________________
૨૩૨
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્થ ઉત્પન્ન ન થયા કરે? માટે ત્યાં પણ એ અંગેને મલાવનાર કોઈ પુરુષની જરૂર તે રહે છે જ. તે જ રીતે પાંચભૂતને એકઠા કરનાર કેઈ જ્ઞાન (ચેતન) વ્યક્તિની જરૂર રહે જ છે. તે વ્યક્તિ તે જ આત્મા. આમ તમારા જ દૃષ્ટાન્તથી ઉલટી,
સ્વતન્ત્ર આત્માની સિદ્ધિ થઈ જાય છે. [૪૦] રાગરાસ્વૈિચિત્ર્ય – અધ્યાત્મતમામ
सुखदुःखादिसंवित्ति-विशेषो नान्यथा भवेत् ॥२३॥
વળી તમે “રાજા રંક વિગેરે વૈચિત્ર્યને સ્વાભાવિક કહ્યું” તે ય બબર નથી. કેમકે જે આ વિચિત્રતા પાછળ કોઈ હેતુ જ ન હોય તે જગતના સઘળા ય માણસે રાજા કેમ ન હોય? અથવા બધાય રંક કેમ ન હોય? આવું તે છે નહિ. માટે જ વિચિત્રકાર્યનું વિચિત્ર કારણ માનવું જ જોઈએ. એ કારણ તે જ કર્મ....જેવું જેનું કર્મ, તેવું તેનું ફળ.
હવે આ કર્મ તે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ શરીરમાં સંભવી શકતું નથી, માટે તેના આધાર તરીકે શરીરથી ભિન્ન આત્માને માન જ પડશે.
જે આમ ન માનીએ તે ભિન્ન ભિન્ન જેને જે સુખદુઃખાદિની ચિત્રવિચિત્ર અનુભૂતિ થાય છે તે ઘટી શકશે નહિ. માટે સુખાદિની વિચિત્ર અનુભૂતિથી કર્મનું અનુમાન કરવું જોઈએ અને તે કર્મના આધાર તરીકે આત્મા સિદ્ધ થઈ જ જાય છે. ૧૪૧
૧૪૧. વિ. આવ. ભાગ . ૧૬૧૨, ૧૬૧૩.
