________________
૧ ૧
ગાથા - ૪
.. અધ્યાત્મમત પરીક્ષા , અવતરંણિયાર્થ-નકુથી પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, પારદ્રવ્યના સંગમાં શુદ્ધ ઉપયોગરૂપ આત્માનો અધિકાર સંભવતો નથી, કેમ કે તેનું પરિદ્રવ્યના સંગનું, અશુદ્ધ ઉપયોગરૂપ શુદ્ધ ઉપયોગના છેદનું આયતનપણું કારણપણું, છે. અને તે પરદ્રવ્યનો સંગ હોતે છતે ત્યાં તે પરદ્રવ્યવાળી વ્યક્તિમાં, સ્વદ્રવ્યપ્રતિબંધરૂપ શ્રમણ્યના પરિપૂર્ણ આયતનનો અસંભવ છે. અને તે પ્રમાણે આટલી ઉપધિના સંબંધમાં શ્વેતાંબરોને મુનિભાવરૂપ અધ્યાત્મની સંભાવના કઈ રીતે થાય? એ પ્રકારની વિવાથી ફુરિત થયો છે ઉત્તર ઓષ્ઠ જેનો અને અધ્યાત્મના સ્વરૂપને બતાવતાં વચમાં ઉપસ્થિત એવા દિગંબરને જોઇને ધર્માનુરોધી એવા પરદ્રવ્યની અધ્યાત્મ અવિરોધિતાને દેખાડે
ભાવાર્થ ‘પર વ્યસફે' - તાત્પર્ય એ છે કે પોતાના આત્મદ્રવ્યમાત્રમાં પ્રતિબંધ રાખવો તે રૂપ શ્રમણ્યભાવ છે, અને તેનું પરિપૂર્ણ આયતન=કારણ, સર્વથા પારદ્રવ્યનો ત્યાગ છે. તેથી જેણે પરદ્રવ્યનો ત્યાગ કરેલ નથી તે વ્યક્તિમાં પરિપૂર્ણ આયતનનો અસંભવ છે. આ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષીનો કહેવાનો ભાવ છે.
ગાથા -
ण विणा रागद्दोसे अज्झप्पस्सेह किंचि पडिकूलं ।
परदव्वं उवगरणं किं पुण देहुव्व धम्मटुं ॥४॥ (न विना रागद्वेषौ अध्यात्मस्येह किञ्चित् प्रतिकूलम् । परद्रव्यमुपकरणं किं पुनः देह इव धर्मार्थम् ॥४॥ )
| ગાથાર્થ - અહીંયાં=સંસારમાં, રાગ-દ્વેષને છોડીને અધ્યાત્મને કાંઇ પ્રતિકૂલ નથી, તો વળી ધર્મને માટે દેહની જેમ ઉપકરણરૂપ પરદ્રવ્યનું શું? અર્થાત્ પરદ્રવ્યરૂપ ઉપકરણ પ્રતિકૂળ નથી.
ટીકા થવસ્તુ થર્મોપરાપાર વ્યતિથી શ્રામવિરોધતામાક્ષ ક્ષપવિતવંગર્યનુયુમદે -किं स्वरूपत एव तस्य शुद्धोपयोगविरोधित्वं रागद्वेषद्वारा वा? आद्येऽतिप्रसङ्गो, द्वितीये तु धर्मसाधनतया धर्मार्थमुपादीयमानस्य तस्य शरीरस्येव तदनुगुणत्वमेवेति कुतस्तद्विरोधित्वम्? यथोक्तसिद्धान्तविधिनाऽऽदीयमानस्य तस्य रागद्वेषाऽजनकत्वात्।
દર ' નો અર્થ જે પ્રમાણે છે અને તેનો તત્રની સાથે અન્વય છે. અર્થાત્ જે શ્રમણ્યની વિરોધિતા છે, ત્યાં અમે પૂછીએ છીએ, એ પ્રમાણે અન્વય છે.
ટીકાર્ય - વત્' જે ખરેખર ક્ષપણકો દિગંબરો, ધર્મોપકરણનું પણ પરદ્રવ્યપણું હોવાને કારણે શ્રમણ્યવિરોધિતા કહે છે, ત્યાં આ એટલે વફ્ટમાણ અને પ્રશ્ન કરીએ છીએ કે, શું સ્વરૂપથી જ તેનું અર્થાત્ પરદ્રવ્યરૂપ ધર્મોપકરણનું શુદ્ધ ઉપયોગનું વિરોધીપણું છે? કે રાગ-દ્વેષ દ્વારા વિરોધીપણું છે? આદ્ય વિકલ્પમાં અર્થાત્ સ્વરૂપથી જ પરદ્રવ્યરૂપ ધર્મોપકરણનું શુદ્ધ ઉપયોગનું વિરોધીપણું છે, તેમાં અતિપ્રસંગ આવશે; તે આ પ્રમાણે- ધર્મોપકરણ પરદ્રવ્ય હોવાને કારણે સ્વરૂપથી શુદ્ધ ઉપયોગના વિરોધી છે, તો શરીર પણ અને આહારાદિ પણ પરદ્રવ્ય હોવાને કારણે,
