________________
૦
સુખભેગની સામગ્રી દૂર કરવી; એની કલ્પનાને પણ હાંકી કાઢવી અને પ્રાપ્ત સુખભેગથી પણ દૂર રહેવું એનું નામ વૈષયિક અપ્રવૃત્તિ. પછી નવા મેળવવાની તે વાત જ ક્યાં રહી?
આમ અધ્યાત્મના પ્રેમી આત્માએ દખ્ખ અને તૃષ્ણથી દૂર રહેવાની આવશ્યકતા સમજી લેવી ઘટે. દમ્ભ અને તૃષ્ણ નિર્બલ પડતાં જાય એમ અધ્યાત્મ ખીલતું જાય; અધ્યાત્મને પિષક ગુણ ખીલતા જાય.
દમ્સ દૂર થતો જાય એમ આત્મામાં સૌહાર્દ પ્રગટે સરળતા જન્મ અને અહમ ચૂર ચૂર થતું જાય. અને તૃષ્ણક્ષય થતો જાય તેમ તેમ આત્મામાં સૉષનાં પારિજાતક ખીલતાં જાય. અને મેહની દુર્ગધ દૂર હટતી જાય. બાકી દર્ભના કાદવ અને તૃષ્ણની વિષ્ટાથી ખરડાયેલું અધ્યાત્મ આત્માને સિદ્ધિના સોપાન ઉપર ચઢાવવાને બદલે સંસારવૃદ્ધિની ગહન ગર્તામાં જ ધકેલી દે. આમ અવિવેકી આત્માનું અધ્યાત્મ પણ આત્માના શત્રુ તરીકેની ગરજ સારે. અને અનન્તસુખના ઉત્કૃષ્ટ અનુભવને બદલે સંસારની અનેકવિધ યાતનાઓથી ભરેલી સુદીર્ઘ મુસાફરીનું કારણ બને.
દલ્મ અને તૃષ્ણથી ખરડાયેલાં ધર્માનુષ્ઠાને પણ અધ્યાત્મના પષક ન બનતાં સંસારના જ પિષક બને છે. અને સંસાર એટલે જ દુઃખની ખાણ. તે એમ કહી શકાય કે વિવેકરહિત ધર્માનુષ્ઠાન પણ આત્મા માટે સરવાળે દુઃખદાયક જ નીવડે.
અધ્યાત્મની સિદ્ધિ માટે પાંડિત્ય કરતાં પણ વધુ જરૂરી છે નિર્મલ આત્મદર્શન. આમ બને તે જ અધ્યાત્મસિદ્ધીની વાત સમજમાં ઊતરે. અન્યથા સિદ્ધિનાં બધાં કારણો મેળવીને આત્મા દુઃખમાં ને દુઃખમાં જ સબડતો રહી જશે.
અખંડ અને અનન્ત સુખ પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા ધરાવનાર દરેક આત્માએ અધ્યાત્મ સમજવું જ રહ્યું. સમજીને એ પન્થ મહાન