________________
૨૫૮
શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રન્થ
સ્વભાવ માનવા જતાં તેમના અનિર્માણની આપત્તિ આવતી હોય તે ભલે તેમાંથી કોઈ પણ વિષય સમ્બન્ધ કરવાના સ્વભાવવાળા ન બને પણ અર્થે જ સાક્ષાત્ ચૈતન્ય સમ્બન્ધ કરવાના સ્વભાવવાળા તો કલ્પી શકાય છે ને? તેથી હવે પેલી અનિમેશાની આપત્તિ નહિ જ આવે. અને બુદ્ધિતત્વને “વિષયાવચ્છેદ કરવા માટે સ્વતન્ત્ર માનવું નહિ પડે.
(૩) ઘટાદિ અર્થો પણ સાક્ષાત ચેતન્યાવચ્છેદ ન કરી શકે :- ઉ–ના, જો આ રીતે ઘટાદિ અને સ્વભાવ જ તે માનીએ કે તેઓ બધા ચૈતન્ય સમ્બન્ધી બની જાય છે તે પછી ઘટ પદાર્થ મને દેખાઈ રહ્યો છે, (દષ્ટ છે) અને પટ પદાર્થ મને નથી દેખાતે, (અદષ્ટ છે) તે જે દૃષ્ટદષ્ટ વિભાગ જગતમાં છે, તે અનુપપન્ન થઈ જશે કેમકે હવે તે બધા ઘટ પટાતિ અને જૈતન્ય સમ્બન્ધી બની જવાને સ્વભાવ મા એટલે બધા ચૈતન્ય સમ્બન્ધી બનવાથી બધા ય દુષ્ટ જ બની જશે....અદષ્ટ કેઈ નહિ રહે.
પૂ. પક્ષ –સારું, ત્યારે એમ કરે. આ આપત્તિને લીધે ઘટાદિ અને સાક્ષાત્ ચૈતન્ય સમ્બન્ધિત્ત્વ સ્વભાવવાળા ન માને, પણ ઇન્દ્રિય માત્ર દ્વારા (મન વિના) ચૈતન્ય સમ્બન્ધિત્ત્વ સ્વભાવવાળા માને. એટલે હવે જે ઘટાદિ અર્થ ઇન્દ્રિય દ્વારા ચેતન્ય સમ્બન્ધી બનશે તે જ દષ્ટ બનશે. બીજા અદષ્ટ જ રહેશે. આમ દૃષ્ટાદષ્ટ વિભાગ ઉપપન્ન થઈ જશે.
