmAM anyatra prathama samayasiddha, aprathama samayasiddha, vigere je bheda Ave che tenuM nirUpaNa dravyArthikanaya daSTithI tyAM tyAM karavAmAM AvyuM che ke amuka samayanI vivakSAe te ja samaye siddha thayelAM badhA Atmadravya prathama samayasiddha kahevAya ane te vivakSita samayathI apara samayemAM siddha thayelAM Atmada aprathama samayasiddha kahevAya. have ahIM AtmadramAM je prathama prathama-siddhatvane bheda pADavAmAM AvyuM te kALanI vivaphAthI bheda pADe che. Ama ahIM siddhadravyana badhA siddho samAna chatAM kALane upacAra karavAthI te siddhadravyamAM bheda pADavAmAM AvyuM. TUMkamAM dravyArthika nayadaSTithI thato A prathamA prathamasiddhatvabheda kalaupacArika banI gaye. jyAre paryAyArthika nayadaSTithI te zuddhaparyAyarUpa je AtmA jyAre bane tyAre tenAmAM prathama samayasiddhatva Ave ane pachI te ja AtmA dvitIyAdikSaNe nathI kintu aparazuddhaparyAyAtmaka AtmAo che e badhA AtmAomAM aprathamasamayasiddhava Ave. Ama 4, 3, 4 dareka AtmA zuddhaparyAyasvarUpa bane te vakhate tenAmAM prathama samayasiddhava Ave ane pachI te 4 vigere zuddhaparyAyAtmAnA pitAnA-(sAtIya) bIjA paryAyamAM aprathamasamayasiddhatva Ave. Ama ahIM amuka kALanI vivakSA karavI paDatI nathI mATe A paryAyArthika nayadaSTithI ja zuddhaparyAyasvarUpa AtmA mAnavAthI ja prathamApathamavAdi bhedo tAtvika bane che. (aupacArika banatA nathI.)26 * 26. sA. vArtA H 9, 26. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha [765] ye tu dikpaTadezIyAH zuddhadravyatayA''tmanaH / zuddhasvabhAvakartRtvaM jaguste'pUrvabuddhayaH // 8 // pUrvanA cha kSekamAM (758 thI 763) ApaNe joI gayA ke zabdanayathI AtmA zuddhasvabhAvane kartA bane che. kintu zuddha svabhAvane kartA bane che. kintu zuddha nizcayanayara zuddha dravyArthikanayathI (zuddha nizcayanayathI) AtmA zuddha svabhAvane paNa kartA banI zake nahi. paNa ahIM digambare kahe che ke, "AtmA zuddha dravyArthikanayathI zuddha svabhAvane katAM che. granthakAra paramaSi kahe che ke temanuM A kathana te sAce ja temanI apUrva buddhimattAnuM ughADuM pradarzana kare che! [765] dravyAstikasya prakRtiH-zuddhA snggrhgocraa|| yenoktA sammatau zrIma-siddhasenadivAkaraH / / 88 // cha blekamAM digambaranI te mAnyatAnuM khaMDana : sammatitarka granthamAM bhagavAna siddhasena divAkara sUri jIe kahyuM che ke saMgrahanaya dravyAstikanayathI zuddha prakRti svIkAre che. arthAt dravyArthiyanI je zuddha prakRti che te zuddha saMgrahaya che. [766] tanmate ca na kartRtvaM, bhAvAnAM sarvadAnvayAt / zUTaH viBtyAtimA saphitvamazritaH 8 have te zuddha nizcayanayasvarUpa saMgrahanayanA mate te AtmA sadaiva zuddha svabhAva ja kahyo che, kemake AtmA Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 427 ane zuddhasvabhAva e eka ja vastu che. Ama hAvAthI zuddhasvabhAvanuM kartRtva te zuddha draSyAthikanayathI te zakaya ja nathI. A mate te AtmA phUTasthanitya che. enAmAM vaLI zuddhasvabhAvanI utpattikriyA sa Mbhave ja zI rIte ? [767] tuM kvAtriyate nAyamravAsInA sthitaH / AkAzamiva paGkena lipyate na ca karmaNA // 90 // zuddhadravyArthi ka mate te AtmA taddana udAsIna che. te kazuM ya karavAnI pravRtti karatA ja nathI. eTale jema AkAza tadna nizrcaya che mATe tene kAdavano lepa thatA nathI tema sathA niSkriya AtmAne karmanA lepa thatA nathI. [768] svarUpa tuna tevuM jJAtavya varDa svataH / dIpena dIpyate jyoti-rna tvapUrva vidhIyate // 91 // A dravyArthi ka (zuddha sa Mgraha) nayathI ema kahI zakAya ja nahi ke AtmA potAnA svarUpanA kartA che. kemake svarUpa tA, tenA mate, karavAnu che ja nahi tene te mAtra svayaM jANavAnu che. jema dIvA prakAsyA kare che, paNa kazuM navuM karatA nathI tema AtmA jJAnAtmaka ja banI rahelA che te ya kazuM navuM karatA nathI. tene navuM kAMI karavAnu rahetu ja nathI. [ 769 ] anyathA prAganAtmA syAt svarUpAnanuvRttiH / na ca hetusahastreNA - pyAtmatA syAdanAtmanaH // 92 // ane jo AtmA svarUpanA kartA banatA hoya te te je kSaNe teNe tenu svarUpa utpanna karyuM tenI pUrva kSaNeAmAM Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 zrI adhyAtmasAra anya te te svarUpanI hAjarI (anuvRtti) na ja hatI ema nakkI thayuM. Ama thatAM pUrva kSaNomAM svarUpa vinAne te AtmA jaDa banI jAya. pachI bhale ne hajAro prayatna kare paNa te jaDa kadI paNa cetana banI zake ja nahi. A Apattine nivAravA mATe AtmAne zuddhanizcaya nayathI svarUpane kartA mAnI zakAya ja nahi. [770] naye teneha no kartA, kintvAtmA zuddhabhAvabhRt / ___ upacArAttu lokeSu tatkartRtvamapISyatAm / / 93 // eTale A zuddhadravyArthikanayamatamAM te AtmAne zuddha svabhAvane kartA mAnI zakAya nahi, mAtra zuddhasvabhAva dhAraNa karanAre ja kahevAya. hA, upacArathI (vyavahAranayathI) lekamAM AtmAne te te bhAvane katAM bhale kahevAya. Ama ahIM zuddhanizcayanayathI digambaroe mAnelA AtmAnA zuddhasvabhAvakartavamatanuM khaMDana pUrNa thayuM. eTale have e vAta sthira thaI ke AtmA zabdothI zuddhasvabhAvane kartA hoI zake, kintu zuddhanizcayanayathI nahi. have A ja vidhAnane anulakSIne paramarSi paryAyAstitakathI judI judI rIte AtmAmAM kartutva batAve che. ane tenI sAthe AtmAmAM te te kALe judA judA dharmo utpanna thAya che ke pragaTa thAya che te vAta paNa AgAmI lekamAM (771thI 794) kahe che. 241 26 1. sammati tarka: 1-51, para. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 429 [771] utpattimAtmadharmANAM vizeSagrAhiNo jaguH / avyaktirAvRtesteSAM nAbhAvAditi kA prmaa||14|| vizeSa (paryAya)nuM grahaNa karatA paryAyAstika naya kahe che ke AtmAmAM samyagdarzanAdi guNo utpanna thAya che. arthAt sadaiva te guNo AtmAmAM hotA nathI. sAmAnyagrAhI dravyAstikanaya kahe ke, "teo sadeva hoya che chatAM te guNo vyakta dekhAtA nathI tenuM kAraNa temanI upara AvI jatuM AvaraNa che." paryAyAstikanaya kahe che ke ame te A vAta mAnatA nathI. ame temane pUchIzuM ke evuM ja mAnavAmAM zuM pramANa che? " pahelA jIvanA saMsAraparyAyamAM te guNo ja nahi mATe dekhAtA na hatA have jIvanA siddhaparyAyamAM te guNo utpanna thayA mATe jaNayA" ema ame kahIe te tenI sAme tamArI pAse koI bAdhaka tarka che khare? nahi ja, te pachI te Agraha tame kema rAkhI zake ke pahelAM te guNo hatA to kharA ja chatAM na dekhAvAmAM AvaraNa kAraNa banyuM che? [772] sarva ra varasantAne noyu thazvanA santAninAmanityatvAtsantAno'pi na ca dhruvaH // 15 // (AtmAnA jJAnAdigaNane anitya mAnanArA vAdIo Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 zrI adhyAtmasAra pratye AtmAne te nitya ja mAne che temaja enA jJAnAdiguNene bauddhonI jema kSaNika nathI mAnatA e vAta khyAlamAM rAkhavI.) AtmaguNatpattivAdIo bauddhone kahe che ke tame jJAnadiguNane kSaNika mAne che eTale tene niranvaya nAza thavAthI pUrvottarabhAvano kama, smaraNa vigere upapanna na thAya. te upapanna karavA mATe tame jJAnAdine santAna mAne cho. A santAna e ame mAnelA AtmAthI bhinna padArtha che. tame jJAnAdisaltAna mAne che paNa AtmA nathI mAnatA. have ame tamane pUchIe chIe ke AtmAthI bhinna (para) tame je jJAnAdisaltAna mAne che tene kaI ja upayoga nathI arthAta jJAnAdisantAnamAM sattA mAnavAnuM koI ja phaLa nathI kemake e santAna jevI koI vastu ja nathI. chatAM je tene vastu mAne che te kSaNika che ke akSaNika? jei kSaNika heya te te jJAnAdiguNanI jema te santAna paNa kSaNika banyo. te kSaNika sattAna jJAnAdinA pUrvottara bhAvane kama zI rIte upapanna karaze? ane je te santAna akSaNika che te tamAre kSaNikavAda nAza pAme kahevAze. -Ama be ya rIte santAnanI sattA mAnavAnI koI jarUra nathI. vaLI santAnI (jJAnAdiguNa) anitya che mATe sattAna paNa anitya ja banI jAya che. eTale evA anitya santAnathI pratikSaNa niranvayanAzazAlI jJAnAdiguNe vacce parvAparyabhAva banAvI zake nahi. mATe santAna mAnavAnI kazI jarUra nathI. santAna vinA jJAnAdi guNone santAnI paNa kahevAya nahi. eTale AtmA dhruva che enAthI bhinna Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya * 431 (para) koI sattAna jevI vastu nathI. ane tene jJAnAdiguNe utpattizIla che eTaluM ja mAnavuM joIe. [72] comAyutpattimA-vahAramanA tatta: nityatA nA''tmadharmANAM tadRSTAntabalAdapi // 96 / / AkAzadravya paNa te te ghaTAdidravyane avagAhanA ApavArUpe kSaNe kSaNe navuM utpanna thAya che. (ghaTAkAza utpanna thAya che, paTAkAza nAza pAme che.) Ama AkAzanA daSTAntathI paNa jANavuM ke Atmadharmo nitya nathI paNa anitya che: utpattimat che. [774] RjusUtranayastatra kartRtAM tasya manyate / svayaM pariNamatyAtmA yaM yaM bhAvaM yadA yadA // 97 // - AtmAnA katva viSe paryAyArthika jusUtra naya te kahe che ke je je bhAvane jyAre jyAre AtmA pote ja pariNAve che tyAre tyAre te te bhAvane te te AtmA kartA kahevAya. [771] >>rva gharamAvAnA-maNI nAmyucchati | kriyAdvayaM hi naikasya dravyasyAbhimataM jinaiH // 98 // A jusUtraparyAyArthikanaya AtmAmAM pitAnA ja bhAnuM katva svIkAre che. kintu para-palikabhAvanuM katRtva AtmAmAM svIkAratA nathI. kemake je AtmA pitAnA ane paranA bhAvanI utpatti kriyAvALa (karttatAvALo) Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha mAnavAmAM Ave te eka ja AtmAmAM be kiyA thavAnI Apatti Ave. ane jinezvaradevene eka ja dravyamAM be vastunI (be) kriyA te saMmata nathI. [77] bhUti hiM, ziyA saiva cAherAtano pa na sAjAtyaM vinA ca syAt paradravyaguNeSu sA // 99 // ahIM e khyAla rAkha ke A RjusUtranayamane AtmA pratikSaNa vinAzI che. tenAmAM je pitAnA bhAvanI utpatti-kiyA pUrvazlekamAM kahI te kiyA eTale svAbhAdravyanI navA navA paryAyarUpe je bhUti (thavApaNuM) te ja che. A kyiA eka ja (Atma) dravyanI sattatimAM thayA kare che. pratyeka kSaNanA AtmadravyamAM svadravyatva che. eTale svadravyatvathI te badhI kSaNane AtmadravyamAM sAjAtya che. jyAre parapilikadravyaguNamAM te svadravyatvanuM sAjAya nathI mATe tevA sAjAtya vinA te padravyanuM tathA paradravyanA paryAyanuM kartRtva svAtmAmAM ghaTI zakatuM nathI. [777] nanvemanyabhAvAnAM na cetkartA paro janaH / 2tA hiMsAdriyalinAthavarithati: 10 prazna-je A rIte anyabhAvane kartA AtmAna bane arthAt mAtra svabhAvane ja AtmA kartA hoya te paradravyanA hiMsA, dayA, dAna, haraNa vigere bhAvenuM katva svAtmAmAM mAnavAnI je lekavyavasthA che te anupanna thaI jaze tenuM zuM? tema thatAM paradravyanI hiMsAdi kiyAne kta AtmA Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 433 nahi bane te tene lekamAM amuka hiMsaka, amuka dAtA vagere kema kahevAze? tamArA mate zuM koI hiMsaka nathI ? koI cera nathI? kaI dAnezvarI nathI? ane je paranA hiMsAdine AtmA karatuM nathI te tenuM durgati vigere phaLa paNa te kema meLavaze ? ? ? [778] satya, parAganayA, zApi yadyapi . tathApi svagataM karma svaphalaM nAtivatate // 10 // - hA. e vAta barAbara ja che. (para) vadhyadravyamAM hiMsAdi thAya che ene kartA AtmA nathI mATe e paranA hiMsAdinuM phaLa kAMI sva-AtmAne na ja maLe. paNa e hiMsAdithI AtmAmAM je zubhAzubha pariNAmathI karma utpanna thAya che tenuM phaLa te bIjAne na ja maLe ne? arthAta paramAM thayela hiMsAdi kriyA vakhate utpanna thatA karmapariNAmethI utpanna thatuM karma te AtmAmAM ja che te tyAM tenuM phaLa paNa heya ja. hiMsA' : dayAraH [779] hinasti na para ko'pi nizcayAnna ca rakSati / tadAyuH karmaNo nAze, mRtijIvanamanyathA // 102 // pra. A te svanA pariNAmanuM phaLa kahyuM paNa paranI hiMsAdi kriyAnuM zuM phaLa? u. nizcayathI te kaI kaIne haNu ja nathI ke 262. adhyAtmamata parIkSA : 48. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 zrI adhyAtmasAra pratye rakSA paNa nathI. jyAre jenA AyuSyakarmane nAza thAya che tyAre tenuM mRtyu thAya che, anyathA jIvana rahe che. eTale hiMsAdi aMgenI laukika vyavasthA ja beTI che.263 [780] hiMsAdayAvikalpAbhyAM svagatAbhyAM tu kevalam / ' phalaM vicitramApnoti parApekSAM vinA pumAn // 10 // jyAre hiMsA ke dayA karavAmAM Ave che tyAre te AtmAmAM hiMsAno ke dayAne pariNAma utpanna thAya che ane te pariNAma ja sArA mAThAM phaLe te AtmAne batADe che. AmAM padravyanI keI apekSA rahetI ja nathI. eTale ke koInuM haNato nathI, koI koIne rakSata nathI chatAM tene haNavAnuM, rakSavAnuM je phaLa che, te te tevA tevA pariNAmane lIdhe ja maLe che. eTale ja pAradravya na paNa hoya chatAM hiMsAdayAdine pariNAma thAya te tenA sArAmAThAM phaLa avazya maLI jAya che. [781] zarIrI priyatAM mA vA, dhruvaM hiMsA pramAdinaH / dayaiva yatamAnasya vadhe'pi prANinAM kacit // 104 // nizcayanayavAdI kahe che ke sAmo jIva mare ke na mare paNa je pramAdI che tene te avazya hiMsAnuM pApa lAge che. kemake tene te vakhate kaSAya pariNAmarUpa pramAda che mATe tenuM phaLa tene maLe ja. ane ajANatAM kyAreka prANI marI jAya te paNa 263. sa. sAra : 247 thI 27ra. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 43pa yutanAnA upayogadharmanA pariNAmavALe je AtmA che tene te dayAnuM ja phaLa maLe che mATe te vakhate ya te te dayALu ja kahevAya. A uparathI nakkI thAya che ke hiMsAdipariNAma upara ja hiMsAdi che ane tenA phaLanI prApti che. hiMsAdi ane tenA phaLanI prApti paravyaktinA ghAta vagere svarUpa kiyAothI nathI. eTale have AtmA hiMsAdi kriyAne kartA che ja nahi ane chatAM tevA tevA pariNAmane kartA che mATe te pariNAmonusAra sArA mAThAM phaLane bhaktA banI zake che e vAta nizcita thAya che. 244 [782) jaya yuge vana sthiti na dharmasukhayoryatte kRtanAzAdidopataH // 105 / / dAna-haraNa : vaLI vastusthiti paNa e ja che ke bIjA koIne dAna devAthI dharma thaI jatuM nathI ane bIjAnuM dravya harI levAthI koI sukha thaI jatuM nathI. jo tema thaI jAya te te pitAnA satkarmathI je dhana meLavyuM che te bIjAne daI devAya eTale te dhanathI je bhegaprApti pitAne thavAnI hatI tene nAza thAya. Ama kRtanAza Sa Ave. ane keI satkarma karyA vinA bIjAnuM dhana harI laIne 264. (1) prava. sAra : 3-17, 18. - (2) vi. Ava. bhAgya: 1763, 64. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 zrI adhyAtmasAra grA bhogaprApti kare eTale akRtAgama doSa Ave. eTale dAna haraNanI kriyAthI dharmAMdhama thAya e vAta yAgya ja nathI. [783] minnAmyAM mavittAdhi--punajAmyAM ca te jIta:| svatvApattiryato dAnaM, haraNaM svatvanAzanam // 106 // nizcayanaya kahe che ke je bhAjana, dhana vigere padArthA AtmAthI taddana bhinna pudgalA che e AtmAnA-peAtAnA ane zI rIte ? ane jo e pudgale AtmAnAM na bane te AtmAmAM e pudgaleAnu svAmitva ane pudgalAmAM AtmAnu svatva paNa na ghaTe. have jo e pudgaleAmAM AtmAnu svatva ja nathI te pachI pudgaleAnu dAna e te svatvApAda svapa che ane haraNu e svavanAzasvarUpa che. e e ya dAna haraNa ghaTe ja nahi. eTale parabhAvanAM dAna haraNanuM kartRtva AtmAmAM ghaTI zakatuM ja nathI. [784] madyiAcatadAna haLavAzarIram | puruSANAM prayAsa: ka- statropanamati svataH ||107 || # . vaLI jIvanA tevA tevA zubhAzubha karmonA udayane lIdhe ja bIjA uparanI anugrahabuddhithI jIva peAtAne ja potAnA zubhopayeAganuM dAna kare che athavA teA khIjA uparanI upaghAta buddhithI pAte ja pAtAnA zubhopayAganuM haraNa kare che. Ama kAMyane lIdhe ja te dAna haraNa kriyA svataH Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 47 AtmAmAM pariName che emAM e vakhate jIne karyo prayAsa che? kaI ja prayAsa nathI. [781] svatAbhyAM tu mAvAbhyAM navIyo . anugrahopaghAtau staH parApekSA parasya na // 108 // eTale bIjAne devAnA ke bIjAnuM harI levAnA bhAva mAtrathI pitAnI ja upara AtmA anugraha ke upaghAta kare che. ahIM paranI koI ja apekSA rahetI nathI. eTale have dAnathI bIjA upara anugraha thAya ane haraNathI bIjA upara upaghAta thavAnI vAtane keI avakAza ja nathI. A carcAne niSkarSa e AvyuM ke dAnAdi kriyAo AtmA karato ja nathI. kemake tema karavAnuM tene kaI prayojana nathI. mAtra dayahiMsAdinA zubhAzubha pariNAme ja tene zubhAzubha phaLa Ape che. [786 pazritAnAM mAvAnAM uvAdyamAnata: karmaNA vadyatejJAnI jJAnavA~stu na lipyate // 109 / / eTale jyAre A vAta nakakI thaI ke AtmA parAzritabhAvane kartA ja nathI chatAM je bhramathI AvuM kartutva keI mAnI le che te ajJAnI jIva tevA bhramathI karmabaddha thAya che, ane tevA bhrama vinAne jJAnI AtmA karmathI baMdhAte nathI. 265 265. pravacanasAra : 2-91. