________________
૨૪૬
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રી
માટે ખેતરમાં તે બીજ પડ્યા પછી જ તેમાંથી એક ફૂટ્યો. કોઠારમાં નહિ.
બૌદ્ધ –જે કોઠારનું બીજ અને ખેતરનું બીજ એક જ હોય તે તે બીજ ખેતરમાં ગયા પછી જ કેમ અંકુર કાર્ય ઉત્પન્ન કરે? જે તેનામાં અંકુર ઉત્પન્ન કરવાને સ્વભાવ હોય તે પહેલેથી જ કોઠારમાં તે બીજ હતું ત્યારે જ અંકુર કેમ ઉત્પન્ન ન કરે? માટે માનવું જોઈએ કે બીજ સ્થિર (એક) નથી. કોઠારનું જે બીજ છે એ જ બીજ ખેતરમાં નથી, કિન્તુ બે ય બીજ તદ્દન જુદા છે. બેયમાં એક્તાનું જે જ્ઞાન થાય છે તે ભ્રમ છે.
પદાર્થ માત્ર ક્ષણિક છે. તે પહેલી ક્ષણે ઉત્પન્ન થઈને બીજી ક્ષણે સંપૂર્ણ નાશ પામી જાય છે.
તૈયાયિક –જે આમ જ હોય તે હવે તમે જ કહો કે કોઠારમાં રહેલા ક્ષણિક બીજમાંથી અંકુર કાર્ય કેમ ન થયું ? અમે તે કહીશું કે ત્યાં ધરણિ, સલિલગાદિ સહકારી કારણેને અભાવ હતો.
બદ્ધ કેડારના બીજમાં કુર્વિદ્રુપ નામને અતિશય (વૈજત્યો ન હતો તેથી તેમાંથી અંકુરકાર્ય ન થયું. ખેતરના બીજમાં તે અતિશય હતો માટે તેમાંથી અંકુરકાર્ય થયું.
આની સામે તૈયાયિક કહે છે કે જે બૌદ્ધી આ વૈજાત્ય (અતિશયવિશેષ)ને ન માને તે તેમણે વસ્તુને સ્થિર માનવી જ પડે અને સહકારીના અભાવે જ કોઠારના બીજથી
