________________
२४
સંસારનું એક અનેાખુન કરે છે. એ સંસારદર્શન કરે છે. અને એને અધ્યાત્મ થનગની ઊઠે છે એ સંસારના કીડાઓને આટલે ઊંચે લઈ આવવા માટે.
આ આત્માને ભાગની રસક્રીડામાં મસ્ત પ્રાણીએ કાદવમાં પેાતાને દેહ ખરડતી ભાન ભૂલેલી ભેસા જેવા લાગે છે. ભાગની પાછળ દોટ મૂકનારા એને નર્યાં. ઉન્માદમાં ડૂબેલા પામર ભાસે છે. ભૌતિક વિલા-સની રસલીલામાં એને દર્શન થાય છે માત્ર ચામ–માંસનાં ચૂંથણાંના. આમાં રાચનારાની આ આત્માને આવે છે અપાર કરુણા. વિરતિને પ્રેમયેાગ સાધ્યા છે તેથી જ તે ! વિરતિના પ્રેમના રસમસ્ત તમ પીધાં છે માટે જ તે ! આ જ તે એની સિદ્ધિ છે.
વિરતિનાં અધર—અમૃત આસ્વાદે એને થાય સંસારનાં વાસ્તવિક દન.
રાગ લાગે અને ભડકે બળતી આગ. સમગ્ર સંસારને ભરખી જવા માટે જવાલારૂપી જિહવાને લપલપાવતી બેઠી હોય તેવી ! દ્વેષ લાગે અને કાળાપાણીના દરિયા. નિઃશેષ પ્રાણીને એની ગાદમાં ડુબાડી દેવા ભયંકર મેાજે ઉછળતા હાય એવા ! રાગ અને દ્વેષની ભયંકર નાગચૂડમાં ભીંસાયેલા સંસારમાં કયા અધ્યાત્મીને શાન્તિદર્શન થાય ? આવા સંસારની વિશાલમાં વિશાલ સુખ સામગ્રીમાં કેણુ જ્ઞાની અધ્યાત્મી આકર્ષાય ?
રેતીનાં ધરા રમીને બાળક આનન્દ અનુભવે છે. એ તૂટી પડે ત્યારે બાળક આંસુ સારે છે. ત્યારે મેટેરાંઓ બાળકના આ અજ્ઞાનને ઉપહાસાસ્પદ માને છે. એ જ રીત છે સંસારની રસલીલાની અને જ્ઞાની અધ્યાત્મીની જ્ઞાનલીલાની—આત્મલીલાની. છ ખંડનું રાજ ગુમા વીને રાતા ખેઠેલા સમ્રાટ, જ્ઞાનીને-અધ્યાત્મીને પેન્ના બાળક જેવેશ લાગે છે. છ ખાંડનુ રાજ પણ આખરે છે રેતીનાં ધરા જેવું જ તે આ છે વેકદૃષ્ટિ અધ્યાત્મીઓની.