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 zrI adhyAtmasAra grantha [787] vimAmAne puSpApa karmaLo: ! rAgadveSAzayAnAM tu karteSTAniSTavastupu // 110 // jema AtmA parAzritabhAne katAM nathI tema puNyapAparUpa karmane paNa kartA nathI. mAtra IcchAnigvastumAM thatA rAgadveSanA adhyavasAyane kartA jarUra che. A vAta azuddhanizcayanayathI samajavI. [788] te di vArthe tAviyatpA __ AtmA yadA tadA karma bhramAdAtmani yujyate / / 111 // jyAre AtmA viSaya svarUpanI mUDhatA (ajJAna)ne lIdhe te te sukhAdi kAryonA vikalpathI ane viSe rAga ke zreSanA pariNAma kare che tyAre tenAmAM karmane baMdha thAya che. jevA rAgAdinA AtmAnA pariNAma te karmabaMdha. 266 [789] snehAbhyaktatanoraGgaM reNunA lipyate yathA / rAgadveSAnuviddhasya karmavandhastathA mataH // 112 // jema telacikakaTa zarIravALAne dhULa cATe che tema rAgadveSayukta AtmAne karma cATe che. 7 [790] lohaM svakriyayA'bhyeti bhrAmakopalasannidhau / yathA karma tathA citraM raktadviSTA''tmasannidhau // 11 // 26 6. prava. sAra : 2-96. 267. (1) sama. sAra : 242 thI 246. (2) prava. sAra : 2-83, 3-43, 44. (3) prazamarati : 55. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 439 prazna-karma rajakaNa te jaDa che tenAmAM te kiyA hAI na zake. te pachI AtmA upara te ceTa zI rIte? te mATe AtmAmAM te kiyA mAnavI ja rahIne ? u.-nA. jema lehacuMbaka pAse jaDa letuM paNa pitAnI kiyAthI kheMcAI Ave che tema rAgI hepI AtmA pAse vicitra kameM kheMcAI Ave che. have AtmAmAM pitAne karmane bAMdhavAnI kriyA mAnavAnI zI jarUra che? [791] AtmA na vyApRtastatra rAgadveSAzayaM sRjan / tannimittopananeSu karmopAdAnakarmasu // 114 // AtmA te rAga dveSa (bhAvakarma)nA Azayane ja utpanna kare che. rAga dveSanA vividha AzayathI kheMcAI AvatA-ane ga (karma=kiyA=ceSTA) che upAdAna jemanuM evA-dravyakarma pudgalene kheMcavAne vyApAra e karato ja nathI. teramAM guNasthAna sudhI mana, vacana, kAyAnA ega che mATe tyAM sudhI ja karmanuM grahaNa thayA kare che eTale karmanuM upAdAna yoga (karma) kahevAya. [792] vAri varSan yathA'mbhodo dhAnyavarSI nigadyate / .. bhAvakarma sRjanAtmA tathA pudgalakarmakRt // 115 // pra.-je AtmA rAgAdisvarUpa bhAvakane ja kartA hoya te tene dravyakarmane kartA kema kahevAya che? " u.-vAdaLa pANI ja varasAve che chatAM dhAnya varasAvanAruM kahevAya che tema rAgAdisvarUpa bhAvakarmane sarjate Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 zrI adhyAtmasAra anya AtmA dravyakarmane sarjanAre kahevAya che. kAraNamAM kAryane upacAra (vyavahAra) karavAthI AvuM nirvacana thaI zake che. vastutaH te AtmA rAgAdine ja rtA che. (azuddhanizcayanayathI.) [793] naigamavyavahArau tu brUtaH karmAdikartRtAm / vyApAra: phalaparyantaH paridRSTo yadA''tmanaH / / 116 // pUrve nizcayanayanI daSTie AtmAmAM karmAdinA kartutvane niSedha sidadha karyo. naigama-vyavahAranayanI daSTie te AtmA rAgAdinI jema karyAdine paNa rtA banI zake che. temanuM kahevuM e che ke AtmA je rAgAdi kare che tenuM phaLa sAmAnyataH tarata te AvatuM ja nathI have je kAlAntare phaLa Ave che te te vaccenA kALamAM e kaI vyApAra mAnave joIe ke je phalaparyanta rahe ane te rIte sukhAdi phaLa prati rAgAdinI pUrvavRttitArUpa kAraNutAne jALavI rAkhe. e vyApAra te ja dravyakarma. AtmA rAgAdi utpanna kare, pachI dravyakarma utpanna kare ane te dravyarma dvArA phaLane vipAka prApta kare. Ama rAgAdi ane phaLa e benI vacce kaDIrUpa vyApAra mAnavAnuM anivArya bane che ane te vyApAra te ja dravyakarma siddha thAya che. eTale dravyakamadinuM paNa kartutva AtmAmAM mAnavuM ja joIe. 28 [794] anyonyAnugatAnAM kaH tadetaditi vA bhidaa| / yAvaccaramaparyAyaM yathA pAnIyadugdhayoH // 117 // 268. sammati tarka : 1-47. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya nigama vyavahArane kahe che ke AtmAmAM rAgAdinA paryAye ane karma pudgale be ya dUdha ane pANInI jema ekameka thaIne rahelA che. te bene bheda pADavAnuM ja muzkela che eTale je AtmA rAgAdine kartA hoya te karmane paNa rtA kema na kahevAya ? jyAM sudhI AtmAne aMtima mekSa paryAya prApta na thAya tyAM sudhI A vastusthiti banI ja rahe che tene InkAra thaI zake tema nathI. mATe AtmAne dravyakarmAdine paNa kartA mAnave ja joIe. [795] nAtmano vikRti datte tadeSA nayakalpanA / zuddhasya rajatasyeva zuktidharmaprakalpanA // 11 // prazna-A te keTalI jAtanI nakalpanAo karI! kaI kazAyanuM kartava na mAne, koI vaLI zuddha svabhAvanuM AtmAmAM katva mAne ane rAgAdinuM akartutva mAne, kaI vaLI rAgAdinuM paNa katRtva mAne, kaI karmAdinuM paNa katva mAne. A zuM? kAMI samaja ja paDatI nathI. u-bhale ne game tevI nayakalpanAo heya paNa tethI kAMI nirvikArasvarUpa AtmAmAM vikAra AvI jato nathI. koI mANasa zuddha cAMdImAM zaktiva dharmanI kalpanA kare eTale cAMdImAM ja zuktitva AvI jAya ? eTale zuddhanizcaya nayathI te sadA AtmA nirvikAra svarUpa ja che. sarvabhAvane arjA ja che. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra granya -- -- [796] mupitatvaM yathA pAntha-gataM pathyupacayate / tathA pudgalakarmasthA vikriyA''tmani bAlizaiH // 119 // mArge cAlyA jatAM musApharane core luTe tyAre mArge lUTo evuM jema upacArathI kahevAya che tema ajJAna che karma pudgale vikAravALA hovA chatAM te vikAravALe AtmA kahe che. paNa tethI hakIktane thaDe ja InkAra thAya che? | mAge lUMTa nathI. coroe ja luMTa che. AtmA vikArI nathI. karma ja vikArI che. [77] Ar: zomsfpavo-zuddha: RTiyathA rakto dviSTastathaivAtmA saMsargAtpuNyapApayoH // 120 // zvetasphaTika kALA ke lAla raMganA kAgaLanI upAdhithI kALo ke lAla dekhAvA chatAM jema te varSothI azuddha banele kahevAto nathI tema puNya pApa karmanI upAdhi (sAhacarya)thI rAgI ke dveSI dekhAte AtmA hakIkatamAM te zuddha ja che, rAgAdirahita ja che. [798] seyaM naTakalA tAvad , yAvadvividhakalpanA / yadrUpaM kalpanAtItaM tattu pazyatyakalpakaH // 121 // ajJAnane lIdhe jyAM sudhI manamAM judI judI nayakalpanAe uDyA kare che tyAM sudhI A badhI naTanI mAyA je saMsAra che. AtmAnuM kalpanAtIta je niraMjana nirAkAra svarUpa Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 Atmanizcaya che tene te e nayakalapanAothI mukta thayele AtmA ja joI [799] kalpanAmohito jantuH zuklaM kRSNaM ca pazyati / - tasyAM punarvilInAyA-mazuklAkRSNamIkSate // 122 // re! A na kalpanAonuM kevuM tephAna ! kalpanAthI mUDha banele jIva pitAne dhULa (gIra) ke kALa (zarIranA varNathI) jue che. paNa jyAre te kalpanA ethI nivRtta thAya che tyAre saccidAnandasvarUpa pitAne nathI. te dhoLe mAnate ke nathI te kALo jAte. [800 tadbhayAnaM sA stutibhaktiH saivoktA paramAtmanaH / puNyapApavihInasya yadrUpasyAnucintanam // 123 / / mATe ja paramAtmAnuM te ja sAcuM dhyAna che, te ja sAcI stuti che, te ja sAcI bhakti kahI che jemAM puNya pApathI mukta evA zuddhAtmasvarUpanuM cintana che. [8] pAsapIviSyavarjharadhvajJiima: | ... varNitairvItarAgasya vAstavI nopavarNanA // 124 // zrIvItarAgadevanA zarIra, rUpa, lAvaNya, traNa gaDha, chatra, dhvajA AdinI apekSAe temanI je stuti karavAmAM Ave che te temanI vAstavika stuti nathI. paramAtmAthI atyanta bhinna evA zarIra samavasaraNa AdithI paramAtmAnI je stuti karAya te vAstavika kema kahevAya? * 269. ThA. ThA. :-4-1. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra rAja [802] vyavahAranutti: sevaM tamAmanA jJAnAdInAM guNAnAM tu varNanA nizcayastutiH // 125 // A te vyavahAra stuti che. vItarAga svarUpa AtmAmAM rahelA jJAnAdiguNanI stuti-temanA jJAnAdisvarUpanI je stutite ja temanI vAstavika stuti che. * [803] punarvivapanAdriAjJA tuta: cAluvArad: . tattvataH zauryagAmbhIrya-dhairyAdiguNavarNanAt // 126 // nagara vigerenI sundaratAnA varNana dvArA te nagaranA rAjAnI je stuti karavAmAM Ave che te rAjAnI upacarita stuti che. rAjAnI vAstavika stuti te rAjAnA zaurya, gAzmIyadi guNo dvArA ja hoI zake ? [804] mukhyopacAradharmANA-mavibhAgena yA stutiH| ... na sA cittaprasAdAya kavitvaM kukaveriva // 127 // eTale paramAtmAnA svarUpane anulakSIne je temanA ananta catuSTaya Adi mukhya dharmo (guNasvarUpa) che. ane zarIrAdine anulakSIne aSTaprAtihAryAdinI samRddhirUpa je upacAra (puNyajanita) dharmo che tene kaze ya vibhAga pADyA vinAnI je paramAtma stuti che te te cittane AhalAda ApI na ja zake. tAtparya e che ke jJAnAdi guNenI stutine nirupa270. sa. sAra :gA. 27, 28. ra71. sa. sAra :-gA. 29, 30. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = Atmanizcaya carita stuti tarIke ane aSTaprAtihArya vagerenA varNana dvArA thatI paramAtmahutine upacarita stuti tarIke bheda kabUla ja joIe. je upacarita stuti che tene nirupacarita stuti mAnIne. karAtI stavanA kadI AnaMda ApI na zake. e ja rIte je nirupacarita stuti che tene upacarita stuti mAnIne karAtI stavanA paNa AnaMda na ja ApI zake. - chaMda, prAsa vagerenA game tevA mizraNavALI kukavinI kavitA kone AnaMda Ape ? [805] anyathA'bhinivezena pratyutAnarthakAriNI / - sutIkSNakhaDgadhAreva pramAdena kare dhRtA // 128 // eTaluM ja nahi paNa je aSTaprAtihAryAdi gauNadharmonI upacaritastutine nirupacaritaratuti tarIke mAnI levAne Agraha karavAmAM Ave te e durnayagrasta stutio anarthakAriNI banI jAya, bhalene atyanta dhAradAra taravAra hoya. paNa pramAdathI avaLI ja pakaDI hoya te pitAne ja (pakaDanArane ja) kApI nAkhe ne? [806] maNiprabhAmaNijJAnanyAyena zubhakalpanA / vastusparzitayA nyAyyA yAvannA'najana prathA // 129 / / pra-te zuM vyavahAratuti sarvathA mithyA che? 'u-nA. vyavahAraratutinI nirupacaritastuti tarIkenI Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra granya zubhakalpanA paNa prAthamika avasthAmAM ucita gaNI zakAya paNa jyAre vastunA svarUpanuM bhAna thaI jAya pachI te zubha kalpanA nirarthaka bane che. jema maNinI prabhA dekhavAthI paNa maNinA astitvanuM bhAna thaI zake che tema zubhakalpane dvArA paNa zuddhasvarUpanI samajaNa prApta thaI zake che. anaMjanaprathA = rAgadveSa rahita, anAvaraNa, zuddha avasthA. nizcayanaya te vastusthitine ja mAnanAre che eTale tenA mate te zubhakalpane nirarthaka ja bane che. [807] pukhyavAravinimut, tavivikhyA : nityaM brahma sadA dhyeya-meSA zuddhanayasthitiH // 130 // zuddhanizcayanayanI te e sthiti che ke AtmAe puNya pApamukta avikalpasvarUpa nitya brahmamaya AtmAnuM ja tatvataH dhyAna dharavuM joIe. ahIM granthakArazrI, "AtmA puNya pApatatvathI bhinna che' e vicArane saMpUrNa kare che. have Azrava ane saMvara tatva svarUpe, AtmA nathI e vAta AgAmI zlekethI jaNAve che. 808] rAvaH saMvAri nAma vijJAnakSakA .. yatkarmapudgalAdAna-rodhAvAzravasaMvarau // 131 // AtmAne Azrava saMvasthI bheda karma pudgalanuM grahaNa te Azrava tatva che. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 Atmanizcaya karma pudgalane niSedha te saMvara tatva che. | mATe zuddhanizcayanayathI AtmA, Azrava ane saMvarathI bhinna tatva che. [809] AtmA''datte tu yairbhAvaiH svatantraH kamapudralAn / mithyAtvAviratIyogAH kssaayaaste'ntraashrvaaH||132|| bhAvAzrava : je bhAvothI svatantra AtmA karmapudgalenuM grahaNa kare che te mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega e cAra bhAvAzrava kahevAya che. azuddha nizcayanayathI te ja vastutaH Azrava che. ra72 [810] bhAvanAdharmacAritra-parIpahajayAdayaH Azravocchedino dharmA Atmano bhAvasaMvarAH // 133 // bhAvasaMvara : Azravane rodha karatA AtmAnA bhAvane bhAvasaMvara kahevAya che. bhAvanA, dharma, cAritra, parISahajaya vigere bhAvasaMvara kahevAya che. azuddhanizcayanayathI A bhAvasaMvara ja vastutaH saMvara che. vyavahAranayanA matamAM ja ahIM dravya ane bhAva ema be bheda paDe che. [8] kAvya saMvaro na thAta saMvAjhavA vita bhavamokSaphalAbhedo'nyathA syAddhetusaGkarAt // 13 // 272. sa. sAra :- gA. 164, 165, 167. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra gra Azrava e saMvara na banI zake ane saMvara e Azrava na banI zake. je tema paNa banI jAya te-eka bIjAnA hetanuM eka bIjAmAM milAna thaI jatAM-AzravanuM phaLa bhavane badale mokSa banI jAya ane saMvaranuM phaLa saMsAra paNa banI jAya. - TUMkamAM, AzravasaMvarane abheda thatAM tene phaLarUpa bhavamekSane paNa abheda thaI javAthI Apatti Ave. [812] karmAsravan ca saMvRNvan , cAtmA bhinnainijaashyH| karoti na parApekSAmalambhUSNu: svataH sadA // 135 // bhinna bhinna prakAranA pitAnA Azaye (adhyavasAye, zI AtmA pite ja karmane Asavate rahe che ane saMvarate rahe che. tema karavAmAM samartha evA tene bIjA koI para padArthanI apekSA rahetI nathI. [813] nimittamAtrabhUtAstu hiMsA'hiMsAdayo'khilAH / ye paramANiparyAyA na te svaphalahetavaH // 136 // * pra-te zuM hiMsAdi svarUpa Ave ane ahiMsAdi svarUpa saMvarenI bAhya kriyAo nakAmI che? u.-te badhI kriyAo AtmAnA svatandra vyApAramAM nimitta mAtra che. ane e te sIdhI sAdI vAta che ke hiMsAdi, para prANInA paryAya che, kemake hiMsAdi eTale para prANInA prANune nAza vigere. te te paraprANImAM ja rahe. A paraprANIgata paryAye sva-AmA-nA duHkhAdi phaLanA hetu kema Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya banI zake ? jyAM kArya thAya tyAM ja kAraNe rahevuM joIe. AtmAnA duHkhAdi phaLa prati te AtmAne ja koI paryAya kAraNa banI zake. mATe AtmAnA pitAnA zubhAzubha pariNAma svarUpa paryAne ja Azrava-saMvara kahevA joIe ke jeo AtmAmAM duHkhAdi utpanna kare che. eTale have hiMsAdi bAhya-kriyAone Azrava saMvara kahevA te barAbara nathI. [814] vyavahAravimUDhastu hetUMstAneva manyate / bAhyakriyAratasvAnta-statvaM gUDhaM na pazyati // 137 // vyavahAranayathI mUDha banelA ja bahAranA te ahiMsAdine ja saMvarAdisvarUpa kahe che, ane tene ja mokSAdinA phaLamAM hetu mAne che. AthI ja dharmAdinA arthe ahiMsAdi bAhya kriyAmAM dattacitta banelA teo nizcayanayana nigUDha tatvane jotA paNa nathI. [815] hetutvaM pratipadyante naivete'niyamaspRzaH / yAvanta AzravAH proktAstAvanto hi parizravAH // 138 // vaLI paraprANInA paryAyasvarUpa hiMsA ahiMsAdi bhAve mATe e ekAnta niyama ja nathI ke bhavane hetu hiMsA e Azrava ja che ane mokSane hetu ahiMsA e saMvara ja che. kemake zrIAcArAMga sUtramAM spaSTa kahyuM che ke, jeTalA Azrave che te badhA ya saMvara che. te pachI have te hiMsAdine AthavarUpa ja kema kahevAya? ke je mekSanA paNa hetu banI zakavAnI yegyatAvALA che ? eTale vyavahAramUDha AtmAonI 29 Ave che kema kahevAya. eTale atre Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 zrI adhyAtmasAra grantha bAhyahiMsAdi kriyAne Azrava saMvara rUpa mAnavAnI vRtti taddana brAnta che. [816] tasmAdaniyataM rUpa bAhyahetuSu sarvathA / niyatau bhAvavaivitryAdAtmaivAzravasaMvarau // 139 // eTale e vAta have nizcita thaI jAya che ke bAhya kiyAsvarUpa hiMsA ahiMsAmAM Azravatva, saMvaratvane niyama nathI. niyama te eTalo ja che ke bhAvAzrava te ja Azrava che kemake te niyamataH saMsArane hetu che. ane bhAvasaMvara te ja saMvara che kemake te niyamataH mokSane ja hetu che. Ama te te bhAvanI vicitratAne lIdhe AtmA ja Azrava ane saMvararUpa che. [817] ajJAnAdviSayAsakto badhyate, viSayaistu na / jJAnAdvimucyate cAtmA, na tu zAstrAdipudgalAt / / 140 // prazna-te zuM bAhyaviSayethI jIva baMdhAtuM nathI ke mukAtuM nathI ? - u-nA. nahi ja. ajJAnane lIdhe ja jIva baMdhAya che; viSayethI nahi. ane jJAnathI ja jIva karma mukta thAya che, zAstrAdi pulethI nahi. eTale ja viSaya bhogavavA chatAM jJAnI karmathI baMdhAto nathI ane skUla daSTie zA bhaNavA chatAM ajJAnI karmathI mukta thato nathI.273 27. sa. sAra : gAthA : 197, 126, 201 thI 209, 218 thI 236, 390 thI 404. