________________
४६४
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્થ
[८५४] श्रुत्वा मत्वा मुहुः स्मृत्वा साक्षादनुभवन्ति ये ।
तत्त्वं न बन्धधीस्तेषामात्माऽवन्धः प्रकाशते ॥१७७॥
એટલે જેઓ શાસ્ત્રતત્વને વારંવાર સાંભળે છે, તેનું મનન કરે છે, અને પછી પુનઃ પુનઃ સ્મરણ કરીને તત્વને સાક્ષાત્કાર કરે છે તેમને જ આ અનુભવજ્ઞાન થઈ જતાં “આત્મા બંધાય છે તેવી બુદ્ધિ થતી નથી. એટલું જ નહિ પણ આત્મા બન્યમુક્ત છે એવું જ્ઞાન પ્રકાશિત થાય છે.
અહીં આત્માને બંધતત્વથી ભેદવિચાર પૂર્ણ થશે. ૨૪ [८५५] द्रव्यमोक्षः क्षयः कर्मद्रव्याणां नात्मलक्षणम् ।
भावमोक्षस्तु तद्धेतुरात्मा रत्नत्रयान्वयी ॥१७८॥ આત્માને મેક્ષતત્વથી ભેદ –
અશુદ્ધનિશ્ચયનય કહે છે કે કર્મ સ્વરૂપદ્રવ્યને આત્મા ઉપરથી ક્ષય થે તે દ્રવ્યમક્ષ કહેવાય છે. તે કાંઈ આત્માનું સ્વરૂપ નથી કેમકે એ ક્ષય (મોક્ષ) તે કમને પર્યાય થયે. જે આત્માથી તદ્દન ભિન્ન જ છે.
પણ એ દ્રવ્યમોક્ષમાં હેતુભૂત રત્નત્રય છે તે જ વસ્તુતઃ મેક્ષ છે. અને રત્નત્રયસ્વરૂપ આત્મા છે. માટે ભાવભેક્ષ
સ્વરૂપ આત્મા છે. અને દ્રવ્યમેક્ષસ્વરૂપ કર્મથી તે ભિન્ન છે. [૮] જ્ઞાનીનવરિપામેયં મતે .
कर्माणि कुपितानीव भवन्त्याशु तदा पृथक् ॥१७९।।
જ્યારે આત્મા જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રમય થઈ જાય છે ૨૭૮. આત્મા વા રે શ્રોતવ્યો મન્તવ્યો નિશ્ચિાલિતવ્યથT