________________
આત્મનિશ્ચય
૪૩૯
પ્રશ્ન-કર્મ રજકણ તે જડ છે તેનામાં તે કિયા હાઈ ન શકે. તે પછી આત્મા ઉપર તે ચેટ શી રીતે? તે માટે આત્મામાં તે કિયા માનવી જ રહીને ?
ઉ.-ના. જેમ લેહચુંબક પાસે જડ લેતું પણ પિતાની કિયાથી ખેંચાઈ આવે છે તેમ રાગી હેપી આત્મા પાસે વિચિત્ર કમેં ખેંચાઈ આવે છે. હવે આત્મામાં પિતાને કર્મને બાંધવાની ક્રિયા માનવાની શી જરૂર છે? [७९१] आत्मा न व्यापृतस्तत्र रागद्वेषाशयं सृजन् ।
तन्निमित्तोपननेषु कर्मोपादानकर्मसु ॥११४॥
આત્મા તે રાગ દ્વેષ (ભાવકર્મ)ના આશયને જ ઉત્પન્ન કરે છે. રાગ દ્વેષના વિવિધ આશયથી ખેંચાઈ આવતા-અને
ગ (કર્મ=કિયા=ચેષ્ટા) છે ઉપાદાન જેમનું એવા-દ્રવ્યકર્મ પુદ્ગલેને ખેંચવાને વ્યાપાર એ કરતો જ નથી.
તેરમાં ગુણસ્થાન સુધી મન, વચન, કાયાના એગ છે માટે ત્યાં સુધી જ કર્મનું ગ્રહણ થયા કરે છે એટલે કર્મનું ઉપાદાન યોગ (કર્મ) કહેવાય. [७९२] वारि वर्षन् यथाऽम्भोदो धान्यवर्षी निगद्यते । .. भावकर्म सृजनात्मा तथा पुद्गलकर्मकृत् ॥११५॥
પ્ર.–જે આત્મા રાગાદિસ્વરૂપ ભાવકને જ કર્તા હોય તે તેને દ્રવ્યકર્મને કર્તા કેમ કહેવાય છે? " ઉ.-વાદળ પાણી જ વરસાવે છે છતાં ધાન્ય વરસાવનારું કહેવાય છે તેમ રાગાદિસ્વરૂપ ભાવકર્મને સર્જતે
