________________
ધ્યાન સ્વરૂપ
૩પપ
સ્થિતિ, રસ, પ્રદેશથી ચાર પ્રકારનું જે કર્મ, તેના સ્વર્ગ નારકાદિ વિપાકેનું શુભ અને અશુભને વિભાગ કરીને ચિન્તન કરવું. [६१६] उत्पादस्थितिभङ्गादिपर्यायलक्षणैः पृथक् ।
भेदैर्नामादिभिर्लोकसंस्थानं चिन्तयेद्भुतम् ॥३९॥ ૪. સંસ્થાનવિચય –
૨૨ શ્લોકથી સંસ્થાનવિય ધર્મધ્યાનનું વર્ણન, ઉત્પાદ, સ્થિતિ, નાશ (ભંગ) વગેરે પર્યાવાળો લેક છે. માટે લેકનું સ્વરૂપ (લક્ષણ) ઉત્પાદ વિગેરે પર્યાયે કહેવાય. આ ઉત્પાદ આદિ પર્યાથી ભરેલા લેક સંસ્થાનનું ચિન્તન કરવું. વળી નામલેક, સ્થાપનાક, દ્રવ્યલેક, ભાવલેક એમ પૃથક્ પૃથક્ રીતે પણ સંસ્થાનનું ચિન્તન કરવું. [६१७] चिन्तयेत्तत्र कर्तारं भोक्तारं निजकर्मणाम् ।
अरूपमव्ययं जीवमुपयोगस्वलक्षणम् ॥४०॥ લોકસ્થ છવદ્રવ્ય ચિન્તન : - તે લેકમાં રહેલા જીવનું આ રીતે ચિન્તન કરવું કે “તે જીવ નિજકર્મને ર્તા છે, કર્મફળને ભક્તા છે, અરૂપી અને અવિનાશી છે તથા ઉપગ એ એનું લક્ષણ છે.” અર્થાત્ સામાન્ય વિશેષ ધરૂપી ચેતના એ તેનું લક્ષણ છે.” [६१८] तत्कर्मजनितं કમનરમ પરિણા !
पूर्ण मोहमहावर्चकामौर्वानलभीषणम् ॥४१॥
