________________
મન:શુદ્ધિ
૧૭૫
[३२०] च्युतमसद्विषयव्यवसायतो,
लगति यत्र मनोऽधिकसौष्ठवात् । प्रतिकृति: पदमात्मवदेव वा,
तदवलम्बनमत्र शुभं मतम् ॥१५॥ અશુભ વિષયના વ્યાપારથી ખસી ગએલું મન ખૂબ સારી રીતે જ્યાં લાગે-પછી તે પરમાત્માની પ્રતિમા હોય કે પછી આત્મ સમ્બદ્ધ પદ (તાત્પર્ય, મૃત સાગરગત કઈ પદ) જ હોય (અથવા સુંદર–શુદ્ધ-આત્મસંબંધી કઈ પદ હોય) તે અવલન શુભ કહેવાય છે. અહીં ઉપલક્ષણથી પિચ્છસ્થ વિગેરે ધ્યાનના અવલમ્બને પણ સમજી લેવા.૯૩ [३२१] तदनु काचन निश्चयकल्पना,
विगलितव्यवहारपदावधिः । વિપત્તિ વિવેવનસંપુણી,
भवति सर्वनिवृत्तिसमाधये ॥१८॥ આ રીતે અશુભ વિકલ્પોને, શુભ વિકલ્પોથી દૂર કર્યા, પણ હજી શુભ વિકલ્પવાળે એ વ્યવહાર તે જીવનમાં ઊભે જ હતે. એટલે ત્યાર પછી તે વ્યવહાર માર્ગના સ્થાનની મર્યાદાને ઉલ્લંઘી જતી અપૂર્વ કેટિની નિશ્ચય દશાની કલ્પના ઉત્પન્ન થાય છે. અહીં હવે શુભ વિકલ્પ પણ રહેતા નથી. એ નિશ્ચય કલ્પના આત્માના વિવેચનની સન્મુખ બને છે. આ કલ્પના, સર્વ નિવૃત્તિથી પ્રાપ્ય સમાધિને મેળવી આપનારી બને છે.
૯૩. યોગશાસ્ત્ર –૮, ૮-૭૮, ૧૦–૧૦,૧.
