________________
ધ્યાન સ્વરૂપ
૩૪૯
[६०१] असंयतात्मनो योगो दुःप्राप्य इति मे मतिः ।
वश्यात्मना तु यतता, शक्योऽवाप्तुमुपायतः ॥२४॥
અર્જુન-હે કૃષ્ણ! મન તે અતીવ ચંચળ છે; આત્માને લેવી નાખનારું છે; અત્યન્ત દઢ અને બળવાન છે. એટલે મને તો લાગે છે કે તેને નિગ્રહ કરે એ તે વાયુને નિગ્રહ કરવા જેટલું અત્યન્ત દુષ્કર કાર્ય છે પછી આગળના યેગની તે વાત જ શી કરવી? અને સ્થિરમન વિના વળી ગ કે ?
કૃષ્ણ – હે મહાબાહુ અર્જુન! ચંચળ મનને નિગ્રહ ખરેખર સુકુષ્કર છે પણ છતાં હે કુન્તીપુત્ર અર્જુન! અભ્યાસથી અને વૈરાગ્યથી એનો નિગ્રહ જરૂર થઈ શકે છે.
હે અર્જુન ! મારું એવું સ્પષ્ટ મન્તવ્ય છે કે જેનું ચિત્ત પિતાને વશ થયું નથી એને સામ્યબુદ્ધિરૂપ યેગ દુપ્રાપ્ય છે. પરંતુ જેણે ચિત્તને વશ કર્યું છે તે પ્રયત્નશીલ મહાત્માને તે (ભાવના વિગેરેના) અનેક ઉપાયથી વેગની પ્રાપ્તિ સુલભ છે. ૨૦૭. [६०२] सदृशप्रत्ययावृत्या वैतृष्ण्याद् बहिरर्थतः ।
एतच्च युज्यते सर्व भावनाभावितात्मनि ॥२५॥ સશબધના (પ્રત્યય બેધ) વારંવારના અભ્યાસથી ૨૦૭. (૧) ભગવદ્ગીતા:–૬–૩૪, ૩૬, ૩૫. ૭-૩ . (૨) પાતંજલ યોગદર્શન ૧–૧૨, ૧૩, ૧૪, ૧૫, ૧૬
