________________
મિથ્યાત્વ-ત્યાગ
૨૩૫.
માથે પ્રસિદ્ધ જ છે. વિષાણ છે કે નહિ ? એવા સંદેહના વિષયમાં વર અને વિષા એ બે સમસ્ત પદો છે. અને એ બેને જોડનાર સમવાય એ વ્યસ્તપદ છે કેમકે સમવાયપદ ઉક્ત સમાસના પદ તરીકે જણાતું નથી. આ વ્યસ્તસમવાય. પદને અર્થ સમવાયસંબંધ છે. એટલે અહીં વ્યસ્તાર્થ– વિષાણ સમવાયસંબંધ–નો સંશય છે માટે આ સંશય વ્યસ્તાર્થ વિષયક સંશય કહેવાય. ૧૪૩ [] ગવ ત્તિ શબ્દ લવસાનિયંત્રિત
असतो न निषेधो यत् संयोगादिनिषेधनात् ॥२७॥ જીવના નિષેધથી છવસિદ્ધિ
અજીવ’ શબ્દ પણ જીવના અસ્તિત્વને સાબિત કરી આપે છે. જે જીવ અસત્ જ હોત તે તેને નિષેધ “અજીવ’ એવા પદથી સુચિત કરી શકાત જ નહિ. કેઈ એમ કદી નહિ કહે કે ગધેડાનું શીંગડું દેખાતું નથી કેમકે ગધેડાનું શીંગડું જ અસત્ છે. અને નિષેધ હોય નહિ. અર્થાત્ અવિદ્યમાન વસ્તુને નિષેધ હોઈ શકતો નથી.
પ્રશ્ન-ખરવિષાણુ નથી એમ કહીને, આ નિષેધ વિષય ખરવિષાણ જગતમાં હસ્તિ ધરાવે છે એમ શું સાબિત થઈ જાય ખરું?
ઉત્તર-ખવિષાણ નથી એને અર્થ જ એ છે કે ખરના માથે વિષાણને સમવાય સંબંધ નથી. આમ આ.
૧૪૩. વિ. આવ. ભાષ્ય : ફ્લે. ૧૫૭૧ ૧૫૭૨.
