________________
આત્મનિશ્ચય
૪૨૭
અને શુદ્ધસ્વભાવ એ એક જ વસ્તુ છે. આમ હાવાથી શુદ્ધસ્વભાવનું કર્તૃત્વ તે શુદ્ધ દ્રષ્યાથિકનયથી તે શકય જ નથી. આ મતે તે આત્મા ફૂટસ્થનિત્ય છે. એનામાં વળી શુદ્ધસ્વભાવની ઉત્પત્તિક્રિયા સ ંભવે જ શી રીતે ? [૭૬૭] તું ક્વાત્રિયતે નાયમ્રવાસીના સ્થિતઃ । आकाशमिव पङ्केन लिप्यते न च कर्मणा ॥ ९० ॥
શુદ્ધદ્રવ્યાર્થિ ક મતે તે આત્મા તદ્દન ઉદાસીન છે. તે કશું ય કરવાની પ્રવૃત્તિ કરતા જ નથી. એટલે જેમ આકાશ તદ્ન નિશ્ર્ચય છે માટે તેને કાદવનો લેપ થતા નથી તેમ સથા નિષ્ક્રિય આત્માને કર્મના લેપ થતા નથી.
[૭૬૮] સ્વરૂપ તુન તેવું જ્ઞાતવ્ય વર્ડ સ્વતઃ ।
दीपेन दीप्यते ज्योति-र्न त्वपूर्व विधीयते ॥ ९१ ॥
આ દ્રવ્યાર્થિ ક (શુદ્ધ સ ંગ્રહ) નયથી એમ કહી શકાય જ નહિ કે આત્મા પોતાના સ્વરૂપના કર્તા છે. કેમકે સ્વરૂપ તા, તેના મતે, કરવાનુ છે જ નહિ તેને તે માત્ર સ્વયં જાણવાનુ છે. જેમ દીવા પ્રકાસ્યા કરે છે, પણ કશું નવું કરતા નથી તેમ આત્મા જ્ઞાનાત્મક જ બની રહેલા છે તે ય કશું નવું કરતા નથી. તેને નવું કાંઈ કરવાનુ રહેતુ જ નથી. [ ७६९ ] अन्यथा प्रागनात्मा स्यात् स्वरूपाननुवृत्तिः ।
न च हेतुसहस्त्रेणा - प्यात्मता स्यादनात्मनः ॥ ९२ ॥ અને જો આત્મા સ્વરૂપના કર્તા બનતા હોય તે તે જે ક્ષણે તેણે તેનુ સ્વરૂપ ઉત્પન્ન કર્યું તેની પૂર્વ ક્ષણેામાં
