________________
૨૧૦
અવતરણિકા :- તથાદિ
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
ગાથા :
ગાથા - ૫૨-૫૩
અવતરણિકાર્ય :- પૂર્વમાં કહ્યું કે ઉભય પણ આ અર્થાત્ પરદ્રવ્યનું દાન અને હરણ, નિશ્ચયથી નિર્મૂલ જ છે, એ જ વાત ‘તથાર્દિ’થી બતાવે છે
जोगवसेणुवणीया इट्ठाणिट्ठा य पोग्गला जे हु । अण्णा ते जीवाउ जीवो अण्णो अ तेहिन्तो ॥ ५२॥ ( योगवशेनोपनीता इष्टा अनिष्टाश्च पुद्गला ये खलु । अन्ये ते जीवाज्जीवोऽन्यश्च तेभ्यः ॥५२॥ )
ગાથાર્થ :- યોગના વશથી ઉપનીત જે ઇષ્ટ અને અનિષ્ટ પુદ્ગલો છે, તે જીવથી અન્ય છે અને જીવ પણ તેઓથી=પુદ્ગલોથી, અન્ય છે.
टीst :- रागद्वेषपारवश्यात् कोपप्रसादादिपरिणताश्चित्तपुद्गलाः स्तुतिनिन्दादिपरिणताश्च वचनपुद्गलाः सुगन्धदुर्गन्धादिपर्यायपरिणता ग्रहणयोग्यपुद्गलाश्चानियन्त्रितैर्मनोवाक्काययोगैरुपनीयमाना अदान्तेन्द्रियाणामिच्छाद्वेषविषयीभवन्तोऽपि सर्वथा पृथग्भावभाजनतया न जातु जीवस्य स्वभावं भजन्ते, ज्ञानवत्त्वाऽज्ञानवत्त्वाभ्यां जीवपुद्गलयोरन्यत्वात् ॥५२॥
ટીકાર્ય :- (૫૨ના) કોપપ્રસાદાદિપરિણત ચિત્તપુદ્ગલો, (પરના) સ્તુતિનિંદાપરિણત વચનપુદ્ગલો અને સુગંધ દુર્ગંધાદિપર્યાયપરિણત એવા ગ્રહણયોગ્ય પુદ્ગલો, અનિયંત્રિત મન-વચન-કાયા વડે કરીને, રાગ-દ્વેષના પારવશ્યથી અદાંત ઇન્દ્રિયવાળાને ઇચ્છા અને દ્વેષના વિષયવાળા થવા છતાં પણ, સર્વથા પૃથભાવની ભાજનતા હોવાને કારણે, ક્યારે પણ જીવના સ્વભાવને પ્રાપ્ત કરતા નથી. કેમ કે જ્ઞાનવત્ત્વ અને અજ્ઞાનવત્ત્વ દ્વારા જીવ અને પુદ્ગલનું અન્યપણું છે.
ભાવાર્થ :- પરના કોપાદિપરિણત પુદ્ગલો દ્વેષનો વિષય થાય છે અને પ્રસાદાંદિપરિણત પુદ્ગલો ઇચ્છાનો વિષય થાય છે; તો પણ જીવના પરિણામરૂપે તે થતાં નથી, તેથી જીવ તેને ગ્રહણ કરતો નથી, એ પ્રકારનો નિશ્ચયનયનો આશય છે.પર
અવતરણિકા :- નવેવ સમુચ્છિન્ના સ્વપરદ્રવ્યાવ્યિવસ્થત્યન્નાહ
અવતરણિકાર્ય :- ‘નનુ’થી પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, આ પ્રમાણે=ગાથાનં-૫૧ અને ૫૨માં કહ્યું કે જીવથી પુદ્ગલ દ્રવ્ય જુદું છે, તેથી તેનું દાન-હરણ થઇ શકે નહિ એ પ્રમાણે, સ્વ અને પરદ્રવ્યાદિની વ્યવસ્થા નાશ પામશે, એથી કરીને કહે છે –