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 451 [828] zAha poca vinaya kriyAmAvayani rA saMvarAGgatayA prAhurvyavahAravizAradAH // 141 // - vyavahAranaya te zAstra, guruvinaya, pratilekhanAdi kiyA ane Avazyakadi bAhya vyApArane saMvaranA judA judA aMga tarIke jaNAve che. nizcayanayathI te A vAta svIkArya nathI. kemake A badhA saMvara hovA chatAM emane sevatA abhavyAdi AtmAne mekSa thatuM nathI. mATe AMtarabhAvasaMvara ja saMvara kahevAya. pUrvokta bAhya vyApArI saMvaranA nizcita hetu nathI mATe nizcayanayathI te temane saMvara ja na kahevAya. [819] viziSTA vaastnusvaantpudglaaste'phlaavhaaH| ye tu jJAnAdayo bhAvAH saMvaratvaM prayAnti te // 142 // mATe nizcayanayathI te pUrvokta zAstrAdimAM mana, vacana, kAyAnA je viziSTa bAhya vyApAre thAya che teo saMvaranA banI zaktA nathI. AtmAmAM je jJAnAdibhAva utpanna thAya che te ja saMvara che. [20] jJAnAmiviratevuM sumo tatA saMvaratvaM samAropya smayante vyavahAriNaH // 143 // je saMvaratva vastutaH AtmAnA jJAnAdibhAmAM che te saMvaratvane Apa vyavahAranaya te te jJAnAdibhAvayukta bAhyazabhAgamAM (samiti AdimAM) karI de che ane te Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 zrI adhyAtmasAra grantha rIte te bAhyazubhayogone saMvara kahIne mithyA garva dhAraNa kare che. paNa te jANe che ke bAhyayogane ja saMvara kahevAya tema nathI kemake mAtra bogasevanathI mokSa thatuM nathI eTale teNe jJAnAdibhAvayuktatA vizeSaNa lagADyuM. paNa te vyavahAravAdIo bAhyayogane "asaMvara" tarIke kabUla karavA lAcAra banyA. sA, paNa jyAre vizeSaNanA astitva upara ja bAhyagamAM je saMvaratva AvyuM ane te jJAnAdibhAvarUpa vizeSaNathI bAhyagaviziSTa hoya te e korA bAhyaga saMvara na bane eTalI vyavahAranayanI kabUlAta thaI. te have e ja vAta nizcita thAya che ke te jJAnAdibhAva ja vastutaH saMvara che. TUMkamAM, nizcayanayanuM kahevuM e che ke je jJAnAdibhAva hoya te ja bahAranI zAstrAdhyayanAdi kiyA saMvara banatI hoya ane te jJAnAdibhAva vinAnI te kiyA saMvara na banatI hoya te jJAnAdibhAva ja saMvarasvarUpe mAnavA joIe. e bhAvathI yukta bAhyakiyAne saMvara mAnavAnuM mithyAbhimAna vyavahAranaya zA mATe dhAraNa kare che? [2] karAtA yuvate vAritrAphizva i. zubhAzravatvamAropya phalabhedaM vadanti te // 14 // cAritra e vyavahAranayathI saMvaravarUpa manAyela che. parantu sarogacAritra te kSahetu banatuM nathI, kintu te zubhakarmane baMdha karAve che. eTale prazastarogayukta cAritra Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 453 guNomAM zubhAzavatvane Arepa karIne tene saMsArahetu tarIke kahe che. Ama te te cAritranA judA judA phaLa kahe che. arthAt cAritramAtrane saMvara na kahetAM sarA cAritrane zubhAzrava kahe che-puNyAnubaMdhI puNyakarmanuM bandhaka kahe che ane vItarAgacAritrane saMvararUpa kahe che. [22] maniLadetunAM vastuto na viSaya: I ajJAnAdeva tadbhAnaM jJAnI tatra na muhyati // 145 // paNa vastutaH te je bhavanA hetu hoya te bhavanA ja hetu bane ane je cAritra vigere mokSanA hetu che te mokSanA ja hetu bane. emAM A rIte sarAgatAne lIdhe cAritrAdimAM zubhAzavatvane Aropa karIne bhavahetu banAvavAne viparyaya thaI zake ja nahi. - sAce ja, ajJAnane lIdhe ja AvuM viparIta bhAna thAya che. jJAnI te ahIM muMjhAtA ja nathI. [823] tIrthakunnAmahetutvaM yat samyaktvasya varNyate / yaccAhArakahetutvaM saMyamasyAtizAyinaH // 146 // [8ra4] tAsaMgamatho vahevaM ya jUvo. upacAreNa tadyuktaM syAghRtaM dahatItivat // 147 // pra. zAstramAM jinanAmanA Azrava tarIke samyakatvane, AhArakanAmakarmanA Azrava tarIke apramattabhAvanA cAritrane, tathA svarganA Azrava tarIke sarAga tapa saMyamane je kahyA che tenuM zuM? Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha u. vastutaH te| A samyakatvAdi saMvarasvarUpa ja che paNa upacArathI ja tema kahevuM yukta che. jema upacArathI ghIne khaLatuM kahevAya che tema. arthAt A rIte zAsrapaktine samanvaya karavA sarAgacAritrane svargAdibhavahetu kahevAya paNa vastusthiti te tevI nathI ja. 454 [82] cenAMzanAmanoyotenAMzenavo mataH / yenAMzenopayogastu tenAMzenA'sya saMvaraH // 148 // eTale nizcayanayathI teA ema ja kahevAya ke jeTale aze AtmAno yAga (manAdi vyApAra) hoya teTale aMze AtmA ka! Azrava kare ane jeTale aMze upayAgabhAva (jJAnAdi) hAya teTalA aMze te AtmA karmanA saMvara kare. Ama Azrava ane saMvara eya ekI sAthe te te azAmAM heAi zake che, eTale khAghahiMsAdi amukane Azrava ja kahevAnu ane ahiMsAdine savara ja kahevAnuM ucita nathI. tema ja saMvararUpa cAritrane rAgayukta thatAM zubhAzrava ja kahevAnuM paNa ucita nathI. cAritrAdimAM saraLa manADhicegA e ja Azrava che ane upayAgabhAva te ja saMvara che. kahevAnA Azaya e che ke cAritrAdi tamAma kahevAtA zubhAzravA mAtra AzravarUpa nathI paNa te cAritrADhi pAlanamAM je ceAgabhAva che te Azrava che ane je upayAgabhAva che te saMvara che. Ama cAritrAdi zubhAzravAnA Azravasavara ubhayabhAvavALA AtmA ane che, Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya [826] tenAsAvaMzavizrAntau vibhradAzravasaMvarau / bhAtyAdarza iva svacchAsvacchabhAgadvayaH sadA // 149 / / eTale te te aMzamAM rahelA Azrava ane saMvarabe ya ne dhAraNa karate AtmA svaccha ane asvaccha evA be bhAgavALA ArIsAnI jema saMsAraparyAyamAM sadA dekhAya che. [8ra7] daivajJAnadhArA sA-tsavanattama hetubhedAdvicitrA tu yogadhArA pravattate // 150 // samyakatvanI prApti pachI te zuddha ja upagadhArA (jJAnadhArA) cAle che. jyAre manAdi gadhArA te judA judA hetuothI zuddha paNa hoya ane azuddha paNa hoI zake che. samyakatvI paNa avirata hoya te tenI mana vigerenI gadhArA azuddha hoI zake jyAre sarvavirata samyaktvanI gadhArA paNa zuddha heya. [28] saMdazo vizuddhatve sarvApi tazAtA. mRdumadhyAdibhAvastu kriyAvaicitryato bhavet // 151 // cethAthI caudamAM guNasthAnaka sudhInA tamAma samyagdaSTinI saghaLI bAhyazubhAzubha pravRttimAM jJAnadhArA te vizuddha ja hoya che chatAM te vizuddhimAM bAkiyAnI vividhatAne lIdhe mRdutA, madhyamatA utkRSTatA jarUra hoI zake che. avirata samyakatvInI jJAnadhArAnI maMda vizuddhi kahevAya, jyAre upara uparanA guNasthAnavatI samyakatvInI vizuddhi vadhune vadhu prabaLa Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 zrI adhyAtmasAra grantha banatI jAya. upayAgadhArA jema vadhu vizuddha thAya tema bAhyayAgadhArA paNa vadhu vizuddha thatI jAya.274 [821 thA tu sarvataH dviyate dhAyokayo: / zailezIsaMjJitaH sthairyAt tadA syAtsarvasaMvaraH || 152 || ane jyAre upayogadhArA ane yAgadhArA-e e ya dhArAnI sa'pUrNa zuddhi thAya che tyAre apUrva thai utpanna thAya che e vakhate ja zailezI nAmanA sasaMvara prApta thAya che. [820] tatoDa yadha yAvadha sthira tAvavAtmanaH / sUtro, yojAzrayaM cAvattAvatrivaH / / A saMsa varanI prApti pUrve je koI savarabhAva hAya che te dezathI ja hAya che. kemake nIcenA guNasthAnamAM tevuM apUrva sthaya' saMbhavatu nathI. eTale AtmAnu jyAM jeTaluM thaiya, teTalA tenA saMvarabhAva kahevAya ane jeTaluM tenu cAcalya teTalA tenA AzravabhAva kahevAya. [8rU?] advanayata va saMvarAzravasaGkathA / saMsAriNAM ca siddhAnAM na zuddhanayato midA || 154 // A badhI vAta azuddhanayathI samajavI; kemake te ja naya AtmAne AzravasavaraparyAyasvarUpa mAne che. zuddhanaya tA AtmAne mAtra zuddhajJAnAdisvarUpa mAne che, eTale tenA mate 274. zAstravArtA : pR. 33036. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 ja che eTale te "lanuM dUra thavA Atmanizcaya te jIvanA saMsArI ane siddha evA be bheda ja nathI. eTale pachI AzravasaMvaranI te vAta ja kyAM rahI? Ama ahIM zuddhanizcayanayathI, "AtmA AzravasaMvarathI bhinna che" e vicAra pUrNa thAya che. [832] nirjarA jaLAM zAha, nAtamADaNa maryAdA yena nirjIyate karma sa bhAvastvAtmalakSaNam // 155 / / AtmAthI nirjarAtatvane bheda - - nirjarA eTale AtmAthI karmapulanuM dUra thavuM. A karmapulane paryAya che eTale te AtmasvarUpa nathI. paNa jenAthI A nirjarA thAya che te bhAva AtmasvarUpa che. (azuddhanizcayanayathI) AtmAne e bhAva ja vastutaH - nirjarA che. [833] sattapo dvAdazavidhaM zuddhajJAnasamanvitam / AtmazaktisamutthAnaM cittavRttinirodhakRt // 156 // uttama tapa bAra prakAra che. te tapa zuddhajJAnayukta hoya te te AtmazaktinuM utthAna kare che ane cittavRttine nirodha kare che. [834] yatra rodhaH kaSAyANAM, brahmadhyAnaM jinasya ca / jJAtavyaM tattapaH zuddhamavaziSTaM tu laGghanam // 157 // jyAM kaSAyane niSedha che, jinezvaradevanuM brahmadhyAna che te je tapa zuddha jANe, bAkInA te lAMghaNa ja kahevAya. jenAthI A Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 zrI adhyAtmasAra grantha [23] kumula vA to nAti rakSAnuM ! titikSAbrahmaguptyAdisthAnaM jJAnaM tu tadvapuH // 15 // mAtra bhUkhamare veTha ke mAtra zarIrane zoSI nAkhavuM e kAMI tapanuM svarUpa nathI. paraMtu kSamA, brahmacarya, gupti vigerethI yukta evuM jJAna te ja tapanuM lakSaNa (zarIra) che. [8rU jJAna nipurnarAM prApta rajanIvatA nirjarAmAtmano datte tapo nAnyAdRzaM kvacit // 159 // candana ane tenI ganI jema sUhamajJAna sAthe eka meka thaI gaela tapa ja AtmA uparathI karmanirjara karI zake che. sUphama jJAna vinAne bIje tapa e tapa ja nathI. [837] tapasvI jinabhaktyA ca shaasnodbhaasnecchyaa| puNyaM badhnAti bahulaM mucyate tu gataspRhaH // 160 // jinazAsananI prabhAvanAnI IcchAnI pRhAyukta e tapasvI jinabhakti vigere karAvavA dvArA vipula puNyakarmane baMdha karejyAre evI paNa pRhA vinAnA tapasvI karmane kSaya kare. [838] mata jJAnaM tattanaiva Utta : prApnotu sa hatastrAnto vipulAM nirjarAM katham // 161 // je jJAna karmane tapAve te jJAna ja tapa che AvuM je jANatA nathI te haNuelA cittavALe AtmA, tapa karIne paNa vipula nirjarA zI rIte karI zake? Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya [839] ajJAnI tapasA janmakoTibhiH kama yannayet / antaM jJAnatapoyuktastat kSaNenaiva saMharet // 162 // pra.-te zuM ajJAnIne tapa karma nirjarA karAvI ja na zake ? u.--e tapa karma nirjarA kare paNa bahu ja a5. keTAnakeTI janamanA tapathI jeTaluM karma ajJAnI AtmA kSINa kare teTalA karmane jJAnatapathI yukta mahAtmA eka ja kSaNamAM nAza karI zake che. 275 [84] jJAnapAta H sumitrAdanipukUvA: tasmAnnikAcitasyApi karmaNo yujyate kSayaH // 163 // mATe ja maharSie jJAnegane ja zuddha tapa kahyo che. tenAthI nikAcita kamane paNa kSaya thAya che.2 76 [8] kviADakUvA ji: suddhA 2 vAyata dhruvaH sthitikSayastatra sthitAnAMprAcyakarmaNAm // 164 // kemake A jJAnayegamAM ja apUrvakaraNa ane zuddha zreNi prApta thAya che. tyAM ja purANuM karmonI sthitine vinAza aphara banI jAya che. 277 [842] tasmAd jJAnamayaH zuddhastapasvI bhAvanirjarA / zuddhanizcayatastveSA sadA zuddhasya kApi na // 165 // 275. prava. sAra : -38. 276. samaya sAra:-152. 277. ThA. ThA:-26-24. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 zrI adhyAtmasAra grantha eTale azuddhanizcayanayanI dRSTithI jJAnamaya zuddha tapasvI e ja (bhAva) nirjarA che. zuddhanizcayanayathI te AtmA sadA zuddha ja che. eTale tene mana te A bhAvanirjarA paNa saMbhavatI nathI. ahIM AtmAne nirjarAthI bheda vicAra pUrNa thAya che. [84rU] vaO: jarmamAM dravyataH sa caturvidha: | tadvetvadhyavasAyAtmA bhAvatastu prakIrtitaH // 166 // AtmAne baMdha tatvathI bhedaH karmane AtmA sAthe je saMbaMdha tene baMdha kahevAya che. dravyathI te bandha prakRti, sthiti, rasa, pradezanA bhede cAra prakAre che. ane te dravyabandhanA hetubhUta je avasAya te bhAvabandha kahevAya che. .844] veSTayatyAtmanA''tmAnaM yathA sarpastathA'sumAn / tattadbhAvaiH pariNato badhnAtyAtmAnamAtmanA // 167 // azuddhanizcayanaya kahe che ke AtmA dravyakarmasvarUpa che ja nahi. tevA dravyakarmathI te baMdhAtuM paNa nathI. AtmA te pUrvokta bhAvabanyasvarUpa ja che. jema sarpa pitAnA zarIrane pitAnA ja zarIrathI vIMTe che tema jIva paNa te te pitAnA bhAvasvarUpathI pitAne ja svarUpane bAMdhe che. [845] badhnAti svaM yathA koza-kArakITaH svtntubhiH| AtmanaH svagatairbhAvabandhane sopamA smRtA // 168 // Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 46. jema rezamane kIDo pitAnA memAthI tAMtaNArUpe kADhelI lALathI pitAne ja bAMdhe che tema AtmA paNa pite utpanna karelA vibhAvasvabhAvathI pariNata thaIne pitAne bAMdhe che. karma vigere bAhya baMdhanathI to te baMdhAte ja nathI. [846] jhanUnAM sAdhAna vadhArI ne zIzvara: tadvandhakAnavasthAnAdabandhasyApravRttitaH // 169 // prazna-are ! aparAdhI AtmAne bhale dravyakarma na bAMdhe paNa Izvara te badhe ja che ne? azuddhanizcayanaya nA. nahi ja je tema ja hoya te aparAdhIne bAMdhanAro te Izvara paNa aparAdhI kahevAya. ane ene paNa je bAMdhe tene vaLI bIjo koI Izvara bAMdhaze. Ama thatAM bAMdhanArA (baMdhaka) nI anavasthA sarjAze. vaLI je Izvara banyarahita (abanya) che te koIne bAMdhavAnI pravRtti paNa kema kare? [847] na tvajJAnapravRttyarthe jJAnavannodanA dhruvA / abuddhipUrvakAryeSu svapnAdau tadadarzanAt // 170 // ane je Izvara sAkSAt kAMI karatA hoya te ajJAnajanita pApavRtti karAvavAmAM jJAnI evA Izvara kadI paNa preraka na bane. jema savapnamAM ajJAnane lIdhe game tevA kArya AtmA kare che te tyAM kaI paNa jJAnI puruSanI preraNA te hatI. ja nathI. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46ra zrI adhyAtmasAra grantha eTale IzvarathI prerita jatu zubhAzubhakarma bAMdhe che tema paNa nahi kahevAya. [848] tathAbhavyatayA jntunoditshc pravattate / badhnan puNyaM ca pApaM ca pariNAmAnusArataH // 171 // jIva to potAnI ja tathAbhavyatAthI prerAe zubhAzubha adhyavasAyane utpanna kare che. ane tenAthI puNyakarmane ke pApakarmane baMdha kare che. [849] zuddhanizcayatastvAtmA na baddho bndhshngkyaa| bhayakampAdikaM kintu rajjAvahimateriva // 172 // A to je badhI vAta karI te azuddhanizcayathI samajavI. zuddhanizcayathI to te baMdhAto ja nathI. AtmA te baMdhAyAnI zaMkA paDI jatAM mAtra bhayabhIta thAya che ke kampAdi kare che. jema doraDImAM sarpanuM bhAna thavAthI AtmA tenAthI gabharAvA lAge che tema. 1850] rogasthityanusAreNa pravRttI rogiNo yathA / bhavasthityanusAreNa tathA bandhe'pi varNyate // 173 // jema regI potAnA regAnusAra judI judI pravRtti kare che tema potapotAnI bhAvasthiti anusAra AtmA paNa tevA tevA zubhAzubha pariNAme utpanna kare che ane tethI tene zubhAzubha karmane bandha thAya che. [851] dRDhAjJAnamayIM zaGkAmenAmapaninISavaH / adhyAtmazAstramicchanti zrotuM vairAgyakAkSiNaH // 17 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 463 = vairAgyanI javalaMta bhAvanAvALA AtmAo, "zuM AtmA baMdhAele che?" evI-jIvaleNa ajJAnamAMthI janmelI-zaMkAne dUra karavA mATe adhyAtmazAstro sAMbhaLavAnI sadaiva IcchA rAkhatA hoya che. [8] si: prI sAravAra thAna tapuna: pratyakSavipayAM zaGkAM na hi hanti parokSadhIH // 175 / / paNa e AtmAoe e vAta khyAlamAM rAkhavI joIe ke te adhyAtmazAsa zAkhAcandranyAyathI mAtra dizA batADe. kintu e atIndriya padArthone kahetuM zAstra, AtmAnA baMdhamAM paDelI pratyakSa zaMkAne dUra karavAnuM sAmarthya dharAvatuM ja nathI. bALakane candra batADe hoya te te candranI lAInamAM AvatI vRkSanI zAkhA batADAya. zAkhA najadIkamAM che eTale tene tarata ja bALaka joI zake ane tenA darzana dvArA candra jovAnI dizA prApta kare. [8] za daityAnumADapi hovAsthatIthA zAstrajJAne'pi mithyAdhIsaMskArAbandhadhIstathA // 176 // zaMkha dhoLo ja hoya evuM anumAnathI spaSTa jaNAvA chatAM kamaLAnA doSane lIdhe jema pratyakSathI ja zaMkha pILuM dekhAya che. tema AtmA abaddha che tevuM zAstrajJAna thavA chatAM paNa miththAbuddhine saMskArane lIdhe te AtmA baMdhAelo che evuM ja pratyakSa thayA kare che. eTale e pratyakSaviSayaka zaMkAne mAtra zAstrajJAna dUra karI zakatuM nathI. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 zrI adhyAtmasAra grantha [854] zrutvA matvA muhuH smRtvA sAkSAdanubhavanti ye / tattvaM na bandhadhIsteSAmAtmA'vandhaH prakAzate // 177 // eTale jeo zAstratatvane vAraMvAra sAMbhaLe che, tenuM manana kare che, ane pachI punaH punaH smaraNa karIne tatvane sAkSAtkAra kare che temane ja A anubhavajJAna thaI jatAM "AtmA baMdhAya che tevI buddhi thatI nathI. eTaluM ja nahi paNa AtmA banyamukta che evuM jJAna prakAzita thAya che. ahIM AtmAne baMdhatatvathI bhedavicAra pUrNa thaze. 24 [855] dravyamokSaH kSayaH karmadravyANAM nAtmalakSaNam / bhAvamokSastu taddheturAtmA ratnatrayAnvayI // 178 // AtmAne mekSatatvathI bheda - azuddhanizcayanaya kahe che ke karma svarUpadravyane AtmA uparathI kSaya the te dravyamakSa kahevAya che. te kAMI AtmAnuM svarUpa nathI kemake e kSaya (mokSa) te kamane paryAya thaye. je AtmAthI taddana bhinna ja che. paNa e dravyamokSamAM hetubhUta ratnatraya che te ja vastutaH mekSa che. ane ratnatrayasvarUpa AtmA che. mATe bhAvabhekSa svarUpa AtmA che. ane dravyamekSasvarUpa karmathI te bhinna che. [8] jJAnInavaripAmeyaM mate . karmANi kupitAnIva bhavantyAzu tadA pRthak // 179 / / jyAre AtmA jJAna, darzana, cAritramaya thaI jAya che 278. AtmA vA re zrotavyo mantavyo nizciAlitavyathaT Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 46pa tyAre kema jANe tenI upara kopAyamAna thaI gayA hoya tevA karmo turata ja AtmAthI judA paDI jAya che. [857] thato ratnatraya mokSaptamA tathatA pASaNDigaNaliGgaizca gRhiliGgezca kApi na // 180 // mATe ja karmane AtmAthI judA pADI denAra e ratnatraya ja mokSa che. tenA vinAnA koI paNa darzananA dharmazAstramAM batAvelA veSanuM paridhAna nakAmuM che. jainaliMga dhAraNa karyuM hoya athavA te gRhiliMga apanAvyuM hoya tenAthI paNa kazI kRtArthatA prApta thatI nathI. [858] pApaNDigaNaliGgeSu gRhiliGgaSu ye ratAH / na te samayasArasya jJAtAro bAlabuddhayaH // 181 // - jeo pAkhaMDI gaNanA liMgamAM ke gRhiliMgamAM hatA banyA che te bALa buddhivALA jIva zAstranA sArane paNa jANatA ja nathI. [8] mAvaNikatA zu saMvAdo hi te liGgasthA vA gRhasthA vA sidbhUyanti dhuutklmssaaH||182|| jeo ratnatrayarUpa bhAvaliMgamAM sthira che teo ja sarvatatvanA sAranA jANa che. teo bhale liMgastha hoya ke gRhastha hoya te paNa niSpApa te AtmAo siddhipadane pAme che. 279 279. sa. sAraH 410 thI 414. 