________________
અપ્રવૃત્ત છે. વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ વિનાની આ અદ્ભુત પ્રક્રિયાને જગતનું કઈ વિજ્ઞાન આંબી શકે એમ છે ખરું ? રે ! સમજાવી શકે એમ પણ છે ? અરે જવા દો ને, સમજી શકવાની પણ યોગ્યતા છે ખરી ? આ અદ્ભુત પ્રક્રિયા તે આત્મરસનો ભેગી જ ભાણી શકે એમ છે. અધ્યાત્મની આ પ્રક્રિયા ભલે ને ગમે એટલી સેમ કે લધુ જણાતી હોય તો પણ જગતને કઈ પણ વિરાટ આ પ્રચ્છન્ન વિરાટ વામનની તુલનામાં આવી શકે એમ નથી.
હાલતા ચાલતા દેહના દુર્ગમાં આત્મા નિશ્ચલ બની ગયે. મેહરાજાના રાજમાં ખળભળાટ મચી ગયો.મોહસૈન્યના પ્રબલ ધસારા સામે પણ અહીં આત્માએ ઝીલેલી ટકકર ખરેખર અદ્ભુત, અત્યભુત હોય છે. પરંતુ આ કક્ષાએ આત્મામાં ચંચલતાના વમળ પેદા કરવાના મેહના તમામ પ્રયત્નો નિષ્ફળ જાય છે. અને મેહ અને વિદાય લે છે. આત્મા નિશ્ચલતાના બળ ઉપર નિર્મોહિતાની એક વધુ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે છે. નિર્મોહિતાની સિદ્ધિ વિરે હજુ ઘડી બે ઘડી થઈ નથી કે આત્મામાં જ્ઞાનનો વિરાટ જાગે છે અને દર્શનની નિઃશેષ નિર્મલતા પ્રગટે છે. આમ આત્મા અધ્યાત્મની ચરમસીમાને આંબીને સંસાર સાગરના કપરા રણયુદ્ધને જીતીને સદા–સર્વદા માટે અપરાજેય બની જાય છે.
નિઃશેષ જ્ઞાનને અનુત્તર વિરાટ ! અશેષ દર્શનની નરી નિમલતા! અહીં પૂરો થાય છે આત્મવિજય. અહીં સંપૂર્ણ થાય છે અધ્યાત્મસિદ્ધિ.
આમ છતાં બાકી છે એક વસ્તુ. જગતને અધ્યાત્મની રસલ્હાણું કરવાની. શેષ સિદ્ધિનાં ચરણચુમ્બન માણી ચૂકેલા આત્મામાં સાહજિક ભાવે એક નવું અભિયાન આરંભાય છે. આત્મવિજયીને તે કશું
