________________
ગ સ્વરૂપ
૩૧૧ જે કર્મ ચિત્તનું ધન ન કરે તે કર્મને કર્મવેગ કહી શકાય નહિ. [५२३] न च तत्कर्मयोगेऽपि फलसङ्कल्पवर्जनात् ।
संन्यासो ब्रह्मबोधाद्वा, सावद्यत्वात्स्वरूपतः ॥२९॥
પ્રશ્ન-યજ્ઞયાગાદિ કર્મવેગમાં (કર્મચગની આરાધનામાં) પણ ચિત્તના દોષને ત્યાગ (સંન્યાસ) થઈ શકે છે કેમકે ત્યાં પણ જે સ્વર્ગાદિ ફળને સંકલ્પ ન હોય અથવા તે આત્માનું જ્ઞાન થયું હોય તે દોષ ત્યાગ કેમ ન થાય? અને એ રીતે દોષ ત્યાગ થતાં ચિત્તશુદ્ધિ પણ થાય એટલે પછી જ્ઞાનેગ પણ પ્રાપ્ત થઈ જાય.
ઉત્તર–ના. જે યજ્ઞયાગાદિ કહેવાતે કર્મગ છે, તે સ્વરૂપતઃ (હિંસાદિ સ્વરૂપ હેવાથી) સાવદ્ય છે માટે તેનાથી દોષ સંન્યાસ અને ચિત્તશુદ્ધિ થઈ શકે જ નહિ.
જે ચિત્તમાં હિંસક પ્રવૃત્તિ કરવાનો સંકિલષ્ટ પરિણામ છે તે ચિત્તમાં તેવી પ્રવૃત્તિથી શુદ્ધિ કયાંથી સંભવે?
[५२४] नो चेदित्थं भवेच्छुद्धि!हिंसादेरपि स्फुटा।
श्येनाद्वा वेदविहिताद्विशेषानुपलक्षणात् ॥३०॥
અને જે વેદને માનનારાઓને એ જ આગ્રહ હોય કે, “સ્વરૂપતઃ સાવદ્ય એવું પણ યજ્ઞાદિનું કર્મ ચિત્તશુદ્ધિ કરી શકે છે. તે તે પછી પિતાના ઈષ્ટદેવતા સમક્ષ જંગલી લેકે જે ગેવધ વિગેરે કરે છે તે પણ કેમ ચિત્તશુદ્ધિ ન