________________
રાગ્ય-ભેદ
૧૦૧
કેમકે એકના પણ અજ્ઞાનમાં સર્વનું જ્ઞાન સંભવી શકે છે નહિ. આ રીતે સર્વને જાણ્યા વિના સર્વ પર્યાયમય એકનું જ્ઞાન થઈ ન શકે અને એકને પણ જાણવાનું રહે તે સર્વનું જ્ઞાન થઈ ન શકે માટે જ કહ્યું કે “સર્વને જાણતા જ એકને જાણે છે અને એકને જાણ જ સર્વને જાણે છે.”૪૭ [१६८] आसत्तिपाटवाभ्यास-स्वकार्यादिभिराश्रयन् ।
पर्यायमेकमप्यर्थ, वेत्ति भावाद् बुधोऽखिलम् ॥३०॥ પ્રત્યેક વસ્તુ સર્વપર્યાયમય છે; સર્વ વસ્તુ સર્વપર્યાયમય છે.
પૂર્વે કહ્યું છે કે, સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા પ્રત્યેક વસ્તુના અનંતપર્યાયને જાણતા જ હોય. હવે અહીં એક પ્રશ્ન જાગે છે કે જે વખતે સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા સામે પડેલા ઘટને જોઈને કહે છે કે, “આ ઘટ છે તે વખતે તે તેની નજરમાં પણ ઘટને એક જ ઘટત્વપર્યાય આવે ને ? તે વખતે ઘટના અનંતપર્યાયે તે તેની નજરમાં પણ ન જ આવી શકે. હવે આ જ બાબત મિથ્યાદષ્ટિ આત્મામાં પણ બને છે. તે પણ સામે પડેલા ઘટને ઘટ તરીકે જુએ છે ત્યારે તેની નજરમાં તે વખતે ઘટને એક ઘટવપર્યાય જ આવે છે. તે પછી સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માના સમ્યગ્દર્શનમાં વસ્તુના અનંતપર્યાયનું દર્શન કયાં રહ્યું ?
આ પ્રશ્નના ઉત્તરરૂપે પ્રસ્તુત શ્લેક છે. ગ્રન્થકાર પરમષિ કહે છે કે વિવક્ષિત કાળે ભલે સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા ઘટના
૪૭. (૧) વિ. આવ. ભાષ્ય લે. ૩ર૦ સટીક. • (ર) આચારાંગ સૂત્ર. ૩જું અધ્ય, ૪ થે ઉદેશે. સુ. ૧રર.
