________________
આત્મનિશ્ચય
[७१५] दृशाऽदृश्यं हृदाग्राह्य, वाचामपि न गोचरः ।
स्वप्रकाशं हि यद्रूपं, तस्य का नाम मूर्तता ॥३८॥
જે દષ્ટિથી અગ્રાહય છે, મનથી અગોચર છે, વાણીથી અવાચ્ય છે. આવું જેનું સ્વપ્રકાશમયરૂપ છે તે આત્માને મૂર્ત કહેવાય જ શી રીતે ? મૂર્ત હોય તે દષ્ટિ વિગેરેથી અગ્રાહય હોય? નહિ જ. ૨૩૮ [७१६] आत्मा सत्यचिदानन्दः, सूक्ष्मात्सूक्ष्मः परात्परः ।
स्पृशत्यपि न मूर्तत्वं, तथा चोक्तं परैरपि ॥३९॥
આત્મા તે સચ્ચિદાનન્દ સ્વરૂપ છે, સૂમથી પણ સૂમ છે પરથી પણ પર છે. મૂર્તતાને તે એ અડતા ય નથી.
ભગવદ્ગીતામાં વ્યાસમુનિએ પણ આ જ વાત કહી છે. (આગામી લેકમાં.) [૭૭] નિશાળિ પરગાદ-જિગ્ય: પ મના ___ मनसोऽपि परा बुद्धि-ौं बुद्धेः परतस्तु सः ॥४०॥
શરીર તે અપર (શ્રેષ્ઠ) છે, તેનાથી ઈન્દ્રિયે શ્રેષ્ઠ છે, તેનાથી પણ શ્રેષ્ઠ મન છે, મનથી પણ શ્રેષ્ઠ બુદ્ધિ છે અને બુદ્ધિથી પણ જે શ્રેષ્ઠ છે તે આત્મા છે. તાત્પર્ય એ છે કે શરીર ઉપર ઈન્દ્રિયને અધિકાર છે, ઈન્દ્રિયે ઉપર મનનું પ્રભુત્વ છે, મન ઉપર બુદ્ધિને અધિકાર છે અને ૨૩૮. (૧) કઠોપનિષતઃ ૩-૧પ (૨) અગવ્યવછેઠાત્રિશિકા
પહેલે ક.
૨૬.
