________________
૧૯
સમજી શકે. યા જેના હૃદયમાં કમમાં કમ શ્રદ્ધાદીપને મંગલપ્રકાશ ઝગમગ ઝગમગ અજવાળાં પાથરતે હેય એ માની શકે–સમજી તે. એ ય ન શકે. એટલે જેની બુદ્ધિમાં આ વાત ન બેસે એ હજુ શ્રદ્ધાની. ભૂમિકાથી પણ ઘણો દુર છે પછી અનુભવગમ્યતાની તો વાત જ શી ?
અધ્યાત્મના સુખનું એક બિન્દુ પણ જેણે આસ્વાદું અને તે વસન્તની મસ્તી અને શરદની શોભામાં ઉન્માદનાં જ દર્શન થાય. છે. ઉન્માદ એટલે જ વિકૃતિ. વિકૃતિ એટલે જ દુઃખ. આ છે અધ્યાત્મીઓનું સંસારદર્શન. એને હવે પ્રિયાના આલિંગનમાં અને અધરના અમૃતપાનમાં શો આનન્દ આવે ? આનન્દ ? બહુ આગળ. વધી ગયા. પ્રશ્ન તે એ છે કે કેટલું કિકું લાગે? ઉત્તર છે, સાવ ફિકકું; એકદમ નીરસ. એટલું જ નહીં પણ ખરેખર કષ્ટદાયી લાગે. અધ્યાત્મીને મન સંસારની સર્વોત્કૃષ્ટ સુખલીલા તો કાદવમાં ખરડાવાથી અને ઉકરડામાં આળોટવાથી વિશેષ કાંઈ જ નથી.
અધ્યાત્મના એક બિન્દુમાં જે આટલું સુખ ભર્યું હોય તે અધ્યાત્મના રસસાગરનું સુખપ્રમાણુ વર્ણવવું એ તે લેખિનીની. શક્તિ બહારની વસ્તુ છે.
જેમ પ્રમાણમાં અધ્યાત્મ સુખ ઘણું જ મોટું છે તેમ ગુણ વત્તામાં પણ એ ખૂબ જ ચઢિયાતું છે. સૌથી પ્રથમ અને અનુત્તર મહત્ત્વ ધરાવતી એની ગુણવત્તા એ છે કે એ સ્વાધીન અને સ્વયંભૂ છે એટલું જ નહીં પરન્તુ તેના અંશને આસ્વાદ બીજા વિશાલ અને વિરાટ અધ્યાત્મનું સર્જન કરે છે. છે આ ખૂબી કઈ ભૌતિક સુખમાં ? રસમય ભોજન કરવાથી ભોજન વધે છે ? ભાગ સામગ્રીના ઉપભેગથી એ વધે છે? અને પરની અપેક્ષા વિના કયાંય સુખ મળે છે? અહીં તો અધ્યાત્મના સ્વયંભૂ અને સ્વાધીન આનન્દના ઉપભોગથી એની વૃદ્ધિ થાય છે. ઉપરાન્ત વૈષયિકમુખ જેવી કોઈ