30 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 499 zrI adhyAtmasAra grantha [860] mAvasiMha himokSA dralimArapam | dravyaM nAtyantikaM yasmAnnApyekAntikamiSyate // 183 / / bhAvaliMga ja mokSanuM kAraNa che. dravyaliMga mokSanuM kAraNa nathI, kemake dravyaliMga hoya te mekSa thAya ja ane dravyaliMga na hoya te mekSa na ja thAya tevuM che ja nahi. 28 * [6] thayAnAzAlimaryAvyamAri re ! vipakSabAdhakAbhAvAt tadvetutve tu kA pramA // 184 // digaMbara-ame te mAnIe chIe ke janma vakhatanI je taddana nagna avasthA che te yathAkAta dazA, e ja mekSanuM asAdhAraNuM kAraNa che. yathAjAta dazA hoya te mokSa thAya ja, te na hoya te mekSa na ja thAya. uttara-sAcuM, have tamArI viruddhamAM koI ema kahe ke "nircantha muniliMga ja mokSanuM kAraNa che. te tenI sAme javAba ApavA mATe tamArI pAse koI bAdhaka yukti che? je nA. te pachI yathAjAta liMgane mekSanuM kAraNa kahevAmAM koI pramANu nathI. [62] rahyAdvivArA vASiA tathatAM vinA dhRtasya kimavasthAne karAderikha bAdhakam // 185 // digambara-are ! A rahyo tamArI sAme javAba. tamane belatA ja cUpa karI de che. ke je muni mekSanuM 280. sa. sA. :- 210 thI 217. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 467. kAraNa hoya te vastrAdi dhAraNa karavAnI IcchA te thAya ja. ane e IcchA ja mekSa thavA na de. Ama A IcchA ja tamArA vipakSane bAdhita karI de che. uttara-sAruM, paNa vastrAdi dhAraNa karavAnI IcchA (mUccha) karyA vinA ja vastrane muni dhAraNa kare te pachI tene mekSa thavAmAM kaI bAdhaka nathI ne ? ApaNA hAtha-pagane rAkhavAnI IcchA vinA ja temane ApaNe rAkhIe ja chIe ne? [863] svarUpeNa ca vastraM cetkevalajJAnabAdhakam / tadA dikpaTanItyaiva tattadAvaraNaM bhavet // 186 // digambara:-bhale IcchA vinA vastra rAkhyuM. paNa ame te kahIzuM ke vastra zarIra upara rahe e ja kevaLajJAnanuM bAdhaka che. u.vAha, A to gajabanI vAta karI. have te jema kevalajJAnanuM AvaraNa kevalajJAnAvaraNa karma kahevAya che tema A bIjuM vastrAvaraNa paNa kevaLajJAnanuM bAdhaka mAnavuM paDaze. AvuM te keI zAstramAM ame vAMcyuM nathI ! [864] pharthe jinartana mUrti ni vitA kevalitvaM palAyetetyaho kimasamaasam // 187 // vaLI je vastra ja kevaLajJAnane aTakAvatuM hoya te te kaI nagna kevaLInA mastaka upara kaI bhakta dayAthI vastra nAMkhe te tarata ja temanuM kevaLajJAna nAsI jaze ? kemake vastra Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 zrI adhyAtmasAra grantha = hoya te kevaLajJAna UbhuM na ja rahe ! ahe! A te kevI DhaMgadhaDA vinAnI vAte !28 1 [85] mAhititato molo, misiva: kadAgrahaM vimucyaitadbhAvanIyaM manasvinA // 188 // eTale gRhiliMgAdi ke yathAjAtadazA-keIthI paNa makSa thavAne niyama nathI. niyama eTale ja che ke game te liMgamAM ke dazAmAM hoya paNa je bhAvaliMga-ratnatraya hoya te ja mekSa che anyathA nahi ja. mATe "yathA jAtadazAmAM ja mekSa thAya." e kadAgraha tyAgIne ukta yathArtha sthitine ja manasvI puruSe vicAravI joIe. [866) zuddhayo thAtmA vo mu ti sthiti: | na zuddhanayatastveSa baddhayate nApi mucyate // 189 // paNa A badhI vAta azuddhanizcayanayathI samajavI. kemake tenA hisAbe AtmA pitAnA bhAvathI baMdhAya ke mukAya. zuddhanizcayanayathI te AtmA kazAyathI baMdhAte nathI ane mukAte paNa nathI. ahIM AtmAne mekSatatvathI bhedavicAra pUrNa thaye. enI sAthe AtmAnuM ajavAdi ATheya tatvathI bhedanirUpaNa pUrNa thayuM. 281. zAstra vArtA -pR. 2933 stabaka 8 me zleka, trIjo Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanizcaya 469 [867] dhanyathatirAkhyAmabhiviniyama . navabhyo'pi hi tattvebhyaH kuryAdevaM vicakSaNaH // 190 // A rIte zuddhanizcayanayathI achavAditathI AtmAne bheda (vyatireka) vicAra ane vyavahAranayAdithI AtmAne abheda (anvaya) vicakSaNa puruSe vicAro. [868] huM hi paramAdhyamamamRtaM zreH vi nA idaM hi paramaM jJAnaM yogo'ya paramaH smRtaH // 191 // nizcayaSTithI Atmatatvano vicAra eja parama adhyAtma che, e ja parama amRta che, paramajJAna che. Ane ja parama yuga kahevAmAM AvyA che. 282 [869] guhyAdguhyataraM tattvametatsUkSmanayAzritam / na deyaM svalpabuddhInAM te hyetasya viDambakAH // 192 // " zuddhanizcayanayadaSTithI zuddhAtmasvarUpane vicAra e te guauthI paNa guhya tatvacintana che. alpabuddhivALAne te A tatvacintana ApavuM ja nahi. teo te AvA tatvanI viDambanA ja kare. [870] janAnAmalUpabuddhInAM naitattatvaM hitAvaham / nirbalAnAM kSudhA nAM bhojanaM cakriNo yathA // 193 // alpabuddhivALAne A tatvadAna hitAvaha banatuM nathI. je sudhArUM hoya paNa hAjarIthI taddana nabaLe hoya te mAge te ya tene evA-cakInA-pacavAmAM khUba ja bhAre-pakavAne hitiSithI te na ja apAya. 282. samaya sAra : 415 (273, 274) Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4eo zrI adhyAtmasAra anya [872] jJAnazarvidhAnAM tattvametanaInnatA azuddhamantrapAThasya phaNiratnagraho yathA // 194 // thoDuM adhakacaruM jJAna pAmIne chakI gaelAone A tatvadAna anarthakara bane che. phaNinA mAthe rahelA ratnane levA janAre je azuddhamancaccAra kare te ratna maLavAnI vAta te dUra rahI paNa metanA bhAre anarthane te ja mancaracAra upasthita kare. [72] vyavahAra viniriAto ghaUMnnativiniyam kAsArataraNAzakta: sAgaraM sa titIrSati // 195 // jeNe vyavahAranayanI dRSTine sArI rIte jIvanamAM sakriya rIte pacAvI nathI e mANasa je nizcayatatvane jANavA Irache te te taLAva taravAne asamartha mANasanI sAgara taravAnI IcchA karanArA jevo mahAmUrkha kahevAya. pahele vyavahAranaya jIvanamAM pacAve. enuM pAcana e ja nizcayanayanA tatvane jANavAnI yogya bhUmikA bane che. [47] vyavahAra vinizcitya tataH suddhanazcita: . ____ AtmajJAnarato bhUtvA paramaM sAgyamAzrayet // 196 // mATe ja vyavahAranayane jIvanamAM sArI rIte pacAvIne je AtmA zuddhanizcayanayanI vicAraNAone Azraya le che te ja AtmA, AtmajJAnamAM otapreta banIne paramazuddha samatA (mokSa) ne prApta kare che. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D jinamata stuti 19 dhIra gaMbhIra samudrazA jinamata! Apane amArA punaH punaH praNAma ! tattvajJAnanA phaLathI lacI paDelA kalpataruzA Apane lAkha lAkha vaMdana ! zraddhAnA naMdanavanathI rAjatA meruzA Apane keTizaH namaskAra ! metimiranA bhedaka sUrya zA Apane ana tazaH abhivAdana ! e ! adhyAtmanA amRtanI heli varasAvatA mRgalAMchana ! mRtyu-jaya banAvA amane ! amara-pathanA paMkhIDA anAvA amane ! Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamatastuti prabandha-6 ko [874] utsarpadvyavahAranizcayakathA trasyaddurnayavAdikacchapakula-- udyadhuktinadIpravezasubhagam / adhikAra-19 mA kallolakolAhala tattvajJAnaphala: bhrazyatkupakSAcalam // yuktaM zrIjinazAsanaM jalanidhiM syAdvAdamaryAdayA / muktvA paraM nAzraye // 1 // ninabhata: samudra : (1) nizcaya vyavahAranI kathAnA UchaLatA kalleAlathI trAsa pAmatA duyavAdI svarUpa kAcabAonA kuLAvALA. (2) tUTI paDatA pakSa3yI parvatovANA, (3) sacATa yukti nadInA pravezathI saubhAgyavALA ane (4) syAdvAdanI maryAdAvALA evA jinazAsana samudrane mUkIne khIjA koInA ya huM Azraya na karuM. [875] pUrNaH puNyanaya pramANaracanA puSpaiH sadAsthArasaiH / sadA vijayate. syAdvAdakalpadrumaH // Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 jinamata stuti etasmAt patitaH pravAdakusumaiH SaDdarzanArAmabhUH / bhUyaH saurabhamudramatyabhimatai radhyAtmavArtAlavaiH // 2 // 65ta: ahA ! A syAdvAda kalpataru jagatamAM sarvotkRSTa che ke je (1) samyagdarzananA rasavALA puNyazAlI navapramANanI racanArUpI puthI bharapura che (2) tatvajJAna jenuM phaLa che. A kalpataru uparathI sahune gamI jAya tevI adhyAtemanI nAnakaDI vAtarUpa-pravAdapunA paDavAthI pradarzanarUpa udyAnabhUmi kevI sugaMdhi bahekAvI rahI che! [876] citrotsargazubhApavAdaracanA sAnuzriyAlaGkRtaH / zraddhAnandanacandanadrumanibha prjnyollstsaurbhH|| bhrAmyadbhiH paradarzanagrahagaNai rAsevyamAnaH sdaa| tarkasvarNazilocchrito vijayate, jainAgamo mandaraH // 3 // bheH jainAgamarUpa mandarAcala ya pAme! vijaya pAma! Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha Apa, (1) citravicitra utsaga ane zubha apavAdanI racanArUpa zikharesanI zAbhAthI alaMkRta che, 474 (2) zraddhAnA nIMdanavRkSo samI prajJAthI UchaLatI sugadhivALA che. (3) cAmera pradakSiNA detA padanarUpa graheAnA gaNAthI sadA sevAI rahyA che, (4) tarka rUpI sAnAnI zilAothI samunnata banyA che ! Apa jaya pAme ! vijaya pAme ! [877] svAdoSAvAmastamAMtti jJAti, adhvAno vizadIbhavanti niviDA, kSIyanta eva kSaNAt / yasminnabhyudite pramANadivasa sUrya : nidrA zorgacchati // prauDhatvaM nayagIdadhAti sa ravi jAya che, prArambhakalyANinI | jainAgamo nandatAt // 4 // te jinAgamarUpI sUrya sarvIsamRddhine prApta karo. (1) jenA udaya thatA jagatamAM mehunA nAza thAya che, (2) ajJAnatimira eka ja kSaNamAM chinnabhinna thaI (3) mAryAM spaSTa rIte dekhAvA lAge che, Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamata stuti 475. (4) cakSumAM bharAelI gADha nidrA paNa dUra thAya che ane... (5) pramANarUpa dinAraMbhamAM maMgaLamALAsamI nayavANa. prauDhatA prApta kare che. [878] gaLAmAmRtami : - chA vikAsaivAmAM tApavyApavinAzibhirvitanute, tarkasthANuziraHsthitaH parivRtaH, sthAnistA | so'yaM zrIjinazAsanAmRtaruciH, vati nakyatAma | dho. candra-aho ! A jinAgamacandra kenA manane AhUlAda na Ape ? (1) jene sarvadA (mAtra zukalapakSamAM nahi) udita daya hoya che, (2) adhyAtmanA amRtane varasAvatI tathA divasanA tApanA prapaMcane vinAza karI detI evI vANInA vilAsathI bhavyajanarUpa kamaLane je ullasita karI mUke che, (3) je takarUpa zaMkaranA mAthe beThA che ane.... (4) nayarUpa tAralAothI mera vIMTaLAelA che. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 zrI adhyAtmasAra grantha [879] cauddhAnAmRnusUtrato matamabhUd , vedAntinAM saGagrahAt / sAGkhyAnAM tata eva naigamanayAd , yogazca vaishessikH|| zabdabrahmavido'pi zabdanayataH, sarvanayairgumphitA / jainI dRSTiritIha sArataratA, pratyakSamudvIkSyate // 6 // RjusutranayathI bauddhamata nIkaLe, saMgrahanayathI vedAnta ane sAMkhyamata pragaTa thaye, naigamanayathI vega ane vaizeSikamata tathA zabdanayathI zabdAdvaita mata nIkaLe. paNa A jainadaSTi te sarvananI gUMthaNIvALI che. eTale pratyakSathI e ja zreSTha jaNAya che. [880] USmA nArkamapAkaroti dahanaM, naiva sphuliGgAvalI / nAbdhi sindhujalaplavaH suragiri, grAvA na cAbhyApatan // evaM sarvanayakabhAvagarima sthAna jinendrAgamam / tattadRrzanasaGkathAMzaracanA rUpA na hantuM kSamA // 7 // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamata stuti 477 zuM uSmAyukta koI dravya sUryane tiraskArI zakaze? agninA kaNiyAM zu pracaNDa bhaDakAne hasI zakaze ? sindhunA pUra zuM samudrane avagaNI zakaze ? meru upara paDatI nAnakaDI zilA meru upara vijaya meLavI zakaze ? jo nA....tA, te te danAnI vArtAnI je zarUpa racanAe te zuM sanayanA bhAvAnA pradhAnasthAnasvarUpa jinAgamane tiraskArI zakaze? [8] duHsArvya paravAvinAM paramata-- kSepaM vinA svaM matam / tatkSepe ca kaSAyapaGkalaluSaM, rata: samApadyate // so'yaM niHsvanidhigrahavyavasitaH, vetAlakopakramaH nAyaM sarvahitAvahe jinamate tattvasithinAm / / 8 / / paravAdIne peAtAnA virodhI paravAdInA mata upara AkSepe karyA vinA peAtAnA matanI siddhi karavI e ghaNuM ja kaThina kAya che. vaLI A rIte AkSepeA karavAthI tA citta kaSAyanA kAdavathI kluSita thAya che. AvA tiraskArAdi vyApAra ke je nidhananA nidhAnanA grahaNa karavArUpa vetAlanA krAdha jevA che te, sanuM hita karanAra jinamatamAM tatvajJAnanA athIne jovA paNa maLe tema nathI.. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 . zrI adhyAtmasAra grantha [882] vArtAH santi sahasrazaH pratimataM, jJAnAMzabaddhakramAH / cetastAsu na naH prayAti nitamAM, lInaM jinendrAgame // notsarpanti latAH kati pratidizaM, puSpaiH pavitrA mdhau| tAbhyo naiti rati rasAlakalikA raktastu puskokilaH // 9 // jJAnanA judA judA aMzathI baddhakramavALI hajAre , vArtAo dareka matamAM che, paraMtu jinendrAgamamAM ja amAruM mana lIna thayuM che. te tarapha javAnI te kalpanA paNa te karI zakatuM nathI. vasantavratumAM dareka dizAmAM keTalIya latAe puSpathI bharapUra thaI jatI nathI! chatAM AMbAnI maMjarIomAM ja rakta koyala te temanA tarapha jarA ya rati na ja kare ne? [883] zabdo vA matirtha eva vasu vA, jAtiH kriyA vA gunnH| zabdArthaH kimiti sthitA pratimataM, sandehazaDavyathA // jainendre tu mate na sA pratipadaM, jAtyantarArthasthiteH / Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 jinamata stuti sAmAnyaM ca vizeSameva ca yathA, tAtminniti nA zuM padArtha zabdasvarUpa che? matisvarUpa che ? dravya che? jAti, kiyA ke guNa che? zuM zabdane koI artha che? AvI saMdehanI vedanA te dareka bIjA matamAM che. mAtra jainamatamAM te vedanA nathI kemake pratyeka padArthamAM te jAtyantara mAne che. arthAt padArtha zabdarUpa che ke artharUpa che? te praznano uttara e Apaze ke kathaMcit zabdarUpa che, kathaMcit artharUpa che. arthAt padArthamAM kevaLa zabdata jAti nathI kevaLa arthava jAti paNa nathI. e te te bethI bhinna jAtyantaravALe (jAtyantarasvarUpa) che. suMTha ane goLanA saMgathI utpanna thayelI goLI sUTha paNa nathI, goLa paNa nathI. paNa vilakSaNa jAtyantara ja che. (genI kathaMcit sUMThasvarUpa che, kathaMcit goLasvarUpa che) [884] yazAnavatamAAti gupatAM | muzciMtu varSita tAtparyAnavalambanena tu bhaved, voyA vinA | sampUrNaM tvavabhAsate. kRtadhiyAM kRtsnAdvivakSAkramAt / tAM lokottarabhaGgapaddhatimayIM, syAdvAdamudrAM stumaH // 11 // Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 zrI adhyAtmasAra grantha vastunA arpitabhAvathI vatu gauNa te bane che, ane vastunA apitabhAvathI vastu mukhya te bane che paNa tAtparyanuM avalaMbana nahi karavAthI tyAM je ghaTAdine baMdha karAya che te spaSTa rIte laukika che. jyAM tAtparyanuM avalaMbana karavAmAM Ave che tyAM te buddhimAna puruSane badhI vivakSAonA kamathI je padArtha bodha thAya che te saMpUrNa baMdha thAya che. AvI te lattara bhaMgaracanALI syAdvAdamudrAnI ame stavanA karIe chIe. ghaTapadArthane joIne A ghaTa che e bedha samyagdaSTine thAya che. mithyAtvIne thatA te bedha laukika kahevAya che. kemake tyAM ghaTanA bIjA dharmo gaNa banIne ghaTava dharma mukhya bane che paNa tenI sAthe vadhumAtra anaMtaparyAyamaya che tevuM tAtparya te pakaDatuM nathI. A tAtparyane avalaMbIne ghaTatvadharmane mukhya karate ane tenA bIjA dharmone geNa karate samyagdaSTi AtmA ghaTanA ghaTatvadharmanI mukhya vivakSA kare che mATe tene thatA ghaTabodha e saMpUrNa baMdha bane che. A baMdha syAdvAda-paddhatithI thAya che mATe granthakArazrI tenI stavana kare che. [886) sAbhIyAnumavAyAviSa 'pyuccaiyadIyakramaH / mlecchAnAmiva saMskRtaM tanudhiyA __ mAzcaryamohAvahaH // Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamata stuti vyutpattipratipattihetuvitata syAdvAda vAggumphitam / taM janAgamamAkalayya na vayaM, vyApamAna nita para je jainAgamanI vyavasthA (1) svAnubhavanA AzrayavALA arthane anusAre thaI che ane (2) vyutpattio, pratipattio tathA hetuothI vistRta evA syAdvAdanI vANIthI je gUMthAeluM che te jenAgamane jANIne amane bIje kayAM ya paNa matimUDhatA thatI nathI. hA, alpamativALAne te A jainAgamanuM zravaNa AzcaryarUpa ja bane ane matimUDha paNa banAve. pherane saMskRta bhASAnuM zravaNa AzcaryakArI na lAge zuM? ane temane matimUha paNa zuM na banAvI de? [886] mUDha sacavavo tirtha vihita, jainezvaraM zAsanam / tasmAdeva samutthitainayamataH, __ tasyaiva yatkhaNDanam // etakiJcana kauzalaM kalimala cchanAtmanaH svAzritAm / zAkhAM chettumivodyatasya kaTuko va tarthine rUA | sarvazAstravacanenA abhiprAyanuM mULa jinavacana che. