________________
ગાથા - ૬૮
અધ્યાત્મમત૫રીક્ષા
૩૪૫
टीst :- अथ भावार्थितयैव द्रव्यस्यादरणं, न तु द्रव्यार्थितया भावस्येत्यस्ति विशेष इति चेत् ? किमत्र क्रियतां ? कार्यार्थितयैव कारणस्याऽऽदरणात् ।
ટીકાર્ય :- ‘અથ’થી પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, ભાવના અર્થીપણાથી દ્રવ્યનું આદરણ છે, પરંતુ દ્રવ્યના અર્થીપણાથી ભાવનું નહિ, એ પ્રમાણે વિશેષ છે. તેને સ્થિતપક્ષ ઉત્તર આપે છે કે, એમાં શું કરીએ ? કાર્યાર્થીપણાથી જ કારણનું આદરણ છે. અર્થાત્ ભાવના અર્થીપણાથી જ દ્રવ્યનું આદરણ છે પરંતુ દ્રવ્યના અર્થીપણાથી ભાવનું નહિ, એ રૂપ નિશ્ચયનયની વિશેષતા સ્થિતપક્ષ સ્વીકારી લે છે.
asi :- अथ परमभावदर्शिनो निश्चयनयमाद्रियमाणा भावमेवाद्रियन्तेऽपरमभावगतास्तु व्यवहारमाद्रियमाणा द्रव्यमपि । तदुक्तं समयसारे
१ सुद्धो सुद्धादेसो णायव्वो परमभावदरिसीहिं ।
ववहारदेसिआ पुण अपरमभावे ठिआ जेउ || ति। [१२] इति चेत्? सत्यं, तथापि भावकारणीभूतमन्ततः शुद्धात्मद्रव्यमप्यनादृत्य न ते भावमादत्तुमुत्सहन्ते ।
ટીકાર્ય :- ‘અથ’થી પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, પરમભાવદર્શીઓ નિશ્ચયનયનો આદર કરતાં ભાવને જ આદર કરે છે. વળી અપરમભાવ પામેલાઓ વ્યવહારનો આદર કરતાં દ્રવ્યનો પણ આદર કરે છે.
દૂર અહીં ‘દ્રવ્યમપિ’ માં ‘પિ’થી એ સમુચ્ચય કરવો છે કે, ભાવનો તો આદર કરે છે પણ દ્રવ્યનો પણ આદર કરે છે, અને સમયસારની સાક્ષીથી તેની પુષ્ટિ કરે છે. તેને ગ્રંથકાર કહે છે કે, તારી વાત સાચી છે તો પણ ભાવના કારણભૂત શુદ્ધાત્મદ્રવ્યનો પણ અંતે અનાદર કરીને તેઓ=પરમભાવદર્શીઓ, ભાવને આદર કરવા માટે ઉત્સાહિત થતા નથી.
સમયસારની સાક્ષી આપી, તેનો અર્થ આ પ્રમાણે છે –
-
‘યુદ્ધો' - ૫૨મભાવદર્શીઓએ શુદ્ધાદેશ-શુદ્ધનયનો આદેશ=શુદ્ધનયની દષ્ટિ, શુદ્ધ જાણવી. જે વળી અપરમભાવમાં રહેલા છે તે વ્યવહારદેશીયા=વ્યવહારને અનુસરનારા છે.
ભાવાર્થ :- અહીં ૫૨મભાવદર્શીઓ એમ કહ્યું, તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, જેઓ સર્વ ઔદયિક પર્યાયોથી રહિત આત્માનો શુદ્ધ પરમભાવ છે તેને જોઇ રહ્યા છે, અર્થાત્ કર્મરહિત એવા આત્માના પરિણામને શ્રુતજ્ઞાનના બળથી જોઇ રહ્યા છે તેવા મુનિઓ. વળી તેઓ નિશ્ચયનયનો આદર કરે છે, એમ કહ્યું, તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, મુનિ સ્વ-સ્વસ્થાનમાં ઉચિત નયને સ્વીકારે છે, તેથી જ્યારે તે પરમભાવને જુએ છે ત્યારે તે ભૂમિકાને અનુરૂપ નિશ્ચય તેને માટે આદરણીય છે, વ્યવહાર નહીં; તેથી તે ભૂમિકામાં નિશ્ચયને અભિમત એવા ભાવનો જ તેઓ આદર કરે છે, અર્થાત્ બાહ્ય આચારરૂપ ક્રિયામાં યત્ન કરતા નથી, પરંતુ શ્રુતના બળથી પોતાને પરમભાવ १. शुद्धः शुद्धादेशो ज्ञातव्यः परमभावदर्शिभिः । व्यवहारदेशीयाः पुनरपरमभावे स्था तु 1/
