________________
વૈરાગ્ય–ભેદ થટને પર્યાય કહે છે? ઘટને પર્યાય હોય તે એ ઘટને પરપર્યાય શા માટે કહેવું જોઈએ?
ઉ. ઘટને જે ઘટવાદિ પર્યાય છે એનું ઘટમાં અસ્તિત્વ છે માટે સ્વાસ્તિત્વ સંબંધથી એ ઘટત્યાદિ પર્યાય ઘટને સ્વપર્યાય કહો. હવે ઘટ સિવાયના તમામ પટાદિ દ્રવ્યના જે પટવાદિ અનંત પર્યાય છે તે યદ્યપિ ઘટમાં અસ્તિત્વ સંબંધથી તે નથી જ પણ ઘટના જે સ્વપર્યાય તેના ત્યાગ વિશેષણવાળા બનીને તે બધા ય ઘટના જ સ્વપર્યાય (પરપર્યાય રૂપ) બની જાય છે.
કહેવાને ભાવ એ છે કે ઘટવાદિ પર્યાયે ઘટમાં જેમ તાદામ્ય સંબંધથી રહીને ઘટના સ્વપર્યાય બને છે તેમ પટવાદિ પરપર્યાયે ઘટ સાથે તાદાત્મ્ય સંબંધવાળા ન હોવા છતાં ઘટના સ્વપર્યાય ત્યાગ (અભાવ) વાળા તે બધા પટપર્યાયે ઘટના જ પર્યાય બની જાય છે. ટૂંકમાં ઘટત્વાદિ અને પટત્યાદિ-બધા યઘટના પર્યાય છે. પરંતુ ઘટવાદિ સ્વપર્યાયે, એ સ્વપર્યાય સ્વીકાર વિશિષ્ટ છે જ્યારે પટવાદિ પર્યાયે, એ સ્વપર્યાયત્યાગ વિશિષ્ટ છે. સ્વપર્યાયસ્વીકાર કે સ્વપર્યાયત્યાગ ગમે તે-વિશેષણ હોય, પણ એ વિશેષણથી વિશિષ્ટ તે ઘટવાદિ પટવાદિ–સર્વ પર્યાયે ઘટના જ સ્વપર્યાય બની જાય છે. માત્ર વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ માટે સ્વપર્યાયસ્વીકાર વિશેષણવાળા ઘટવાદિપર્યાયને ઘટના સ્વપર્યાય કહેવાય અને સ્વપર્યાય ત્યાગવિશેષણવાળા પટવાદિપર્યાયને એ ઘટના જ પરપર્યાય કહેવાય.
