________________
૨૩૪
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્થ
ધિત પ્રવૃત્તિ કરવાનું કહે તે કદી પણ નિષ્ફળ હાય નહિ. વળી જે વીતરાગ હેાય તે ખીજાઓને ઠગવા માટે કોઈ પ્રયત્ન કરે તે તદ્દન અસંભવિત છે. એવી ઠંગમાજીથી કા આત્મા પેાતાને જ ભારે કષ્ટક્રિયાઓમાં ઉતારે!
[૪૧] સિદ્ધિ: સ્થાપ્યાવિદ્ થા, સંશયાળેવ રામન: ।
જગતમાં
કયાંય વિદ્યમાન ન
અસૌ વવિશાળવો, અસ્તાર્યવિષય: પુન: ॥૨૬॥ જીવના સંદેહથી જીવસિદ્ધિ –એવો નિયમ છે કે જેના સંશય પડે તે વસ્તુ જગતમાં કયાંક પણ વિદ્યમાન હાય જ. દૂર રહેલા ઝડના ટૂકડામાં પુરુષના સંદેહ પડે છે તે જ વાત સાબિત કરે છે કે પુરુષ જેવી વસ્તુ જરૂર વિદ્યમાન છે. જો પુરુષ જેવું દ્રવ્ય હેત તેા ઝાડમાં પુરુષના સંદેહ પડત જ નિહ. એ જ રીતે ‘આત્મા છે કે નહિ ?' એવા સંદેહ પડે છે, એ જ ખતાવી આપે છે કે આત્મા જેવી વસ્તુ સ્વતન્ત્ર રીતે કયાંક જરૂર છે. પ્રશ્ન-તે તે પછી જગતમાં ગધેડાનું શિંગડુ છે કે નહિ ?” એવા સંશય પડે છે એટલે શુ હવે એ સંદેહના વિષય ગધેડાનું શિંગડું, જગતમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે એમ સિદ્ધ થઈ ગયું ? –ના, આ સ'દેહને વિષય ગધેડાનું શિંગડુ નથી પરન્તુ (ગધેડાના માથે) શિંગડાને સમવાય છે. કેમકે ગધેડાને શિંગડું' છે કે નહિ ? એ પ્રશ્નના આકાર એ જ થાય છે કે (ગધેડાના માથે) શિંગડાના સમવાય છે કે નહિ ? આમ અહીં શિંગડાના સમવાયના સંદેહ છે. આ સ ંદેહના વિષય શિંગડાનેા સમવાય જગતમાં ગાય વિગેરેના