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 zrI adhyAtmasAra grantha e vAta suvidita che. temAMthI ja utpanna thayelA namatothI tenuM ja khaMDana karavuM e to kaleza kaMkAsanA maLathI kharaDAelA AtmAnuM kevuM vicitra kauzala kahevAya? kemake pote jenA Azraye beTho che te ja zAkhAne chedavAne taiyAra thaelo che! e tArkikanI pitAnA ja hAthe AvA kaTU phaLanI nIpaja! [887] romAvimarcavAnA siddhAntArtharahasyavit ka labhatA manyatra zAstre ratim // / yasyAM sarvanayA vizanti na puna catte teve vA mAlAyAM maNayo luThanti na puna ya'steSu mAlApisA // 14 // je mANasa unmAdane tyAge che ane pachI anekAntavAdanI racanAsvarUpa karNAmRta sAMbhaLe che ane siddhAntanA gaMbhIra rahasyane pAme che te mANasa zuM bIjA zAstramAM rati pAme ? siddhAntaracanAmAM sarvane praveze che paNa chUTA chUTA te nAmAM te siddhAntaracanA rahetI nathI. mALAmAM maNakA rahe paNa verAelA maNakAmAM mALA na ja rahe! 282 282. (1) adhyAtmasAra glaeN. 175nAM TIpaNane pATha. (2) sammatita 3-57 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamata stuti 483 [888] anyonyapratipakSabhAvavitathAn , svasvArthasatyAnnayAn / nApekSAviSayAgrahaivibhajate, mAdhyasthyamAsthAya yH|| syAdvAde supathe nivezya harate, teSAM tu diGmUDhatAm / kundendupratimaM yazovijayina stasyaiva saMvarddhate // 15 // anyane viradhabhAva hevAthI sAmasAmAM ekabIjAnI dRSTie beTA karatA ane pitApitAnI dRSTithI thatI artha ghaTanA pramANe sAcA TharatA evA nayane viSe je syAdvAdI) madhyasthabhAva dhAraNa kare che ane te te apekSAnA viSayane Agraha pakaDI rAkhatA temane vikhUTA paDI javA dete nathI paraMtu syAdvAdarUpa mArga upara lAvIne ekaThA rAkhe che ane pachI temanI dikmahatAne harI le che te ja vijayI syAdvAdI che. macakundanA puSpa je ane candra je ene yaza sadA vRddhi pAmate rahe che. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava svarUpa 20 zAstravacana te| muktinA mAge. AMgaLI cIMdhI jANe... paNa...anubhavanuM ghekhara teA anatanA e mAge saDasaDATa cAlI nAMkhavAnuM baLa bakSe. zAstrIya AcAra paddhati jIvanane kayAgamAM palATe ane cittane devagurunI bhaktithI blAla bharI de... te pachI te| e kayAga ane bhaktiyeAganI; anubhava-mastI ja" AtmAne mastAna banAvatI manAvatI vizuddha jJAnayogamAM ekarasa nAvI de... ke ana tazaH vadana hA e kayAgIone ! e bhaktiyAgIone ! e jJAnayeAgIene ! Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava svarUpa pramanya 7 mA [881] zAstro zaphizA, adhikAra 20 mA galitAsaGgrahaka pAyakaluSANAm / priyamanubhavaikavedyaM, rahasyamAvirbhavati kimapi // 1 // zAstra batAvelI dizAthI jemanI kadAgraha janita kaSAyanI kaluSatA gaLI gaI che te mahAtmAone anubhavathI ja samajI zakAya tevuM, cittane priya evuM koI apUrva rahasya pragaTa thAya che. [810] prathamAmbAtavijrAsa--vimyaiva caLAjIInam / caJcattaruNIvibhrama- samamuttaralaM manaH kurute // 2 // anubhavathI ja samajI zakAya tevuM rahasya pragaTa te thAya che parantu e rahasya tarata ja AtmAmAM pAchuM lIna thaI jAya che--lAMkhA samaya sudhI sthira rahI zakatuM nathI. kemake prAthamika kakSAnA abhyAsanA A vilAsa che. paNa A rIte lIna thaI gayeluM e priya rahasya cittane atyanta utsuka karI mUke cheH pharI pharI e rahasya pAmavAnI tIvra tamannA' jagADI de che. caMcaLa strInA eka ja kaTAkSabhAva yuvAna puruSanA manane satata pajavyA kare tevI dazA rahasyAbhilASI ceAgInA mananI anI jAya che. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 zrI adhyAtmasAra grantha [891] suviditayogairiSTaM, kSiptaM mUDhaM tathaiva vikSiptam / ekAgraM ca nirUddhaM, cetaH paJcaprakAramiti // 3 // gIoe pAMca prakAranAM mana kahyA che. 1. kSipta. 2. mUDha 3. vikSipta. 4. ekAgra. 5. nirUddha. 283 [12] vipu sthig , sthig 2 nizitaMganA sukhaduHkhayugbahirmukha-mAmnAtaM kSiptamiha cittm||4|| (1) kSiptacitta sukhada mAnelA ane sAme AvelA viSayamAM je citta rajoguNathI pravezya che ane viSayAnubhavamAM je sukha duHkhane mizra anubhava karI rahyuM che te bahirmukha citta kSipta kahevAya che. [893] krodhAdibhiniyamitaM, viruddhakRtyeSu yttmobhuumnaa| ___ kRtyAkRtyavibhAgA-saGgatametanmano mUDham // 5 // (2) mUDha cittaH te te avasare krodhAdibhAvathI vyApI jatuM, virUddha kAryomAM tame guNathI pravezatuM, kartavya zuM? ane akartavya zuM? ene vibhAga na karatuM citta mUDha kahevAya che. [894] satvodrekAtparihRta-duHkhanidAneSu sukhnidaanessu| - rAjA ipravRtta, seva viraM tu vikSita ddA 283. pAtaM. bhAgya: pahelA sUtranI TIkA. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 anubhava svarUpa (3) vikSipta cittaH (1) sAtvikabhAvanA udrakane lIdhe duHkhanA kAraNathI dUra thaI gaeluM ane (2) sukhanA kAraNabhUta zabdAdi viSa mAM ja sadaiva rakta banatuM citta vikSipta kahevAya che. [895] adveSAdiguNavatAM, nityaM khedAdidoSaparihArAt / sadRzapratyayasaGgata-mekAgraM cittamAmnAtam // 7 // (4) ekAgra citta aSa, jijJAsAdi guNavALA AtmAne khedAdi de hotA nathI. e AtmAonuM eka ja zubha viSayamAM laganIvALuM citta ekAgra kahevAya che. 284 [896] uparatavikalpavRttika-mavagrahAdikramacyutaM shuddhm| AtmArAma munInAM, bhavati niruddhaM sadA cetaH // 8 // nirUddha citta (1) AraudrAnubaMdhI vikalpanI pravRttithI virAma pAmeluM, (2) avagrahAdi kramathI cuta thayeluM ane tethI ja (3) madhyastha baneluM (zuddhatA=mAdhyazca), AtmArAma munionuM citta nirUddha kahevAya che.ra85 284 (1) e. zAstraH 12-4. (2) Dazaka prakaraNaH 14-3. (3) , , 16. 14. 285. . zAstraH 1-41 TIkA.. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 zrI adhyAtmasAra grantha [897] na samAdhAvupayoga, tisrazcetodazA iha labhante / satvotkarSAt sthairyA-dubhe samAdhisukhAtizayAt // 9 // cittanI pahelI traNa dazA-kSipta, mUDha ane vikSiptasamAdhinI prAptimAM upayogI banatI nathI. jyAre A ekAgra ane nirUddha citta te satkarSavALuM ane dhairyavALuM ane samAdhisukhanI gyatAvALuM hovAthI samAdhinI avasthA mATe upayogI bane che. 28 [898] yogArambhastu bhave-dvikSipte manasi jAtu sAnande / kSipte mUDhe cAsmin , vyutthAnaM bhavati niyamena // 10 // hajI vikSipta cittamAM kadAca samAdhiprAptinA upAyane AraMbha thAya te bane, paNa kSipta, ane mUDha cittamAM te rAgAdinA saMskAronuM tophAna ja hoya che mATe tyAM te avazya samAdhimAMthI vyutthAna (mananuM UThI javAnuM) ja thAya. [899] viSayakaSAyanivRttaM, yogeSu casazcariSNu vividhessu| gRhakheladAlopama-mapi calamiSTaM mano'bhyAse // 11 // (1) viSayakaSAyathI nivRtta thaeluM, (2) mokSanA aneka upAmAM javAnA svabhAvavALuM, (3) gharamAM ramatA bALakanI jema antarmukha baneluM evuM vikSipta citta cala dazAmAM hoya te paNa abhyAsakALanI yoga sAdhanA mATe yogIone te ISTa che. 286. dvA. ThA. 11-31, 32 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava svarUpa 489 [900] vacanAnuSThAnagataM, yAtAyAtaM ca sAticAramapi / ceto'bhyAsadazAyAM, gajADazanyAyato'duSTam // 12 // prIti, bhakti, vacana Adi cAra anuSThAne che. temAMnA vacanAnuSThAnane prApta thaeluM hoya ane tethI ja vAraMvAra bahAra cAlI jaIne pAchuM aMdara AvI jatuM hoya, Ama aticArathI duSita thayeluM hoya chatAM paNa jema unmArgastha hAthI aMkuzathI ThekANe Ave che tevuM A vikSiptacittanuM hevAthI abhyAsanI dizAmAM te duSTa nathI.287 [901] jJAnavicArAbhimukha, yathA yathA bhavati kimapi sAnandam / arthaH pralobhya bAyai jema jema cita jJAnavicAranI abhimukha banIne temAM AnaMdavALuM banatuM jAya tema tema asadAlaMbanathI tene dUra karavA mATe sadAlaMbana tarapha lebhAvIne laI javA dvArA tene nigraha karI le. [902] abhirUpajinapratimAM, vishissttpdvaakyvrnnrcnaaNc| puruSavizeSAdikama-pyata evAlambanaM bruvate // 14 // bAhya zubha arthomAM cittane laI jaIne tenI upara nigraha karI zakAya che mATe ja manahara jinapratimA, vizi 287. ghoDazaka prakaraNa : 10-6. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 zrI adhyAtmasAra grantha STapada, varNa ke vAkayAnI racanAne ( 'nati jJAnagurUlina ItyAdri) ane gaNadharAdi bhagavatAne Ala anarUpa kahyA che. [o03] bALamnane: prazaste, prAyo mAva: prarApta v yata: I iti sAlambanayogI, manaH zubhAlambanaM dadvayAt // 15 // jo Alambana prazasta hAya tA prAyaH bhAva prazasta ja hAya mATe ja AlaMbanayukata ceAgIe manane zubhAla manamAM jovu joI e. [1] sAmna kSaLamati, kSaNamapi kuryAnmano nirAlambam / ityanubhavaparipAkAdAkAlaM syAnnirAlambam // 16 // kSaNavAra cittane AlaMbanayukata karavuM vaLI kSaNu vAra svAtmAmAM ja lIna karavA dvArA nirAlana karavu. Ama thatAM thatAM jyAre svAtmAnubhava paripakava banI jaze tyAre mana sadAkALa mATe nirAlakhana banI jaze. [905] AlambyaikapadArtha, yadA na kizcidvicintayedanyat / anupanatendhanavahniva-dupazAntaM syAttadA cetaH // 17 // eka padArtha ne avalakhIne jyAre bIjuM kazuM ya vicAravAmAM na Ave tyAre indhana na maLatAM jema vahni zAnta thaI jAya tema citta upazAnta banI jAya che,288 288. hAre AvaH 4thu prati. dhyAna zataka. pR. 605 4. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava svarUpa 491 [906] zokamadamadanamatsara-kalahakadAgrahaviSAdavairANi / kSIyante zAntahRdA-manubhava evAtra sAkSI naH // 18 // je legI zAntacitta banI gayA che tenA zeka, abhi mAna, kAma, kalaha, kadAgraha, kheda ane vairanA bhAvo nAza pAmI jAya che. A viSayamAM amAre anubhava ja sAkSI che. [67] zAne manasi ti, prakAzate zAntamAtmanaH sahajam / bhasmIbhavatyavidyA, modAnta vitti ? jyAre mana nirvikAra banavA dvArA zAnta banI jAya che tyAre te zAnta AtmAnI svAbhAvika joti prakAzavA lAge che, ajJAna bhasmIbhUta thAya che, ane mehAndhakAra nAza pAme che. 289 [108 vAhibhinayA , zAnAdAmantIbhanAM na | paramAtmA'nudhyeya:, nihito dhyAno mati tAro zAntacittavALA antarAtmAne bAhyadehAdisvarUpabAhAtmA -bahiMmukha AtmA-upara adhikAra hote nathI, ane dhyAtavya e paramAtmabhAva dhyAna dvArA sadaiva tenI samIpamAM ja rahe che. 289. samAdhizataka (gujarAtI): 7, 8 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 zrI adhyAtmasAra grantha [909] kAyAdibahirAtmA, tadadhiSThAtAntarAtmatAmeti / gataniHzeSopAdhiH, paramAtmA kIrtitatajjJaiH // 21 // traNa prakAranA AtmAnuM svarUpa bahirAtmA -kAyAdi bahirAtmA che. arthAt AtmabuddhithI grahaNa karelA kAyAdi e bahirAtmA che. antarAtamA :-kAyAdinA vyApAranA sAkSI tarIke ja rahe AtmA antarAtmA che. paramAtmA :-kAyAdi pAdhimukta paramAtmA che.* [910] viSayakaSAyAveza:, tattvA'zraddhA guNeSu ca dveSaH / AtmA'jJAnaM ca yadA, bAdyAtmA syAttadA vyaktaH // 22 // bahirAtmasvarUpa - (1) jyAM viSayakaSAyono Aveza che, (2) jinekata tattva pratye azraddhA che, (3) guNe prati dveSa che, (4) ane kAyAdithI AtmA bhinna che evuM jJAna nathI te AtmA bahirAtmA kahevAya. [] tatvajJAna, mahAtratAsvapramAviSaratA mohajayazca yadA syAt , tadAntarAtmA bhodvyktH||23|| antarAtmA : (1) jene tattva upara zraddhA che, (2) tatvanuM samyajJAna che, (3) mahAvratano AcAra che, (4) ane apramattaprAya 290. (1) ga zAstra: 12. 78. (2) dvA. dA. 20-17, 18. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava svarUpa 493 jIvana prApta thayuM che, (5) mihanA saMskArane naSTaprAyaH karI nAkhyA che te AtmA vyakta svarUpe antarAtmA kahevAya. [912] jJAnaM kevalasaMjJa, yoganirodhaH samagrakamahatiH / siddhi nivAsazca yadA, paramAtmA syAttadA vyktH||24|| paramAtmA : (1) jemane kevaLajJAna prApta thayuM che, (2) ganirodha thaye che, (3) sarvakarmane kSaya thayo che, (4) siddhipada prApta thayuM che teo vyakatasvarUpe paramAtmA che. (avyaktasvarUpe to muktie janArA bhavyAtma paNa paramAtmA kahevAya.) [913] AtmamanoguNavRttI, vivicya yaH pratipadaM vijAnAti / kuzalAnubandhayuktaH, prApnoti brhmbhuuymsau||25|| AtmAnA jJAnAdiguNe ane mananI sAtvikAdi traNa vRttione viveka karIne ArAdhaka AtmA Dagale ne pagale te guNo ane vRttionA samatA ke viSamatAnA vividha svarUpane barAbara najaramAM rAkhe che. e jAgrata AtmA puNyAnubandhI puNyakAryathI yukta bane che ane e kuzalAnubandhI karma dvArA te mahAtmA brahmabhAva (mekSa)ne prApta kare che. [914] brahmastho brahmajJo, brahma prApnoti tatra kiM citram / 'brahmavidAM vacasApi, brahmavilAsAnanubhavAmaH // 26 // Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmasAra grantha zuddhajJAnApayAgathI paramAtmAmAM AtaprAta thaelA zuddha caitanyasvabhAvane jANatA mahAtma| te zuddhasvabhAvanI prApti kare temAM kazuM Azcarya nathI. kemake ame te! vizuddhacaitanyasvarUpanA jANakAronA upadezavacanathI paNa zuddhacaitanyanA ullAsa anubhavIe chIe tA temanI teA zI vAta karavI ? [2] zraddhA vyayaneSu marga, trasAdA sahastraparamAve: / yenAptaM tatpUrNa, yogI sa brahmaNaH maH ||27NA 494 aDhAra hajAra brahmapadanA ( zIlAMgathanA) bhAvAthI yukata je brahmasvarUpa, zrIAcArAMga sUtranA brahmaadhyayanamAM kahyu che tene jemaNe sampUrNa prApta karyu che te ja mahAtmAe AtmatatvanA paramacegI che. [16] dhyeyogya sekvoDyuM, kAryA bhakti: sukRtadhiyA'syaiva / asmingurutvabuddhayA, taraH saMsArasindhurapi ||28|| pUrNa brahmanA jJAtA e mahAtmA ja dhyAtavya che, senya che, buddhimAna puruSe emanA ja bhakti bahumAna karavA jeI e. je emane mahAtmAnI buddhithI svIkAre che temane paNa saMsArasAgaranA pAra pAmI javAnu` kA` ramata khanI jAya che. [17] gavanye chAyonuM, pUrNAcArAsahiSNavazca vayam / Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava svarUpa 495 bhaktyA paramamunInAM, tarIyamanusara: sArA ame te pUrNa AcArane (zAstraganI) sAdhanAne pALavA asamartha chIe eTale IcchAgane avalaMbIne e parama munio pratyenI bhaktithI temanA mArgane anusarIe chIe.291 [918] alpApi yAtra yatanA, nirdambhA sA shubhaanubndhkrii| ajJAnaviSavyayakRdvivecanaM cAtmabhAvAnAm // 30 // A IcchAgamAM je thoDI paNa yatanA thAya che te je niSNabhAvavALI hoya te avazya zubhapuNya karmane anubandha karanArI bane che. vaLI cittamAM AtmAnA zubha bhAnuM A IcchAgamAM vizada avadhAraNa thAya che te pelA ajJAnaviSane kSaya kare che. Ama A IchAyegamAM zubhakarmane anubaMdha ane azubha ajJAnane kSaya be ya prApta thAya che. 292 [919] siddhAntatadaGgAnAM zAstrANAmastu paricayaH shkkyaa| paramAlambanabhUto, darzanapakSo'yamasmAkam // 31 // siddhAnta ane tene aMge rUpa zAne bodha te bhale amArI zakti mujaba amArI pAse che paraMtu mekSa 291. yogadiSTa samu. " stumiro batAryasya sAninokapi amAvataH" ra9ra upadeza mALA-gaLa dhaksagaLI jAya Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ == = 496 zrI adhyAtmasAra prastha mATe amAre AlaMbanabhUta te A darzana (tatva zraddhAna) pakSa ja che. kahevAno bhAva e che ke zAstrajJAna amArI pAse zakti mujabanuM hovA chatAM zAstracusta (zAstraganuM) jIvana nathI ja, chatAM e zAstrokata tatvanuM zraddhAna to amArAmAM che ja ane te ja amArA mATe to AlaMbanabhUta che. [20] vipatha vidhirA, vidhimArgasthApanaM vidhIcchUnAm / avidhiniSedhazceti, pravacanabhaktiH prasiddhA naH // 32 // te darzana: A che. vidhimArga kahe. te mArga pratye prIti-bhakti dhAraNa karavI, tenA jijJAsune te mArganI siddhi karI batADavI ane avidhino niSedha karo. A ja amArI prasiddha pravacanabhakti che. pravacanAnusArI jIvana jIvavArUpa pravacanabhakti te amArAmAM nathI. [921] adhyAtmabhAvanojjvalacetovRtyocitaM / di kRtyam | pUrNakriyAmilApatheti dvayamAtmazuddhikaram // 33 // vidhi kathana vagere svarUpa je pravacanabhakti ame kahI e-amAruM kRtya-IcchAyegavALA amArA mATe ucita ja che. 293 (1) lalita vistarA paMjikA yutAH pR. 5 3ra "3aaN 2 dharmAnuSThAnavaitagyA..." ItyAdi pATha. (2) lalita vistare paMjikA yutAH pR. 47 3 "cavya vivekSA'...ItyAdi. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 497 anubhava svarUpa kemake IrachAyegamAM adhyAtmaga ane bhAvanAga hoya...... ane te be vegathI ujvaLa banatI jatI cittavRtti amArAmAM hovAthI, tevI cittavRttithI yukta evuM amAruM vidhithanAdi kRya ucita ja che. Ama IcchAgamAM je vidhikathanAdi kRtya zakya che tene ame AraMbha (Adara) karIe chIe eTaluM ja nahi paNa sAmarthyaganI je pUrNa kiyA amArA mATe Aje azakya che tene abhilASaka paNa chIe. A zakyAraMbha ane pUrNa kiyAbhilASa-beya-Atma zuddhine karanArA che. [22] yamida rAmAnuja. zayAma. zuddhapakSa ! ahito viparyayaH puna-rityanubhavasaGgataH pnthaaH||34|| zakaya AraMbha kare ane je azakya hoya tevA zuddha saMpUrNa anuSThAnanA pakSapAtI banavuM A be ya zubha anubandhane utpanna karanArI che. AnAthI viparIta karavuM te AtmAne ahitakara nIvaDe che A anubhavasiddha mokSa mArga che. [923] ye tvanubhavAvinizcita-mArgAzcAritrapariNatibhraSTAH / bAhyakriyayA caraNAbhimAnino jJAnino'pi na te // 35 // jeo svAnubhavathI adhyAtmamArgane vinizcaya karI zakayA nathI ane tethI ja cAritrya pariNAmathI bhraSTa thayA che te bAhya kiyAnA AcaraNathI ja pitAne saMyamI tarIke mAnanArAo saMyamI te nathI kintu jJAnI paNa nathI.294 294 (1) sammatitaka : 3-7. (2) dravyaguNapayogane rAsa : 1 lI DhALa, vinA dravya anuyoga vicAra... Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 zrI adhyAtmasAra graMtha [925] lokeSu bahirbuddhiSu, vigopakAnAM bahiSkriyAsu rtiH| zraddhAM vinA na caitAH satAM pramANaM yato'bhihitam // 36 // [925] bAlaH pazyati liGga, madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatatvaM tu budhaH, parIkSate sarvayatnena // 37) prazna-te pachI e dAMbhikenI bAhya kriyAmAM tene rati kema thAya che? | u-loko bahibuddhi-sthUla buddhi-che. emane veSa dhArI dAMbhikanI bAhya kriyAomAM ja rati thAya. paNa je sajajana -budha puruSa-che emane te jyAM sudhI te te vyaktinI te te bAhya kiyAmAM mekSa prApta karAvI ApavAnA sAmarthyanI zraddhA na bese tyAM sudhI e kerI bAhya kriyAo emane pramANabhUta banatI ja nathI. kahyuM che ke je bALa (sthUlabuddhileka) che te bahArano veSa mAtra joIne ja namI paDe. veSadhArInA sadAcAra ke durAcAra tarapha tenI daSTi na hoya; je madhyama puruSa che te mAtra veSa joIne nahi paNa te veSa dhArImAM yama niyamAdi sadAcAra (vRtta) jue ane pachI tene nAme; je budha puruSa che te veSa ane yama niyamAdi sadAcArane ja joIne namI na paDe kintu e yama niyamAdi bAhyAcArane kahenAra zAstratatvanI satyatAnI kaSa, cheda ane tApathI barAbara parIkSA kare. je te zAstra tApa parIkSAmAM paNa pasAra thAya te te zAstranA AdhAre AcaravAmAM AvatA Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava svarUpa - bAhyAcAramAM budha puruSane zraddhA bese ke A bAhyAcAra avazya mekSa prApaka che." AvI zraddhA beThA pachI ja budha puruSa e bAhyAcArane pramANabhUta mAne. [926] ninyona ko'pi loke, pApiSTheSvapi bhvsthitishcintyaa| pUjyA guNagarimADhyA, dhAryoM rAgo guNalave'pi // 38 // [927] nizcityAgamatatvaM tasmAdutsRjya lokasaMjJAM ca / zradvAvivekasAraM yatitavyaM yoginA nityam // 39 // [928] grAhyaM hitamapi bAlAdAlApaina durjanasya dveSyam / tyaktavyA ca parAzA pAzA iva saGgamA jJeyAH // 40 // [929] stutyA smayona kArya: kopo'pi ca nindayA janaiH kRtyaa| . sevyA dharmAcAryAstatvaM jijJAsanIyaM ca // 41 // 1930] zaucaM sthairyamadambho vairAgya cAtmanigrahaH kAryaH / dRzyA bhavagatadopAzcintyaM dehAdivairupyam // 42 // [931] bhaktirbhagavati dhAryA sevyo dezaH sadA viviktazca / sthAtavyaM samyaktve vizvasyo na pramAdaripuH // 43 // [932] dhyeyA''tmabodhaniSThA sarvatraivAgamaH puraskAryaH / tyaktavyAH kuvikalpAH stheyaM vRddhAnuvRtyA ca // 44 // [933] sAkSAtkArya tatvaM, cidrUpAnandamedurairbhAvyam / - hitakArI jJAnavatA-manubhavavedyaH prakAro'yam // 45 // Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paoo zrI adhyAtmasAra grantha. granthakArazrIne adhyAtmanA anubhavathI je nigUDha navanIta. prApta thayuM te have hitazikSArUpe granthane upasaMhAra karatAM jaNuve che. (1) lekamAM koInI niMdA karavI nahi; (2) pApika AtmAne paNa tiraskAra na karatAM tenI tevI bhAvasthiti vicAravI; (3) guNiyala puruSone pUjanIya mAnavA; (4) jyAM guNane leza paNa dekhAtuM hoya tyAM te vyakti upara prema rAkhave; (5) Agama-tatvane nizcaya karIne lokasaMjJAne tyAga kare ane pachI yegI puruSe zraddhA ane vivekanI zuddhipUrvaka saMcama-gomAM udyamI banavuM (6) bALaka pAsethI paNa hitakara tatva meLavavuM; (7) duSTa puruSanA bakavATathI temanI upara cheSa na kare; (8) dehAdi tamAma padravyanI pAse koI AzA rAkhavI nahi; (9) saMge baMdhanasamAM jANavA (10) prazaMsAthI abhimAna na karavuM (11) lekanindAthI kepa paNa na kare, (12) dharmAcAryonI sevA karavI, (13) tatvanI jijJAsA rAkhavI, (14) cerI karavI nahi, (15) saMyamanI zuddhi rAkhavI, (16) nirdaSNapaNe jIvavuM; (17) virAgarasamAM taraboLa rahevuM, (18) Atma nigraha karatA rahe; (19) saMsAranA doSanuM darzana karavuM; (ra0) dehAdinI azuci vigere vicAravA (21) jinedhara deva pratye bhakti bahumAna rAkhavuM, (22) sarvadA strI, pazu, napuMsaka AdithI rahita sthAnamAM rahevuM; (23) zraddhA sthira rahevuM, (24) pramAda zatrune krI vizvAsa na kare, (25) AtmAnA svarUpanI pUrNatA vicAravI; (26) sarvatra Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava svarUpa - 51 jinAjJAne ja AgaLa karavI, (27) kuvikalpane tyAga kare; (28) Apta vRddha puruSone pagale cAlavuM; (29) Atma tatvane sAkSAtkAra kare ane (30) cidAnandanI e anubhUtimAM sadaiva mastAna rahevuM.296 gagana 200 ra96 (1) lalita vistarA paMjikAyatA pR. 116 (2) upadeza rahasyazleka 194 thI 201 (3) adhyAtmopaniSata 1-14 (4) paDazaka prakaraNa 2-14. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajajana stuti 21 parArthe ja jemanuM jIvana che. jemanI svArthanI ArAdhane paNa parArthanI jananI banI che te jaga gha sajajanenA te zA guNa gAvA ? achatA doSonI badabU romera phelAvIne vAyumaMDaLane dUSita karatA durjanonI paNa je guNa gAthA race che e sajajanonA saujanyanI parAkASThA ja nathI zuM ? svabaLe ghaNuM meLavavA chatAM pitAne nirbaLa mAnIne devagurunI mahatI kRpAne ja paLe paLe ane pagale pagale biradAve che sajajano ! A granthanA racayitA bhagavAna yazovijayajI paNa evA ja sajajanonI zreNImAM kevA zobhI rahyA che ! samagra vizvanuM zIdhra kalyANa karo sajajananuM e sarva tizAyI saujanya ! Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha 7 me adhikAra 21 mo - sajajana stuti | [934] yeSAM kaikhakundavRndazazabhRt karpUrazubhrA gunnaaH| mAlInyaM vyapanIya cetasi nRNAM vaizadyamAtanvate // santaH santu mayi prasannamanasa-ste kepigauNIkutasvArthA mukhyaparopakAravidhayotyucchRGkhalaiH kiM khlaiH||1|| je sajajanA-zvetakamala jevA, kundapuSpanA vRnda jevA, candra ane kapUranA jevA-zubhra guNe, mumukSuonA cittanI malinatAne dUra karIne svacchatAne vistAre che, jemane svArtha gauNa banyuM che ane parArthapravRtti ja mukhya banI che, te sajajano mArI upara prasanna cittavALA thAo. tethI uchuMbala luccA mANasanI aprasannatA bhale thAya. 5 tanAthI 72vAnu thA / rAya ? [935] granthArthAn praguNIkaroti sukaviH, yatnena teSAM prathAmAtanvanti kRpAkaTAkSalaharI lAvaNyataH sajjanAH // mAkandadrumamaJjarI vitanute, citrA madhuzrIstataH / saubhAgyaM prathayanti paJcamacama kAreNa puskokilA // 2 // Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 504 zrI adhyAtmasAra pratye sAre kavi prauDha granthanA ane yatnapUrvaka taiyAra kare che ane sajjane kRpA kaTAkSanI laharIthI utpanna thaelA vAtsalyarUpI lAvaNya vaDe te granthanI prasiddhine vistAre che. vasaMtaRtu AMbAnI DALe maMjarIne utpanna kare che ane pachI paMcamasvaranA camatkArathI keyela te AMbAnA saubhAgyane jagatamAM prasAre che. (jAhera kare che.) [936] doSollekhaviSaH khalAnanabilAdu cAya pannenA jihvAhirnanu ke guNaM na guNinAM, bAlaM kSayaM prApayet // na syAccetpravalaprabhAvabhavanaM vyiauSadhI nidhau I zAstrArthopaniSadivAM mila, dene ja ullekha karavArUpa viSavALo, bdhathI saLagate-dUrjanenA mukharUpI bilamAMthI nIkaLatuM-chabharUpI sarSa- guNavAnA kayA bALaguNone hataprahata karI na de? je papakArI hRdayavALA zAstrarahasyanA jANakAronI mIThI mahimAvaMtI kRpArUpI divya auSadhi temanI pAse na hoya te? [937] uttAnArthagirAM svato'pyavagamAt, nisaratAM merei, Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajana stuti 5o gambhIrArthasamarthane bata khalAH, vArinyo che tatko nAma guNo'stu kazca sukaviH, vi. vyamityA i sthityucchedamati haranti niyatAM, dRSTA vyavasthAH sattAm // 4 // sugama-saraLa arthavALuM kavinuM kAvya ke je svayaM paNa samajI zakAya tevuM hoya tyAM durjane kahe che ke, "A kAvyamAM te kazI vizeSatA nathI. ane je gaMbhIra arthathI paripUrNa koI kAvya haze te teo kaheze ke, "A kAvya te kAThinya doSathI kalaMkti thaeluM che." tyAre have ema thAya che ke te pachI kavitva nAmane guNa kene kahe? jagatamAM sukavi keNa haze? sAruM kAvya kayuM haze? AvI jAtanI kavijagatanA astitvane ja ucheda kalpatI mati utpanna thaI jAya che. paNa jyAre sajajanenI zuddha saujanyabharI kAvya vyAkhyAdinI vyavasthA ame joIe chIe tyAre te amaMgaLa matine tarata nAza thaI jAya che. [938] adhyAtmAmRtavarSiNImapi kathA mApIya santaH sukham / gAhante viSamugiranti tu khalAH, vaissmymettkutH|| Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrI adhyAtmasAra grI nedaM cAdbhutamindudIdhitipicAH, prItAzvakorA bhRzam / kiM na syurbata cakravAkataruNAH satyanavevAtuAH // 1 // adhyAtmanA amRtane varasAvatI kathAnuM pAna karIne sajjano AnaMdavabhAra banI jAya che, vAkpahArarUpa viSanuM ja vamana kare che. satI haze? jyAre durjanA karTU AvI viSamatA kayAMthI paNa hA. emAM kazuM ya Azcarya pAmavA jevuM nathI. candranA kirAnuM pAna karatAM cakAra pakSIe khUba AnaMda pAme che jyAre taruNa cakravAkacakravAkI atyanta khedathI kAyara anI jAya che. [deg21] krizcittAmyamavekSya ke vidyate, kAcendranIlAbhidAm / teSAM na pramadAvahA tanudhiyAM, gUDhA kavInAM kRtiH // ye jAnanti vizeSamapyaviSame, rekhoparekhAMzataH / vastunyastu satAmitaH kRtadhiyAM, temAM majjAnunnuva: // 6 // kAca ane vaiDuCratnanA cakacakATanI kAMIka samAnatA Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajajana stuti 5ogy joIne te be ne eka ja mAnI levAnI vAtanI jema, bIjA granI sAthe A granthanuM varNAdi racanAnI daSTie kAMIka sAmya joIne jeo tene sarakhA ja mAnI le che te svalpamativALA jIvone kavionI gUDha racanAo AnaMdadAyinI banI zakatI nathI. kintu jeo viSamatA vinAnI vastu, racanAmAM paNa tenI jhINAmAM jhINI bAbatanI vizeSatAne. pakaDI zake che-citranI rekhA-uparekhAne pakaDI zakatI najaranI jema-te buddhimAna sajjanane ja A kRti mahesUvarUpa. banI raheze. [940] pUrNAdhyAtmapadArthasArthaghaTanA, cetazcamatkAriNI / mohacchannadRzAM bhavettanudhiyAM, no paNDitAnAmiva // kAkuvyAkulakAmagarvagahana prodAmavAkcAturI / kAminyAH prasabhaM pramodayati na, grAmyAn vidagdhAniva // 7 // pUrNa adhyAtmanA bhAvothI bharelI A racanA jJAnIenA cittamAM je camatkAra karaze te camatkAra mahAvRtacakSuvALA svalpabuddhine te nahi ja kare. kAminInI kAmaNagArI vANInI mIThAza ane kAma-- Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 zrI adhyAtmasAra grA madathI gahana banelI vAkcAturI kAmakalAmAM vicakSaNa puruSa je AnaMda Ape te AnaMda balAtkAre paNa te kAma vilAsane ajANa gAmaDIe te na ja meLavI zake. bu941] snAtvA siddhAntakuNDe vidhukaravizadA dhyAtmapAnIyapUraiH / tApaM saMsAraduHkhaM kalikaluSamalaM, lobhatRSNAMca hitvA // jAtA ye zuddharupAH zamadamazucitA __ candanAlitagAtrAH / zIlAlaGkArasArAH sakalaguNanidhIn sajanatAnamAma | 8 candrakiraNathI paNa vadhu svaccha evA adhyAtmajalanA pravAhathI siddhAMtakuMDamAM snAna karIne, saMsAranA duHkharUpI -tApane, kaleza kaMkAsanA melane ane lebhatRSNane dUra karI daIne jeo zuddha thayA che. ane pachI zama, dama, vrata, niSkalaMktiArUpa caMdanathI jemaNe potAnA zarIre vilepana karyuM che ane tyArabAda zilarUpI mahatvanA alaMkAra jemaNe sajyAM che te sakalaguNanidhi sajjanene ame namIe chIe. [942] pAthodaH padyavandhairvipularasabharaM, varSati grnthkrtaa| premNAM puraistu cetaH sara iha suhRdAM, plAnyate vegvdbhiH|| Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajajana stuti 509 truTyanti svAntabandhaH punarasamaguNa dveSiNAM durjanAnAm / citraM bhAvajJanetrAt praNayarasavazAt, granthakartArUpI megha padyabajo vaDe vipularasanA jalarAzine varasAve che. e vakhate sajajanone citta sarevara vegIlA premapuranA uchALAthI ubharAI jAya che. paNa te ja vakhate AzcaryanI vAta to e bane che ke asAdhAraNa guNa dveSIdurjananA hRdayanA baMdha kaDAkA karatAM tUTI jAya che. tUTe che hRdayanA baMdha ane pANI te kAvyanA bhAvane jANanAranI AMkhamAMthI vahyuM jAya che. kAvya uparanA agAdha premarasane lIdhe. [943] uddAmagranthabhAvaprathanabhavayazaH, sagna sInA kSIrAbdhirmathyate yaH sahRdayavibudhaiH, meLA nena | etaDDiNDIrapiNDIbhavati vidhurUceH, maNDalaM vipluSastAH, tArAH kailAsazailAdaya iha dadhate vasivilomAma . - kaThina granthanA bhAvane prasiddha karavAthI satkavione Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 zrI adhyAtmasAra grantha prApta thayelA yazasaMcayarUpI kSIrasamudrane sahRdayI sajja prasaMsAnA meru vaDe mathe che. e vakhate emAMthI phINane je virATa rAzi utpanna thaIne UchaLe che te AkAzamAM pahoMcIne candramaMDaLa banI jAya che ane te phINanA AjubAju pheMkAelAM binduo tArA banI jAya che. e samudra taraMgonA kallebanI lIlA kailAsa vigere parva anubhave che. [944] kAvyaM dRSTvA kavInAM hRtamamRtamiti, sva: sAMnizA kheda dhatte tu mUrnA mRdutarahRdayaH, sajjano vyAdhutena // jJAtvA sarvopabhogyaM prasRmaramatha, tAttipIpUram | nityaM rakSApidhAnAniyatamatitarAM, mote ja teine II jyAre sajana AtmA kavinuM kAvya jue che tyAre tene ema lAge che ke, aho ! ANe te devenuM amRta cArI lIdhuM lAge che! re! have deve zuM paze? AvI zaMkA paDatAM kamaLahRdayI te sajjana khinna thaI jAya che. paNa jyAre ene khabara paDI ke kAvyanI kItinA amRtanuM UmaTeluM pUra mAtra kavione ja nahi kintu sarvane arthAta devene paNa bhegAvI zakAya tevuM che. khUba virATa enuM svarUpa che. enI upara keInI mAlikI nathI ke kazuM ya tyAM Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajjana stuti pAla DhAMkaNa nathI. e taddana chUTuM mukAeluM che. tyAre te sajjana malakAtA mukhe khUba AnaMdita banI jAya che. [945] niSpAdya zlokakumbhaM nipuNanayamRdA, umeda vajA. dArya cAropya tasmin kimapi paricayAt , satparIkSArkabhAsAm // pakvaM kurvanti bAdaM guNaharaNamati pradoSadaSTi- | jjvAlAmAlAkarAle khalajanavacana jvAlajihve nivezya // 12 // kavIndra svarUpakuMbhAre, nipuNanayanI mATIthI, zlekanA ghaDAo banAvIne sajjanonA guNadoSanI parIkSArUpa sUryanA tejano saMbaMdha karIne te kuMbhane kAMIka pAkA banAve che ane tyArapachI guNane DhAMkavAnA svabhAvavALI matithI bhaDake baLatI doSadaSTinI jvALAethI vadhu bhayaMkara banelI durjana vacanarUpa jvALAnI jIbharUpa nIbhADAmAM te ghaDAne mUkIne ekadama pAkA banAvI de che! (Ama durjana paNa upakArI bane che!) [14] sukSAravA vijhanavAna, ___ durjanasyAgniyantrAt / nAnArthadravyayogAtsamupacitaguNo, madyatAM yAti saghaH // Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA2 zrI adhyAtmasAra grantha santaH pItvA yaduccairdadhati hRdi mudaM, ghUrNayantyakSiyugmam / svairaM harSaprakarSAdapi ca vidadhate sucAnakavacam III kavijanavacana te zeraDI ane drAkSanA rasane bhaMDAra che. durjanonA mukharUpI agniyancamAM UkaLIne temAM aneka deSarUpI dravyone vega thavAthI jenA guNa khUba ja vadhI. gayA che e te rasabhaMDAra dArUnA rUpamAM ekadama parAvartana pAme che. pachI sajajane te rasabhaMDAra dArU khUba DhIMce che, AMkhe bhamAve che ane temanuM hRdaya AnaMdavibhera banI jAya che. eTaluM ja nahi paNa harSanA atirekane lIdhe phAve tema nAcavA lAge che. aneka gIta lalakAre che. [947] navyo'smAkaM prabandho'pyanaNuguNabhRtAM, saMganAnAM pramAvati | vikhyAtaH syAditIme hitakaraNavidhI, prAthanIyA ni: niSNAtA vA svataste ravirucayA ivA | morahA guNa nAma | ullAse'pekSaNIyo na khalu pararUceH, pa tevAM svamAva 4 amAre A prabandha tadana na ja hovA chatAM virATa Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajjana stuti pAka guNenA svAmI sarjanA prabhAvathI prasiddhine prApta kare e hetuthI amArA hitanA kAryamAM sAtha ApavA mATe zuM teone ame prArthanA na karI zakIe? athavA te zuM evI prArthanAnI jarUra che kharI? kemake sUryanA kiraNo (kamaLanI, prArthanA vinA) jema kamaLane vikAsa sahaja rIte kare ja che tema A sajjano bIjAnA guNane ullAsa karavAmAM svataH niSNuta ja che. "bIje, potAnA hitanI ruci dharAve te ja amAre hita karavuM" evI pararucinI apekSAvALe che temane svabhAva kyAMya hetuM nathI.' [48] sarvirtiAnIvahitasuMva- - - - vRndakolAhalena / prakSubdhasvargasindhoH patitajalabharaiH, sAritaH tyati | batrAntastrAntAntAvika, tApavAn svrnnshailo| bhrAjante te munIndrA nayavijayabudhAH, sajjanavAtadhuryAH // 15 // sajananA samUhamAM agresara evA amArA guruvarya zrInayavijayavibudha kevA zobhI rahyA che? emanI kIrtinI. te zI vAta karavI ? chatAM jarA sAMbhaLo. emanI kIrtinA mahimAnA gAmamAM ektAna banI. gaelI devAMganAonA ToLAmAM e te kelAhala vyApI. 