________________
' વિષયભોગ આદિ પ્રવૃત્તિ પ્રત્યે બહુ આદર ન ધરાવવા છતાં અપુનબંધક આત્માની રસવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ તે જારી જ રહે છે. જ્યારે સમકિતી આત્માની વૈષયિક રસવૃત્તિની તમામ મસ્તી ઓગળી ગયેલા હિમાલયના અવશિષ્ટ હિમસમૂહશી બની રહે છે. વૈષયિક રસાનુભવ આત્માને અહીં થઈ જાય છે ખરે પરતુ આત્મા સ્વેચ્છાએ એમાં મસ્તી માણતો નથી. અહીં એને ભોગની અસારતાનું અતિસ્પષ્ટ ભાન થઈ ચૂક્યું હોય છે. ભોગાદિ મેળવવાની અને ભોગવવાની પ્રવૃત્તિ ચાલુ હોવા છતાં આત્માની મુખ્ય રસવૃત્તિનું કેન્દ્ર અધ્યાત્મ બની ચૂક્યું હોય છે. અને અહીં એ “અધ્યાત્મની ખિલવટ વૈરાગની કક્ષા સુધી પહોંચે છે. સમ્યક્ત્વની આમ તે અનેક ભૂમિકાઓ હોય છે. ભૂમિકાભેદે અનેકવિધ તારતમ્ય હોય છે. પરંતુ સમ્યક્ત્વની ઉચ્ચ ભૂમિકાનું દર્શન સ્પર્શન તે કાંઈ અનેરું જ હોય છે.
એને સમજીએ. . અનાદિકાલીન ચંચલતામાંથી અપુનબંધક દશામાં પ્રગટાવેલી સ્થિરતા વિકસતા વિકસતા અહીં આત્માને એવી પંચવટી પર લાવી મૂકે છે કે જ્યાં આત્મા શમના સુધાપાનમાં એટલે બધે રસલીન બની જાય છે કે બીજે બધેથી એની રસવૃત્તિ અહીં ખેંચાઈ આવે છે. સંગના રસસાગરમાં એવું અદ્ભુત સ્નાન માણતા હોય છે કે વૈષયિક ભોગપભોગની ઉપસ્થિતિ અને પ્રવૃત્તિમાં પણ આસક્તિનાં કઈ રજકણ એને લાગી શકતાં નથી. સંગરસનું સતત સ્નાન ચાલુ છે. તે શમના સુધાપાનથી અને સંવેગરના સ્નાનથી આત્મામાં એક અદ્ભુત બલ પ્રગટે છે; સ્કૃતિ અને તરવરાટ જાગે છે. ફલસ્વરૂપે આત્મા સંસારના તમામ બન્ધને છેદી નાંખીને મુક્ત થવાની તડપ - અનુભવે છે. ભગપિંજરમાં પડેલું આ આત્મપંખી પિંજરના સળિયા સાથે એકધારે સંઘર્ષ આરંભે છે અને પાંખો ફફડાટ કરી મૂકે છે. આ સંઘર્ષમાં આત્માને સહાયરૂપ થાય છે દયાનો દીપ અને શ્રદ્ધાની ત.
