________________
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્થ
(૩) તે ચારિત્રની અભિવ્યક્તિ જ સમ્યકત્વ છે. આમ - સમ્યકત્વ જ્ઞાન અને ચારિત્ર એક થઈ ગયા.
જ્યાં જ્ઞાન છે ત્યાં તેનું કાર્ય ચારિત્ર હોય જ. અને ચારિત્રનું અભિવ્યંજક સમ્યકત્વ છે માટે ચારિત્ર હોય ત્યાં સમ્યકત્વ હેય જ.
અભિવ્યંજક પણ અભિવ્યય વિના તે સંભવે જ નહિ એટલે જ્યાં સમ્યકત્વ હોય ત્યાં ચારિત્ર પણ હોય જ. આમ પૂર્વોક્ત ગ્લૅકમાં બતાવેલી ચારિત્ર-સમ્યકત્વની સમવ્યાપ્તિ સ્થિર થઈ ગઈ.
[१५९] बहिनिवृत्तिमात्रं स्या-च्चारित्रं व्यावहारिकम् ।
अन्तःप्रवृत्तिसारं तु, सम्यक्प्रज्ञानमेव हि ॥२१॥
પ્રશ્ન...૪ થા ગુણસ્થાને સમ્યકત્વ તે હોય છે ત્યાં કયાં ચારિત્ર છે? અને જે છ મા ગુણસ્થાને જ સમ્યકત્વ અને ચારિત્ર હોય તે ૬ઠ્ઠા ગુણસ્થાને જે ચારિત્ર છે ત્યાં શું સમ્યકત્વ નથી ?
ઉ.૬ઠ્ઠા ગુણસ્થાને જે ચારિત્ર છે તે તો બાહ્ય પદાર્થોની નિવૃત્ત માત્ર સ્વરૂપ છે. વ્યવહારથી જ ત્યાં ચારિત્ર કહેવાય. એથી જ તેને વ્યવહારિક ચારિત્ર કહેવાય. ત્યાં વ્યાવહારિક સમ્યકત્વ પણ હોય છે. પરંતુ ત્યાં નિશ્ચયનયની દષ્ટિએ સમ્યકત્વ (સમ્યફ પ્રજ્ઞાન) હોઈ શકે નહિ કેમ કે સમ્યકત્વ તે અન્ત:પ્રવૃત્તિ = આત્મરમણતાના ફળ (સાર) વાળું છે, અને એ સમ્યકત્વ એ જ ચારિત્ર અને એ જ જ્ઞાન છે.
