________________
૨૩
ગુરુકુલની ચોપાસ રમ્ય ગુફામાં બન્ને માણે છે મેજ નિજાનન્દના મધુરસની ત્યાં એમને ભુલાઈ ગયું છે બધું–બધું જ. સ્મરણમાં છે એક માત્ર આત્મરમણ. રસિયાઓ રસમસ્તીએ ચઢે પછી બીજું યાદ પણ શું રહે? સંસારની કઈ તથા, કથા કે વ્યથાને ત્યાં સ્થાન જ નથી. આત્માનો અને વિરતિને રમેળ સધાય ત્યાં બીજી વસ્તુને સ્થાન જ શેનું હોય ? બીજી કઈ પણ વસ્તુને સ્થાન મળે તો વિરતિને રિસાતાં વાર પણ ન લાગે. આ તે આત્માના સ્વરૂપ રમણની જ સાથી. એમાં આત્માને એ જે રસમસ્તીને અનુભવ કરાવે એવો અનુભવ કરાવવાની બીજાની શક્તિ પણ નહીં.
અહીં જામી છે અદ્ભુત અને અપૂર્વ રસમસ્તી.
સંસારની રસમસ્તીમાં આત્મા ઉત્તરોત્તર મલિન થાય ત્યારે આત્મા અને વિરતિની રસમસ્તી તે આધ્યાત્મિક રસમસ્તી કહેવાય. એમાં તે આત્મા ઉત્તરોત્તર નિર્મલદશા સાધે. હવે આત્મા બનતો જાય છે નિર્મલ નિર્મલતર.
સંસારની રસમસ્તીમાં હોય છે ભોગની મસ્તી. અધ્યાત્મની રસમસ્તીમાં હોય છે ત્યાગની મસ્તી. ભગમસ્તીમાં ઊછળે છે કાદવની છોળો. અધ્યાત્મની મસ્તીમાં ઊડે છે અમૃતના કુવારા. એક મલિન. બીજું નિર્મલ.
નિર્મલ દશાની સાધનામાં મસ્ત આત્માનું સ્વરૂપમણ ગાઢગાઢતર બનતું જાય છે. મેહના ઉકરડા ઉલેચાતા જાય છે; શેષા જાય છે રાગને સાગર અને રોષનો દરિયે. ઉભરાતે જાય છે અધ્યાત્યરસને અમૃતકુંડ.
અહીં આત્માની સ્વરૂપશુદ્ધિ અને નિજાનન્દની મસ્તી સિદ્ધિના એક ઉચ્ચ શિખર પર રમમાણુ હોય છે. અહીંથી બેસીને આત્મા
