________________
ગાથા - ૫૮
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
૨૪૯
ટીકાર્ય :- ‘૩ń ચ' અને કહ્યું છે- ‘નર્દે’ – જેમ વિડંબક લિંગ છે એ પ્રમાણે જાણતા એવા નમસ્કાર કરનારને દોષ થાય છે, એ પ્રમાણે નિર્બંસને જાણીને વંદન કરતે છતે (વંદન કરનારને) ધ્રુવ દોષ છે.
ટીકાર્ય :- ‘અત વ’ આથી કરીને જ=દોષવત્ત્વરૂપે જ્ઞાતમાં જ ગુણવત્ત્વરૂપે રુચિ અનુચિત છે, આથી કરીને જ, પ્રતિમામાં અરિહંતાદિના અધ્યારોપથી નમસ્કાર થાય છે તેમ, તેના વેષમાં=પાર્થસ્થાના વેષમાં, સાધ્વન્તરના= બીજા સાધુના, ગુણના આરોપ દ્વારા નમસ્કાર કરવો જોઇએ, એ પણ પ્રત્યુક્ત છે. કેમ કે તેનું=પાર્થસ્થાદિના વેષનું, સાવઘકર્મયુક્ત હોવાના કારણે અધ્યારોપનું અવિષયપણું છે, એ પ્રમાણે કહે છે.
टी$1 :- स्यादेतत्-सावद्यकर्मयुक्तता न साधुत्वाभावव्याप्यत्वेन प्रतिसंहिता साधुत्वाध्यारोपप्रतिबन्धिका, विशेषदर्शनतोऽप्याहार्यारोपप्रवृत्तेः, अन्यथा प्रतिमादावप्यर्हत्त्वाभावव्याप्यपौगलिकत्वज्ञाने तदभेदाध्यवसायाऽसंभवादिति चेत् ? न, आहार्यारोपजनिकाया इच्छाया विधिनियन्त्रिततयैव प्रवृत्तेः, न च विधिर्योग्यतामपुरस्कृत्यं प्रवर्त्तते, कथमन्यथा जन्मादिसमयं विना शक्रादयोऽपि द्रव्यभगवज्जीवेषु भावभगवत्त्वमध्यारोप्य शक्रस्तवादिकं न पठेयुः ?
ન
ટીકાર્ય :- ‘સ્થાવેતત્’ અહીં પૂર્વપક્ષી આ પ્રમાણે કહે કે, સાધુત્વના અભાવની સાથે વ્યાપ્યપણાથી પ્રતિસંહિત એવી સાવદ્યકર્મની યુક્તતા, સાધુત્વઅધ્યારોપની પ્રતિબંધિકા નથી; કેમ કે વિશેષદર્શનથી પણ આહાર્યઆરોપની પ્રવૃત્તિ છે.=આ પાર્શ્વસ્થ છે, એ પ્રકારના વિશેષદર્શનથી પણ તેમાં સાધુત્વનો આહાર્ય આરોપ થઇ શકે છે. ‘અન્યથા’ એવું ન માનો તો=વિશેષદર્શનથી *આહાર્યઆરોપની પ્રવૃત્તિ છે એવું ન માનો તો, પ્રતિમાદિમાં પણ અર્હત્ત્વના અભાવની સાથે વ્યાપ્ય એવા પૌદ્ગલિકત્વનું જ્ઞાન થયે છતે, તદ્ અભેદના અધ્યવસાયનો=અર્હત્ત્વના અભેદના અધ્યવસાયનો, અસંભવ થશે. ( આ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષીનું કથન છે.) 7’ તેનો ઉત્તર આપતાં ગ્રંથકાર કહે છે કે એમ ન કહેવું, કેમ કે વિધિનિયંત્રિતપણા વડે જ આહાર્યઆરોપજનિકા એવી ઇચ્છાની પ્રવૃત્તિ છે; અને યોગ્યતાને આગળ કર્યા વગર વિધિ પ્રવર્તતી નથી.
* આહાર્યઆરોપ :- આ પથ્થરની મૂર્તિ છે તેવું જ્ઞાન હોવા છતાં તત્સદેશ આકારમાં આ ભગવાન છે એવો જે આરોપ કરાય તે આહાર્ય આરોપ કહેવાય.
યોગ્યતાને આગળ કર્યા વગર વિધિ પ્રવર્તતી નથી, તેને જ પુષ્ટ કરતાં કહે છે
ટીકાર્ય :- ‘થમન્યથા' અન્યથા=યોગ્યતાને આગળ કર્યા વગર વિધિ પ્રવર્તતી હોય તો, જન્માદિ સમયને છોડીને શક્રાદિ પણ દ્રવ્યભગવાનના જીવમાં ભાવભગવાનપણાનો અધ્યારોપ કરીને શક્રસ્તવ કેમ ન બોલે? અર્થાત્ બોલવું જોઇએ.
ભાવાર્થ :- તાત્પર્ય એ છે કે, પાર્શ્વસ્થામાં સાવદ્યકર્મયુક્તતા છે, તેથી સાધુપણાનો અભાવ છે તો પણ સાધુપણાનો આરોપ થઇ શકે છે, એ પ્રકારે પૂર્વપક્ષીને કહેવું છે. અને તેમાં પૂર્વપક્ષી યુક્તિ આપે છે કે, વિશેષ દર્શનને કારણે
