________________
અધ્યાત્મ સ્વરૂપ
૩૧
, કહેવાય છે કે દેડકાના દેહનું ચૂર્ણ રેતીમાં મળી જાય પણ જ્યારે કયારે વરસાદ પડે ત્યારે તે ચૂર્ણના દરેક કણમાંથી એકે દેડકે ઊત્પન્ન થઈ જાય. આમ તત્કાળ એક દેડકાને નાશ થવા છતાં વર્ષોના જલને સ્પર્શ થતાં જ લાખો દેડકાઓ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે.
પણ જે ત્રીજી અનુબન્ધશુદ્ધ કિયા છે એનાથી તો સર્વથા દોષહાનિ થઈ જાય છે. કેમકે અહીં શાસ્ત્રોક્ત ગૌરવ લાઘવનું જ્ઞાન જોડાય છે.
દેડકાના દેહના જે ચૂર્ણની અગ્નિથી ભસ્મ બનાવી દીધી, તેમાંથી પછી લાખ વર્ષા–જલના સંગ થાય તો પણ એકે ચ દેડકે ઊત્પન્ન થઈ શક્તા નથી. તેવું જ આ દોષહાનિનું સમજવું.૧૪ [५०] अपि स्वरूपतः शुद्धा, क्रिया तस्माद्विशुद्धिकृत् ।
मौनीन्द्रव्यवहारेण मार्गबीजं दृढादरात् ॥२६॥ આ શ્લેકમાં સૂચવેલું ‘તરમાતું પદ ઉપસંહાર-સુચક છે.
અશુદ્ધક્રિયા પણ જે મેક્ષાભિલાષના સદાશયથી શુદ્ધ ક્રિયાને હેતુ બને તે તે અધ્યાત્મસ્વરૂપ કહેવાય એવું પ્રતિપાદન પ્રસ્તુત અધિકારના સોળમા શ્લેકમાં કર્યું છે એ વાતને અનુલક્ષીને ઉપસંહાર કરતાં ગ્રન્થકાર કહે છે કે, તેથી યમ(૧૪) (૧) ઉપદેશરહસ્ય ગા. ૭ મી (૨) યોગબિન્દુ ફ્લેક-૧૧
૨૧૭–૨૨૦. (૩) વિંશતિવિંશિકા ૨૨૧ શ્લેક ૨૦ મે. (૪) ઉપદેશ રહસ્ય પૃ. ૩.
