________________
૨૨૦
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્થ
સપૂર્ણ–એક–આત્માને અમુક આત્માએ જાયે એ શી રીતે કહી શકાય? એટલે આત્માથી તેના ગુણસ્વરૂપ શ્રત જ્ઞાનને ભેદ પાડીને વ્યવહારનય એમ કહે કે જે આત્મા સર્વશ્રુત-ચતુર્દશપૂર્વ–ને જાણે તે શ્રુતકેવલી કહેવાય.” હવે આ ભેદપરક પ્રતિપાદન તે શક્ય છે. એટલે આ રીતે નિશ્ચયાર્થ-શ્રુતકેવલિત્વને પ્રતિપાદક વ્યવહાર બની શકે છે માટે આટલી અપેક્ષાએ વ્યવહારનયમાં પ્રાધાન્ય માની શકાય, પણ હજી આગળ વધીને નિશ્ચયનય કહે છે કે વસ્તુતઃ તે શ્રુતજ્ઞાનને ભેદ પાડીને તે શ્રુતજ્ઞાન ગુણદ્વારા તે વ્યવહાર નય, નિશ્ચયાર્થીનું ભલે પ્રતિપાદન કરે પણ તે શ્રુતજ્ઞાન પણ વિચારીએ તે વસ્તુતઃ આત્મા જ છે. કેમકે ગુણ એ ગુણ સ્વરૂપ જ છે. એટલે વળી એ પ્રતિપાદન નિશ્ચયમાં જ પર્યવસાન પામી - જાય છે. માટે છેવટે તે વ્યવહારનયની બિલકુલ ઉપયોગિતા જ નથી એમ અમે (એકાન્ત નિશ્ચયવાદી) માનીએ છીએ.”
આના ઉત્તરમાં વ્યવહારનયવાદી કહે છે કે જે આ રીતે વ્યવહારનયને બિલકુલ-ગૌણભાવે પણ-નહિ માને તે તમારા માનેલા નિશ્ચયનયમાં પ્રાધાન્ય શી રીતે આવશે? કેમકે પ્રાધાન્યભાવ એ ગૌણભાવને સાપેક્ષ વસ્તુ છે. કેઈ ગૌણ હોય તે જ તેની અપેક્ષાએ અમુક પ્રધાન કહેવાય. જે વ્યવહાર ગૌણ પણ ન હોય તે નિશ્ચય કેની અપેક્ષાએ પ્રધાન કહેવાશે ?
વળી નિશ્ચય (જ્ઞાનાત્મા=જ્ઞાનસ્વરૂ૫) નયના જેટલા સ્વાર્થ છે એ બધા વ્યવહાર (શબ્દાત્મા=શબ્દસ્વરૂપ) નયના
