________________
આત્મનિશ્ચય
૪૧૫
[७४६] सदा यत्र स्थितो द्वेषोल्लेखः स्वप्रतिपन्थिषु ।
सुखानुभवकालेऽपि तत्र तापहतं मनः ॥६९॥ - અરે! ઈન્દ્રિયોના સુખાનુભવ કાળમાં પણ જ્યાં પિતાના દુઃખ સાધનને વિષે તીવ્ર દ્વેષ(અરૂચિ)ભાવ સતત ઊભે જ હોય છે ત્યાં એ સંકલેશના તાપથી મન શેકાઈ ગએવું જ હોય ને? આ સ્થિતિમાં ઈન્દ્રિયોને સુખાનુભવ થાય શી રીતે?
આમ બે શ્લેકથી ગ્રન્થકાર પરમર્ષિએ ત્રણેય વિષયસુખને દુઃખસ્વરૂપ કહ્યું.
આ રીતે પુણ્યજનિતસુખમાં તાપદુઃખતા સિદ્ધ કરી. {७४७] स्कन्धात्स्कन्धान्तरारोपे भारस्येव न तत्त्वतः । - રક્ષા વચ્ચે સંરો વિનિવર્તિત ૭ (૩) સંસ્કાર દુખતા :
ભાર ઉપાડવાથી એક ખભે થાકી જતાં, તે ભાર બીજા ખભા ઉપર મૂકી દેવામાં આવે ત્યારે એમ લાગે છે કે ભાર જાણે કે દૂર જ થઈ ગયો! પરંતુ, હકીક્તમાં તે તે ભારને સંસ્કાર દૂર થય જ નથી. આ જ રીતે ઈન્દ્રિયોના આનંદ ભગવતી વખતે ભલે એમ લાગે કે હવે દુઃખ દૂર થયું પણ હકીક્તમાં તે આત્મામાં નવા દુઃખોની તૈયારી કરી જ લેવામાં આવે છે. એટલે દુઃખને સંસ્કાર તે દૂર થયે જ નહિ! સુખાનુભવથી જે વાસના સંસ્કાર ઉત્પન્ન થયે તે ભાવમાં રાગસ્મરણ કરાવે. તેનાથી વિષય પ્રત્યે રાગ થાય.
