________________
વૈરાગ્ય-સંભવ
૭૫
અહીં ગ્રન્થકાર પરમર્ષિએ એ વાત સૂચિત કરી છે કે વૈરાગ્યને રાજમાર્ગ એ છે કે વિષયમાં પ્રવૃત્તિ ન કરવી. [१३०] स्वयं निवर्तमानैस्तै-रनुदीर्णैरयन्त्रितैः।।
तृप्तैनिवतां तत्स्या-दसावेकपदी मता ॥२८॥ વૈરાગ્યપ્રાપ્તિને કેડીમાર્ગ
જે જ્ઞાની મહાત્માઓએ વિષયમાં જતી ઈન્દ્રિ ઉપર કોઈ નિયત્રંણ લાવું નથી, ઈન્દ્રિયને વિષયથી પાછી ખેંચવા માટે કઈ યત્ન કર્યો નથી અને છતાં તે ઈન્દ્રિ, વિષયથી આપોઆપ પાછી ફરી ગઈ છે, તેવી તૃપ્ત બનેલી ઈન્દ્રિયોથી જે વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત થાય તે વૈરાગ્યને કેડીમાર્ગ છે.
અહીં ગ્રન્થકાર પરમર્ષિ વિષયમાં પ્રવૃત્તિની સાથે રહેતા વૈરાગ્યને કેડીમાર્ગ બતાવે છે.
રાજમાર્ગ સહુને સામાન્યતઃ આચરવા જે કહેવાય.... કવચિત્ કોઈક, અમુક સગોમાં આચરી શકે તે કેડીમાર્ગ કહેવાય.૩૨ [१३१] बलेन प्रेर्यमाणानि करणानि वनेभवत् ।
न जातु वशतां यान्ति प्रत्युतानर्थवृद्धये ॥२९॥
બળપૂર્વક મનને મારી દઈને ઈન્દ્રિયેના આવેગેને દબાવવાથી તે કયારે પણ વશ થઈ શકતી નથી ઉલટું, જંગલી હાથીની જેમ ભયંકર ઉત્પાત મચાવનારી બને છે. ३२ १ घनाम्बुना मेघपथे हि पिच्छिले क्वचिबुधै रप्यपथेन गम्यते ।
