________________
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
ગાથા - ૫૪-૫૫ . . . . . . . . . . અધ્યાત્મમત પરીક્ષા.....
૨૧૭ ભોગાંતરાયકર્મના ક્ષયોપશમથી યુક્ત એવી પુણ્ય પ્રકૃતિના વિપાકથી ભોગ થાય છે. પરંતુ આ પણ નિશ્ચયનયને અભિમત નથી, છતાં વ્યવહારનયને અભિમત જે ભોગ થાય છે, તેમાં પણ ભોગયોગ્ય વસ્તુ પોતાને આધીન છે તેનાથી ભોગ થાય છે એમ નથી, પરંતુ પુણ્યપ્રકૃતિનો ઉદય છે તેનાથી થાય છે; તે રૂપ સૂક્ષ્મ અવલોકન કર્યું, તે નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિ છે.
આનાથી એ પ્રાપ્ત થયું કે, પદાર્થને સૂક્ષ્મરૂપે જોવો તે નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિ છે; અને તે વખતે પણ કર્મથી પોતાના આત્માને ભિન્નરૂપે જોયા વગર જ, નિશ્ચયનયે પ્રસ્તુતમાં જે યુક્તિ આપી, કે ભોગાંતરાયકર્મના લયોપશમથી યુક્ત એવી પુણ્યપ્રકૃતિના વિપાકથી ભોગ થાય છે, તે સ્થાનને આશ્રયીને તે નિશ્ચયનય, વ્યવહારઉપજીવી નિશ્ચયનય છે; કેમ કે વ્યવહારનય આત્મા અને કર્મનો અભેદ માને છે, તેમ પ્રસ્તુતમાં નિશ્ચયનયે પણ કર્મ અને આત્માનો અભેદ સ્વીકારીને, વ્યવહારનયે ભોગ્યવસ્તુને આધીન ભોગની પ્રાપ્તિ સ્વીકારી તેનું નિરાકરણ કરીને, પુણ્યપ્રકૃતિને આધીન ભોગ બતાવવા યત્ન કર્યો; તેથી વ્યવહાર ઉપર જીવનાર આ નિશ્ચયનય છે.Jપયા
અવતરણિકા - અર્થવ પરમિન્ના તાપમનિનામપયનવિષ્યન્ત
અવતરણિકાર્ય - આ પ્રમાણે=પૂર્વમાં નિશ્ચયનયવાદીએ વ્યવહારનયવાદીને કહ્યું કે તમે જે સ્વત્વ બતાવ્યું તે વાસ્તવિક નથી એ પ્રમાણે, પરમાં પણ સ્વત્વના અભિમાની એવા વ્યવહારનયને અપાય બતાવતાં કહે છે
ગાથા - ગો પરāમિ પુજને વરે મૂકો અમસંવM |
सो कह आयसहावं गिद्धो विसएसु उवलहइ ॥५५॥ ____( य: परद्रव्ये पुनः करोति मूढो ममत्वसङ्कल्पम् । स कथमात्मस्वभावं गृद्धो विषयेषूपलभते ॥५५॥ )
ગાથાર્થ જે મૂઢ જીવ પરદ્રવ્યમાં મમત્વ સંકલ્પ કરે છે, તે વિષયોમાં વૃદ્ધ, કેવી રીતે આત્મસ્વભાવને પામી શકે?
કાવ: વર્તુપ દ્રવ્ય મોમૂત્રપ્રવૃત્યુ નિતવાસનાવિનંવિસ્તૃતવિવિસ્વભાવમાવનતયાકુળતુBTयामिवाम्भोभरसंभावनां भावयति निरन्तरं ममकारभावनां, स कथं जाग्रति प्रतिपक्षे तद्विपरीतामात्मस्वभावभावनामासेवितुं प्रभवति?
ટીકાર્ય -: ' પરદ્રવ્યમાં મોહમૂલક પ્રવૃત્તિથી ઉપજનિત વાસનાના બલથી વિલુપ્ત વિવિક્તસ્વભાવની ભાવનતા હોવાને કારણે, જે ખરેખર મૃગતૃષ્ણામાં પાણીના સમૂહની સંભાવનાની જેમ નિરંતર મમકાર ભાવનાને ભાવે છે, તે પ્રતિપક્ષ જાગૃત હોતે છતે, અર્થાત મમકારભાવનારૂપ પ્રતિપક્ષ જાગૃત હોતે છતે, કેવી રીતે તદ્વિપરીત અર્થાત મમત્વભાવનાથી વિપરીત, આત્મસ્વભાવભાવનાને કરવા માટે સમર્થ થાય?
