________________
આત્મનિશ્ચય
•
૪૩૧
(પર) કોઈ સત્તાન જેવી વસ્તુ નથી. અને તેને જ્ઞાનાદિગુણે ઉત્પત્તિશીલ છે એટલું જ માનવું જોઈએ. [૭૨] ચોમાયુત્પત્તિમા–વહારમના તત્ત:
नित्यता नाऽऽत्मधर्माणां तदृष्टान्तबलादपि ॥९६।।
આકાશદ્રવ્ય પણ તે તે ઘટાદિદ્રવ્યને અવગાહના આપવારૂપે ક્ષણે ક્ષણે નવું ઉત્પન્ન થાય છે. (ઘટાકાશ ઉત્પન્ન થાય છે, પટાકાશ નાશ પામે છે.) આમ આકાશના દષ્ટાન્તથી પણ જાણવું કે આત્મધર્મો નિત્ય નથી પણ
અનિત્ય છે: ઉત્પત્તિમત્ છે. [७७४] ऋजुसूत्रनयस्तत्र कर्तृतां तस्य मन्यते ।
स्वयं परिणमत्यात्मा यं यं भावं यदा यदा ॥९७॥ - આત્માના કત્વ વિષે પર્યાયાર્થિક જુસૂત્ર નય તે કહે છે કે જે જે ભાવને જ્યારે જ્યારે આત્મા પોતે જ પરિણાવે છે ત્યારે ત્યારે તે તે ભાવને તે તે આત્મા કર્તા કહેવાય. [૭૭૧] »ર્વ ઘરમાવાના–મણી નામ્યુચ્છતિ |
क्रियाद्वयं हि नैकस्य द्रव्यस्याभिमतं जिनैः ॥९८॥
આ જુસૂત્રપર્યાયાર્થિકનય આત્મામાં પિતાના જ ભાનું કત્વ સ્વીકારે છે. કિન્તુ પર-પલિકભાવનું કતૃત્વ આત્મામાં સ્વીકારતા નથી. કેમકે જે આત્મા પિતાના અને પરના ભાવની ઉત્પત્તિ ક્રિયાવાળ (કર્ત્તતાવાળો)
