________________
મિથ્યાત્વ ત્યાગ
૨૬૩ (૨) રૂડ-આ વિષયે પરાગ છે. ઈન્દ્રિય દ્વારા બુદ્ધિ બહાર નીકળીને તે તે ઘટાદિ વિષયસ્વરૂપે પરિણામ પામે છે. આ જ્ઞાનપરિણતિ તાત્વિક છે. દર્પણમાં મુખના નિધાસથી જે ડાઘ પડે છે તે જેમ તાવિક છે, તેમ આ ડાઘ સદશ જ્ઞાનપરિણતિ પણ તાત્ત્વિક છે. બુદ્ધિ એ એ આરીએ છે જેની બેય બાજુમાંથી વસ્તુનું પ્રતિબિંબ પડે છે. એક બાજુથી પુરુષ પ્રતિબિંબિત થાય છે. બીજી બાજુથી વિષે પરિણમે છે.
(૩) વાર્તા :–“મમ અને રૂ—આ બે ય અંશ આવતા ત્રીજે “વત્ત વ્ય' અંશ આવી જ જાય છે. આ વ્યાપારાવે છે. એટલે કે બુદ્ધિની કૃતિને અધ્યવસાય છે. આ વ્યાપારાશ તાત્વિક છે. કેમકે બુદ્ધિમાં કૃતિ ગુણ રહે જ છે. બુદ્ધિમાં વિષયનું જે જ્ઞાન થાય છે તે બુદ્ધિરૂપ દર્પણને લાગેલો મેલ છે. પુરુષ એ દર્પણમાં પ્રતિબિંબિત થયેલું છે એટલે પેલે મેલ પુરુષને જ લાગેલો દેખાય છે. જેમકે આરીસામાં પિતાનું મેં જેનારને આરીસાને લાગેલે ડાઘ પિતાને મેં ઉપર જ લાગે છે. વસ્તુતઃ તે જેનારનું મેહું તો સાફ જ છે. છતાં આરીસાને ડાઘ મને મેલું દેખાડે છે. માટે એ મુખ ઉપરની મલિનિમા જેમ હકીકતમાં બ્રાન્ત (અતાવિક) છે તેમ વિષય પરાગ સ્વરૂપજ્ઞાન કે જે પુરુષ (મુખસ્થાનીય)માં જણાય છે તે અતાત્વિક છે. ૧૫૪
૧૫૪. ન્યાયકુસુમાંજલિ : ૧-૧૩ (પૃ. ૧૭૩)ચેખઆ સિરીઝ.
