________________
૧૩૬
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્થ
ટૂંકમાં વિકલ્પના જન્મ રાગાદિને જન્મ થાય છે.
વિકલ્પના નાશે રાગાદિને નાશ થાય છે. એટલે રાગ રેષમાંથી એકે ય વસ્તુ તાવિક નથી એ વાત નિશ્ચિત થાય છે. [२४१] स्वप्रयोजनसंसिद्धिः स्वायत्ता भासते यदा ।
बहिरर्थेषु सङ्कल्पसमुत्थानं तदा हतम् ॥६॥
જ્યાં સુધી પિતાના પ્રજનની સિદ્ધિ બાહ્ય પદાર્થોના ઉપર અવલંબે છે, એવું જીવને લાગ્યા કરે છે ત્યાં સુધી તે આત્મા બહાર જ દોડયા કરતા હોય છે. પરંતુ જ્યારે તેને એમ લાગે છે કે સ્વપ્રયજનની સિદ્ધિ સ્વાધીન છે તેમાં બાહ્ય પદાર્થને કાંઈ જ લાગતું નથી ત્યારે બાહ્ય
અર્થોને લીધે મનમાં ઊઠતા તે સંકલ્પ નાશ પામી જાય છે. [२४२] लब्धे स्वभावे कण्ठस्थ-स्वर्णन्यायाद्भमक्षये ।
रागद्वेषानुपस्थानात, समता स्यादनाहता ॥७॥
સુવર્ણનું આભૂષણ ગળામાં જ હેવા જતાં જ્યારે તેના બહેવાના” વિષયમાં (અસ્તિત્વની બાબતમાં) ભ્રમ થઈ જાય છે ત્યારે જીવ અકળાઈ જાય છે, પણ જ્યારે તે આભૂષણ તે ગળામાં જ રહેલું છે એ ખ્યાલ આવી જાય છે, ત્યારે તે ભ્રમ ભાંગી જતા ફરી જીવ સ્વભાવમાં આવી જાય છે. અહીં વસ્તુતઃ આભૂષણુ ગયું જ ન હતું છતાં ખાવાયાના ભ્રમને ક્ષય થતા તે અરતિ ટળી ગઈ અને સ્વભાવની પ્રાપ્તિ થઈ