________________
૨eo
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્થ
[४४६] नास्ति निर्वाणमित्याह-रात्मनः केऽध्यबन्धतः ।
प्रारुपश्चायुगपद्वापि, कम्मबन्धाव्यवस्थिते: ॥६३॥' (૫) મેક્ષ નથી : યાજ્ઞિક મત પ્રતિપાદન :
આત્માને મોક્ષ થતું જ નથી કેમકે જે બંધાતે હેય તેને છૂટવાનું હોય. આત્મા કર્મથી બંધાતો જ નથી તે તેને મિક્ષ તે શેને હેય?
પ્રશ્ન-આત્મા કર્મથી કેમ બંધાતો નથી ?
ઉત્તર-જે આત્મા કર્મથી બંધાતું હોય તો તેની સામે ત્રણ પ્રશ્નો મૂકી શકાય કે,
(૧) આત્મા ઉત્પન્ન થાય તે પૂર્વે જ કર્મ ઉત્પન્ન થાય છે? અને તે કર્મથી તે બંધાય છે? જે આ વસ્તુસ્થિતિ હોય તો તે તદ્દન અસંગત બીના છે. કેમકે આત્માના કતૃત્વને લીધે જ કર્મમાં કર્મવ આવે છે. હવે આત્મા જ ન હોય ત્યારે કર્તુત્વ વિના કર્મ જેવી કઈ વસ્તુ હસ્તી ધરાવી શકે જ નહિ, અને કર્મ વિના આત્માને બંધ ન હેય...બંધ વિના મોક્ષ પણ ન જ હોય.
(૨) તે શું આત્મા પહેલે ઉત્પન્ન થાય છે અને પછી તેને કર્મ બંધાય છે? આ વાત પણ બરોબર નથી. કેમકે કેઈ હેતુ વિના આત્મા ઉત્પન્ન થાય જ શી રીતે ? ઉત્પત્તિનું કારણ તે જોઈએ જ ને? | (૩) તે શું આત્મા અને કર્મ યુગપત (એકી સાથે) ઉત્પન્ન થાય છે? આ વાત પણ બરોબર નથી. કેમકે યુગ
