________________
આત્મનિશ્ચય
૪૨પ
--
--
-
-
--
-
-
--
----
--
----
-
-
--
શામાં અન્યત્ર પ્રથમ સમયસિદ્ધ, અપ્રથમ સમયસિદ્ધ, વિગેરે જે ભેદ આવે છે તેનું નિરૂપણ દ્રવ્યાર્થિકનય દષ્ટિથી ત્યાં ત્યાં કરવામાં આવ્યું છે કે અમુક સમયની વિવક્ષાએ તે જ સમયે સિદ્ધ થયેલાં બધા આત્મદ્રવ્ય પ્રથમ સમયસિદ્ધ કહેવાય અને તે વિવક્ષિત સમયથી અપર સમયેમાં સિદ્ધ થયેલાં આત્મદ અપ્રથમ સમયસિદ્ધ કહેવાય. હવે અહીં આત્મદ્રમાં જે પ્રથમ પ્રથમ-સિદ્ધત્વને ભેદ પાડવામાં આવ્યું તે કાળની વિવફાથી ભેદ પાડે છે. આમ અહીં સિદ્ધદ્રવ્યન બધા સિદ્ધો સમાન છતાં કાળને ઉપચાર કરવાથી તે સિદ્ધદ્રવ્યમાં ભેદ પાડવામાં આવ્યું. ટૂંકમાં દ્રવ્યાર્થિક નયદષ્ટિથી થતો આ પ્રથમા પ્રથમસિદ્ધત્વભેદ કલૌપચારિક બની ગયે. જ્યારે પર્યાયાર્થિક નયદષ્ટિથી તે શુદ્ધપર્યાયરૂપ જે આત્મા જ્યારે બને ત્યારે તેનામાં પ્રથમ સમયસિદ્ધત્વ આવે અને પછી તે જ આત્મા દ્વિતીયાદિક્ષણે નથી કિન્તુ અપરશુદ્ધપર્યાયાત્મક આત્માઓ છે એ બધા આત્માઓમાં અપ્રથમસમયસિદ્ધવ આવે. આમ ૪, ૩, ૪ દરેક આત્મા શુદ્ધપર્યાયસ્વરૂપ બને તે વખતે તેનામાં પ્રથમ સમયસિદ્ધવ આવે અને પછી તે ૪ વિગેરે શુદ્ધપર્યાયાત્માના પિતાના-(સાતીય) બીજા પર્યાયમાં અપ્રથમસમયસિદ્ધત્વ આવે. આમ અહીં અમુક કાળની વિવક્ષા કરવી પડતી નથી માટે આ પર્યાયાર્થિક નયદષ્ટિથી જ શુદ્ધપર્યાયસ્વરૂપ આત્મા માનવાથી જ પ્રથમાપથમવાદિ ભેદો તાત્વિક બને છે. (ઔપચારિક બનતા નથી.)૨૬ •
૨૬. સા. વાર્તા ઃ ૯, ૨૬.
