________________
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્ય
અહીં ઘટત્વની ઘટમાં વિદ્યમાનતા જ છે માટે એ ઘટને સ્વપર્યાય કહેવાય. અને પટવ એ ઘટને પરપર્યાય છે કેમકે એની તે ઘટમાં વિદ્યમાનતા જ નથી. પણ છતાં વિદ્યમાનતા ન હોવા રૂપ સંબંધથી જ પરત્વ એ ઘટને પર્યાય બની જાય છે. જેમાં વિદ્યમાનતા હોવાના સંબંધથી ઘટત્વ એ ઘટને પર્યાય બને છે તેમ.
ટૂંકમાં જે પર્યાનું ઘટમાં અસ્તિત્વ છે તે બધા પર્યાયે અસ્તિત્વસંબંધથી ઘટના સ્વપર્યાય કહેવાય, અને જે પર્યાનું ઘટમાં નાસ્તિત્વ છે તે બધા પર્યાયે નાસ્તિત્વ -સંબંધથી ઘટના પરપર્યાય કહેવાય. આમ ગમે તે સંબંધથી બનતા ઘટના સ્વપર્યાય કે પરપર્યાય-બધા ય ઘટના જ પર્યાય બન્યા. એટલે થદ્ધવ્ય સર્વ પર્યાયમય બન્યું. આ રીતે પ્રત્યેક દ્રવ્ય અનુવૃત્તિથી-(સદૂભાવથી) અસ્તિત્વ સંબંધ વડે, અને વ્યતિરેકથી-નાસ્તિત્વ સંબંધ વડે સર્વ પર્યાયમય બને છે. (પટમાં પટવાદિ પર્યાય છે અસ્તિત્વ સંબંધથી, અને એ જ પટમાં ઘટવાદિપર્યાયે છે નાસ્તિત્વ સંબંધથી)
[१६३] ये नाम परपर्यायाः, स्वास्तित्वायोगतो मताः ।
स्वकीया अप्यमी त्याग-स्वपर्यायविशेषणात् ॥२५॥
પ્ર. ઘટના જે ઘટવાદિ પર્યા છે તે તે જરૂર ઘટના સ્વપર્યાય કહી શકાય. એ તે સમજાયું. પરંતુ જે પટવાદિ પરપર્યાયે ઘટના નથી તેને ઘટના પર્યાય કેમ કહેવાય ? પટવાદિ એ ઘટના પરપર્યાય છે, એમ કહે છે અને એને
