________________
જ્ઞાન પણ ન લાભવા દે. આ છે દુશ્મનો પ્રપંચ. દર્ભને બીજે પ્રપંચ છે ડોળ. આત્માને કદાચ થોડું ઘણું જ્ઞાન થઈ જાય કે અધ્યાત્મના પન્થથી એ ચૂકી ગયો છે તો દલ્મ એને ન હોય એવા અધ્યાત્મનો દેખાડો કરવાની પ્રેરણું આપે. આમ અધ્યાત્મના મહાન અભિયાનને તોડી પાડવા માટે દર્ભે સદા–સર્વદા તત્પર રહેતા હોય છે. આમાં આત્મા ઊંઘે તે દલ્મ ચકે ખરે ? ઘા માર્યા વિના રહે ખરે? અને એ ઘા કાંઈ જેવો તેવો ન હોય. એ તે આત્માને કેટલાય કાળ સુધી સંસાર ચક્રની આરી પર ફરતો મૂકી દે.
દલ્મ અધ્યાત્મમાં નડતર રૂપ ખરે પરંતુ એના ઉપર વિજય મેળવવાની કે એને સમજીને દૂર કરવાની કઈ રીતે ખરી? ચોકસ. પરિસ્થિતિ તથા ગુણદોષને વિવેકની સમતુલાએ સૂક્ષ્મ રીતે તેલવાની કુશલતા પ્રાપ્ત કરવાથી દમ્મરૂપી સાંઢ આત્માના અધ્યાત્મ ખેતરમાં ભાગ્યે જ ઘૂસી શકે છે. દરેક વસ્તુને વિવેકની સમતુલાએ તોલે. તેલ અને વિચારો. વિચારો અને સમજો. સમજે અને ફરી ફરી સમજે. અને પછી એ પ્રમાણે શક્ય એટલું વરતે. જુઓ પછી દર્ભ તમારા આત્મક્ષેત્રની આસપાસ ફરકી પણ શકે છે ખરા?
ન હોય એવી વસ્તુને દેખાડો કરવો એ દશ્ન. વસ્તુના ગુણદોષનું યથાતથ જ્ઞાન એટલે વિવેક. વિવેકથી દમ્ભનો નાશ થાય અને દષ્ણનાશથી અધ્યાત્મ વિકસે.
અવિવેક અને અહમ એકત્ર મળે એટલે દખ્ખદોષને પ્રાદુર્ભાવ થાય. એટલે અધ્યાત્મના પ્રેમીએ અવિવેક અને અહમ્ ઉપર પણ આવશ્યક કાબૂ મેળવવો અનિવાર્ય છે. અવિવેક અને અહમથી પિવાયેલા દમ્પની તાંડવવીલા ચાલતી હોય ત્યાં અધ્યાત્મનાં ખેતરો સાવ શુષ્ક જ રહે.
દમ્ભની નવરંગ રાસલીલાનું વર્ણન કરવા બેસીએ તે પાનાંનાં
