________________
૧૭
આમ સમકિતી આત્મા ભેગેની અયોધ્યામાંથી વિદાય લઈને અધ્યાત્મની આ પંચવટીમાં આવીને વિશ્રામ કરે છે. કેવું ભવ્ય અભિયાન! કેવો ભવ્ય વિશ્રામ! આ અવસ્થામાં બધું ભવ્ય જ હોય છે.
અધ્યાત્મની પંચવટીના રમ્ય ઉદ્યાનમાં આત્મા અધ્યાત્મને મહાયજ્ઞ આરમ્ભ છે. આમાં આત્મા વિષયે અને કષાયને બલિ સતત ચઢાવે જ જાય છે અને નિર્મલતા પ્રાપ્ત કરતે જાય છે. આમ આત્મા સાંસારિક પળોજણ ભૂલતો જાય છે; ભોગપભેગની રસવૃત્તિને વધુ ને વધુ અભાવ સાધતું જાય છે. અને નિરન્તર સનુષ્ઠાનમાં રત રહે છે."
અપુનબંધક દશાથી આરંભેલા અભિયાન પછીના અને સમ્યફત્વ દશા પ્રાપ્ત કરતાં પહેલાના અનુષ્ઠાનોમાં અને આ અનુષ્ઠાનોમાં ઘણું અત્તર પડી જાય છે. પિશાચે જેમ હવનમાં હાડકું નાંખી જાય તેમ પહેલાના અનુષ્ઠાનમાં ભોગપિશાચ આલોક અને પરલોકના ભોગસુખની ઇચ્છારૂપ હાડકાં નાંખી અનુષ્ઠાનના યશને ભ્રષ્ટ કરી જતાં. પરિણામે આત્મા પાછે દીર્ઘકાળ સુધી અધ્યાત્મમાં પટકાઈ પડતો. જ્યારે સમ્યકત્વદશાના અનુષ્ઠાનમાં તે અધ્યાત્મયોગ એટલો પ્રબલ થઈ ચૂક્યું હોય છે કે ત્યાં ભેગપિશાચનો પડછાયો પણ પડી શકે એમ નથી. - પંચવટીના પગથારે આત્મા પ્રેમમત્રના જાપ કરે છે. કરણને ધોધ વહેવડાવે છે. આનન્દની છોળો ઉછાળે છે. અને માધ્યશ્ચનું મધુરતાન છેડે છે. અને આમ અસાર સંસારમાં સારદર્શન કરે છે.
એની જાતનું ખૂન કરવા આવનારમાં પણ એને શત્રુતા નથી જડતી. ભયંકર પાપીઓને પણ એ કારુણ્યવારિના મંગલજલથી પખાળે છે. ઉચ્ચ આત્માઓના ચરણમાં એ નિર્દષ્ણ આનન્દનો અર્થ ધરે છે. અધ્યાત્મના માર્ગે પ્રગતિ સાધતા સાધતા બને એટલું વિશ્વનું કલ્યાણ સાધે છે; ન સધાય ત્યાં મૌન–માધ્યસ્થ ધરે છે.
