________________
વૈરાગ્ય-સંભવ
ટૂંકમાં ભવમાં નૈગુણ્યનું દર્શન હેય તે ભેચ્છાનાશરૂપ વૈરાગ્ય થાય અને તે વૈરાગ્ય પણ વિષયમાં અપ્રવૃત્તિથી જ સંભવે...
સારાંશ –(૧) ભવનૈયદર્શન હોય તે વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થાય........ (૨) જ્યાં વિષયોમાં પ્રવૃત્તિ હોય ત્યાં વૈરાગ્ય ન સંભવે. [११२] चतुर्थेऽपि गुणस्थाने नन्वेवं तत् प्रसज्यते ।
युक्तं खलु प्रमातृणां भवनैर्गुण्यदर्शनम् ॥१०॥
પ્ર...તે પછી હવે ચતુર્થ ગુણસ્થાને પણ વૈરાગ્ય (ભવેચ્છાનાશ) હોવાની આપત્તિ આવશે. કેમકે ચતુર્થ ગુણસ્થાને સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માઓને ભવનેગુંણ્યનું દર્શન તે હોય જ છે. ભવનેગૃષ્ય દર્શન એ વૈરાગ્યનું કારણ છે. કારણ હોય ત્યાં કાર્ય હોવું જ જોઈએ. પણ શું ચતુર્થ ગુણસ્થાને વિષય-વૈરાગ્ય હોઈ શકે ખરે? કેમકે ત્યાં વિષયમાં પ્રવૃત્તિ હોય છે.
તમે જ કહ્યું છે કે જે વિષયમાં પ્રવૃત્ત હોય તેને વૈરાગ્ય ન હોય.
પણ બીજી બાજુ વિચારતાં ભવનૈગુણ તે ત્યાં છે જ માટે ત્યાં ભવેચ્છાનાશરૂપ વૈરાગ્ય હોવાની આપત્તિ આવશે. [] , વારિત્રમોર્ચ મદિના વણથં વહુ
यदन्यहेतुयोगेऽपि फलायोगोत्र दृश्यते ॥११॥
તમારી વાત સાચી છે. ચતુર્થ ગુણસ્થાને વૈરાગ્યના બીજા બધા કારણે ભવસ્વરૂપવિજ્ઞાન ભવનેગૃષ્યદર્શનાદિ