33 Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 zrI adhyAtmasAra pratye gaye ke suragaMgA paNa khaLabhaLI UThI. emAM ekadama DApura AvyAM! pachI te e gaMgAnuM pANI UchaLI UchaLIne meru parvata upara paDyuM! e ya bicAre, cAre A bhamatA tejasvI grahonA tigya kiraNathI tapIne trAsI gaye hatuM te Aje suragaMgAnA nIra paDatAM ThaMDo hima je banI gaye! [949] cake prakaraNameta-tpadasevAparo yazovijayaH / adhyAtmadhRtarUcInA-midamAnandAvahaM bhavatu // 16 // te guruvaryonA caraNanI sevAmAM tatpara yazovijaya vAcake A adhyAtmasAra prakaraNa racyuM che. adhyAtmamAM jemane rUci che teone A prakaraNa AnaMda ApanAruM bane. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 pariziSTa-1 pAribhASika zabda sUcI (kramAMka) (kramAMka) adhyAtma 25 thI 53 anyAzraya 335 apunabaMdhaka 28, 39 akalpanA 339 avasanna anyathAkAma 343 AkSepaka jJAna 117 abhidhyA 344 anAzrava 158 artha samAja 350 azrutthAna 158 anityAtmavAda 358/361 arthaparyAya 161 anubandha 371, 373, - 376, 377 AdhAratA amekSavAda 446460 Asatti 168 akasmAta 462/463 apavAda 173 asaMgraha 473/494 Anuzravika 184 avidyA 566 anAhata 185 anuprekSA 578 anuSThAna 265/3 03 Ata 580, 581/587 ananuSThAna 272/280 AjJAvicaya 612, 613 ghasaMjJA 273, 274 apAyaricaya 612, 614 Avazyaka 276 avadha akAmanirjarA 280 asaMmeha amRtAnuSThAna 289/291 Atmanizcaya 678/873 anukampA 298 adhamastikAya 7ra7 avalaMbana 320, 90295 AkAzAstikAya 728, 773 avikalpa 322/325 808/831 661 Azrava . ' Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 kSipta upavata 774 (kramAMka). apUrvakaraNa 841 anubhava 889933 antarAtmA 909911 IcchAyama 294,295 Izvaraktatva 846848 IcchAyAga 917 utsarga 173 338 udayana 420, 413 upAsaka 571, 572 upayoga 825829 RjusUtra ekAgra 895 4650/174 kAma 105/106 kAntAdaSTi 117 kaThastha svarNanyAya 242 kauTazca 244 kuzaladhama 337, 343 kuvaMdhrapa 416, 419 karmavega 496531 kAlAtIta 561/568 karmacetanA 722 kamaphaLa cetanA kALa 729 358360 (kramAMka) 892, 898 guNasthAnaka 28 guNazreNi 32/35 gItArtha 177 garAnuSThAna 269/271 gandharvanagara 707 guNavRttivirodha 748 guNotpattivAda 771 guNavRttivAda gRhiliMga 857, 858 jJAnayoga 499/552 jJAnacetanA 722 jJAnagarbhavirAga 154/182 jJAna caramAvata 281/284 cArvAka 393/413 cArisaMchavinIcAra 569 cintA 578, jinAjJA 73, 290, 333 jijJAsA 231/235, 293 570, 57 jinapUjA 37) jinamatastuti 874888 tatvasaMvedana 47 tahetu anuSThAna 281/288 tandulabhUsya 312 kriyA 173. kSaNikta Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 nirveda 67 niyama tApa nityAtmavAda nirbhava navatatva nigamAdinaya nijerA (kramAMka) 298 337,338,342 349/357 375 333,680,867 757,793 * 832 niruddha * 896 (kramAMka) tattva 331,332,429, vaimirika 744746 turIyadazA upara tapa 832840 tejolesyA 535 daMbha * 54/5 duHkhagarbhavirAga 138/145 dravya 161/70 dabhUmi (228 dAnAdi kriyA 327 dravyArthika naya 363 dravyaprANu 731/735 764/770 860/865 dayAdAna 777/785 dravyaliMga 860 dharmaci 332 dharma 3 37,338. dharmo 580,595/649 dharmAstikAya 726 578/677 nizcaya 173,388392 802 175,259,875, 877,886/888 digaMbara nisarga samyaktva 44 paryAya 160/170 paraparyAya 162/170 pratiyogitA 166,680 pulAka 205 pravRttima 294,295 pAzupata 338 pramANa 347,348 pUrvasevA 468 pradhAna pRthakatva 653 puNyapA5 736/807 pariNAma 742,743 paramAtmA 909,912 paryAyArthikanaya 363 bIjAdikrama 285/288 brahma 35,913/15 361,414/4ra7 "vyAna naya . Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya ahirAtmA khAla budha bhavAbhinandI bhava bhavanaguNya bhAgavata sabhya bhAvanA bhUtagrAma bhAvaprANa bhAvali ga maNUka mADhaga virAga mamatva mana:zuddhi mithyAtva meAkSopAyavAda mAkSa mUDha madhyama yeAgamAyA yega (kramAMka ) 8432850 909,910 :924,925 925 29 76/102 103,112 338 451/455 578,596 647 690,691 731/735 860 49 146/153 326 209/235 3042325 384/472 461/471 855/866 893,898 518 925 136 294,495/577 yeAgavizikA yama yAga cegadhArA ci raudra leAkasa jJA lakSaNa lAkasAra lephsA virAga vyavahAra vyAsaga vAsIcandrananyAya viSAnuSThAna vikalpa vrata vyApAda vaidika vAsanAsa krama vipAkavicaya vitaka vicAra vyutsaga ( kramAMka ) 302 337,338,341 para2/525 825/830 332 580,588/594 275,303 347,348 550 583,591 648,659 103/208 173,388/392 802,870/873 131,431 245 267,268 317/321 337 344 345 418 612,615 651 652 }}ra Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viveka vivekakhyAti vyakitabhedanaya visabhAga vikSipta vidhi zraddhAna zAstrayAga zama zrutakevala zukala zaya zubhAzrava zreNi zAkhAcandranyAya pada na pAna sAmAyika savinapAkSika stavabhASita saMsArameAcakamata svaparyAya samatA sAmarthyayAga sakAmana rA ( kramAMka ) }}2 706 730 759 294 920 169 263 298 389 580,650/}}63 762 821 841 8para 29} 29,881 385/387 27 }} 114 148 162/170 236/264 263 280 519 sakriyArAga sanuSThAna sthirayama siddhiyama sa vega samyaktva sAMkhya sabhinnAlApa santAna samyagdaSTi samadazitva samApatti satta saMzayAtmA saMsthAnavicaya svarUpAstitva sAdazyAstitva saskAra siddhasenadivAkara (kramAMka) 282 292/293 294,296 294,296 298 savara sajajanastuti hiMsA 326/383 340,428/445 344 359,772 372 536/552 553 556/570 sthitaprajJa sUkSmakriyAanivRtti 55 samucchinnakriyAapratipAtI 656 658 503 612 }16/}< 640/644 658 747 7 808/831 934/949 366,368 372/378,777/785 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 zleke akArAdikama 20 adhyAtmazAstrasambhUta adhvA dharmasya susthaH adhyAtmazAstrahemAdri adhyetavyaM tadadhyAtma apunarbandhakAdyAvad . ata eva janaH pRcchotpanna apunarbandhakasyApi ato mArgapravezAya azuddhAnAdare'bhyAsAt ajJAninAM dvitIyaM tu azuddhApi hi zuddhAyAH api svarUpataH zuddhA adhyAtmAbhyAsakAle'pi ato jJAnakriyArUpaM asatInAM yathA zIlaM aho mohasya mAhAtmya abje hiMmaM tatau rogo ata eva na yo dhartu adhyAtmaratacittAnAM avidyAyAM rAtrau apUrNA vidyeva kramAMka kramAMka 10 aprAptatvabhramAduccaiH .905 : 13 akRtvA viSayatyAgaM 106 atazcAkSepakajJAnAt .117 24 ata eva mahApuNya 128 28 AtraGgamanasoH khedo 140 amISAM prazamo'pyuccaiH 149 anAzravaphalaM jJAnaM 158 atAdAtmye'pi sambandho 164 antarA kevalajJAnaM 169 anekAntAgamazraddhA. ahantAmamate svatva ata eva hi jijJAsA argalA narakadvAre anyaliGgAdisiddhAnAM akAmanirjarAGgatvaM 280 anukampA ca nirveda __ anigRhItamanA vidadhatparAM 312 athavedaM yathA tattvaM 333 ahiMsA satyavacanaM / 339 ahiMsA satyamastainyaM 341 akodho guruzuzruSA 00 522 80 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para1 kramAMka kramAMka 542 358 370 56 331 00r. 90 . - - 382 408 410 601 447 450 621 625 462 652 adRSTAdehasaMyogaH anityaikAntapakSe'pi anantarakSaNotpAde apavargatarobI ahiMsAsambhavazvetthaM artho'yamaparo'narthaH abhrAntAnAM ca viphalA ajIva iti zabdazca anAdiryadi sambandha anAdisaMtaternAzaH akasmAdeva bhavati atha ratnatrayaprApteH asadgrahAgnijvalitaM asadgrahotsarpa asadgrahagrAvamaye asadgrahAtyAmara asadgraho yasya asadgrahagrastamateH asadgrahasthena samaM asadgrahavyayAdvAnta avakAzo niSiddho . - ata evAdRDhasvAnta abhyAse satkriyApekSA ata eva hi suzrAddha ajJAninAM tu yatkarma agdizAyAM doSAya 474 661 anusmarati nAtItaM anyeSAmapyayaM mArgoM anAdizuddha ityAdiyoM avidyAklezakarmAdi asyApi yo'paro aprazaste ime dhyAne asaMzayaM mahAbAho asaMyatAtmano yogo ajJAnadurdinaM vyApad asaMkhyairdudherairyodhaiH anityatvAdyanuprekSA arthavyaJjanayogAnAM avadhAdupasargebhyaH akSadvArA yathA jJAnaM adharme sthitihetutvaM avagAho guNo vyomno ajIvA janminaH zuddha anupaplavasAmrAjye anyathA prAganAtmA anyonyAnugatAnAM anyathA'bhinivezena ajJAnAdviSayAsakto azuddhanayatazcaivaM ajJAnI tapasA janma ato ratnatrayaM azuddhanayato hyAtmA 720 727 479 483 485 728 731 759 794 805 495 504 ' 511 515 520 522 817 831 839 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parara kramAMka 468 498 888 576 580 921 610 938 29 619 kramAMka anvayavyatirekAbhyAM adhyAtmAmRtavarSibhiH anyonyapratipakSa adveSAdiguNavatAM abhirUpajinapratimAM 902 avalambyecchAyogaM 917 alpApi yA'tra yatanA 918 adhyAtmabhAvanojvala adhyAtmAmRta AhAropadhipUjaddhi AdyAnnAjJAnabAhulyAt 48 AtmokarSAttato dambhI AtmArthinA tatastyAjyo AtmotkarSaH paradrohaH 151 AsattipATavAbhyAsa 168 AgamArthopanayanAd 171 AjJayA''gamikArthAnAM Azritya samatAmekAM 251 AhAropadhipUjarddhiprabhRtyA AdaraH karaNe prItiH 293 AtmakiyAM vinA ca syAt 355 AtmA dravyArthato nityaH 364 AtmAnaM paralokaM ca 397 AgamAdgamyate cAtmA 407 AtmavyavasthitestyAjyaM AkAzasyaiva vaiviktyA 457 71 72 Ame ghaTe vAri AvazyakAdirAgeNa ArurukSormuneryogaM AttoM jijJAsurarthArthI Ataraudre parityajya AttaM raudraM ca Arohati dRDhadravyA AlambanAdarodbhuta AjJApAyavipAkAnAM AzAmahAnilApUrNa Agacchatyatha dharmeza AzravApAyasaMsArA Aturairapi jaDairapi Atmano hi paramAtmani AtmajJAnaphalaM dhyAnaM Atmano lakSaNAnAM ca Arogya kevalAM karma AtmA satyacidAnanda AtmA jJAnaguNaH siddha AtmanastadajIvebhyo AtmA na vyApRtastatra AzravaH saMvarazcApi AtmA''datte tu yaiH AzravaH saMvaro na syAt AtmIyAnubhavAzrayArtha AlambanaiH prazastaH 674 678 267 808 809 811 885 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para3 kramAMka kramAMka 905 931 77 946 173 192 262. 302. 304 87 136 554 204 208 316 295 322 334 592. 616 AlambyaikapadArtha AtmamanoguNavRttI itaH kAmaurvAgni ihodAmaH kAmaH iyaM ca yogamAyeti iha ye guNapuSpa iti zuddhamatisthirIkRtA iti yasya mahAmateH ityevaM mamatAvyAdhi icchA tadvatkathAprIti iha hi sarvabahirviSaya ihaiva procyate zuddhA iha cAnubhavaH sAkSI itthaM sadupadezAdeH idRgbhaGgazatopetA idaM vidanstatva itazcApUrvavijJAnAt ihaiva tairjitaH sargo iSTAnAM praNidhAnaM ca ityavetya manasA iti zuddhanayAyattaM indriyANi parANyAhuH indriyANi balaM zvAso itthamekatvamApannaM ityaM kevalinastena idaM hi paramadhyAtma ikSudrAkSArasaugha utsarge vA'pavAde vA upayogamupaiti yacciraM upAyaH samatevaikA unmArgotthApanaM bADhaM ucitamAcaraNaM zubhaM upayogaikasAratvAt upAsanA bhAgavatI upAste jJAnavAn devaM utsannabahudoSatvaM utpAdasthitibhaGgAdi upAdhibhedajaM bheda upAdhikarmajo nAsti uSNasyAgneryathA yogAt utpattimAtmadharmANAM utsarpad vyavahAra USmA nArkamapAkaroti uparatavikalpavRtti uttAnArthagirAM uddAmagranthabhAva RjusUtranayastatra aindrazreNinataH zrImAn etAnanyAnapi jinAn ekAntena hi SaTkAya eka: parabhave yAti ekasya viSayo yaH syAt 695. 713 771 369 381 494 534 874 880 538 582 708 732 750 864 868 16.. 213 239 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekasyAmapi hiMsAyAM etairyasmAdbhavecchuddha ekadravyAnvayAbhAvAt ekatA pratyabhijJAnaM etasya copacAratve koTezena saMvRttaM etatsadoSakaraNa ekatvena vitarkeNa etaccaturvidhaM zukla etaddhyAnakramaM zuddhaM eka eva hi tatrAtmA eka kSetrasthito'pyeta eka Atmeti sUtrasyA etatprakRtibhUtAbhiH audAsInyaphale jJAne oghasaMjJA'tra samAnya kAntAdharasudhAsvAdAt kutakaprantha sarvasva kiM vratena tapobhirvA kezalocadharAzayyA kurvate ye na yatanAM kvacitprAjyaM rAjyaM -kuzAstrAmyAsasambhUtaM - kuzAstrArtheSu dakSatvaM -kalitAtizayo'pi kaSTena hi guNagrAmaM kramAMka 378 386 418 421 444 521 590 654 657 663 683 696 709 734 138 273 9. 524 22 57 58 59 86 146 150 206 211 kudAnyasthIni dazanAn kimetaditi jijJAsA kiM stumaH samatAM sAdhoH kiM dAnena tapobhirvA kumArI na yathA vetti kAyotsargAdisUtrANAM kramAMka 222 kApilAnAM mate tasmAt karttA karmAnvito dehe kutarka dAtreNa kaSTena labdhaM karmajJAnavibhedena karmaNo'pi hi zuddhasya kampyAcarato jJAtuH karmaNyakarma yaH pazyet karma karma vA karma karmavaiSamyaM 231 246 247 255 299 324 328 329 kRtakaSAyajayaH kurvANo'pi kriyAM jJAti kurvannivRttimapyevaM kanIniva netrasya kva caitatsaMbhavo yukta kathaJci mUrtatApattiH kurvadrUpavizeSe ca 436 kartRbuddhigate dukha kartA bhoktA ca no tasmAt 437 kRtibhogau ca buddheH 442 330 346 356 419 445 449 478 488 496 514 526 527 528 529 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 525 577 . 584 143. . 145. 675 702 190 300 . 0 kramAMka kramAMka karmayogavizuddhastat ... 573 gatamohAdhikArANAM karmayogaM samabhyasya gurvAjJApAratantryeNa . kApotanIlakRSNAnAM gale datvA pArza krandanaM rudanaM proccaiH granyapallavabodhena kApotanIlakRSNAnAM 591. gRhe'nnamAtradaurlabhyaM kvAmRtaM viSabhRte guNAnurAgavaidhurya 152 karmaNaste hi paryAyAH gItArthasyaiva vairAgyaM 177 kruddhanAgaphaNAbhogo gativibhramahAsyaceSTitaiH karmaNo'pi ca bhogasya gaNayanti januH svamarthavat 198. . ka vyApriyate nAyaM guDakhaNDAdimAdhurya kartA'pi zuddhabhAvAnAM 758 galitaduSTavikalpa 325. kartatvaM parabhAvAnAM guNAH prAdurbhavantyuccaiH karmodayAcca tahAnaM 784 guruprasAdIkriyamANa 482. kartavamAtmA no puNya 787 : gostanISu na sitAsu kRSNaH zoNo'pi copAdheH gandharvanagarAdInAM kalpanAmohito jantuH jJAnAkhyA cetanA bodha karmAsravan ca 812 guhyAd guhyataraM tatvaM karmatApakaraM jJAnaM grAhyaM hitamapi krodhAdibhiniyamitaM 893 granthArthAn praguNI kAyAdirbahirAtmA 909. jJAnaM zuddhaM kriyA zuddhA kiJcitsAmyamavekSya 939 jJAnagarbha tu vairAgyaM kAvyaM dRSTvA jJAnagarbhamihAdeyaM 182 kSudrA lobharatirdIno jJAnasya phalameSeva kSaNaM cetaH samAkRSya / 254 . jJAnakSaNAvalIrUpo 414 : kSaNike tu na doSo'smin -416. jJAnadarzanacAritra kSayopazamatazcakSuH / 635. jJAnayogastapaH zuddhaM . 499.. 0 707 869. 838 935 .. 154 944 259 - 1 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAMka kramAMka 518 589 599 617 596 689 722 876 820 949 836 oc S 840 w W 871 - 212 jJAnaM kriyAvihInaM na jJAninAM karmayogena jJAnI tu zAntavikSepo jJAtvA dharmya tato jJAte hyAtmani no bhUyo jJAnAkhyA cetanA bodha jJAnAdibhAvayukteSu jJAnena nipuNena jJAnayogastapaH zuddhaM jJAnadarzanacAritraiH jJAnAMzadurvidagdhAnAM jJAnavicArAbhimukhaM jJAnaM kevalasaMjJa ghaTante na vinA'hiMsAM ghaTasya rUpamityatra caturthe'pi guNasthAne caturthe'pi guNasthAne nanu ceSTA parasya vRttAnte carmAcchAditamAMsAsthi cAritrapuruSaprANAH caturtha caramAvarta caraNayogaghaTAn caraNagopurabhaGgaparaH cyutamasadviSaya cidrUpapuruSo buddheH cetano'haM karomIti 901 912 362 cauryadhInirapekSasya caJcalaM hi manaH cintayettatra kartAraM caitanyaparasAmAnyAt cittameva hi saMsAro citrotsargazubhApavAda cakre prakaraNametad jIyAtphaNiphaNaprAnta jagadAnandanaH svAmI jAnAnA api dambhasya jinairnAnumataM kiJcit janA labdhvA dharma jantukAntaM pazUkRtya jijJAsA ca vivekazva jagajjIveSu no bhAti jarAmaraNadAvAgni jainImAjJAM puraskRtya jinavacoghanasAra jitendriyo jitakrodho jijJAsA'pi satAM janmAdiko'pi niyata jIvo jIvati na prANaiH jalUkAH sukhamAninyaH jAyante jAgrato'kSebhyaH jantUnAM sAparAdhAnAM janAnAmalupabuddhInAM 250 290 112 179 309 225 260 284 692 735 s 310 743 s 430 135 870 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 kramAMka 682 712 277 756 tatpaJcamaguNasthAnAt tadevaM nirdambhAcaraNa tRSArtAH khidyante 88 tadetadbhASante 102 tadvairAgyaM smRtaM duHkha 139 tadekAntena yaH kazcit 172 tadime viSayAH kilaihikA 199 tyaktAyAM mamatAyAM ca teSveva dviSataH puMsaH tIrthocchedamiyA hanta tasmAdtAnugatyA yat 279 tasyA evAnubandhazcA 286 tridhA tatsadanuSThAnaM 303 tadanu kAcana nizcaya tadithamanyadupaitya tattvazraddhAnametacca 331 tatrAtmA nitya eveti 349 tyAjyAstannaihikAH kAmAH 398 tadetadRrzanaM mithyA tasmAdidamapi tyAjyaM 427 tanmAtrAdikramastasmAt 433 tadetadatyasambaddha 448 tathAbhavyatayA''kSepAt 470 tejolezyAvivRddhiryA 535 tapasvibhyo'dhiko yogI 552 tato'sthAnaprayAso'yaM 568 kramAMka tatkarmajanitaM janma 618 tasya saMtaraNopAyaM 623 tapo'nukUlapavano tataH prAptamahAnandAH tIvAdibhedabhAjaH syuH 648 triyogayoginaH sAdhoH 653 turIyaM tu samucchinna tadekatvapRthaktvAbhyAM tannizcayo na sahate tIvrAgnisaGgasaMzuSyat tat turIya dazA 752 taccidAnandabhAvasya tanmate ca na kartRtvaM taddhyAnaM sA stutirbhaktiH 800 tasmAdaniyataM rUpaM 816 tIrthakRnnAmahetutvaM 823 tapaH saMyamayoH tenAsAvaMzavizrAntau 826 tato'rvAgyacca yAvacca tapasvI jinabhaktyA ca tasmAd jJAnamayaH zuddhaH 842 tathAbhavyatayA jantuH 848 tyaktvonmAda 886 tattvazraddhA jJAnaM dambhaparvatadambholi: dRGmohakSapako moha 321 323 824 830 837 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAdoSahAniH syAt dambho muktilatAvahniH dambho jJAnAdridambholiH dambhena vratamAsthAya dambhalezo'pi mallyAdeH dRzAM prAntaiH kAntaiH dadhAnA kAThinyaM dazAvizeSe tatrApi dAruyantrasthapAJcAlI duHkhAdviraktAH prAg dUre svargasukhaM zoH smaraviSaM zuSyet diGmAtradarzane divyabhogAbhilASeNa dvayaM hi sadanuSThAnaM dravyabhAve samAne'pi dambhAya cAturya nirvAhamAtrArthA dehamadhyazirogrIvaM duHkheSvanudvignamanAH dvayoH zuklA tRtIye ca dehena samamekatvaM dazA'dRzyaM puSTernamartya duHkhaikarUpayobhinna dravyAstikasya prakRti: kramAMka 49 54. 