________________
અધ્યાત્મ-સ્વરૂપ
જીવંત શુદ્ધ જ્ઞાન અને જીવંત શુદ્ધકિયા.. એકના પણ અભાવમાં અધ્યાત્મ હોઈ શકે નહિ. રથના ય બે જ ચક્ર છે ને? પક્ષીને ય બે જ પાંખો છે ને?
[३७] तत्पश्चमगुणस्थानादारभ्यैवैतदिच्छति।
निश्चयो, व्यवहारस्तु पूर्वमप्युपचारतः ॥१३॥ નિશ્ચય-નય તો દેશવિરતિ નામના પાંચમા ગુણસ્થાનથી જ અધ્યાત્મ–ભાવ હોય તેમ માને છે. પરંતુ પૂર્વે કહ્યા મુજબ ૧ લા ગુણસ્થાને રહેલા અપુનર્બન્ધકને કે ૪ થા ગુણસ્થાને રહેલા અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માને અધ્યાત્મ માનતા નથી. હા, વ્યવહાર–ય તે અહીં પણ અધ્યાત્મ માને છે કેમકે અપુનબંધકની કે અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિની શુભકિયાઓ પાંચમા વિગેરે ગુણકથાનની અધ્યાત્મ ક્રિયાના કારણ રૂપ તે બને જ છે. માટે કારણમાં કાર્યને ઉપચાર કરીને વ્યવહારનય આવું મન્તવ્ય ધરાવે છે. [૨૮] વતુર્થડષિ પુખસ્થાને, સુવાઘા કિવિતા |
अप्राप्तस्वर्णभूषाणां, रजताभूषणं यथा ॥१४॥
અહીં વ્યવહાર-નય પિતાના મન્તવ્યનું સમર્થન કરતાં કહે છે કે ચોથા ગુણસ્થાને પણ ઉચિત એવી દેવ-ગુરૂ શુશ્રુષાદિ સ્વરૂપ ક્રિયા હોય છે. ભલે અહીં વિરતિની ઉચ્ચ ક્રિયાઓ () સ્વાર્થ સૂત્ર ૧ લે અધ્યાય ૧ લા સૂત્રની સિદ્ધસેનીયા ટીકા.