55 56 75 91 99 114 135. 141 248 249 263 269 292 452 490 505 575 642 659 711 715 742 pa 751 765 jJAnamayIM zaGkAM dizaH pradarzakaM dravyamokSaH kSayaH karma duHsAdhyaM paravAdinAM dvayamiha zubhAnubandhaH doSollekhaviSaH dhaninAM putradArAdi dharmI tikhyAtilomena dhanaM me gehaM me dhanAzA yacchAyA dharmazakti na hantyatra dhRto yogo na mamatA dharmodyatena kartavyaM dharmayauvana kAlo'yaM vekSaNe'pi na prema dhyAnArthI hi kriyA dhyAyetkarmavipAkaM ca dhyAtA'mameva zuklasyA dhyAyecchuklamatha dharmasya gatihetutvaM dhyeyo'yaM sevyo'yaM dhyeyAtmabodhaniSThA nirdayaH kAmacaNDAla: no cedbhAvAparijJAnAt nirdambha tyAvasannasyA na citte viSayAsakte kramAMka 851 852 855 881 922 936 - 26 70 82 85. 122.. 234. 278 : 282. 425. 507 615.. 646 650 726 916 932 15 42 17. 1.09. Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 166 kramAMka na svAnyazAstravyApAre 156 no cedabhAvasambandhAt nayeSu svArthasatyeSu 175 na mude mRganAbhimallikA 191 nirmamasyaiva vairAgyaM 209 natistutyAdikAzaMsA niSedhAyAnayoreva 271 na lokaM nApi sUtraM 274 naivaM yasmAdahiMsAyA naiti buddhigatA duHkho na ca hiMsApadaM nAza 302 niSkriyo'sau tato hanti na ca santAnabhedasya 359 narAdikSaNahetuzca 360 nAsti nityo na kartA 385 nAstitvAdigrahe navo 387 nizcayArtho'tra no sAkSAt 390 nAstyevAtmeti cArvAka 393 na cAhaM pratyayAdInAM. 400 nAtmAnaM vigame na doSaH kAraNAtkArye 403. nopAdAnAdupAdeya 4.08 na vaijAtyaM vinA tat 42... nAsminviSayabAdho nAnAkAryakakaraNa 423 nIlAdAvapyatabheda 4.2.4H 34 .. kramAMka na kartA nApi 428 nAsti nirvANamityAhuH 146 naitadvayaM vadAmo yad 455 nanu mokSe'pi janyattvAt 456 na ca karmANusambandhAt 458 na mokSopAya ityAhuH na ca sArvatriko mokSaH 464 naivaM yatpUrvasevaiva niyojayatyeva mati na paraprativandho'smin na hyapramattasAdhUnAM 501 naivaM tasya kRtenArthoM na ca tatkarmayoge'pi no ceditthaM bhavecchuddhi na prahRSyetpriyaM prApya . 539 nikSiptadaNDA dhyAnAgni na jJAyate vizeSastu nirbhayaH sthiranAsAgra nirdayaM vadhabandhAdi 588. nirdayatvAnanuzayau nizcalatvamasaMmoho nayabhaGgapramANADhyAM navAnAmapi tattvAnAM na caitannizcaye yuktaM nRtArakAdiparyAyaH nANUmAM karmaNo vA'sau 70 or v0 00 - m m2 402 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa30 kramAMka 714 132 738 770 793 227 813 832 847 926 na rUpaM na raso nAtmA tasmAdamUrttatvaM nAtmA puNyaM na vA pA na tyAsayasya bandhasya naye teneha no kartA nanvevamanyabhAvAnAM naigamavyavahArau tu nAtmano vikRtiM datte nimittamAtrabhUtAstu nirjarA karmaNAM zATo na tvajJAnapravRttyarthe na samAdhAvupayogaM nindyo na ko'pi nizcityAgamatattvaM niSpAdya zloka navyo'smAkaM pratipitsuH sRjanpUrva parihattuM na yo liGgaM priyAjvAlA yatra priyAsneho yasmin pitA mAtA bhrAtA paNaiH prANairgalA priyA prekSA putro purA premArambhe prabhAte sajAte priyA vANI vINA kramAMka parAdhInaM zarma 101 pazyanti lajjayA nIcaiH pravRttervA nivRttervA paryAyAH syurmunerjJAna paradRzyamapAyasaGkulaM 189 prathamAnavimAnasampadAM 202 prANAnabhinnatAdhyAnAt 221 paGkAmapi niHzaGkA priyArthinaH priyAprApti priyApriyatvayoryAthaiH pracitAnyapi karmANi parasmAtparameSA parizuddhamanuSThAnaM praNidhAnAdyabhAvena pravRttisteSu citrA ca parajane prasabhaM kimu pravacanAbjavilAsa prathamato vyavahAranayasthito 318 prAhurbhAgavatAstatra 338 pramANalakSaNAdestu 347 prasiddhAni pramANAni 348 pIDAkatRtvato deha 366 prAdhAnyaM vyavahAre cet prAdhAnyAdvayavahArasya 392 pratyutAnityabhAve hi prathamaH pariNAmo'syA 429 947 90 98 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 531 kramAMka kramAMka m 438 123 441 124 131 549 587 640 mms v000 ur.M 0 684 710 725 845 puruSArthoparAgau dvau prakRteH kriyamANAni prakRtAveva dharmAdi paJcaviMzatitvajJo pApAkaraNamAtrAddhi pazyannantargatAn bhAvAn pramattazcendriyArtheSu pramattAntaguNasthAnA parairapi yadiSTaM ca prajahAti yadA kAmAn prabhAnairmalayazaktInAM prapaJcasaJcayakliSTAt pudgalAnAM guNo mUrtiH puNyaM karma zubhaM pariNAmAcca tApAcca prApazcAzcArati parasya yujyate dAnaM parAzritAnAM bhAvAnAM purAMdivarNanAdrAjA puNyapApavinimuktaM prazastarAgayukteSu pASaNDigaNaliGgeSu pUrNaH puNyanayapramANa prathamAbhyAsavilAsA pUrNAdhyAtmapadArtha pAthodaH padyavandhaiH phalAbhyAM sukhaduHkhAbhyAM badhyate bADhamAsakto bahudoSa nirodhArtha balena preryamANAni bahinivRttimAtraM syAt bIjaM ceha janAndRSTvA bauddheH kuzaladharmAzca brahmAdipadavAcyAni buddhiH kI ca bhoktrI bAdhyate na hi bubhukSA dehakArya vA bandhaH karmAtmasaMzleSo baddhnAti svaM yathA bauddhAnAmRjusUtrato bAhyAtmano'dhikAraH brahmastho brahmajJo. brahmAdhyayaneSu mataM bAlaH pazyati liGga bhujAsphAlanahastAsya bhagavan kiM tadadhyAtma bhave yA rAjyazrI bhavasvarUpavijJAnAd bhavahetuSu taveSAd bhavecchA yasya vicchinnA bhogAn svarUpataH pazyan bhogatattvasya tu punaH 879 908 741 914 782 915 925 19 25 803 807 821 858 100 103 875 111 880 115 119 120 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 kramAMka 188 223 350 minnAH pratyekamAtmAno bhogarAgAd yathA yUno bhAvadharmasya sampatti bhedaibhinnaM bhavedicchA bhedA ime vicitrAH syuH bhavyeSu ca vyavastheyaM bhavyocchedo na caivaM bhavakAraNarAgAdi bhAvanA dezakAlau ca bhaTAbhyAM dharmazuklAbhyAM bhinnAste hyAtmano bhUtiryA hi kriyA bhinnAbhyAM bhaktavittAdi bhAvanAdharmacAritra bhavanirvANahetUnAM bhAvaliGgaratA ye bhAvaliGgaM hi mokSAGgaM bhAvaliGgAttato mokSo bhaktibhaMgavati mahAkrodho gRdhra mRgAkSIdRgbANaiH mAyAmbhastattvataH pazyan mImAMsA mAMsalA yasya .. madanonmAdavamanaM madhurairna rasairadhIratA madhuraM rasamApya - kramAMka 229 madamohaviSAdamatsara 283 mAtA pitA me bhrAtA me 215 mamatvenaiva niHzaGka 294 mamatvena bahUn lokAn 219 mamatAndho hi yannAsti 220 manasyanyadvacasyanyat 454 mAtApitrAdisambandho mohAcchAditanetrANAM 253 . manasi lolatare manasa eva tataH 733 manaHzuddhizca samyakatve manoyogavizeSasya 783 maunIndre ca pravacane 810 mugdhAnAmiyamajJatvAt mithyAtvatyAgataH zuddhaM 859 madyAGgebhyo madavyaktiH 394 madyAGgebhyo madavyaktirapi mithyAtvavRddhikRnnUnaM 417 931 mokSopAyo'stu kintvasya 465 mithyAtvasya padAnyetA mithyAtvadAvAnala 473 118 mAdhyasthyamavalambyaiva 561 155 mukto buddho'rhanvA 180 muhartAntarbhaveddhyAnaM 579 193 moghaM nindannijaM kRtyaM 195 mana rodhAdika dhyAna 611 363 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 533 kramAMka kramAMka 510 513 517 605 804 00 m.00 .11 14 :4 671 mitho lagne raNAveze manasazcendriyANAM ca manyate vyavahArastu madhyAhane mRgatRSNAyAM muSitatvaM yathA pAntha mukhyopacAradharmANAM maNiprabhAmaNijJAna mUlaM sarvavacogatasya yoginAM prItaye padyaM yaH kilAzikSitAdhyAtma yeSAmadhyAtmazAstrArtha yathA kramamamI proktA yo vuddhvA bhavanairguNyaM yadInduH syAt kuhU yadA marunarendrazrI yasminniSevyamANe'pi yAvantaH paryayA vAcAM ye nAma paraparyAyAH yA ropayatyakArye'pi yathA kudravyasaMyoga yeSAM necchAdilezo'pi yathA'hiMsAdayaH paJca yena syAnnivAdInAM yeSAM nizcaya eveSTo yathA kevalamAtmAnaM yastvAtmaratireva yato yato niHsarati yA nizcayaikalInAnAM yadA hi nendriyArtheSu yoginAmapi sarveSAM yatra yogasamAdhAnaM yaivAvasthA jitA yathA ca mohapallIze yaH sarvatrAnamisneha yadA saMharate cA'yaM yatra gacchati paraM yA nizA sakala bhUta yatra nArkavidhu yojayatyamitakAla yathA taimirikazcandra yathAnubhUyate TekaM yathaikaM hemakeyUra yathA svapnAvabuddho yazca citakSaNaH kliSTo ye tu dikpaTadezIyAH yenAMzenAtmano yoga 'yadA tu sarvataH zuddhiH yatra zedhaH kaSAyANAM yadihApUrvakaraNaM yathAjAtadazAli yatrAnarpitamAdadhAti yogArambhastu bhavet 110 115 697 . 698 125 701 . 224 764 270 S 301 . 388 884 502 898 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 1.06 395 ye tvanubhavAvinizcita yeSAM kairavakunda yatkIrtisphUrti raso bhogAvadhiH kAme ramaNImRdupANikaGkaNa ramaNIviraheNa vahninA rucitamAkalayan rAjaraGkAdivaicitryaM rAjaraGkAdivaicitryamapyA ratnazikSAdRganyA hi rAgadveSakSayAdeti rAgadveSakaSAyAdi rajyate dveSTi vA'rtheSu rogasthityanusAreNa lAlayan bAlakaM tAta labdhe svabhAve kaNThastha lokasaMjJAvinirmukto kabdhAnkAmAnbahiH lIlayaiva niruddhyante liGgaM nirmalayogasya lohaM svakriyayA'bhyeti lokeSu bahibuddhiSu viSavallisamAM tRSNAM vane vezma dhanaM vedAnyazAstravit klezaM viSayAtmAnubandhairhi Max kramAMka kramAMka 9.23 vratabhArAsahatvaM ye viSayaiH kSIyate kAmo .948 viSayANAM tato bandha 126 21 viSayebhyaH prazAntAnAM 129 186 vaJcanaM karaNAnAM 133 201 veSamAtrabhRto'pyete 144 viSayeSu guNeSu ca dvidhA 183 viSayA upalambhagocarA 184 viSamAyatibhirnu kiM rasaiH 194' viSayeSu ratiH zivArSino na 203 . 541 vipuladdhipulAkacAraNa 205' 614 viSayaiH kiM parityaktaiH 210 78.8 vyApnoti mahatI bhUmi 214 vikaplakalpitaM tasmAt viSaM garo'nanuSThAnaM 242 vratatarUnpraguNI 311 545 viSamadhItya padAni vAkyairna gamyate cA''tmA 632 vicAryamANaM no cAru vacanaM nAstikAbhAnAM vidhovivekasya 924 pratAni cIrNAni vidyA viveko 492 viSayeSu na rAgI vA 18 vaiSamyabIjamajJAnaM viSame'pi samekSI yaH 240 226 548 660 48 .480 16 17 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAMka 537 31 608 622 638 662 672 688 718 719 721 vidyAvinayasampanne vizeSamapyajAnAno vizeSasyAparijJAnAd vAcanA caiva pRcchA vividhavyAdhisambandha vicintayettathA sarva vivekAtsarvasaMyogAt vAratasmarabalAtapa vastutastu guNAnAM vikale hanta loke vedanA'pi na mUrtatva vipAkakAlaM prApyA'sau vyomApyutpattimat vAri varSan yathAsbhodro vyavahArastutiH seyaM vyavahAravimUDhastu viziSTA vAktanu svAnta veSTayatyAtmanA vastrAdidhAraNecchA vyavahArAviniSNAto vyavahAraM vinizcitya vArtAH santi sahasrazaH viSayeSu kalpiteSu ca viSayakaSAyanita vacanAnuSThAnagataM viSayakaMSAyAvezaH . 773 792 802 kramAMka vidhikathanaM vidhirAgo 920 zrIzAntistAnti mid zrIzaiveyaM jinaM staumi zAstrAtparicitAM samyak zAnto dAnto bhavedIg zuddhamArgAnurAgeNa zuSkatarkAdikaM kiJcit 142 zraddhAmRdutvamauddhatya 153 zuddhasyAnveSaNe tIrthocchedaH 275 zikSitAdipadopetaM 276 zAstrArthAlocanaM samyak zuddho dharmo'yamityetat 332 zuddhA'hiMsoktitaH sUtraH 335 zarIreNApi sambandho 353 zamasaMveganirvedA 383 zArIrasyaiva cA''tmatve zuddhaM vyutpattimat 412 zaNoti zAstrANi 489 zArIraspandakarmAtmA zanaiH zanairuparamed 509 zrutvA paizAcikI vArtoM 512 zraddhAvAnAjJayA yukta 546 zreSTho hi jJAnayogo zabdAdInAmaniSTAnAM zAnto dAnto bhaved zIlasaMyamayuktasya 814 819 844 862 872 882 892 899 581 910 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 687 162 1111M 818 zIlaviSTaradamo daka zruto hyAtmaparA zuddhaM yadAtmano zvetadravyakRtaM gvaityaM zrutavAnanupayogazce zuddhopayogarUpaH zarIrI mriyatAM mA vA zarIrarUpalAvaNya zAstraM gurozva vinayaM zuddhava jJAnadhArA zuddhanizrayatastvAtmA zaGakhe zvaityAnumAne'pi zrutvA matvA muhuH zabdo vA matirartha eva zAstropadarzitadizA .. zokamadamadana zAnte manasi jyotiH zaucaM sthairyamadambho sAmAyikaM yathA sarva sutpajaM rasalAmpaTayaM svadoSanihnavo loka siddhyA viSayasaukhyasya saumyatvamiva siMhAnAM satyaM cAritramohasya sa tatraiva bhayodvigno sevate'sevamAno'pi 536 kramAMka kramAMka 673 svayaM nivartamAnaistai 13. 681 siddhAnte zrayate ceyaM 137 siddhAntamupajIvyApi 704 / saMsAramocakAdInAM 148 762 samyaktvamaunayoH sUtre 157 syAtsarvamayamityevaM 781 svAnyaparyAyasaMzleSAt 167 801 svAgame'nyAgamArthAnAM sUkSmekSikA ca mAdhyasthya 178 827 svabhAvAnnaiva calanaM 181 . 849 suvizAlarasAlamaJjarI 185 . skhalanAya na zuddhacetasAM satataM kSayi zukrazoNita 188 svayaM yeSAM ca poSAya 218 svaprayojanasaMsiddhiH 241 svaguNebhyo'pi kauTasthyAt 244 907 samatAparipAke syAt 245 santyajya samatAmekAM sthAvaraM jaGgamaM cApi 268 sadanuSThAnarAgeNa 281 60 sahajo bhAvadharmo hi 104 satkSayopazamotkarSAt 107 satatakuTTitasaMyama 308 samyaktvasahitA eva 327 santoSo guruzuzruSA 127 sambhinnAlApavyApAdaM 187 883 889 906 ililili 289 296 121 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAMka 537 kramAMka satAmasyAzca kasyAzcid / 373 sadbhAvanAkhyamaJjUSA sAdhUnAmapramattAnAM sajjIkRtasvIyabhaTe sadyaH kAlAntare caitat saha dveSagajendreNa siddhiH sthANyAdivad 409 savitarka savicAraM saMyogaH samavAyazca 411 sUkSmakriyA'nivRtyAkhyaM svabhAvahAnito'dhrauvyaM 415 samplutodakamiva svapne vyAghrAdisaGkalapAt / spaSTadRSTasukha svAbhAvikaM ca bhavyatvaM sadasadvAdapizunAt mukhasya tAratamyena sannikRSTAnmanovANI sthAlaM svabuddhiH 481 sarvapuNyaphalaM duHkhaM svArthaH priyo no 493 sadA yatra sthito sthirIbhUtamapi svAntaM skandhAtskandhAntarA sAvadyakarma no tasmAt 525 sukhaM duHkhaM ca mohazca satattvacintayA yasya 532 sphuliGgana yathA vahniH saMniruddhyAtmanAtmAnaM 544 sAkSiNaH sukharUpasya samApattirihavyaktaM ravarUpaM tu na kartavyaM sarvajJo mukhya ekaH sattvaM ca parasantAne sarvajJapratipattyaMzAt satyaM parAzrayaM na syAt sakSiptarucijijJAsoH 569 svagatAbhyAM tu bhAvAbhyAM sthiramadhyavasAnaM yat 578 snehAbhyaktatanoraDgaM sthiracitta: kilatAbhiH seyaM naTakalA tAvat sadRzapratyayAvRtyAd 602 samyagdRzo vizuddhatvaM strIpazuklIbaduHzIla sattapo dvAdazavidhaM sthirayogasya tu grAme 604 svarupeNa ca vastraM cet sarvAsu munayo deza 607 syAhoSApagama stamAMsi saMvarAstAzravacchidraM 624 suviditayogairiSTaM rror ur 80000 772 778 789 798 828 833 877 891 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 kramAMka 894 kramAMka 374 380 919 929 431 933 satvodrekAtparihRta sAlambanaM kSaNamapi siddhAntatadaGgAnAM stutyA smayo na kAryaH sAkSAtkArya tattvaM snAtvA siddhAnta kuNDe hasanti krIDanti hRdi nirvRtimeva hRdaye na zive'pi hanturjAgrati ko doSo hiMsyakarmavipAke hiMsAyA jJAnayogena hiMsAnubandhinI hiMsA hiMsApyuttarakAlIna hetutve pusprakRtyarthe hetubhUtiniSedho na hRdi srotasikAvelA hAsyAdiSaTkaluNTAka hinasti na paraM ko'pi hiMsAdayAvikalapAbhyAM hetutvaM pratipadyante WW. . 779. 941 95 197 207 367 368 780 815 . Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSIgraMthanAmAvali cogazAstra adhyAtmapaniSata dharmabiMdu sADA traNaso gAthAnuM stavana gabindu hAviMzata kAtrizikA AcArAMga sUtra tatvArthasUtra (siddhasenIyA TIkA) yogaviMzikA gurutatvavinizcaya paMcavastuka prakaNuM | dharmaratna prakaraNa mAga parizuddhi prakaraNa aSTaka prakaraNa (hAribhadrI) upadezarahasya viMzativizikA dharma saMgraha 18 pApasthAnakanI sajhAya triSaSTi parva 1, 10. vItarAgastotra gadaSTinI sajajhAya (gujarAtI) cigadaSTi samuccaya uttarAdhyayana sUtra nala-damayaMtI nATaka prazamarati prakaraNa ghaniryukti dravyaguNuparyAyano rAsa sUyagaDAMga sUtra pravacanasAra samayasAra zAstravArtA samuccaya (syAdvAda kalpalatA TIkA) bhAgavata jitakalpasUtra pramANanaya tattvAlakAlaMkAra dazavaikAlika sUtra SoDazaka prakaraNa lalitavistarA (paMjikA) vairAgya kalpalatA bhagavadgItA hAribhaddI Avazyaka desa gAthAnuM stavana vaMdita sUtra jJAnabindu jaina taka paribhASA sammati tarka Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 ghadarzanasamuccaya vizeSAvazyaka bhAga nyAyakusumAMjali abhidhAna ciMtAmaNi pasthAna pAI sAMkhyatattvakaumudI sAMkhyatattapradIpikA bhAminI vilAsa upadezamALA gacchAcAra payano upadezapada bhartRharizataka naMdIsutra-malayagirIyA vRtti savAse gAthAnuM stavana jJAnasAra pAtaMjala yogadarzana adhyAtmakalpama prazamarati prakaraNa yogazataka anugadvAra guNasthAna kramAroha haima kAvyAnuzAsana gurjara sAhityasaMgraha kaThopaniSata agavyavada dvArnAizikAra adhyAtmamata parIkSA samAdhizataka Page #576 -------------------------------------------------------------------------- _